ระบบย่อยอาหารของมนุษย์ ป.6

กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ตามหลกั สตู รแกนกลาง พ.ศ. 2551 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560)

วิทยาศาสตร์ ป.6

หน่วยที่ 2 อาหารและการยอ่ ยอาหาร

ใบความร้ทู ่ี 2 ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์

 สร้างแบบจาลอง เพื่อบรรยายหนา้ ท่ขี องอวยั วะต่างๆในระบบยอ่ ยอาหาร
 บอกแนวทางการดูแลรักษาอวยั วะในระบบย่อยอาหารให้ทางานเป็นปกติ

เรยี บเรียงโดย ครูสิรมิ า ภู่สวสั ดิ์

หนว่ ยท่ี อาหารและการยอ่ ยอาหาร วิชา วทิ ยาศาสตร์ ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 6

1 ใบความรทู้ ี่ 2 ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์

 ใหน้ ักเรียนศกึ ษาใบความรู้ ประกอบการเรียนออนไลน์ และทาแบบฝึกหดั ทคี่ รมู อบหมาย

รู้หรอื ไมว่ ่า อาหารท่เี รารับประทานเขา้ ไปร่างกาย

รา่ งกายจะนาไปใช้ตอ้ งผา่ นระบบใดของรา่ งกายกอ่ น

ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์ (Digestive system of Human)

ระบบย่อยอาหาร ทาหนา้ ท่ียอ่ ยอาหารทเ่ี รารบั ประทานเข้าไปที่มีขนาดโมเลกุลใหญ่ให้เป็น
สารอาหารขนาดโมเลกุลเล็ก จนรา่ งกายสามารถดูดซึมเข้าสู่หลอดเลือดและถูกลาเลียงไปเล้ียงส่วน
ต่าง ๆ ของรา่ งกาย

ประเภทของการยอ่ ยอาหาร (Type of digestion) การย่อยอาหาร มี 2 ประเภท คอื

1) การย่อยเชิงกล (mechaical digestion)
คือ การเปล่ยี นแปลงอาหารให้มีโมเลกุลขนาดเล็กโดยอาศัยการทางานของฟันในการ

บดเคี้ยว ลนิ้ กลา้ มเนื้อบรเิ วณโพรงปาก รวมถึงการบีบตัวของกลา้ มเนือ้ ในทางเดินอาหาร
2) การยอ่ ยเชิงเคมี (chemical digestion)
คอื การเปลยี่ นแปลงอาหารใหม้ โี มเลกุลขนาดเล็กโดยอาศัยเอนไซม์ เช่น ในช่องปาก

มนี ้าลาย ซ่ึงในน้าลายจะมเี อนไซม์ไทยาลิน (อะไมเลส) ทาหนา้ ทย่ี อ่ ยแป้ง
ตวั อยา่ งภาพแสดงการยอ่ ยเชงิ เคมี (chemical digestion)

สารอาหารทีม่ โี มเลกลุ ขนาดใหญจ่ ะถูกยอ่ ยให้มีโมเลกุลขนาดเล็กท่ีสุด ดังนี้
คาร์โบไฮเดรต กลูโคส
โปรตนี กรดอะมโิ น
ไขมัน กรดไขมนั และกลเี ซอรอล
1 เรียบเรียงโดย ครูสริ มิ า ภ่สู วัสด์ิ

ใบความรทู้ ี่ 2 การย่อยอาหารของมนุษย์ วิชา วิทยาศาสตร์ ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี 6
ลักษณะโครงสรา้ งทางเดนิ อาหารของมนษุ ย์

ปาก  คอหอย
(mouth)  (pharynx)
หลอดอาหาร 
(esophagus)

 กระเพาะอาหาร
(stomach)
ลาไสใ้ หญ่
  ลาไสเ้ ล็ก
(large intestine)
(small intestine)

ทวารหนกั 8  ไส้ตรง
(anus) (rectum)

ลาดับทางเดนิ อาหารของมนุษย์จะเริม่ ที่ปาก และส้นิ สดุ ทที่ วารหนัก โดยมลี าดบั ทางเดินอาหาร
ดงั น้ี

1. ปาก (mouth)
2. คอหอย (pharynx)
3. หลอดอาหาร (esophagus)
4. กระเพาะอาหาร (stomach)
5. ลาไสเ้ ล็ก (small intestine)
6. ลาไส้ใหญ่ (large intestine)
7. ไส้ตรง (rectum)
8. ทวารหนัก (anus)

รู้วทิ ย์ คดิ สจ์ า

?เหตใุ ดรบั ประทานอาหารแหง้ แข็ง หรอื ชน้ิ ใหญเ่ กนิ ไปจงึ ทาใหร้ ู้สกึ แนน่ ทบ่ี รเิ วณหนา้ อก
ตอบ หลอดอาหารบีบตวั ยากและเกดิ การหดเกร็งของกล้ามเน้อื หลอดอาหาร
?อวัยวะในทางเดนิ อาหารใดมขี นาดใหญท่ ส่ี ดุ
ตอบ กระเพาะอาหาร
?อวัยวะในทางเดนิ อาหารใดมคี วามยาวมากทสี่ ดุ
ตอบ ลาไส้เล็ก เป็นทอ่ ขดไปขดมาในช่องท้อง ยาวประมาณ 7 เมตร
?ทวารหนกั เปน็ อวัยวะในระบบย่อยอาหารหรอื ไม่
ตอบ ไม่เปน็ ทวารหนักเปน็ ส่วนหนง่ึ ของทางเดนิ อาหาร แต่ไมใ่ ช่ อวัยวะในระบบยอ่ ยอาหาร
จัดเป็นอวัยวะในระบบขบั ถ่าย

2 เรียบเรียงโดย ครูสริ มิ า ภสู่ วัสด์ิ

ใบความรู้ท่ี 2 การย่อยอาหารของมนุษย์ วิชา วิทยาศาสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ 6

อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับระบบย่อยอาหารมีหน้าทอ่ี ยา่ งไร

ชอ่ื อวัยวะ หน้าท่ี

1. ปาก -มฟี นั บดเคย้ี วอาหาร มีล้นิ คลกุ เคล้าอาหารกบั นา้ ลาย โดยในน้าลาย
2.คอหอย มเี อนไซมอ์ ะไมเลส ทาหนา้ ท่ยี อ่ ยแปง้ ในเปน็ น้าตาลมอลโทส
3. หลอดอาหาร -ไมม่ กี ารดูดซมึ สารอาหาร
4. กระเพาะอาหาร
-มีหนา้ ทีเ่ กย่ี วกบั การทาใหเ้ กดิ การกลืน ซ่ึงจะทาใหอ้ าหารเข้าสู่โพรง
5. ลาไสเ้ ล็ก ปากลงไปสู่หลอดอาหารแล้วเขา้ ไปยังกระเพาะอาหาร

6. ลาไส้ใหญ่ -รับอาหารจากคอหอยให้ผา่ นลงสกู่ ระเพาะอาหาร โดยการบบี ตัว
ของผนังกล้ามเนอ้ื หลอดอาหารแบบเพอริสตลั ซสิ (peristalsis)

-อาหารจะคลกุ เคลา้ อย่ใู นกระเพาะอาหารด้วยการหดและคลายตวั ของ
กลา้ มเน้ือกระเพาะอาหารแบบเพอรสิ ตลั ซิส ทาให้ก้อนอาหารมขี นาด
เล็กลง ลกั ษณะเป็นล่ิมๆ
-มีการย่อยอาหารจาพวกโปรตีนเทา่ น้ัน
-ทาลายแบคทเี รียท่ตี ดิ มากบั อาหาร เนอ่ื งจากความเป็นกรดใน
กระเพาะอาหาร

-มีการย่อยและการดดู ซมึ สารอาหารมากทส่ี ดุ
-มีการรบั เอนไซม์จากตับอ่อน เพอื่ ย่อยโปรตีน คารโ์ บไฮเดรต ไขมนั
-มีนา้ ดี(ไมใ่ ช่เอนไซม์)ทสี่ รา้ งจากตบั เพื่อทาใหไ้ ขมันแตกออกเปน็
โมเลกุลเล็กๆ และช่วยใหเ้ อนไซม์ไลเปสย่อยไขมันไดด้ ีข้ึน

-ไม่มกี ารย่อยอาหาร มแี ต่การดูดซึมสารอาหารทยี่ ังเหลอื ค้างใน
กากอาหาร รวมทง้ั ดดู ซมึ นา้ เกลือแร่ และวิตามนิ
-ทาใหก้ ากอาหารมคี วามเหนียวข้น และมลี ักษณะเป็นกอ้ น และถูก
ขบั ออกทางทวารหนกั ในรูปของอจุ จาระ
-มีแบคทีเรยี E.coli ชว่ ยการสรา้ งวิตามิน K และ 12

3 เรยี บเรยี งโดย ครสู ริ มิ า ภูส่ วสั ด์ิ

ใบความรูท้ ี่ 2 การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วชิ า วทิ ยาศาสตร์ ชั้นประถมศึกษาปที ่ี 6

อวัยวะท่ีเกีย่ วข้องกับระบบย่อยอาหารมหี นา้ ทอี่ ย่างไร

ช่อื อวัยวะ หนา้ ที่

7. ทวารหนัก -ไม่มีการย่อย เป็นช่องทางขับถา่ ยอจุ จาระ(กากอาหาร)ออกสู่
ภายนอกรา่ งกาย
8. ตับ
-สรา้ งนา้ ด(ี ไม่ใชเ่ อนไซมห์ รอื นา้ ยอ่ ย) ทาใหไ้ ขมนั แตกตัวกลายเป็น
9. ตบั อ่อน หยดไขมนั เลก็ และละลายน้าได้ในรปู อิมลั ชัน(emulsion)

-สรา้ งเอนไซมห์ ลายชนิด เพื่อย่อยอาหารประเภทโปรตนี
คารโ์ บไฮเดรตและไขมัน ใช้ในการย่อยอาหารในลาไส้เลก็ เช่น ไลเปส
ย่อยอาหารประเภทไขมัน ทรปิ ซินย่อยอาหารประเภทโปรตนี
อะไมเลสเอนไซม์ชว่ ยยอ่ ยคารโ์ บไฮเดรต

รู้วิทย์ คดิ สจ์ า สรปุ ลาดับทางเดนิ อาหารของมนษุ ย์

ปาก อาหารเข้าสู่ร่างกายทางปาก ในปากมีฟันบดเคี้ยว ลิ้น
คอหอย คลุกเคล้าอาหารกับน้าลาย ซ่ึงในน้าลายมีเอนไซม์อะไมเลส
หลอดอาหาร จะย่อยอาหารประเภทแปง้ จากนัน้ อาหารเคลอื่ นที่ผ่าน
กระเพาะอาหาร คอหอย ลงสหู่ ลอดอาหาร มีกล้ามเน้อื ในการบีบรัดอาหารให้
ลาไส้เลก็ เคล่ือนท่ี เรยี ก เพอริสตัสซิส อาหารลงสู่กระเพาะอาหาร
ภายในมีเอนไซม์ย่อยอาหารประเภทโปรตีน โดยกระเพาะ-
ลาไส้ใหญ่ อาหารจะหดและคลายตัว ช่วยให้อาหารคลุกเคล้ากับเอนไซม์
ไส้ตรง จากน้นั อาหารจะเคล่อื นท่ไี ปย่อยตอ่ ที่ส้าไสเ้ ล็ก ซ่งึ เป็นบริเวณ
ทวารหนัก ที่มีการย่อยอาหารทุกประเภท มีการย่อยและดูดซึม
สารอาหารมากที่สุด จากนั้นเหลือเพียงกากอาหารโดยจะ
เคล่ือนที่ไปยังล้าไส้ใหญ่ มีการดูดซึมน้า เกลือแร่ และ
วิตามินที่เหลืออยู่จากกากอาหาร กากกอาหารเคล่ือนท่ีผ่าน
ไส้ตรงและออกจากร่างกายทางทวารหนกั

4 เรียบเรียงโดย ครสู ริ มิ า ภสู่ วสั ดิ์

ใบความรทู้ ่ี 2 การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วชิ า วิทยาศาสตร์ ชัน้ ประถมศกึ ษาปีที่ 6

รู้วทิ ย์ คดิ ส์จา
ชวนนกั เรียนมาสรุป การยอ่ ยสารอาหารประเภทตา่ งๆในระบบยอ่ ยอาหาร

มีเอนไซม์ยอ่ ยคาร์โบไฮเดรต
ปาก

กระเพาะอาหาร มีเอนไซมย์ ่อยโปรตีน
มีเอนไซมย์ ่อยคาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมัน

ลาไส้เล็ก Don’t
นักเรียนมวี ธิ ปี ฏบิ ตั ติ นในการดแู ลรักษาอวัยวะใน

ระบบยอ่ ยอาหารอย่างไรบ้าง

Do

-รบั ประทานอาหารใหต้ รงเวลา -รบั ประทานอาหารรสจัด
-รับประทานอาหารท่ีมปี ระโยชน์ -รบั ประทานอาหารมากเกินไป
หลากหลาย ไม่ทานเมนูซ้าๆ -นอนหรืออกกาลงั กายทนั ทหี ลัง
เดิมๆ รบั ประทานอาหาร
-รบั ประทานอาหารที่สะอาด
-รบั ประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ

5 เรียบเรยี งโดย ครูสริ ิมา ภู่สวัสดิ์