แบบฝึกทักษะ ไฟฟ้าอย่างง่าย ป.6 ศูนย์ 11

วงจรไฟฟา้ อยา่ งง่าย

ชนั้ ประถมศึกษาปที ี่ 6

ศนู ย์พฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาท่ี 11
( คมึ ชาด – ดอนดงั่ )

สานกั งานเขตพน้ื ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษาขอนแกน่ เขต 3

คำนำ

แบบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย เปน็ ชดุ กจิ กรรม การเรยี นรทู้ คี่ รแู ละนกั เรยี นใชร้ ว่ มกนั จดั ทาขนึ้ เพอื่ ประกอบ
แผน กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ 6 เรอื่ ง วงจรไฟฟา้ โดยใชก้ ระบวนการเรยี นการสอน
แบบ สบื เสาะหาความรู้ 7 ขนั้ ตอน (7E) เปน็ ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรทู้ เี่ นน้ ผเู้ รยี น เปน็ สาคญั มงุ่ เนน้ การจดั กจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยให้
นกั เรยี นไดค้ ดิ ไดเ้ รยี นรแู้ ละลง มอื ปฏบิ ตั กิ ารทดลองดว้ ยตนเอง นอกจากนนั้ ยงั เนน้ การเรยี นรโู้ ดยใชก้ ระบวนการกลุ่ม จะชว่ ยสง่ เสรมิ
สนบั สนนุ และพฒั นาผเู้ รยี นใหม้ คี วามรู้ ทักษะกระบวนการทาง วทิ ยาศาสตรแ์ ละจติ วทิ ยาศาสตร์

ในการฝกึ ทกั ษะ ซง่ึ สอดแทรกในการเรยี นการสอน ผจู้ ดั ทาหวงั วา่ แบบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ การเรยี นรู้
วทิ ยาศาสตร์ เรอ่ื ง วงจรฟา้ นา่ รู้ จะเปน็ แนวทางหนง่ึ ในการจดั การเรยี นรู้ให้กับผเู้ รยี นไดต้ ามเจตนารมณข์ องหลกั สตู ร
และเปน็ ประโยชนต์ ่อการจดั กระบวนการ เรยี นรขู้ องครใู นกลมุ่ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยไี ดเ้ ปน็
อยา่ งดี

สำรบัญ 1
2
 คาชแี้ จงการใชแ้ บบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ เรอ่ื ง วงจรฟา้ อยา่ งงา่ ย
 คาชแี้ จงสาหรบั ครผู สู้ อน 3
 คาชแี้ จงสาหรบั นกั เรยี น 4
 สาระการเรยี นรู้ 5
 แนวคดิ หลกั 6
 มาตรฐานการเรยี นรู้ / ตวั ชวี้ ดั
 จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ 7
 แบบทดสอบกอ่ นเรยี น : ชดุ ที่ 1 วงจรไฟฟา้ 8
 ใบกิจกรรมท่ี 1 : ไฟฟ้ามาจากไหน? 11
 ใบกจิ กรรมที่ 2 : ไฟฟ้านัน้ สาคญั อย่างไร 13
 ใบความรทู้ ี่ 1 : เรอื่ งของไฟฟา้ 15
 ใบกจิ กรรมที่ 3 : สนกุ กบั การทดลอง : มาตอ่ วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ยกนั เถอะ 20
 ใบความรู้ที่ 2 : วงจรไฟฟ้า 24

สำรบัญ (ตอ่ ) 28
29
 ใบกิจกรรมท่ี 4 ฝกึ สมองประลองความรู้ : ปรศิ นาหาเสน้ ทาง 31
 ใบกจิ กรรมที่ 5 : ฝกึ สมองประลองความรู้ : ของใชใ้ ดมวี งจรไฟฟา้ 32
 ใบกจิ กรรมที่ 6 : วงจรอกั ษรไขว้ 36
 ใบกจิ กรรมที่ 7 : สนกุ กับการทดลอง : การตอ่ สวติ ชใ์ นวงจรไฟฟ้า 38
 ใบกจิ กรรมที่ 8 : ฝกึ สมองประลองความรู้ : เปดิ หรอื ปดิ 39
 ใบกิจกรรมที่ 9 : นาไปใช้ ไดป้ ระโยชน์ : ตอ่ วงจรไฟฟ้า 42
 แบบทดสอบหลงั เรยี น : วงจรไฟฟา้
 แบบบนั ทึกคะแนนการทากจิ กรรม 44
 ภาคผนวก

 เฉลยแบบทดสอบและแนวคาตอบการทากจิ กรรรม

1

คาชแี้ จง การใชแ้ บบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ เรอื่ ง วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย

กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์ ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ 6

1. แบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ เรื่อง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย ชั้นประถมศกึ ษาปีที่ 6
2. ในแบบฝกึ หัดวทิ ยาศาสตร์ เร่ือง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย

ประกอบด้วยส่วนประกอบต่าง ๆ ตามลาดับ ดังนี้
 คาชแี้ จงการใชแ้ บบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ เรอ่ื ง วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ 6
 คาชแี้ จงสาหรับครผู สู้ อน
 คาชแี้ จงสาหรบั นักเรยี น
 สาระการเรยี นรู้
 แนวคดิ หลกั
 มาตรฐานการเรยี นรู้ / ตวั ชีว้ ดั
 จดุ ประสงค์การเรยี นรู้
 แบบทดสอบกอ่ นเรยี น
 ใบความรแู้ ละใบกิจกรรม
 แบบทดสอบหลงั เรยี น
 บรรณานกุ รม
 ภาคผนวก

2

คาชแี้ จงสาหรบั ครผู ู้สอน

 แบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ เรอ่ื ง วงจรไฟฟา้ อย่างง่าย เล่มนี้ ใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ เรอ่ื ง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย
 ครูควรศึกษาคาชี้แจงในการใช้แบบฝึกหัดวิทยาศาสตรใ์ ห้เข้าใจก่อนจัดกิจกรรม
 ครูต้องชีแ้ จงขั้นตอนการเรียนแบบฝึกหัดวิทยาศาสตรใ์ ห้นักเรียนเข้าใจทุกคนก่อนดาเนินกจิ กรรมต่างๆ

ก่อนและหลังให้นกั เรียนศกึ ษา
 แบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ เรื่อง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย ให้นักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน และ แบบทดสอบหลัง

เรียน จานวน 10 ขอ้
 ครูควรแนะนาเพ่ิมเติมให้นักเรียนได้ปฏิบัติกิจกรรมทั้งในและนอกเวลาเรียน จะทาให้ผู้เรียนมีทักษะและความรู้ความ

เข้าใจมากยิ่งขึน้

3

คาชแี้ จงสาหรบั นักเรยี น

1. แบบฝึกหัดวทิ ยาศาสตร์ เรอื่ ง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย เล่มนี้ เปน็ แบบฝกึ หัดวิทยาศาสตร์
มีเน้ือหา และกิจกรรม เกี่ยวกับเร่ืองของวงจรไฟฟ้าอย่างง่าย

2. ขั้นตอนการใช้ชุดกจิ กรรม
 ศึกษามาตรฐาน/ตัวชีว้ ัดและจุดประสงค์การเรยี นรู้
 ทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ
 ศกึ ษาใบความรู้และปฏบิ ัติกิจกรรมในใบกิจกรรม 1 - 9 ตามลาดับ
 ทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ

3. นักเรียนศึกษาโดยใช้ แบบฝึกหัดวิทยาศาสตรเ์ รื่อง วงจรไฟฟ้าอย่างง่าย กลุ่มสาระ
การเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ด้วยความซื่อสัตย์และ มีความ
รับผดิ ชอบ

4. นักเรยี นให้ความรว่ มมอื ในการจัดการเรียนรู้ การปฏิบัติงานกลุ่ม การแสดง
ความคิดเห็นด้วยความเต็มใจ

5. นักเรียนใช้และเก็บรักษาแบบฝกึ หัดวิทยาศาสตร์ เร่ือง ไฟฟา้ น่ารู้เล่มนีด้ ้วยความระมัดระวัง ไม่ทาสูญหาย
เสียหายในระหว่างการเรียน

4

สาระการเรยี นรู้

แบบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ เรอ่ื ง วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ 6 มสี าระการเรยี นรู้ ดงั นี้
 กิจกรรมที่ 1 : ไฟฟ้ามาจากไหน
 กิจกรรมที่ 2 : ไฟฟ้านั้นสาคัญอย่างไร
 ใบความรู้ที่ 1 : เร่ืองของไฟฟา้
 กจิ กรรมที่ 3 : สนุกกับการทดลอง : มาต่อวงจรอย่างง่ายกันเถอะ
 ใบความรู้ที่ 2 : วงจรไฟฟ้า
 กิจกรรมท่ี 4 : ฝึกสมองประลองความรู้ : ปรศิ นาหาเส้นทาง
 กิจกรรมท่ี 5 : ฝกึ สมองประลองความรู้ : ของใช้ใดมีวงจรไฟฟา้
 กจิ กรรมท่ี 6 : วงจรอกั ษรไขว้
 กจิ กรรมที่ 7 : สนุกกับการทดลอง : การต่อสวิตชใ์ นวงจรไฟฟ้า
 กิจกรรมท่ี 8 : ฝกึ สมองประลองความรู้ : เปดิ หรือ ปดิ
 กิจกรรมท่ี 9 : นาไปใช้ ได้ประโยชน์ : ต่อวงจรไฟฟา้

5

แนวคดิ หลัก

วงจรไฟฟ้าเป็นการต่อสายไฟจากแหล่งกาเนิดเข้าเครื่องใช้ไฟฟ้าทาให้เกิด เส้นทางการไหลของกระแสไฟฟ้า วงจรไฟฟา้
อย่างง่ายประกอบด้วย

1. แหล่งกาเนิดไฟฟ้า คือ แหล่งจ่ายไฟฟ้า เช่น ถ่านไฟฉาย แบตเตอรี่ เป็นตน้
2. ตวั นาไฟฟา้ คือ สายไฟฟา้ หรอื สื่อที่จะเป็นตวั นาให้กระแสไฟฟ้าไหลผ่านไปยังเคร่ืองใช้ไฟฟา้ ซ่ึงต่อระหว่างแหล่งกาเนดิ กับ
เคร่ืองใช้ไฟฟ้า
3. เครื่องใช้ไฟฟา้ คอื เคร่ืองใช้ที่สามารถเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าเปน็ พลังงานรูปอื่นได้
การต่อวงจรไฟฟ้าอย่างง่ายที่ถูกวิธี กระแสไฟฟ้าไหลครบวงจร เรยี กว่า วงจรปิด ทาให้หลอดไฟฟ้าสว่าง แต่ถ้าต่อ
วงจรไฟฟ้าไม่ถูก วิธี กระแสไฟฟ้า ไหลไม่ครบวงจร เรียกว่า วงจรเปิด หลอดไฟฟ้าจะไม่สว่าง
สวิตช์ ทาหน้าที่ เปิดและปิดวงจรไฟฟ้า ถ้าเปดิ สวิตชจ์ ะทาใหเ้ ปน็ วงจรปิด และถ้าปิดสวิตช์จะทาให้เป็นวงจรเปิด

6

มาตรฐานการเรยี นรู้

ตวั ชวี้ ดั

สาระที่ 2 วทิ ยาศาสตรก์ ายภาพ

มาตรฐาน ว 2.3 เข้าใจความหมายของพลังงาน การเปลี่ยนแปลงและการถ่ายโอนพลังงาน
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสสารและพลังงาน พลังงานในชีวิตประจาวัน ธรรมชาติของคล่ืน ปรากฏการณท์ ี่
เกี่ยวข้องกับเสียง แสง และคล่ืนแม่เหล็กไฟฟ้า รวมทัง้ นาความรู้ไปใช้ประโยชน์

รหสั ตวั ชวี้ ดั ตวั ชวี้ ดั สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง

ว 2.3 ป 6/1 1. ระบุส่วนประกอบและบรรยายหนา้ ที่ ของ - วงจรไฟฟ้าอย่างง่ายประกอบด้วยแหล่งกาเนดิ ไฟฟ้า

แต่ละสว่ นประกอบของวงจรไฟฟา้ อย่าง สายไฟฟ้า และเครื่องใช้ไฟฟ้าหรืออปุ กรณ์ไฟฟา้

ง่ายจากหลักฐานเชิงประจักษ์ แหล่งกาเนิดไฟฟ้า เช่น ถ่านไฟฉาย หรือแบตเตอรี่ ทา

ว 2.3 ป 6/2 2. เขียนแผนภาพและต่อวงจรไฟฟา้ อย่าง หน้าทใี่ ห้พลังงานไฟฟ้า สายไฟฟ้าเปน็ ตัวนาไฟฟ้าทา

ง่าย หน้าทเี่ ช่ือมต่อระหว่างแหล่งกาเนดิ ไฟฟา้ และ

เคร่ืองใช้ไฟฟ้าเข้าด้วยกัน เคร่ืองใช้ไฟฟ้ามีหน้าท่เี ปล่ียน

พลงั งานไฟฟ้าเป็นพลงั งานอ่ืน

ว 2.3 ป 6/3 3. ออกแบบการทดลองและทดลองด้วยวธิ ีที่ - เมื่อนาเซลลไ์ ฟฟ้าหลายเซลล์มาต่อเรียงกัน โดยให้

เหมาะสมในการอธบิ ายวธิ ีการและผลของ ขัว้ บวกของเซลลไ์ ฟฟา้ เซลล์หนึ่งต่อกับขว้ั ลบของอีกเซลล์

การต่อเซลลไ์ ฟฟา้ แบบอนุกรม หนึ่งเป็นการต่อแบบอนุกรม ทาให้มพี ลงั งานไฟฟ้า

ว 2.3 ป 6/4 4. ตระหนักถงึ ประโยชน์ของความรู้ของการ เหมาะสมกับเคร่ืองใช้ไฟฟ้า ซ่ึงการต่อเซลลไ์ ฟฟ้าแบบ

ต่อเซลล์ไฟฟา้ แบบอนุกรมโดยบอก อนุกรมสามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ในชีวิตประจาวัน เชน่

ประโยชน์และการประยุกต์ใชใ้ น การต่อเซลลไ์ ฟฟา้ ในไฟฉาย

ชวี ิตประจาวัน

ว 2.3 ป 6/5 5. ออกแบบการทดลองและทดลองด้วยวธิ ีที่ - การต่อหลอดไฟฟ้าแบบอนกุ รมเม่ือถอดหลอดไฟฟา้

เหมาะสมในการอธิบายการต่อหลอดไฟฟ้า ดวงใดดวงหนงึ่ ออกทาให้หลอดไฟฟ้าที่เหลือดับทั้งหมด

แบบอนกุ รมและแบบขนาน ส่วนการต่อหลอดไฟฟา้ แบบขนาน เมื่อถอดลอดไฟฟา้

ว 2.3 ป 6/6 6. ตระหนักถงึ ประโยชน์ของความรู้ของการ ดวงใดดวงหนงึ่ ออก หลอดไฟฟา้ ที่เหลือ

ต่อหลอดไฟฟา้ แบบอนุกรมและแบบขนาน กย็ ังสว่างได้ การต่อหลอดไฟฟ้าแต่ละแบบสามารถ

โดยบอกประโยชน์ ข้อจากัด และการ นาไปใชป้ ระโยชน์ได้ เช่น การต่อหลอดไฟฟา้ หลายดวง

ประยุกตใ์ ชใ้ นชีวิตประจาวัน ในบา้ นจงึ ต้องต่อหลอดไฟฟ้าแบบขนานเพื่อเลอื กใช้

หลอดไฟฟา้ ดวงใดดวงหนง่ึ ได้ตามต้องการ

7

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้

ดา้ นความรู้ (K)
1. ระบไุ ด้ว่าอุปกรณใ์ ดประกอบด้วยวงจรไฟฟ้า
2. ระบุแหล่งที่มาและความสาคัญของไฟฟ้าได้
3. ระบุส่วนประกอบของวงจรไฟฟา้ อย่างง่าย

4. อธิบายการตอ่ วงจรไฟฟา้ อย่างง่ายได้
5. อธิบายลักษณะของวงจรปดิ และวงจรเปดิ ได้

ดา้ นกระบวนการ (P)
6. ทดลองและสรุปผลการต่อวงจรไฟฟ้าอย่างง่ายได้
7. เขียนแผนภาพแสดงวงจรไฟฟ้าด้วยสัญลักษณท์ างไฟฟา้ ได้
8. ทดลองและสรุปผลการตอ่ สวิตช์ในวงจรไฟฟ้าได้
9. นาความรู้เร่ืองวงจรไฟฟ้าไปใช้ในชีวิตประจาวัน

ดา้ นจติ พสิ ยั (A)
10. มีความซ่ือสัตย์สุจริต ใฝเ่ รยี นรู้
มุ่งมั่นและมีระเบียบวินัยในการทางาน

8

แบบทดสอบก่อนเรียน

วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย

คาชแี้ จง
1. แบบทดสอบนี้เป็นแบบทดสอบปรนัย 4 ตัวเลือก
2. แบบทดสอบนีม้ ีทั้งหมด 10 ข้อ 10 คะแนน เวลา 10 นาที
3. ให้ทาเครื่องหมายกากบาท )X) ลงช่อง ก ข ค หรอื ง ลงในกระดาษคาตอบท่เี ห็นว่าถกู ต้องที่สดุ
เพียงคาตอบเดยี ว

1. ข้อใดเปน็ แหล่งท่มี าของไฟฟา้ ที่ใช้ในบ้านเรอื นของนักเรียนนอ้ ยท่สี ดุ

ก. เขื่อน ข. กังหัน ค. โรงไฟฟ้า ง. แบตเตอรี่

2. กระแสไฟฟา้ ถูกส่งจากแหล่งผลิตมาถึงบ้านเรอื นของผใู้ ช้ได้อย่างไร
ก. กระแสไฟฟ้าถูกส่งให้ไหลไปตามสายไฟ
ข. กระแสไฟฟา้ ถูกส่งให้ไหลไปตามอากาศ
ค. กระแสไฟฟ้าถูกสง่ ให้ไหลไปตามเสาไฟฟา้
ง. กระแสไฟฟ้าถูกส่งให้ไหลไปตามกระแสนา้

3. เคร่ืองใช้ไฟฟ้าชนิดใดเปลี่ยนพลังงานไฟฟา้ เป็นพลังงานความร้อน

ก.วิทยุ ข. โทรทัศน์ ค. หม้อหุงข้าว ง. เครื่องซักผ้า

4. อปุ กรณใ์ นขอ้ ใดไม่มีวงจรไฟฟา้

9

5. ข้อใดไม่จาเปน็ ต้องมีในวงจรไฟฟ้าอย่างง่าย ข. ตัวนาไฟฟ้า
ก. แหล่งกาเนดิ ไฟฟ้า ง. สวิตซ์
ค. เครื่องใช้ไฟฟา้

6. ถ้านกั เรียนตอ้ งการให้หลอดไฟสว่างต้องสร้างวงจรตามข้อใด

ก. วงจรเปิด ข. วงจรปดิ ค. วงจรลัด ง. ถูกทัง้ ก และ ข

7. เราต่อสวติ ช์ไฟเข้าไปในวงจรเพ่ือจุดประสงค์ใด

ก. ลดแรงดันไฟฟา้ ข. ช่วยลดการกินไฟฟ้า .

ค. ปิดวงจรไฟฟา้ -เปดิ ง. เพ่ิมกระแสไฟฟา้ ในวงจร

8. ถ้านกั เรียนตอ้ งการให้หลอดไฟสวา่ งควรต่ออปุ กรณ์ตามข้อใด

9. ไฟฟา้ ช็อตเกิดจากวงจรไฟฟา้ มีลักษณะอย่างไร

ก. วงจรเปดิ ข. วงจรปิด ค. วงจรลัด ง. ไม่มีข้อถูก

10. จากแผนภาพวงจรไฟฟ้า ประกอบด้วยอุปกรณใ์ ดบ้างและเป็นวงจรประเภทใด

ก. เซลล์ไฟฟา้ หลอดไฟ สายไฟ เป็นวงจรปิด
ข. เซลล์ไฟฟา้ หลอดไฟ สายไฟ เปน็ วงจรเปดิ
ค. เซลล์ไฟฟ้า หลอดไฟ สายไฟ สวทิ ช์ไฟ เปน็ วงจรปิด
ง. เซลล์ไฟฟ้า หลอดไฟ สายไฟ สวทิ ช์ไฟ เป็นวงจรเปิด

10

ทดสอบก่อนเรียน

วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย
ช่ือ...............................................................................เลขท.ี่ ..................

คะแนนเตม็ คะแนน ................................
คะแนนทไี่ ด้ คะแนน ................................
ลงชอ่ื ...........................ผตู้ รวจ .............

11

ใบกจิ กรรมที่ 1

ไฟฟา้ มาจากไหน

จดุ ประสงค์

1. ระบแุ หลง่ ทมี่ าและความสาคัญของไฟฟา้ ได้
2. มคี วามซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ ใฝเ่ รยี นรู้ มุ่งมนั่ และมรี ะเบยี บวนิ ยั ในการทางาน

ตอนที่ 1 : จงระบชุ อ่ื แหลง่ กาเนดิ ไฟฟา้ จากภาพตอ่ ไปนี้

12
ตอนที่ 2 : จากภาพทกี่ าหนด จงเขยี นแผนผัง แสดงการส่งกระแสไฟฟา้ มายังครวั เรอื น

ภาพแสดงการสง่ กระแสไฟฟ้ามายงั ครวั เรอื น

ใบกิจกรรมที่ 2 13

ไฟฟา้ นั้นสาคญั อย่างไร

จดุ ประสงค์
1. ระบุแหล่งที่มาและความสาคัญของไฟฟา้ ได้
2. มีความซ่ือสัตยส์ จุ รติ ใฝเ่ รียนรู้ มุ่งมั่นและมรี ะเบียบวินัยในการทางาน

ตอนที่ 1 : สารวจการใชไ้ ฟฟา้ ในกจิ วตั รประจาวนั ของนกั เรยี น เกยี่ วขอ้ งกับไฟฟา้ อยา่ งไรบ้าง

14
1

ตอนที่ 2 : เขยี นผลกระทบทเี่ กดิ ขน้ึ กบั นกั เรยี นหากไมม่ ไี ฟฟา้ ใชใ้ นการทากจิ วตั รประจาวนั ตอ่ ไปนี้

ใบความรทู้ ี่ 1 15
1

เรื่องของ..ไฟฟา้

ไฟฟา้ คืออะไร

ไฟฟ้า คอื การเคลื่อนทขี่ องอิเลก็ ตรอนบนผิวของตัวนา ซึ่งตวั อิเลก็ ตรอน จะถูกผลักดว้ ย
สนามแม่เหล็กให้เคลื่อนทหี่ ลุดออกมาจากวงโคจรของอะตอมของโลหะ เช่น ทองแดงอย่างต่อเน่ือง
เมื่อเอาตวั นาที่มีอเิ ล็กตรอนไหลผา่ นมาต่อให้ครบวงจรจะมี กระแสไฟฟ้าเกดิ ขนึ้

ไฟฟา้ เป็นพลังงานรูปหนึ่ง ซึ่งนบั ได้ว่าเป็นพลังงานที่ถูกนามาใช้เพอื่ ประโยชน์ ของมนษุ ย์ชาติ
มากกวา่ พลังงานรูปอน่ื ๆ ทั้งนี้เน่ืองจากพลงั งานไฟฟ้านั้นมีความสะดวก ในการใช้งานมากกวา่

พลังงานรูปอน่ื นั่นเอง เป็นตน้ ว่าสามารถส่งไป
ตามสายไฟได้ ซึ่งพลังงานรูปอื่นทาไม่ได้ โดย
สามารถแปลงเปน็ พลังงานรูปอื่นได้ง่าย เช่น
แปลงเปน็ พลังงานกลโดยใช้มอเตอร์ แปลงเปน็
พลังงานเสียงโดยใช้ลาโพง แปลงเปน็ พลังงาน
ความ ร้อนโดยใช้ลวดความร้อน แปลงเป็น
พลังงานแสงโดยใช้หลอดไฟฟา้ และแปลงเป็น
พลังงาน แม่เหลก็ โดยใช้ขดลวดนอกจากนีเ้ รายัง
แปลงพลังงานรูปอนื่ มาเป็นพลังงานไฟฟ้าได้
โดยง่าย ด้วยเหตนุ ี้เองจึงนยิ มแปลงพลังงานรูป
อื่นมาเป็นพลังงานไฟฟา้ ก่อนที่จะนาไปใช้งานใน
รูปแบบต่างๆ ต่อไป

16
1

แหลง่ ที่มาของไฟฟา้ ในบ้าน

โรงงานผลติ ไฟฟา้

ผลติ กระแสไฟฟา้ โดยใช้เชอื้ เพลิงที่มอี ยตู่ าม ธรรมชาติ เช่น ถา่ นหนิ ก๊าซและนา้ มนั
ใน โรงงานผลิตไฟฟ้า โดยใช้หลักการที่ว่า
เม่ือ เชื้อเพลงิ ถูกเผาไหม้จะมีความร้อนเกิดข้ึน
ความ ร้อนนี้จะถกู นาไปต้มน้าจนเดือด เกดิ ไอ
น้าที่มี แรงดันมหาศาลทสี่ ามารถหมนุ เคร่ือง
กาเนิด ไฟฟ้า(ไดนาโม)ได้ จนเกดิ เปน็
กระแสไฟฟา้ ใน ที่สดุ

แบตเตอรี่

แบตเตอรี่ เปน็ แหลง่ กาเนิดไฟฟา้ ทอี่ าศัยหลกั การเปลี่ยนแปลง พลังงาน เคมใี ห้ เป็น
พลังงานไฟฟ้า ประกอบด้วย เซลลไ์ ฟฟ้า ตั้งแต่ 2 เซลล์ ขนึ้
ไป ซึ่งจะประกอบด้วยอุปกรณพ์ ื้นฐาน 4 ส่วน ได้แก่ ขัว้ บวก
ขัว้ ลบ อิเลก็ โทรไลตแ์ ละ ตัวขัน้ เซลล์เปน็ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ที่มี
ประโยชน์มาก เครื่องใชไ้ ฟฟ้าขนาดเลก็ หลายอย่าง ของเล่น
หลาย ชนดิ จาเป็นต้องใชพ้ ลังงานเพ่ือให้มันทางานหรอื เคลื่อนที่ ซึ่งถูกออกแบบให้ใช้

พลังงาน จากถา่ นไฟฉาย แมแ้ ต่ยานพาหนะ
หลายชนิดกใ็ ช้พลังงานจากไฟฟ้าเช่นกัน เช่น
รถไฟฟา้ รถยนตท์ ี่ออกแบบมาให้เป็นรถพลงั
ไฟฟา้ สามารถใช้ไฟฟ้า ในการเคล่ือนที่แทนการ
ใช้ น้ามนั เป็นต้น .

17
1

กงั หนั ผลติ ไฟฟา้

เมื่อมลี มพัดผ่านใบกังหัน พลังงาน จลน์ที่
เกดิ จากลมจะ ทาให้ใบพัดของกังหนั เกดิ การ
หมนุ และได้เป็นพลงั งานกลออกมา พลังงานกล
จากแกนหมนุ ของกังหันลมจะถูก เปลี่ยนรูปไป
เปน็ พลังงานไฟฟา้ โดยเคร่ือง กาเนดิ ไฟฟ้าที่
เช่ือมต่ออยู่กบั แกนหมนุ ของ กังหนั ลม จ่าย
กระแสไฟฟา้ ผ่านระบบ ควบคุมไฟฟา้ และจ่าย
กระแสไฟฟ้าเข้าสู่ ระบบต่อไป

เข่ือน

หลกั การกาเนดิ ไฟฟ้าของเขอื่ น คอื ใช้
แรงดันนา้ ทปี่ ล่อยลงมาจากเข่ือนไป หมนุ
กังหนั พลงั งานกลจากแกนหมุนของกังหัน
จะถูกเปลี่ยนรูปไปเปน็ พลังงานไฟฟา้ โดย
เคร่ืองกาเนดิ ไฟฟ้าที่เช่ือมต่ออยกู่ ับแกน
หมนุ ของกังหันกระแสไฟฟ้า ผ่านระบบ
ควบคุมไฟฟ้า และจ่ายกระแสไฟฟ้าเขา้ สู่
ระบบเช่นกัน

18
1

ไฟฟา้ สาคญั อยา่ งไร

ไฟฟ้าเป็นปัจจยั สาคัญปัจจัยหนง่ึ ที่ใช้การพฒั นาประเทศในด้านต่าง ๆ มากมาย เช่น
การส่ือสาร การคมนาคม การให้ความรู้ การศึกษา ในการดารงชีวิตประจาวนั เรานาไฟฟา้
มามนุษยน์ ามาใช้ประโยชน์หลายอย่าง ผา่ นอุปกรณ์ เคร่ืองใชไ้ ฟฟา้ หลากหลายรูปแบบ

เคร่ืองใช้ไฟฟ้า เป็นเคร่ือง
อานวยความ สะดวกที่สามารถเปลี่ยน
รูปพลงั งานไฟฟ้าเปน็ พลังงานรปู อ่ืน
เช่น พลังงานแสง ไดแ้ ก่ หลอดไฟฟ้า
พลังงานความร้อน ไดแ้ ก่ เตารีด
ไฟฟา้ หม้อหุงข้าวไฟฟา้ พลังงานกล
ได้แก่ พัดลม เคร่ืองซักผา้ เปน็ ต้น

เครื่องใช้ไฟฟ้าแต่ละชนิดจะต่อ
เขา้ กบั แหลง่ กาเนิดไฟฟา้ โดยมสี ายไฟเปน็ ทางผา่ น ของกระแสไฟฟา้ จากแหล่งกาเนิดไฟฟา้
มายังเครื่องใชไ้ ฟฟา้ เรยี กว่า วงจรไฟฟา้ ซ่ึงวงจรไฟฟ้าในบ้านนอกจากจะมีเครื่องใช้ไฟฟา้
ชนิดต่างๆ แล้วยงั ต้องมอี ุปกรณท์ ี่ จาเป็นอื่นๆ อีก เช่น สายไฟ ฟวิ ส์ สวติ ช์ เต้ารับ-
เตา้ เสียบ

19
1

การเดนิ ทางของไฟฟา้

ไฟฟา้ จากแหล่งผลิตไฟฟ้าจะไหลตามสายไฟไปยังบ้านเรือนและสถานทตี่ ่าง ๆ ที่
บ้านเรอื นจึงตอ้ งมีสวิตซห์ รอื ปลั๊กไฟเพื่อเปน็ จดุ เช่ือมต่อกระแสไฟฟา้ จากสายไฟไปยัง
หลอดไฟและเคร่ืองใชไ้ ฟฟา้ ในบ้าน เม่ือเรากดสวทิ ซ์หรอื เสียบปลั๊กกเ็ หมอื นเปน็ การเปดิ
ประตใู ห้ไฟฟา้ เข้ามาทาให้เคร่ืองใช้ไฟฟา้ มีพลังงานเพื่อทางานนั่นเอง

20

กจิ กรรมที่ 3

สนกุ กบั การทดลอง

จดุ ประสงค์

1. ระบสุ ่วนประกอบของวงจรไฟฟ้าอยา่ งง่าย (K)
2. อธิบายการต่อวงจรไฟฟา้ อย่างง่ายได้ (K)
3. ทดลองและสรปุ ผลการต่อวงจรไฟฟา้ อย่างง่ายได้ (P)
4. มีความซ่ือสัตย์สจุ รติ ใฝเ่ รียนรู้ มุ่งมั่นและมรี ะเบียบวินัยในการทางาน (A)

21
1

22
1

23
1

ใบความรทู้ ี่ 2 24
1

วงจรไฟฟ้า

วงจรไฟฟา้

เป็นการนาเอาสายไฟฟา้ หรอื ตัวนาไฟฟ้าที่เปน็ เสน้ ทางเดนิ ให้ กระแสไฟฟา้ สามารถ
ไหลผ่านต่อถึงกนั ได้นัน้ เราเรียกว่า วงจรไฟฟา้ การเคล่ือนที่ของ อิเลก็ ตรอนท่อี ยู่ภายใน
วงจรจะเร่ิมจากแหล่งจ่ายไฟไปยังอปุ กรณ์ไฟฟ้า

วงจรไฟฟา้ ประกอบดว้ ยสว่ นทสี่ าคญั 3 ส่วน คอื

1. แหลง่ กาเนดิ ไฟฟา้ หมายถึง
แหล่งจ่ายแรงดันไฟฟ้า ไปยังวงจรไฟฟ้า
เช่น แบตเตอรี่

2. ตวั นาไฟฟา้ หมายถงึ สายไฟฟา้ หรือสื่อที่
จะเป็น ตัวนาให้กระแสไฟฟา้ ไหลผ่าน ไปยัง
เครื่องใช้ไฟฟา้ ซ่ึงต่อระหว่าง แหล่งกาเนิดกับ
เคร่ืองใช้ไฟฟ้า

3. เครอื่ งใช้ไฟฟา้ หมายถงึ เคร่ืองใชท้ ี่
สามารถ เปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็น
พลังงาน รูปอนื่ ซึ่งจะเรยี กอกี อย่างหน่ึงว่า
โหลด

25
1

วงจรปดิ
วงจรปดิ คอื วงจรไฟฟ้าทกี่ ระแสไฟฟา้ ไหลได้ครบวงจร ทาให้โหลดหรือ
เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าที่ต่ออยใู่ นวงจรนนั้ ๆ ทางาน

วงจรเปดิ
วงจรเปดิ คอื วงจรไฟฟ้าที่กระแสไฟฟ้าไม่สามารถไหลได้ครบวงจร ซ่ึงเป็นผลทาให้
เคร่ืองใช้ไฟฟา้ ทตี่ ่ออยใู่ นวงจรไม่สามารถจ่ายพลังงาน ออกมาได้ สาเหตุของวงจรเปิด อาจ
เกิดจากสายหลุด สายขาด สายหลวม สวติ ซ์ไมต่ ่อวงจร หรือเคร่ืองใช้ไฟฟา้ ชารดุ เปน็ ต้น

26
1

วงจรไฟฟา้ ในบา้ น
ภายในบ้านของเราก็มกี ารต่อวงจรไฟฟ้าด้วยเชน่ กันเราจงึ สามารถใชง้ าน

เครื่องใช้ไฟฟ้าต่าง ๆ ได้ โดยการนาเตา้ เสียบของเคร่ืองใชไ้ ฟฟา้ ต่อเขา้ กบั เต้ารับ และ เปิด
สวติ ชเ์ คร่ืองใชไ้ ฟฟ้า เกิดวงจรไฟฟ้าทมี่ ไี ฟฟา้ ไหลผ่านทาให้เครื่องใช้ไฟฟา้ ทางานได้

สวติ ช์
สวิตชไ์ ฟฟา้ ใช้ในการเปดิ ปิดอปุ กรณ์ไฟฟา้ ต่างๆ โดยใชห้ ลกั การที่สวิตช์เปิด- หรอื

ปิดหน้าสัมผสั ซึ่งคล้ายกบั สะพานทเี่ ชื่อมให้กระแสสามารถไหลได้ในวงจรไฟฟ้า เป็นอุปกรณ์
ที่ทาหน้าที่ตดั ต่อวงจรไฟฟ้า ทาให้เกิดความปลอดภัยกบั ผู้ใชไ้ ฟฟา้ ถา้ เปน็ ชนิดที่ออกแบบ
โดยใชค้ วามร้อนและแม่เหล็กควบคมุ เมอ่ื เกิดการลัดวงจรหรอื การใช้กระแสไฟฟา้ มากเกินไป
ในวงจร ก็สามารถทจี่ ะตดั วงจรไฟฟ้าได้

27
1

สัญลกั ษณแ์ ทนอปุ กรณไ์ ฟฟา้ วงจรไฟฟา้

ประกอบไปด้วยอปุ กรณไ์ ฟฟา้ ซ่ึงสามารถเขยี นสญั ลักษณแ์ ทนได้ ดงั นี้

ใบกจิ กรรมที่ 4 28
1

ฝกึ สมองประลองความรู้

ตอน : ปรศิ นา หาเสน้ ทาง

จดุ ประสงค์

1. นักเรียนสามารถระบสุ ่วนประกอบของวงจรไฟฟา้ อย่างง่าย
2. นักเรียนสามารถอธบิ ายการต่อวงจรไฟฟา้ อยา่ งง่ายได้
3. นักเรียนสามารถอธิบายลักษณะของวงจรปดิ และวงจรเปิดได้

คาชแี้ จง ขดี เสน้ ระบเุ สน้ ทางการเดนิ ทางของไฟฟา้ ไปยังหลอดไฟใหค้ รบวงจร

29

ใบกจิ กรรมที่ 5

ฝกึ สมองประลองความรู้

ตอน : เกง่ จรงิ รู้จรงิ

จดุ ประสงค์

1. ระบุได้ว่าอปุ กรณ์ใดประกอบด้วยวงจรไฟฟ้า
2. ระบุส่วนประกอบของวงจรไฟฟา้ อยา่ งง่าย
ตอนที่ 1 : ใหข้ ดี เครอ่ื ง / ลงในช่อง หนา้ ภาพทเี่ ปน็ เครอื่ งใชไ้ ฟฟา้

30
ตอนที่ 2 : วาดภาพวงจรไฟฟา้ ทปี่ ระกอบด้วยหลอดไฟสายไฟและถา่ นไฟฉาย ดังตอ่ ไปนี้

31
1

ใบกจิ กรรมที่ 6

วงจรอักษรไขว้

จดุ ประสงค์
1. ระบุส่วนประกอบของวงจรไฟฟ้าอย่างง่าย

คาชแี้ จง เตมิ คาในชอ่ งวา่ งตามความหมายทกี่ าหนดให้

32

ใบกิจกรรมที่ 7

สนกุ กบั การทาลอง

ตอน...การตอ่ สวติ ซใ์ นวงจรไฟฟา้

จดุ ประสงค์
1. ทดลองและสรปุ ผลการต่อสวติ ชใ์ นวงจรไฟฟ้าได้
2. มีความซ่ือสัตยส์ ุจริต ใฝเ่ รียนรู้ มุ่งมนั่ และมรี ะเบียบวินัยในการทางาน

33
1

34
1

35
1

36

ใบกิจกรรมที่ 8

ฝกึ สมองประลองความรู้

ตอน : เปดิ หรอื ปดิ

จดุ ประสงค์

1. อธิบายลักษณะของวงจรปดิ และวงจรเปดิ ได้
2. เขียนแผนภาพแสดงวงจรไฟฟ้าดว้ ยสญั ลกั ษณ์ทางไฟฟา้ ได้
3. มีความซื่อสัตยส์ จุ ริต ใฝเ่ รียนรู้ มุ่งมั่นและมรี ะเบียบวินัยในการทางาน
ตอนที่ 1 : ทาเคร่ืองหมาย / ใน หน้าภาพที่แสดงถึงลักษณะของวงจรไฟฟ้าวงจรปดิ

37
1

ตอนที่ 2 : ใช้สัญลักษณ์ที่กาหนดเขียนแผนภาพแสดงวงจรไฟฟา้ ต่อไฟนี้ พร้อมระบลุ ักษณะของ
วงจร และความสว่างของหลอดไฟ

38
1

ใบกจิ กรรมที่ 9 นาไปใชไ้ ด้ประโยชน์

ตอน : ตอ่ วงจรไฟฟ้า

จดุ ประสงค์

1. นาความรู้เร่ืองวงจรไฟฟ้าไปใช้ในชีวติ ประจาวนั ได้
ตอนที่ 1 : วาดภาพวงจรไฟฟา้ ที่ประกอบด้วย มอเตอร์ สายไฟและถ่านไฟฉาย ดังต่อไปน้ี

ตอนที่ 2 : เขียนแผนภาพสัญลกั ษณ์ วงจรไฟฟ้าของออดไฟฟา้ โดยใช้สวิตชค์ วบคุม ได้อย่างไร

39

แบบทดสอบหลงั เรียน

วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย

คาชแี้ จง
1. แบบทดสอบนี้เป็นแบบทดสอบปรนัย 4 ตัวเลอื ก
2. แบบทดสอบนี้มีทั้งหมด 10 ข้อ 10 คะแนน เวลา 10 นาที
3. ให้ทาเครื่องหมายกากบาท X ลงช่อง ก ข ค หรอื ง ลงในกระดาษคาตอบท่เี หน็ ว่าถกู ต้องที่สุด
เพียงคาตอบเดยี ว

1. ข้อใดเปน็ แหล่งท่มี าของไฟฟ้าที่ใช้ในบ้านเรือนของนักเรียนนอ้ ยท่สี ุด

ก. เข่ือน ข. กังหัน ค. โรงไฟฟา้ ง. แบตเตอรี่

2. กระแสไฟฟ้าถูกส่งจากแหล่งผลิตมาถงึ บ้านเรอื นของผใู้ ช้ได้อย่างไร
ก. กระแสไฟฟ้าถูกส่งให้ไหลไปตามสายไฟ
ข. กระแสไฟฟ้าถูกส่งให้ไหลไปตามอากาศ
ค. กระแสไฟฟ้าถูกสง่ ให้ไหลไปตามเสาไฟฟ้า
ง. กระแสไฟฟา้ ถูกส่งให้ไหลไปตามกระแสน้า

3. เครื่องใช้ไฟฟ้าชนดิ ใดเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าเปน็ พลังงานความร้อน

ก.วิทยุ ข. โทรทัศน์ ค. หม้อหงุ ข้าว ง. เครื่องซักผ้า

4. อปุ กรณใ์ นขอ้ ใดไม่มีวงจรไฟฟา้

40
1

5. ข้อใดไม่จาเปน็ ต้องมีในวงจรไฟฟ้าอย่างง่าย

ก. แหล่งกาเนิดไฟฟา้ ข. ตัวนาไฟฟ้า

ค. เครื่องใช้ไฟฟ้า ง. สวิตซ์

6. ถ้านกั เรียนตอ้ งการให้หลอดไฟสว่างต้องสร้างวงจรตามข้อใด

ก. วงจรเปิด ข. วงจรปดิ ค. วงจรลัด ง. ถูกทั้ง ก และ ข

7. เราต่อสวติ ชไ์ ฟเข้าไปในวงจรเพ่ือจดุ ประสงค์ใด

ก. ลดแรงดันไฟฟ้า ข. ช่วยลดการกนิ ไฟฟา้ .

ค. ปิดวงจรไฟฟ้า-เปิด ง. เพ่ิมกระแสไฟฟา้ ในวงจร

8. ถ้านกั เรียนตอ้ งการให้หลอดไฟสวา่ งควรต่ออปุ กรณ์ตามข้อใด

9. ไฟฟ้าชอ็ ตเกดิ จากวงจรไฟฟา้ มีลักษณะอย่างไร

ก. วงจรเปิด ข. วงจรปิด ค. วงจรลัด ง. ไม่มีข้อถูก

10. จากแผนภาพวงจรไฟฟ้า ประกอบด้วยอุปกรณใ์ ดบ้างและเปน็ วงจรประเภทใด

ก. เซลลไ์ ฟฟ้า หลอดไฟ สายไฟ เป็นวงจรปิด
ข. เซลล์ไฟฟ้า หลอดไฟ สายไฟ เปน็ วงจรเปิด
ค. เซลลไ์ ฟฟา้ หลอดไฟ สายไฟ สวทิ ช์ไฟ เปน็ วงจรปิด
ง. เซลล์ไฟฟา้ หลอดไฟ สายไฟ สวทิ ช์ไฟ เป็นวงจรเปิด

41
1

ทดสอบหลงั เรียน
วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย

ช่ือ.................................................................เลขท.ี่ .............

ขอ้ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

คะแนนเตม็ คะแนน ................................
คะแนนทไี่ ด้ คะแนน ................................
ลงชอื่ ...........................ผตู้ รวจ .............

42
1

แบบบนั ทกึ คะแนนการทากจิ กรรม

บันทกึ หลงั การทาชดุ กจิ กรรม
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

ส่ิงทตี่ อ้ งปรบั ปรงุ แกไ้ ข พฒั นาตนเอง /
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
ขอ้ คดิ เหน็ ขอ้ เสนอแนะ /
....................................................................................................................................

.................................................................................................................................... 43
1

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบ และ
แนวการตอบใบกจิ กรรม

44
1

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น
วงจรไฟฟา้ อยา่ งงา่ ย

45
1

ใบกจิ กรรมที่ 1
ไฟฟา้ มาจากไหน

จดุ ประสงค์

1. ระบแุ หลง่ ทมี่ าและความสาคัญของไฟฟา้ ได้
2. มคี วามซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ ใฝเ่ รยี นรู้ มุ่งมนั่ และมรี ะเบยี บวนิ ยั ในการทางาน
ตอนที่ 1 : จงระบชุ อื่ แหลง่ กาเนดิ ไฟฟา้ จากภาพตอ่ ไปนี้

46
1
ตอนที่ 2 : จากภาพทกี่ าหนด จงเขยี นแผนผัง แสดงการส่งกระแสไฟฟา้ มายังครวั เรอื น

ภาพแสดงการสง่ กระแสไฟฟ้ามายงั ครวั เรอื น