ใบความรู้ ที่ 2 ระบบย่อยอาหารของมนุษย์

กลุ่มสาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ตามหลกั สตู รแกนกลาง พ.ศ. 2551 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560)

วทิ ยาศาสตร์ ป.6

หนว่ ยท่ี 1 อาหารและการยอ่ ยอาหาร

ใบความรู้ท่ี 2 ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์

 สรา้ งแบบจาลอง เพือ่ บรรยายหนา้ ทขี่ องอวยั วะตา่ งๆในระบบยอ่ ยอาหาร
 บอกแนวทางการดแู ลรกั ษาอวัยวะในระบบย่อยอาหารใหท้ างานเปน็ ปกติ

เพจ : รวมสอื่ วทิ ย์ ครูกี้

หน่วยท่ี อาหารและการยอ่ ยอาหาร วิชา วิทยาศาสตร์ ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 6

1 ใบความรทู้ ี่ 2 ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์

 ใหน้ ักเรยี นศึกษาใบความรู้ ประกอบการเรยี นออนไลน์ และทาแบบฝึกหดั ท่ีครูมอบหมาย

รหู้ รือไมว่ ่า อาหารทเ่ี รารบั ประทานเข้าไปร่างกาย

รา่ งกายจะนาไปใช้ต้องผา่ นระบบใดของรา่ งกายกอ่ น

ระบบยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์ (Digestive system of Human)

ระบบยอ่ ยอาหาร ทาหน้าท่ยี ่อยอาหารทเ่ี รารบั ประทานเข้าไปท่ีมีขนาดโมเลกุลใหญ่ให้เป็น
สารอาหารขนาดโมเลกลุ เลก็ จนร่างกายสามารถดูดซึมเข้าสู่หลอดเลือดและถูกลาเลียงไปเล้ียงส่วน
ตา่ ง ๆ ของร่างกาย

ประเภทของการยอ่ ยอาหาร (Type of digestion) การยอ่ ยอาหาร มี 2 ประเภท คอื

1) การยอ่ ยเชงิ กล (mechaical digestion)
คอื การเปล่ียนแปลงอาหารให้มีโมเลกุลขนาดเล็กโดยอาศัยการทางานของฟันในการ

บดเคี้ยว ลนิ้ กลา้ มเน้อื บรเิ วณโพรงปาก รวมถงึ การบบี ตัวของกลา้ มเน้ือในทางเดินอาหาร
2) การยอ่ ยเชิงเคมี (chemical digestion)
คือ การเปล่ียนแปลงอาหารให้มโี มเลกลุ ขนาดเล็กโดยอาศัยเอนไซม์ เช่น ในช่องปาก

มนี า้ ลาย ซง่ึ ในน้าลายจะมเี อนไซมไ์ ทยาลนิ (อะไมเลส) ทาหน้าท่ียอ่ ยแป้ง
ตวั อยา่ งภาพแสดงการยอ่ ยเชงิ เคมี (chemical digestion)

สารอาหารที่มโี มเลกุลขนาดใหญจ่ ะถูกย่อยให้มโี มเลกลุ ขนาดเลก็ ทส่ี ุด ดงั น้ี
คาร์โบไฮเดรต กลโู คส
โปรตนี กรดอะมิโน
ไขมนั กรดไขมันและกลีเซอรอล
1 เพจ : รวมสอ่ื วทิ ย์ ครกู ี้

ใบความรทู้ ี่ 2 การยอ่ ยอาหารของมนษุ ย์ วิชา วิทยาศาสตร์ ช้ันประถมศกึ ษาปีที่ 6
ลักษณะโครงสรา้ งทางเดนิ อาหารของมนษุ ย์

ปาก  คอหอย
(mouth)  (pharynx)
หลอดอาหาร 
(esophagus)

 กระเพาะอาหาร
(stomach)
ลาไส้ใหญ่
 ลาไส้เลก็
(large intestine)
 (small intestine)

ทวารหนกั 8  ไสต้ รง
(anus) (rectum)

ลาดบั ทางเดินอาหารของมนษุ ย์จะเรมิ่ ท่ปี าก และส้นิ สดุ ทีท่ วารหนกั โดยมีลาดบั ทางเดนิ อาหาร
ดังน้ี

1. ปาก (mouth)
2. คอหอย (pharynx)
3. หลอดอาหาร (esophagus)
4. กระเพาะอาหาร (stomach)
5. ลาไส้เลก็ (small intestine)
6. ลาไสใ้ หญ่ (large intestine)
7. ไส้ตรง (rectum)
8. ทวารหนกั (anus)

รู้วิทย์ คิดสจ์ า

?เหตใุ ดรบั ประทานอาหารแหง้ แขง็ หรือชน้ิ ใหญเ่ กนิ ไปจงึ ทาใหร้ ู้สกึ แนน่ ทบ่ี รเิ วณหนา้ อก
ตอบ หลอดอาหารบบี ตวั ยากและเกิดการหดเกร็งของกล้ามเน้ือหลอดอาหาร
?อวยั วะในทางเดนิ อาหารใดมขี นาดใหญท่ สี่ ดุ
ตอบ กระเพาะอาหาร
?อวยั วะในทางเดนิ อาหารใดมคี วามยาวมากทสี่ ดุ
ตอบ ลาไสเ้ ล็ก เป็นทอ่ ขดไปขดมาในช่องทอ้ ง ยาวประมาณ 7 เมตร
?ทวารหนกั เปน็ อวยั วะในระบบย่อยอาหารหรือไม่
ตอบ ไมเ่ ป็น ทวารหนักเปน็ สว่ นหนึง่ ของทางเดนิ อาหาร แตไ่ ม่ใช่ อวัยวะในระบบยอ่ ยอาหาร
จัดเป็นอวัยวะในระบบขับถ่าย

2 เพจ : รวมสอื่ วทิ ย์ ครูกี้

ใบความร้ทู ี่ 2 การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วิชา วทิ ยาศาสตร์ ชนั้ ประถมศึกษาปีท่ี 6

อวัยวะท่เี ก่ียวขอ้ งกบั ระบบย่อยอาหารมีหน้าทอ่ี ยา่ งไร

ช่ืออวยั วะ หน้าที่

1. ปาก -มฟี นั บดเคี้ยวอาหาร มีลน้ิ คลุกเคลา้ อาหารกบั น้าลาย โดยในนา้ ลาย
2.คอหอย มีเอนไซม์อะไมเลส ทาหนา้ ทยี่ อ่ ยแปง้ ในเปน็ น้าตาลมอลโทส
2. หลอดอาหาร -ไมม่ กี ารดูดซมึ สารอาหาร
3. กระเพาะอาหาร
-มีหน้าทีเ่ กี่ยวกบั การทาให้เกิดการกลนื ซึ่งจะทาใหอ้ าหารเข้าสู่โพรง
4. ลาไสเ้ ล็ก ปากลงไปสหู่ ลอดอาหารแล้วเขา้ ไปยังกระเพาะอาหาร

5. ลาไส้ใหญ่ -รับอาหารจากคอหอยใหผ้ า่ นลงสกู่ ระเพาะอาหาร โดยการบบี ตัว
ของผนงั กล้ามเน้ือหลอดอาหารแบบเพอริสตลั ซิส (peristalsis)

-อาหารจะคลกุ เคล้าอยู่ในกระเพาะอาหารดว้ ยการหดและคลายตัวของ
กล้ามเนื้อกระเพาะอาหารแบบเพอริสตลั ซสิ ทาให้ก้อนอาหารมขี นาด
เล็กลง ลักษณะเปน็ ล่ิมๆ
-มกี ารยอ่ ยอาหารจาพวกโปรตีนเท่าน้ัน
-ทาลายแบคทเี รยี ทต่ี ดิ มากบั อาหาร เนื่องจากความเปน็ กรดใน
กระเพาะอาหาร

-มีการยอ่ ยและการดูดซึมสารอาหารมากที่สุด
-มกี ารรบั เอนไซมจ์ ากตบั อ่อน เพอ่ื ย่อยโปรตนี คารโ์ บไฮเดรต ไขมัน
-มีน้าดี(ไมใ่ ช่เอนไซม์)ทสี่ รา้ งจากตับ เพ่อื ทาให้ไขมันแตกออกเป็น
โมเลกลุ เลก็ ๆ และชว่ ยให้เอนไซม์ไลเปสย่อยไขมันไดด้ ขี ึน้

-ไม่มกี ารย่อยอาหาร มีแตก่ ารดูดซึมสารอาหารท่ียงั เหลอื ค้างใน
กากอาหาร รวมท้งั ดดู ซมึ น้า เกลอื แร่ และวิตามนิ
-ทาใหก้ ากอาหารมคี วามเหนียวข้น และมีลักษณะเปน็ ก้อน และถูก
ขับออกทางทวารหนกั ในรูปของอจุ จาระ
-มแี บคทเี รีย E.coli ช่วยการสร้างวติ ามิน K และ 12

3 เพจ : รวมสอ่ื วทิ ย์ ครกู ี้

ใบความรทู้ ่ี 2 การย่อยอาหารของมนุษย์ วชิ า วิทยาศาสตร์ ชนั้ ประถมศึกษาปีที่ 6

อวัยวะที่เกยี่ วข้องกับระบบยอ่ ยอาหารมหี นา้ ทอี่ ยา่ งไร

ชื่ออวยั วะ หนา้ ที่

6. ทวารหนัก -ไมม่ กี ารยอ่ ย เป็นช่องทางขบั ถา่ ยอุจจาระ(กากอาหาร)ออกสู่
ภายนอกร่างกาย
7. ตบั
-สรา้ งนา้ ด(ี ไม่ใช่เอนไซมห์ รือนา้ ย่อย) ทาให้ไขมันแตกตัวกลายเป็น
8. ตับออ่ น หยดไขมันเลก็ และละลายน้าได้ในรปู อมิ ัลชัน(emulsion)

-สรา้ งเอนไซม์หลายชนดิ เพ่ือย่อยอาหารประเภทโปรตีน
คาร์โบไฮเดรตและไขมนั ใชใ้ นการยอ่ ยอาหารในลาไสเ้ ลก็ เช่น ไลเปส
ยอ่ ยอาหารประเภทไขมัน ทริปซนิ ยอ่ ยอาหารประเภทโปรตีน
อะไมเลสเอนไซม์ช่วยยอ่ ยคาร์โบไฮเดรต

รู้วิทย์ คดิ สจ์ า สรุป ลาดับทางเดนิ อาหารของมนุษย์

ปาก อาหารเข้าสู่ร่างกายทางปาก ในปากมีฟันบดเค้ียว ลิ้น
คอหอย คลุกเคล้าอาหารกับน้าลาย ซึ่งในน้าลายมีเอนไซม์อะไมเลส
หลอดอาหาร จะยอ่ ยอาหารประเภทแปง้ จากน้นั อาหารเคล่อื นท่ีผ่าน
กระเพาะอาหาร คอหอย ลงสหู่ ลอดอาหาร มีกลา้ มเน้ือในการบบี รัดอาหารให้
ลาไสเ้ ล็ก เคล่อื นที่ เรียก เพอริสตัสซิส อาหารลงสู่กระเพาะอาหาร
ภายในมีเอนไซม์ย่อยอาหารประเภทโปรตีน โดยกระเพาะ-
ลาไส้ใหญ่ อาหารจะหดและคลายตัว ช่วยให้อาหารคลุกเคล้ากับเอนไซม์
ไส้ตรง จากนั้นอาหารจะเคลือ่ นทไ่ี ปยอ่ ยต่อที่ส้าไส้เล็ก ซง่ึ เป็นบริเวณ
ทวารหนกั ที่มีการย่อยอาหารทุกประเภท มีการย่อยและดูดซึม
สารอาหารมากท่ีสุด จากน้ันเหลือเพียงกากอาหารโดยจะ
เคลื่อนท่ีไปยังล้าไส้ใหญ่ มีการดูดซึมน้า เกลือแร่ และ
วิตามินที่เหลืออยู่จากกากอาหาร กากกอาหารเคลื่อนท่ีผ่าน
ไส้ตรงและออกจากรา่ งกายทางทวารหนกั

4 เพจ : รวมสอ่ื วทิ ย์ ครกู ี้

ใบความร้ทู ่ี 2 การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วิชา วทิ ยาศาสตร์ ช้นั ประถมศึกษาปที ี่ 6

รู้วิทย์ คดิ ส์จา
ชวนนกั เรยี นมาสรปุ การยอ่ ยสารอาหารประเภทตา่ งๆในระบบย่อยอาหาร

มเี อนไซม์ย่อยคาร์โบไฮเดรต
ปาก

กระเพาะอาหาร มีเอนไซมย์ ่อยโปรตีน
มเี อนไซมย์ ่อยคาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมนั

ลาไสเ้ ล็ก Don’t
นกั เรียนมวี ิธปี ฏบิ ตั ิตนในการดแู ลรกั ษาอวยั วะใน

ระบบย่อยอาหารอยา่ งไรบา้ ง

Do

-รับประทานอาหารใหต้ รงเวลา -รับประทานอาหารรสจดั
-รบั ประทานอาหารท่ีมีประโยชน์ -รบั ประทานอาหารมากเกนิ ไป
หลากหลาย ไมท่ านเมนซู ้าๆ -นอนหรืออกกาลงั กายทนั ทหี ลงั
เดมิ ๆ รบั ประทานอาหาร
-รับประทานอาหารที่สะอาด
-รับประทานอาหารสุกๆ ดบิ ๆ

5 เพจ : รวมสอ่ื วทิ ย์ ครกู ้ี

แบบฝกึ หดั เร่อื ง การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วิชา วิทยาศาสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ 6

แบบฝกึ หัด

1. ระบบย่อยอาหาร มีหนา้ ที่......................................................................................................
..............................................................................................................................................
2. การยอ่ ยอาหาร แบ่งออกเป็น ................... ประเภท ได้แก่

1).............................................................. คอื ................................................................
............................................................................................................................................

2).............................................................. คอื ................................................................
............................................................................................................................................
3. สารอาหารท่มี โี มเลกลุ ขนาดใหญจ่ ะถกู ยอ่ ยใหม้ ีโมเลกลุ ขนาดเล็กทีส่ ดุ ดงั น้ี

1)...................................................... โมเลกุลขนาดเลก็ คอื .................................................
2)...................................................... โมเลกลุ ขนาดเลก็ คือ...............................................
3)...................................................... โมเลกุลขนาดเล็ก คือ................................................
4.จงเติมช่ืออวัยวะลงในแผนผงั แสดงลาดับทางเดินอาหารให้ถกู ต้อง

6 เพจ : รวมสอื่ วทิ ย์ ครกู ้ี

แบบฝึกหดั เรอ่ื ง การยอ่ ยอาหารของมนุษย์ วชิ า วทิ ยาศาสตร์ ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ 6

5.ใหน้ าอักษรหน้าข้อความในกรอบสี่เหลีย่ ม จบั คู่แสดงความสัมพนั ธ์ระหว่างอวยั วะกบั การยอ่ ย
สารอาหารใหถ้ ูกต้อง

ก) ปาก ข) กระเพาะอาหาร ค) ลาไส้เลก็

________________1. มเี อนไซมย์ อ่ ยคาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมนั
________________2. มีเอนไซมย์ อ่ ยคาร์โบไฮเดรต
________________3. มีเอนไซม์ย่อยโปรตีนเท่าน้ัน

6.จงระบุพฤตกิ รรมที่ควรปฏิบัติถอื เป็นการดแู ลรกั ษาอวัยวะในระบบยอ่ ยอาหาร
1)...................................................................................................................................
2)...................................................................................................................................

7. จงระบพุ ฤตกิ รรมท่ีไม่ควรปฏิบัตถิ ือเป็นการไม่ดูแลรกั ษาอวัยวะในระบบยอ่ ยอาหาร
1)...................................................................................................................................
2)...................................................................................................................................

8. จากภาพดา้ นลา่ ง จงเขียนชื่ออวัยวะท่เี กย่ี วกบั ระบบยอ่ ยอาหารให้ถูกต้อง

7 เพจ : รวมสอ่ื วทิ ย์ ครกู ้ี