เอกสารเรื่องที่ 3 ทักษะผู้เรียนในศตวรรษที่ 21

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

แนวคิดการเรียนรู้การเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

แนวความคิดเพื่อการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 มีเป้าหมายไปที่ผู้เรียน
เกิดคุณลักษณะในศตวรรษที่ 21 โดยผู้เรียนจะใช้ความรู้ในสาระหลักไปบูรณาการ
สั่งสมประสบการณ์กับทักษะ 3 ทักษะ เพื่อการดำรงชีวิตในศตวรรษที่ 21 คือ
ทักษะด้านการเรียนรู้และนวัตกรรม ทักษะสารสนเทศ สื่อและเทคโนโลยี และทักษะ
ชีวิตและอาชีพ ซึ่งการจัด การศึกษาจะใช้ระบบส่งเสริมการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21
ห้าระบบ คือ ระบบมาตรฐานการเรียนรู้ ระบบการประเมินผลทักษะการเรียนรู้
ระบบหลักสูตรและวิธีการสอน ระบบการพัฒนางานอาชีพ และระบบแหล่งเรียนรู้
และบรรยากาศการเรียนรู้ การปรับเปลี่ยนวิธีการเรียนรู้ของนักเรียน เพื่อให้บรรลุ
ผลลัพธ์ที่สำคัญและจำเป็นต่อตัวนักเรียนอย่างแท้จริง มุ่งไปที่ให้นักเรียนสร้าง
องค์ความรู้ด้วยตนเอง ต้องก้าวข้ามสาระวิชาไปสู่การเรียนรู้ เพื่อการดำรงชีวิต
ในศตวรรษที่ 21 ครูต้องไม่สอนหนังสือ ไม่นำสาระที่มีในตำรามาบอกบรรยายให้
นักเรียนจดจำแล้วนำไปสอบวัดความรู้ ครูต้องสอนคนให้เป็นมนุษย์ที่เรียนรู้
การใช้ทักษะเพื่อการดำรงชีวิต ในศตวรรษที่ 21 เป็นผู้ออกแบบการเรียนรู้
และอำนวยความสะดวก (facilitate) ในการเรียนรู้ให้นักเรียน เรียนรู้จากการเรียน
แบบลงมือทำ โดยมีประเด็นคำถามอยากรู้เป็นตัวกระตุ้นสร้างแรงบันดาลใจ
ให้อยากเรียน ที่จะนำไปสู่การกระตือรือร้นที่จะสืบค้น รวบรวมความรู้
จากแหล่งต่าง ๆ มาสนับสนุน หรือโต้แย้ง ข้อสมมติฐาน คำตอบที่คุ้นเคย พบเจอ
จากประสบการณ์เดิมใกล้ตัว สร้างเป็นกระบวนทัศน์ใหม่แทนของเดิม การเรียนรู้
แบบ นี้เรียกว่า Project-Based Learning: PBL

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

คุณลักษณะของนักเรียนในศตวรรษที่ 21

แนวทางจัดการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 ของ สพฐ. (สำนักงานการ
มัธยมศึกษาตอน ปลาย สพฐ.,2560: 9-16) ได้กล่าวถึง คุณลักษณะ
ของนักเรียน ในศตวรรษที่ 21 ดังนี้ทักษะพื้นฐานจำเป็นในการอ่าน เขียน
และคิดคำนวณ เป็นตัวการที่ทำให้คนในศตวรรษที่ 21 รู้จักใช้เทคโนโลยี
สารสนเทศและการสื่อสารเป็นเครื่องมือในการสืบค้น รวบรวมความรู้
ใช้กระบวนการคิดอย่างมีวิจารณญาณให้เกิดการเท่าทันสื่อ สารสนเทศที่จะพิสูจน์
ยืนยันสิ่งที่ตนและสังคมอยากรู้ได้อย่างชาญฉลาด ไม่ถูกชวนเชื่อชักนำ
อย่างงมงาย เกิดเป็นแรงบันดาลใจสร้างจินตนาการ อยากพัฒนา อยากผลิต
สร้างผลิตภัณฑ์ หรือนวัตกรรมขึ้นใช้ในการดำรงชีวิตในสังคม และนำไป
แลกเปลี่ยนกับสังคมอื่นเกิดเป็นรายได้ บนเวทีฐานเศรษฐกิจความรู้ที่มี
ความรับผิดชอบต่อกฎกติกาในขั้นตอนการผลิต และมีความรับผิดชอบต่อผล
ที่เกิดขึ้น ถ้าผลิตภัณฑ์ ผลผลิต มีคุณภาพไม่ดี ภาพโดยสรุปก็คือทักษะ
การดำรงชีวิตของคนในศตวรรษที่ 21 ซึ่งจะถูกหล่อหลอมตกผลึกเป็นผู้ที่
สามารถนำทาง ชีวิตตนเองได้อย่างมีคุณภาพชีวิต และเกิดเป็นคุณลักษณะ
ของคนในศตวรรษที่ 21 สิบคุณลักษณะ คือ เป็นนักคิดวิเคราะห์ นักแก้ปัญหา
นักสร้างสรรค์ นักประสานความร่วมมือ รู้จักใช้ข้อมูลและข่าวสาร เรียนรู้
ด้วยตนเอง นักสื่อสาร ตระหนักรับรู้สภาวะของโลก เป็นพลเมืองทรงคุณค่า
และมีพื้นฐานความรู้ เศรษฐกิจและการคลัง ซึ่งสรุปเป็นคุณลักษณะใน 3 ด้าน
ดังนี้

1. คุณลักษณะด้านการทำงาน ได้แก่ การการปรับตัว และความเป็นผู้นา
2. คุณลักษณะด้านการเรียนรู้ ได้แก่ การชี้นาตนเอง การตรวจสอบ
การเรียนรู้ของตนเอง
3. คุณลักษณะด้านศีลธรรม ได้แก่ ความเคารพผู้อื่น ความซื่อสัตย์ สำนึก
พลเมือง

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะการรู้สาระเนื้อหาในศตวรรษที่ 21

1. พื้นฐานการเรียนรู้สาระวิชาหลัก
ทักษะการอ่าน (Reading) ทักษะการเขียน (Writing) และทักษะการคำนวณ
(Arithmetic) ถือเป็นทักษะพื้นฐานที่มีความจำเป็นที่จะทำให้รู้และเข้าใจ
ในสาระเนื้อหาของ 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ที่แสดงความเป็นสาระวิชาหลัก
ของทักษะเพื่อดำรงชีวิตในศตวรรษที่ 21 ได้แก่ ภาษาแม่และภาษาโลก ศิลปะ
คณิตศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และรัฐ
ความเป็นพลเมืองดี ซึ่งหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานได้จัดทาสาระเนื้อหา
ได้ครบคุมทั้ง 8 กลุ่มสาระการเรียนรู้แล้ว
2. ความรู้เชิงบูรณาการสำหรับศตวรรษที่ 21
ถึงแม้นนักเรียนจะสอบวัดความรู้ความสามารถ ได้ตามเกณฑ์
การจบหลักสูตร การศึกษาขั้นพื้นฐานว่าด้วยระเบียบการวัดผลประเมินผลตาม
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานได้แล้วก็ตาม คงไม่เพียงพอในโลกยุคศตวรรษที่ 21
จึงต้องมีการสอดแทรกความรู้เชิงบูรณาการเข้าไปในสาระเนื้อหาของ 8 กลุ่มสาระ
การเรียนรู้เพื่อใช้เป็นพื้นฐานความรู้ ทักษะเพื่อการดารงชีวิตในศตวรรษที่ 21
ดังนี้

2.1 ความรู้เกี่ยวกับโลก (Global Awareness) เป็นการสร้างความรู้
ความ เข้าใจ และกำหนดประเด็นสำคัญต่อการสร้างความเป็นสังคมโลก
การขับเคลื่อนเชิงวัฒนธรรม ศาสนา และวิถีชีวิตที่อยู่ร่วมกันได้อย่างเหมาะสม
ในบริบททางสังคมที่ต่างกันรอบด้าน และสร้างเข้าใจความเป็นมนุษย์ด้วยกัน
ในด้านเชื้อชาติและวัฒนธรรม การใช้วัฒนธรรมทางภาษาที่ต่างกันได้อย่างลงตัว

2.2 ความรู้ด้านการเงิน เศรษฐกิจ ธุรกิจและการเป็นผู้ประกอบการ
(Financial, Economic, Business and Entrepreneurial Literacy)
เป็นการสร้างความรู้แล วิธีการที่เหมาะสมสาหรับการสร้างตัวเลือก
เชิงเศรษฐศาสตร์ หรือเศรษฐกิจ มีความเข้าใจบทบาทในเชิงเศรษฐศาสตร์ที่มีต่อ
สังคม และใช้ทักษะการเป็นผู้ประกอบการในการยกระดับ และเพิ่ม ประสิทธิผลด้าน
อาชีพ

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะการรู้สาระเนื้อหาในศตวรรษที่ 21

2.3 ความรู้ด้านการเป็นพลเมืองที่ดี(CivilLiteracy)เป็นการสร้าง
ประสิทธิภาพ การมีส่วนร่วมทางสังคม ผ่านวิธีสร้างองค์ความรู้และความเข้าใจใน
กระบวนการทางการเมืองการปกครองที่ถูกต้อง และนาวิถีแห่งความเป็น
ประชาธิปไตยไปสู่สังคมในระดับต่างๆ ที่เข้าใจต่อวิถีการ ปฏิบัติทางสังคมแห่ง
ความเป็นพลเมืองทั้งระดับท้องถิ่นและสากล

2.4 ความรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) เป็นการสร้างความรู้
ความเข้าใจ ข้อมูลสารสนเทศ ภาวะสุขภาพอนามัย และนำไปใช้ในการพัฒนา
คุณภาพชีวิต ให้เข้าใจวิธีป้องกันแก้ไข และเสริมสร้างภูมิคุ้มกันที่มีต่อ
ภาวะสุขอนามัย ห่างไกลจากภาวะความเสี่ยงจากโรคภัยไข้เจ็บ ใช้ประโยชน์ข้อมูล
สารสนเทศในการเสริมสร้างความเข้มแข็งทางด้านสุขภาพอนามัยได้อย่างเหมาะ
สมกับ บุคคล เฝ้าระวังด้านสุขภาพอนามัยส่วนบุคคลและครอบครัวให้เกิด
ความเข้มแข็ง รู้และเข้าใจในประเด็นสำคัญของการเสริมสร้างสุขภาวะที่ดีระดับ
ชาติและสากล

2.5 ความรู้ด้านสิ่งแวดล้อม (Environmental Literacy) เป็นการสร้าง
ภูมิรู้และเข้าใจการอนุรักษ์และป้องกันสภาพแวดล้อม และมีส่วนร่วมอนุรักษ์
และป้องกันสภาพแวดล้อม มีภูมิรู้และเข้าใจผลกระทบจากธรรมชาติที่ส่งผล
ต่อสังคม สามารถวิเคราะห์ประเด็นสำคัญด้านสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ
และกำหนดวิธีการป้องกันแก้ไข และอนุรักษ์ รักษาสภาพแวดล้อม สร้างสังคม
โดยรอบให้เกิดความร่วมมือในการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากรสิ่งแวดล้อม

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

การพัฒนาผู้เรียนให้มีทักษะการเรียนรู้
ในศตวรรษที่ 21 (3Rs8Cs)

เป็นทักษะการเรียนรู้ตามแผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2560-2579
กำหนดวิสัยทัศน์ (Vision) ไว้ดังนี้

“คนไทยทุกคนได้รับการศึกษาและเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างมีคุณภาพ
ดำรงชีวิตอย่างเป็นสุข สอดคล้องกับหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง
และการเปลี่ยนแปลงของโลกศตวรรษที่ 21” เพื่อให้บรรลุวิสัยทัศน์
และจุดมุ่งหมายในการจัดการศึกษาดังกล่าวข้างต้น แผนการศึกษาแห่งชาติ
ได้วางเป้าหมาย ด้านผู้เรียน (Learner Aspirations) โดยมุ่งพัฒนาผู้เรียน
ทุกคนให้มีคุณลักษณะและทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 (3Rs8Cs)
ประกอบด้วย ทักษะและคุณลักษณะต่อไปนี้

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะการรู้สาระเนื้อหาในศตวรรษที่ 21

3Rs ประกอบด้วย

Reading คือ การอ่านออก
(W)Riting คือ การเขียนได้
(A)Rithmetics คือ การคิดเลขเป็น
8Cs ประกอบด้วย
Critical Thinking &Problem Solving คือ ทักษะด้านการคิดอย่างมี
วิจารณญาณ และทักษะในการแก้ปัญหา
Creativity & Innovation คือ ทักษะด้านการสร้างสรรค์และนวัตกรรม
Cross-cultural Understanding คือ ทักษะด้านความเข้าใจต่างวัฒนธรรม
ต่างกระบวนทัศน์
Collaboration, Teamwork & Leadership คือ ทักษะด้านความร่วมมือ
การทำงานเป็นทีม และภาวะผู้นำ
Communications Information & Media Literacy คือ ทักษะด้าน
การสื่อสารสารสนเทศและการรู้เท่าทันสื่อ
Computing & ICT Literacy คือ ทักษะด้านคอมพิวเตอร์ และเทคโนโลยี
สารสนเทศและการสื่อสาร
Career & Learning Skills คือ ทักษะอาชีพและทักษะการเรียนรู้
Compassion คือ ความมีเมตตา กรุณา มีวินัย คุณธรรม จริยธรรม

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21

ทักษะที่สำคัญในการใช้ชีวิตและทำงานในศตวรรษที่ 21 ได้แก่ ทักษะการเรียนรู้
และนวัตกรรม ทักษะสารสนเทศ สื่อ เทคโนโลยี ทักษะชีวิตและอาชีพ
1. ทักษะการเรียนรู้และนวัตกรรม

2. ทักษะสารสนเทศ สื่อ เทคโนโลยี

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21

3. ทักษะชีวิตและอาชีพ

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21

ทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

บทบาทของครู
ในการจัดการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

บทบาทและหน้าที่ของครูผู้สอนในยุค Thailand 4.0 คือ เป็นผู้อำนวย
ความสะดวก ในการเรียนรู้ที่ทำหน้าที่หล่อหลอมให้ผู้เรียนเกิด “ทักษะ” ด้านต่างๆ
ที่คงอยู่และมีพัฒนาการเกิดขึ้นอย่าง ต่อเนื่อง และเน้นให้ผู้เรียนใช้การคิด
วิเคราะห์การแก้ปัญหา และการคิดสร้างสรรค์ ที่สามารถนำไปเป็นฐานใน
การสร้างผลผลิตหรือนวัตกรรม (Innovation) ได้ในอนาคต เพื่อตอบสนอง
นโยบาย Thailand 4.0 ของประเทศ คือ การก้าวไปสู่ประเทศที่มีรายได้สูง
และทรัพยากรบุคคลของประเทศเป็นผู้มีความรู้ความสามรถ และใช้
ความสามารถนั้นในการขับเคลื่อนประเทศ (อานนท์ ศักดิ์วรวิชญ์, 2560 : 16)
จนทำให้วิธีการสอนแบบเดิม ๆ ไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ สื่อที่แสดงมีขนาด
ใหญ่ไม่เพียงพอสำหรับ ผู้เรียนที่อยู่หลังห้อง ความจดจ่อกับผู้สอนถูกเบี่ยงเบน
จากพฤติกรรมและสภาพแวดล้อมในชั้นเรียนขนาดใหญ่ ผู้เรียนมีการนำเอา
คอมพิวเตอร์พกพาเข้ามาสืบค้นความรู้ในชั้นเรียน ผู้เรียนถามคำถามเกี่ยวกับ
เรื่องที่ครูกำลังสอน หรือนำข้อมูลเหล่านั้นมาพูดคุย โดยที่ครูตอบไม่ได้
หรือไม่เคยรู้มาก่อนในการนี้กระทรวงศึกษาธิการ (ออนไลน์) ได้เล็งเห็นความ
สำคัญของการนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and
Communications Technology :ICT) มาใช้ในการศึกษา ซึ่งจะเป็นเครื่องมือ
สำคัญและเป็นประโยชน์ต่อการยกระดับคุณภาพทางการศึกษา ช่วยเพิ่ม
ประสิทธิภาพการเรียนการสอนและการพัฒนาครูได้อย่างรวดเร็ว รวมทั้งยังช่วย
แก้ปัญหาการขาดแคลนครูผู้สอน ตลอดจนลดความไม่เท่าเทียมทางการศึกษา
ในโรงเรียนที่ห่างไกลอีกด้วย และได้แนะนำวิธีการและเทคนิคต่าง ๆ ในบทบาท
ของครูและบทบาทผู้เรียน เพื่อให้ครูได้มีเทคนิคและวิธีการในการจัดขบวน
การเรียนรู้ ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นเทคนิควิธีการเหล่านี้ล้วนเป็นวิธี
ที่ผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติจริง ได้คิดค้นคว้าศึกษาทดลอง ซึ่งทำให้ผู้เรียน
เกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ผู้สอนจึงมีบทบาทเป็นผู้อำนวยความสะดวก
ในหลาย ๆ ลักษณะ