บทเรียนสำเร็จรูป เรื่อง อริยสัจ 4

บทเรีรี รี ย รี ยนสำสำสำสำเร็ร็ ร็ จ ร็ จรูรู รู ป รู ป จัด จั ทำ โดย คุณครูศุ รู ศุ ภาพิชพิญช์ อุด อุ รสรรพ์ เรื่รื่ รื่ อ รื่ อง อริริ ริยริสัสัสั จ สั จ 4

คำ นำ บทเรียรีนสำ เร็จร็รูปรูเล่มล่นี้ เป็นป็ส่วนหนึ่งของเนื้อหาหน่วยการ เรียรีนรู้ที่รู้ ที่ 2 หลักลัธรรมสำ คัญคัแผนการจัดจัการเรียรีนรู้ที่รู้ ที่1 ศาสนาพุทธ เรื่อ รื่ ง อริยริสัจ 4 ซึ่ง ซึ่ ผู้จัผู้ ดจัทำ ได้รด้วบรวมเนื้อหาที่มี ที่ คมีวามสำ คัญคัตาม แนวคิดคิอริยริสัจ 4 โดยให้นักเรียรีนเป็นป็ผู้ศึผู้ ศึกษาด้วด้ยตนเอง การพัฒพันาบทเรียรีนสำ เร็จร็รูปรูเล่มล่นี้ ผู้จัผู้ ดจัทำ หวังวัเป็นป็อย่าย่งยิ่งยิ่ ว่าว่จะเป็นป็ ประโยชน์สูงสุดที่จ ที่ ะทำ ให้ผู้เผู้รียรีนมีคมีวามรู้ ความเข้าข้ใจ ตาม ความคาดหวังวัและบรรลุจุดจุมุ่งมุ่หมายของหลักลัสูตรแกนกลางการ ศึกษาขั้นขั้พื้น พื้ ฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับบั ปรับรั ปรุงรุพ.ศ.2560) ศุภาพิชพิญ์ อุดอุรสรรพ์ ก

หน้า บทเรียนสำ เร็จรูป เรื่อง อริยสัจ 4 ข คำ ชี้แ ชี้ จง คำ แนะนำ สำ หรับครูผู้สอน คำ แนะนำ สำ หรับนักเรียน มาตรฐานและตัวชี้วั ชี้ วัด สาระสำ คัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ คุณลักษณะอันพึงประสงค์ สาระสำ คัญ แบบทดสอบก่อนเรียน บทเรียนสำ เร็จรูป เรื่องอริยสัจ 4 มรรค 8 สัญลักษณ์ศาสนาพุทธ ใบงานที่ 1 หลักธรรมสำ คัญในหมวดทุกข์ (ควรรู้) ใบงานที่ 2 หลักธรรมสำ คัญในหมวดสมุทัย (ควรละทิ้ง) ใบงานที่ 3 หลักธรรมสำ คัญในหมวดนิโรธ (ควรบรรลุ) ใบงานที่ 4 หลักธรรมสำ คัญในหมวดมรรค (ควรเจริญ,ควรทำ ให้แจ้ง) ใบงานที่ 5 ถอดบทเรียนการแก้ปัญหาในชีวิชีวิตประจำ วัน ด้วยหลักอริยสัจ 4 แบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม 1 1 2 2 2 3 3 3 4 8 17 19 20 21 22 23 24 25 28

คำ แนะนำ สำ หรับครูผู้สอน คำ ชี้แ ชี้ จง 1. บทเรียรีนสำ เร็จร็รูปรูเรื่อ รื่ ง อริยริสัจ 4 กลุ่มลุ่สาระการเรียรีนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒวันธรรม ชั้นชั้มัธมัยมศึกษาปีที่ปี ที่ 2 ประกอบด้วด้ย แบบทดสอบก่อก่นเรียรีน จำ นวน 10 ข้อข้เนื้อหาสรุปรุแนวคิดคิตามหลักลัอริยริสัจ 4 และหลักลัธรรมสำ คัญคัที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้ง แบบฝึกฝึทักทัษะตามกรอบแนวคิดคิ อริยริสัจ 4 การถอดบทเรียรีนแก้ปัก้ญปัหาในชีวิชีตวิ ประจำ วันวัด้วด้ยหลักลัอริยริสัจ 4 และแบบทดสอบหลังลัเรียรีน จำ นวน 10 ข้อข้ซึ่ง ซึ่ ครูผู้รูสผู้ อนได้อด้อกแบบการ จัดจัการเรียรีนรู้ด้รู้ วด้ยเทคนิควิธีวิกธีารที่ห ที่ ลากหลาย มีคมีวามยืดยืหยุ่นยุ่และเน้น ผู้เผู้รียรีนเป็นป็สำ คัญคัซึ่ง ซึ่ จะส่งผลให้ผู้เผู้รียรีนมีผมีลสัมฤทธิ์ที่ธิ์สู ที่สูงขึ้น ขึ้ 2. ผู้เผู้รียรีนควรศึกษาเนื้อหาสรุปรุแนวคิดคิตามหลักลัอริยริสัจ 4 และหลักลั ธรรมสำ คัญคัที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้ง และทำ ใบงานตามกรอบแนวคิดคิอริยริสัจ 4 การถอดบทเรียรีนแก้ปัก้ญปัหาในชีวิชีตวิ ประจำ วันวัด้วด้ยหลักลัอริยริสัจ 4 ตลอดจน ตอบคำ ถามตามที่กำ ที่ กำหนดให้ 1. ครูชี้รูแ ชี้ จงวิธีวิกธีารศึกษาบทเรียรีนสำ เร็จร็รูปรูเรื่อ รื่ ง อริยริสัจ 4 กลุ่มลุ่สาระ การเรียรีนรู้สัรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒวันธรรม ชั้นชั้มัธมัยมศึกษาปีที่ปี ที่ 2 ให้ นักเรียรีนเข้าข้ใจและพร้อร้มที่จ ที่ ะศึกษา 2. นักเรียรีนทำ แบบทดสอบก่อก่นเรียรีน จำ นวน 10 ข้อข้หลังลัจากศึกษา บทเรียรีน นักเรียรีนทำ ใบงาน และทำ แบบทดสอบหลังลัเรียรีน จำ นวน 10 ข้อข้ 1

มาตรฐานและตัวชี้วั ชี้ วัด คำ แนะนำ สำ หรับนักเรียน 1. เป็นป็บทเรียรีนสำ เร็จร็รูปรูให้นักเรียรีนศึกษาด้วด้ยตนเอง 2. บทเรียรีนนี้เป็นป็การนำ เสนอเนื้อหาตามองค์ปค์ระกอบแนวคิดคิของ หลักลัอริยริสัจ 4 รวมถึงถึหลักลัธรรมที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้ง 3. ก่อก่นศึกษาให้นักเรียรีนทำ แบบทดสอบก่อก่นเรียรีน 4. ให้นักเรียรีนอ่าอ่น และศึกษาเนื้อหาตามองค์ปค์ระกอบแนวคิดคิของ หลักลัอริยริสัจ 4 รวมถึงถึหลักลัธรรมที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้ง และทำ ใบงาน 5. นักเรียรีนทำ แบบทดสอบหลังลัเรียรีน มาตรฐานและตัวชี้วั ชี้ ดวั สาระที่ 1 ศาสนา ศีลธรรม จริยริธรรม มาตรฐาน ส 1.1 รู้ และเข้าข้ใจประวัติวั ติความสําคัญคัศาสดา หลักลัธรรม ของพระพุทธศาสนาหรือรืศาสนาที่ต ที่ นนับถือถืและศาสนาอื่น อื่ มีศมีรัทรัธาที่ถู ที่ กถู ต้อง ยึดยึมั่นมั่และปฏิบัฏิติบั ติามหลักลัธรรม เพื่อ พื่ อยู่ร่ยู่ วร่มกันกัอย่าย่งสันติสุข ตัวชี้วั ชี้ ดวัส 1.1 ม. 2/8 อธิบธิายธรรมคุณ และข้อข้ธรรมสําคัญคั ในกรอบ อริยริสัจ 4 หรือรืหลักลัธรรมของ ศาสนาที่ต ที่ นนับถือถืตามที่กํ ที่ ากํหนด เห็น คุณ ค่าค่และนําไปพัฒพันา แก้ปัก้ญปัหาของ ชุมชุชนและสังคม สาระสำ คัญ อริยริสัจ 4 เป็นป็หลักลัธรรมที่พ ที่ ระพุทธเจ้าจ้ตรัสรัรู้เรู้พื่อ พื่ แก้ปัก้ญปัหาตาม หลักลัของความเป็นป็จริงริที่เ ที่ป็นป็เหตุ เป็นป็ผล สามารถนำ มาประยุกต์ใช้เช้พื่อ พื่ แก้ ปัญปัหาในชีวิชีตวิ ประจำ วันวั ได้ 2

คุณลักษณะอันพึงประสงค์ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. นักเรียรีนสามารถอธิบธิายความหมายหลักลัอริยริสัจ 4 ได้ 2. นักเรียรีนสามารถวิเวิคราะห์ สังเคราะห์หลักลัธรรมที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้งตาม องค์ปค์ระกอบแนวคิดคิของหลักลัอริยริสัจ 4 ได้ 3. นักเรียรีนสามารถประยุกต์ใช้หช้ลักลัอริยริสัจ 4 มาแก้ปัก้ญปัหาในชีวิชีตวิ ประจำ วันวั ได้ สมรรถนะที่สำ คัญ 1. นักเรียรีนมีคมีวามใฝ่เฝ่รียรีนรู้ 2. นักเรียรีนมีคมีวามขยันยัหมั่นมั่เพียพีร 3. นักเรียรีนมีคมีวามมุ่งมุ่มั่นมั่ ในการทำ งาน 1. นักเรียรีนมีคมีวามสามารถในการสื่อสาร 2. นักเรียรีนมีคมีวามสามารถในการคิดคิ 3. นักเรียรีนมีคมีวามสามารถในการแก้ปัก้ญปัหา 3

สวัสวัดีค่ะค่ ! นักเรียรีนพร้อร้มมั้ยมั้คะ? วันวันี้ครูจรูะพานักเรียรีนไปเรียรีนรู้หรู้ ลักลั อริยริสัจสั 4 และหลักลัธรรมสำ คัญคัที่ เกี่ย กี่ วข้อง ว่าว่แล้วล้เรา..ไปเรียรีนรู้ พร้อร้มๆกันกันะคะ โรงเรียรีนมัธมัยมวาริชริภูมิภูมิ http:mwarit.ac.th พร้อร้มครับรั พร้อร้มค่ะค่ 4

แบบทดสอบก่อ ก่ นเรีย รี น พุทธประวัติวั ติเป็นป็เรื่อ รื่ งราวที่เ ที่ กี่ย กี่ วกับกั ประวัติวั ติพระศาสดาของศาสนาใด คำ ชี้แ ชี้ จง ให้นักเรียรีนเลือลืกคำ ตอบที่ถู ที่ กถูที่สุ ที่สุดเพียพีงข้อข้เดียดีว 1. ก. คริสริต์ศาสนา ข. พระพุทธศาสนา ค. ศาสนาอิสอิลาม ง. ศาสนาพราหมณ์ 2. หลักลัอริยริสัจ ๔ ข้อข้ใดเป็นป็วิธีวิกธีารปฏิบัฏิติบั ติเพื่อ พื่ ดับดัตัณหา ก. ทุกข์ ข. นิโรธ ค. มรรค ง. สมุทัยทั 3. สิ่งที่ทำ ที่ ทำให้เกิดกิทุกข์ หรือรืต้นเหตุของทุกข์ทั้ข์งทั้หมดเกิดกิจาสิ่งใด ก. ตัณหา ข. ความโลภ ค. ความโกรธ ง. ความทะเยอทะยาน 4. ความพรัดรัพรากจากสิ่งที่รั ที่ กรัเป็นป็ทุกข์ หมายถึงถึข้อข้ใด ก. ทุกข์กข์าย ข. ทุกข์หข์นัก ค. ทุกข์ปข์ระจำ ง. ทุกข์จข์ร 5

5. ความสุขที่เ ที่ กิดกิจากการได้ลิ้ด้มลิ้ชิมชิรสอาหารที่อ ที่ ร่อร่ยคือคืความสุขชนิดใด ก. สันติสุข ข. สามิสมิสุข ค. อามิสมิสุข ง. นิรามิสมิสุข 6. แนนเสียใจมากที่ส ที่ อบตกในวิชวิาที่ต ที่ นเองชอบ พฤติ กรรมของแนน จัดจัอยู่ใยู่ นข้อข้ใดของอริยริสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัยทั ค.นิโรธ ง.มรรค 7. พระพุทธเจ้าจ้ให้ความสำ คัญคักับกัหลักลัอริยริสัจ 4 มาก ที่สุ ที่สุดเพราะทรง ต้องการอะไร ก. ให้คนละชั่วชั่ทำ ความดี ข. ให้คนรู้จัรู้ กจัการแก้ปัก้ญปัหา ค.ให้คนยอมรับรัความเป็นป็จริงริ ง. ให้คนหันมานับถือถืพระพุทธศาสนามากขึ้น ขึ้ 8. การหมกหมุ่นมุ่มัวมัเมาอยู่กัยู่ บกัอบายมุขประเภทใดทำ ให้สติปัญปัญาและ ความละอายลดน้อยลง ก. การเป็นป็นักเลงสุรา ข. การเป็นป็นักเลงหญิง 6

ค. การคบคนชั่วชั่เป็นป็มิตมิร ง. การเป็นป็นักเลงการพนัน 9. "ทำ ให้เสียทรัพรัย์ ก่อก่การทะเลาะวิววิาท ขาดความละอาย เกิดกิ โรค มากมาย” เป็นป็ โทษของอะไร ก. การดื่ม ดื่ สุรา ข. การเล่นล่การพนัน ค. การเป็นป็นักเลงผู้หผู้ ญิง ง. การคบคนชั่วชั่เป็นป็มิตมิร 10. คนจะดีหดีรือรื ไม่ดีม่ ดียากจนหรือรืร่ำ รวยขึ้น ขึ้ อยู่กัยู่ บกัสิ่งใด เป็นป็สำ คัญคั ก. บุญบารมี ข. พรหมลิขิลิตขิ ค. การกระทำ ของตน ง. สิ่งแวดล้อล้มรอบข้าข้ง 7

อริยริสัจ 4 : อริยริสัจ 4 คือคืความจริงริอันอั ประเสริฐริ 4 ประการ อันอัเป็นป็หลักลัคำ สอนสำ คัญคัของ พระพุทธศาสนา มีดัมีงดันี้ 1. ทุกข์ คือคืความไม่สม่บายกาย ไม่สม่บายใจ มนุษย์ทุย์ทุกคนไม่ว่ม่าว่จะเป็นป็เด็กด็หรือรืผู้ใผู้หญ่ ต่างก็มีก็ มี ความทุกข์ด้ข์วด้ยกันกัทั้งทั้นั้น ความทุกข์จึข์งจึเกิดกิขึ้น ขึ้ กับกั ใครก็ไก็ด้ทุด้ทุกขณะ เราจึงจึ ไม่คม่วรประมาทและ พร้อร้มที่จ ที่ ะเผชิญชิหน้ากับกัความจริงริของทุกข์นั้ข์ นั้ๆ 1) ขันขัธ์ 5 คือคืองค์ปค์ระกอบของชีวิชีตวิมี 5 ประการ - รูปรูคือคืส่วนประกอบของชีวิชีตวิเป็นป็ร่าร่งกาย รวมถึงถึพฤติกรรมทั้งทั้หมดของร่าร่งกายด้วด้ย - เวทนา คือคืความรู้สึรู้ สึกของกายและใจที่เ ที่ กิดกิขึ้น ขึ้ ต่อสิ่งที่รั ที่ บรัรู้นั้รู้ นั้ๆ (คือคืรู้ทรู้ างตาที่เ ที่ กิดกิจาก การได้เด้ห็น, รู้ทรู้ างหูที่เ ที่ กิดกิจากการได้ยิด้นยิ ได้ฟัด้งฟั , รู้ทรู้ างจมูกมูที่เ ที่ กิดกิจากได้กด้ลิ่นลิ่, รู้ทรู้ างลิ้นลิ้ที่เ ที่ กิดกิจาก การได้ลิ้ด้มลิ้รส, รู้ทรู้ างกายที่เ ที่ กิดกิจากการได้สัด้ สัมผัสผั, รู้ทรู้ างใจที่เ ที่ กิดกิจากการได้คิด้ดคิ ) มี 3 อย่าย่ง คือคื ความรู้สึรู้ สึกสบายกายและสบายใจ เรียรีกว่าว่สุขเวทนา ความรู้สึรู้ สึกไม่สม่บายกายและสบายใจ เรียรีก ว่าว่ทุกข์เข์วทนา ความรู้สึรู้ สึกที่ไที่ ม่เม่ป็นป็สุขและไม่เม่ป็นป็ทุกข์ เรียรีกว่าว่อุเอุบกขาเวทนา - สัญญา คือคืความจำ ได้หด้มายรู้ใรู้นสิ่งต่างๆ ทั้งทั้ที่เ ที่ป็นป็รูปรูธรรมและนามธรรม ที่เ ที่ กิดกิจากตา หู จมูกมูลิ้นลิ้กาย และใจ ได้สัด้ สัมผัสผักับกัรูปรูเสียง กลิ่นลิ่รส สัมผัสผัและนึกคิดคิ - สังขาร คือคืการที่จิ ที่ ตจิของคนเราคิดคิ ปรุงรุแต่งไปในทางที่ดี ที่ ดีทางที่ชั่ ที่ วชั่หรือรืทางที่ไที่ ม่ดีม่แดีละไม่ ชั่วชั่ (การคิดคิกลางๆ) ซึ่ง ซึ่ เป็นป็ขั้นขั้ตอนที่ก่ ที่ อก่ ให้เกิดกิพฤติกรรมทั้งทั้ทางดีแดีละทางชั่วชั่หรือรืเป็นป็แรง จูงจูใจหรือรืกระตุ้นผลักลัดันดั ให้คนเราทำ กระทำ การอย่าย่งใดอย่าย่งหนึ่ง - วิญวิญาณ คือคืการรับรัรู้อรู้ ารมณ์ (ความรู้สึรู้ สึก)ของใจผ่าผ่นประสาทสัมผัสผัทั้งทั้ 5 การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางตา หรือรืการเห็น เรียรีกว่าว่จักจัขุวิญวิญาณ การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางหู หรือรืการได้ยิด้นยิเรียรีกว่าว่ โสตวิญวิญาณ การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางจมูกมูหรือรืการได้กด้ลิ่นลิ่เรียรีกว่าว่ฆานวิญวิญาณ การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางลิ้นลิ้หรือรืการลิ้มลิ้รส เรียรีกว่าว่ชิวชิหาวิญวิญาณ การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางกาย หรือรืการสัมผัสผัทางกาย เรียรีกว่าว่กายวิญวิญาณ การรับรัรู้อรู้ ารมณ์ทางใจ หรือรืการคิดคิเรียรีกว่าว่มโนวิญวิญาณ บทเรีย รี นสำ เร็จ ร็ รูป รู เรื่อ รื่ ง อริยริสัจ 4 บทเรีย รี นสำ เร็จ ร็ รูป รู เรื่อ รื่ ง อริยริสัจ 4 8

สรุปรุตา หู จมูกมูลิ้นลิ้กาย ใจ เรียรีกว่าว่อายตนะภายในรูปรูเสียง กลิ่นลิ่รส สัมผัสผัการ นึกคิดคิ (ธรรมารมณ์) เรียรีกว่าว่อายตนะภายนอกอายตนะ แปลว่าว่สิ่งที่เ ที่ ชื่อ ชื่ มต่อให้เกิดกิการรับรัรู้ เช่นช่ตาบอด จะมองไม่เม่ห็นรูปรู (สิ่งต่างๆ) เมื่อ มื่ มองไม่เม่ห็น ความรู้ที่รู้ เ ที่ กิดกิการจากมองไม่เม่ห็นก็จก็ะ ไม่มีม่ มีแต่ก็มีก็ข้มีอข้ดี คือคืความทุกข์ที่ข์เ ที่ กิดกิจากทางตาที่ไที่ ด้เด้ห็นก็จก็ะไม่มีม่ มีเป็นป็ต้น ตา มองเห็นสิ่งที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจ หู ได้ยิด้นยิเสียงที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจ จมูกมูได้กด้ลิ่นลิ่ที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจ ลิ้นลิ้ ได้ลิ้ด้มลิ้รสที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจ กายได้สัด้ สัมผัสผัสิ่งที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจและทางกาย ใจได้นึด้ นึกคิดคิถึงถึสิ่งที่ไที่ ม่ดีม่ ดีเกิดกิความทุกข์ทข์างใจ ในทางตรงข้าข้ม ตา มองเห็นสิ่งที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจ หู ได้ยิด้นยิเสียงที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจ จมูกมูได้กด้ลิ่นลิ่ที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจ ลิ้นลิ้ ได้ลิ้ด้มลิ้รสที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจ กายได้สัด้ สัมผัสผัสิ่งที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจและทางกาย ใจได้นึด้ นึกคิดคิถึงถึสิ่งที่ดี ที่ ดีเกิดกิความสุขทางใจ ฉะนั้น ความสุขและความทุกข์ขข์องคนเรานั้นเกิดกิขึ้น ขึ้ ที่ก ที่ ายและที่ใที่ จ เมื่อ มื่ มีกมีารกระทำ เกิดกิขึ้น ขึ้ หรือรืมีพมีฤติกรรมเกิดกิขึ้น ขึ้ และเมื่อ มื่ การกระทำ นั้นผ่าผ่นไปแล้วล้บางทีก็ทีทำก็ทำให้เกิดกิความสุขและความ ทุกข์ไข์ด้เด้ช่นช่จดจำ การกระทำ นั้นได้ และได้นึด้ นึกคิดคิเกี่ย กี่ วกับกัการกระทำ นั้น ทำ ให้เกิดกิความไม่พม่อใจ เกิดกิความแค้นค้ ใจ เกิดกิความโศกเศร้าร้ใจ เป็นป็ต้น นี่เรียรีกว่าว่ความทุกข์ 9

2. สมุทัยทั (หลักลัธรรมที่ค ที่ วรละ) สมุทัยทัคือคืความจริงริที่ว่ ที่ าว่ด้วด้ยเหตุเกิดกิแห่งความทุกข์ เพราะ ความทุกข์หข์รือรืปัญปัหาต่างๆ ที่เ ที่ กิดกิขึ้น ขึ้ มีสมีาเหตุเกิดกิจากอะไรบางอย่าย่ง ไม่ไม่ด้เด้กิดกิขึ้น ขึ้ ลอยๆ โดย ไม่เม่หตุ หลักลัธรรมที่ค ที่ วรละ เพื่อ พื่ ไม่ใม่ห้เกิดกิทุกข์ต่ข์ ต่างๆ ที่ค ที่ วรรู้ คือคื 2.1 หลักลักรรม (วิบัวิติบั ติ4) อธิบธิายได้ ดังดันี้ หลักลักรรม หรือรืกฎแห่งกรรม เป็นป็คำ สอนที่สำ ที่ สำคัญคั ของพุทธศาสนา มีใมีจความสั้นว่าว่หว่าว่นพืชพืเช่นช่ ใด ได้ผด้ลเช่นช่นั้น ทำ ดีไดีด้ดีด้ ดีทำ ชั่วชั่ได้ชั่ด้วชั่ผลของ กรรมมีทั้มีงทั้ผลชั้นชั้ ในและผลชั้นชั้นอกผลชั้นชั้ ใน หมายความว่าว่เมื่อ มื่ ใดเราทำ ดีเดีราก็เก็ป็นป็คนดีเดีมื่อ มื่ นั้น คือคื ใจสงบ สะอาด ปลอดโปร่งร่เมื่อ มื่ ใดทำ ชั่วชั่ก็เก็ป็นป็คนชั่วชั่เมื่อ มื่ นั้น คือคืจิตจิ ใจเต็มต็ ไปด้วด้ยความโลภ ความมุ่งมุ่ร้าร้ย ความไม่สม่งบผ่อผ่งใส ผลชั้นชั้นอก หมายถึงถึความสุข ความทุกข์ ความเจริญริ ความเสื่อม ซึ่ง ซึ่ ปัจปัจัยจัภายนอกตัวเราเป็นป็ผู้กำผู้ กำหนด ทำ ให้ผลชั้นชั้นอกของกรรมไม่เม่ป็นป็ ไปอย่าย่งที่ ควรเป็นป็สิ่งที่ส ที่ นับสนุนให้กรรมดีใดีห้ผล (ชั้นชั้นอก) และขัดขัขวางการให้ผล (ชั้นชั้นอก ของกรรมชั่วชั่ เรียรีกว่าว่สมบัติบั ติสิ่งที่ส ที่ นับสนุนให้กรรมชั่วชั่ให้ผล (ชั้นชั้นอก) และขัดขัขวางการให้ผล (ชั้นชั้นอก ของ กรรมดี เรียรีกว่าว่วิบัวิติบั ติ วิบัวิติบั ติ4 คือคืความบกพร่อร่ง 4 ประการ ดังดันี้ - คติวิบัวิติบั ติคือคืเกิดกิอยู่ใยู่ นภพ ถิ่นถิ่หรือรืประเทศที่ไที่ ม่เม่จริญริ - อุปอุธวิบัวิติบั ติคือคืเกิดกิมามีร่มีาร่งกายพิกพิลพิกพิาร อ่ออ่นแอ ไม่สม่ง่างาม - กาลวิบัวิติบั ติคือคืเกิดกิอยู่ใยู่ นสมัยมัที่บ้ ที่ าบ้นเมือมืงมีทุมีทุกข์เข์ข็ญข็ยกย่อย่งคนชั่วชั่บีบบีคั่นคั่คนดี ไม่มีม่ศีมี ศีล ธรรม - ปโยควิบัวิติบั ติคือคืการทำ งานไม่คม่รบถ้วถ้นไม่ต่ม่ ต่อเนื่อง ทำ ครึ่ง รึ่ ๆกลางๆ ไม่ตม่รงกับกัความ ถนัดหรือรืความสามารถของตน 2.2 อกุศลกรรมบถ 10 หมายถึงถึทางแห่งความชั่วชั่หรือรืกรรมชั่วชั่อันอัเป็นป็ทางไปสู่ความเสื่อม และความทุกข์ การทำ ความชั่วชั่แบ่งบ่ ได้ 3 ทาง 1) การทำ ความชั่วชั่ทางกาย มี 3 ประการ ดังดันี้ - ปาณาติบาต คือคืการฆ่าฆ่สัตว์ หรือรืการทำ ให้ชีวิชีตวิสัตว์โว์ลกถึงถึแก่คก่วามตาย - อทินทินาทาน คือคืการลักลัขโมยของผู้อื่ผู้ น อื่ หรือรืการถือถืเอาสิ่งของที่เ ที่ จ้าจ้ของไม่ใม่ห้ รวม ถึงถึการฉ้อโกง การยักยัยอก การหลอกลวง - กาเมสุมิจมิฉาจาร คือคืการประพฤติผิดผิ ในสามี ภรรยา บุตร ธิดธิาของผู้อื่ผู้ น อื่ 2) การทำ ความชั่วชั่ทางวาจา มี 4 ประการ คือคื - มุสาวาท คือคืการพูดพูเท็จท็พูดพูสิ่งที่ไที่ ม่จม่ริงริ โดยที่ต ที่ นรู้ว่รู้ าว่ ไม่จม่ริงริรวมถึงถึการพูดพูกำ กวม เพื่อ พื่ หลอกลวงผู้อื่ผู้ น อื่ - ปิสุปิสุณาวาจา คือคืการพูดพูส่อเสียด พูดพูกระทบกระเทียทีบเหน็บแนม เพื่อ พื่ ให้อีกอี ฝ่าฝ่ยหนึ่ง เจ็บจ็ ใจ การพูดพูส่อเสียดมักมัเกิดกิจากความอิจอิฉา - ผรุสรุาวาจา คือคืการพูดพูคำ หยาบ การพูดพูหยาบก่อก่ ให้เกิดกิความแตกร้าร้ว ทำ ให้เรื่อ รื่ ง เล็กล็กลายเป็นป็เรื่อ รื่ งใหญ่ - สัมผัปผั ปลาปะ คือคืการพูดพูเพ้อพ้เจ้อจ้ ไม่มีม่สมีาระ ไม่มีม่ ปมีระโยชน์แก่ใก่ครไม่ว่ม่าว่ตนเองหรือรืผู้ อื่น อื่ 3) การทำ ความชั่วชั่ทางใจ มี 3 ประการ คือคื - อภิชภิฌา คือคืการคิดคิเพ่งพ่เล็งล็อยากได้ขด้องผู้อื่ผู้ น อื่ โดยไม่นึม่ นึกว่าว่ของใครใครก็หก็วง แม้ยัม้งยั มิไมิด้ลด้งมือมืขโมยแต่ก็ทำก็ทำให้จิตจิ ใจเสื่อม - พยาบาท คือคืการคิดคิร้าร้ยต่อผู้อื่ผู้ น อื่ อยากให้ผู้อื่ผู้ น อื่ เจ็บจ็ ปวด เสยหาย ประสงค์ร้ค์าร้ย ความ คิดคิร้าร้ยนั้นจะบั่นบั่ทอนความสามารถและความดีขดีองตนเอง - มิจมิฉาทิฐิทิ ฐิคือคืความเห็นผิดผิจากคลองธรรม เช่นช่ ไม่เม่ชื่อ ชื่ ว่าว่ทำ ดีไดีด้ดีด้ ดีทำ ชั่วชั่ได้ชั่ด้วชั่เป็นป็ต้น 10

2.3 อบายมุข 6 หมายถึงถึทางแห่งความเสื่อม มี 6 ประการ 1) ติดสุราและของมึนมึเมา มีโมีทษดังดันี้ - ทำ ให้เสียทรัพรัย์ - ทำ ให้เกิดกิการทะเลาะวิววิาทกันกัและบางครั้งรั้ถึงถึกับกัฆ่าฆ่กันกั - เป็นป็บ่อบ่เกิดกิแห่งโรค เพราะทำ ให้เสียสุขภาพ บั่นบั่ทอนกำ ลังลักาย - ทำ ให้เสียเกียกีรติยศและชื่อ ชื่ เสียง - ทำ ให้เป็นป็หน้าด้าด้นไม่รู้ม่จัรู้ กจัอาย - บั่นบั่ทอนกำ ลังลัสติปัญปัญา 2) ชอบเที่ย ที่ วกลางคืนคืมีโมีทษดังดันี้ - เป็นป็การไม่รัม่กรัตัว เพราะทำ ให้ร่าร่งกายและจิตจิ ใจไม่ปม่กติไม่อม่าจประกอบอาชีพชีการงาน ได้ตด้ามปกติ และต้องเสียเงินรักรัษาตัวโดยไม่จำม่จำเป็นป็ - เป็นป็การไม่รัม่กรัลูกลูเมียมีหรือรืครอบครัวรัเพราะทำ ให้ครอบครัวรัขาดความอบอุ่นอุ่ - เป็นป็การไม่รัม่กรัษาทรัพรัย์สย์มบัติบั ติเพราะเป็นป็การจ่าจ่ยเงินโดยไม่ไม่ด้ปด้ระโยชน์อะไร มีแมีต่หมด ไป - เป็นป็ที่ร ที่ ะแวงสงสัยของผู้อื่ผู้ น อื่ ทำ ให้เกิดกิความไม่ไม่ว้วว้างใจในการทำ งาน เช่นช่หัวหน้าจะ ไม่ไม่ว้ใว้จว่าว่จะทำ งานได้ดีด้ ดีหรือรืลูกลูน้องไม่เม่ลื่อ ลื่ มใส - เป็นป็เป้าป้หมายให้เขาใส่ความได้ เพราะทำ อะไรผิดผิเล็กล็น้อย คนก็จก็ะหาว่าว่เพราะเที่ย ที่ ว มาก จึงจึเป็นป็อย่าย่งนี้ ทั้งทั้ๆที่อ ที่ าจมิใมิช่ก็ช่ ไก็ด้ - เป็นป็ที่ม ที่ าของความเดือดืดร้อร้นนานาชนิด เพราะเมื่อ มื่ เที่ย ที่ วจนหมดเงิน อาจคิดคิการทุจริตริ หรือรือารมณ์เสียบ่อบ่ยๆ ทำ ให้ครอบครัวรัแตกแยก 3) ชอบเที่ย ที่ วดูกดูารละเล่นล่มีโมีทษ คือคืทำ ให้ใจจดจ่อจ่อยู่กัยู่ บกัสิ่งที่จ ที่ ะเล่นล่ ไม่เม่ป็นป็อันอัทำ มาหากิจกิ เสียทั้งทั้เวลา เสียงทั้งทั้เงิน ทำ ให้คนเชื่อ ชื่ ถือถืน้อยลง ถูกถูมองว่าว่เป็นป็คนไม่เม่อาการเอางาน 4) ติดการพนัน มีโมีทษดังดันี้ - เมื่อ มื่ ชนะย่อย่มก่อก่เวร คือคืเมื่อ มื่ เล่นล่ ได้ก็ด้ย่ก็อย่มมีคมีนอยากแก้มืก้อมืเรียรีกร้อร้งให้เล่นล่อีกอี - เมื่อ มื่ แพ้ย่พ้อย่มเสียดายทรัพรัย์ เพราะเมื่อ มื่ เล่นล่เสีย จิตจิ ใจก็บัก็งบัเกิดกิความเสียดายทรัพรัย์ - ทรัพรัย์สิย์ สินย่อย่มเสียหาย เพราะเงินที่ไที่ ด้มด้านั้นมักมัเก็บก็ ไว้ไว้ด้ได้ม่นม่าน เรียรีกเงินร้อร้น ต้องใช้ จ่าจ่ยจนหมด - ไม่ใม่ครเชื่อ ชื่ ถือถืเพราะผู้อื่ผู้ น อื่ ย่อย่มขาดความเชื่อ ชื่ ถือถื ในถ้อถ้ยคำ มักมัถูกถูมองว่าว่เป็นป็คนหลอก ลวง - เพื่อ พื่ นฝูงฝูดูหดูมิ่นมิ่ ไม่อม่ยากคบค้าค้สมาคม เพราะกลัวลัจะเสียชื่อ ชื่ เสียงตามไปด้วด้ย - ไม่มีม่ ใมีครอยากได้เด้ป็นป็คู่คคู่ รอง เพราะกลัวลัครอบครัวรัไม่รม่าบรื่น รื่ และอาจละทิ้งทิ้ครอบครัวรั ได้ 5) คบคนชั่วชั่เป็นป็มิตมิร มีโมีทษ คือคืทำ ให้เป็นป็คนชั่วชั่ตามไปด้วด้ย ได้รัด้บรัความทุกข์คข์วามเดือดืดร้อร้น ตามไปด้วด้ย 11

6) เกียกีจคร้าร้นการงาน มีโมีทษ คือคืทำ ให้ชีวิชีตวิตกต่ำ ไม่เม่จริญริก้าก้วหน้า มีแมีต่ความอยากลำ บาก ขัดขัสนในชีวิชีตวิ ประโยชน์ของการละเว้นว้อบายมุข - ไม่เม่สียทรัพรัย์ไย์ปโดยเปล่าล่ ประโยชน์ - ไม่หม่มกมุ่นมุ่ ในสิ่งที่ห ที่ าสาระมิไมิด้ - ประกอบหน้าที่ก ที่ ารงานได้เด้ต็มต็ที่ - ชีวิชีตวิ ไม่ตม่กต่ำ - เป็นป็ที่รั ที่ กรัและไว้วว้างใจของผู้อื่ผู้ น อื่ - สามารถประกอบอาชีพชีหน้าที่ก ที่ ารงานได้ด้ด้วด้ยความสุจริตริ 12

3. นิโรธ (หลักลัธรรมที่ทำ ที่ ทำให้บรรลุ) นิโรธ คือคืความดับดัทุกข์หข์รือรืดับดั ปัญปัหาต่างๆ พุทธศาสนามี หลักลัคำ สอนเกี่ย กี่ วกับกัเรื่อ รื่ งความสุขมากมาย จุดจุหมายสูงสุด คือคืนิพพาน เป็นป็บรมสุขที่สู ที่สูงสุด แบ่งบ่ ออกเป็นป็ 3.1 สามิสมิสุข คือคืความสุขทางกายที่เ ที่ กิดกิจากวัตวัถุภายนอก เรียรีกว่าว่กามสุข คือคืความสุขที่เ ที่ กิดกิ ประสาทสัมผัสผัทั้งทั้ 5 (ตา หู จมูกมูลิ้นลิ้กาย) ทำ ให้เกิดกิความพอใจ เป็นป็ความสุขของคนทั่วทั่ไป ที่เ ที่ กิดกิ จากการกระทำ ความดีใดีนด้าด้นต่างๆ ที่สำ ที่ สำคัญคั ได้แด้ก่ - ความสุขที่เ ที่ กิดกิจากการมีทมีรัพรัย์ เรียรีกว่าว่อัตอัถิสุถิสุข - ความสุขที่เ ที่ กิดกิการใช้จ่ช้าจ่ยทรัพรัย์ เรียรีกว่าว่ โภคสุข - ความสุขที่เ ที่ กิดกิจากการไม่มีม่หมีนี้สิน เรียรีกว่าว่อนณสุข - ความสุขที่เ ที่ กิดกิจากการประพฤติในสิ่งที่สุ ที่สุจริตริเรียรีกว่าว่อนวัชวัชสุข สามิสมิสุข เป็นป็ความสุขที่ไที่ ม่แม่น่นอน เพราะความทุกข์อข์าจเกิดกิขึ้น ขึ้ ได้เด้สมอถ้าถ้ประมาท 3.2 นิรามิสมิสุข คือคืความสุขที่ไที่ ม่อิม่งอิอาศัยวัตวัถุภายนอก เรียรีกว่าว่ความสุขทางใจ ความสุข ประเภทนี้มีตั้มี ตั้งแต่ขั้นขั้ต่ำ สุดไปจนถึงถึสูงสุด คือคืนิพพาน นิรามิสมิสุข ขั้นขั้ต่ำ คือคืการได้รัด้บรัอบอุ่นอุ่จาก พ่อพ่แม่ ความไม่มีม่ศัมี ศัตรู ไม่มีม่ผู้มีเผู้กลียลีดชังชัมีผู้มี ใผู้ห้ความรักรั ใคร่ นับถือถืยกย่อย่งสรรเสริญริ ไม่คิม่ดคิร้าร้ยต่อ ใคร ไม่มีม่คมีวามวิตวิกกังกัวล ไม่หม่วาดระแวง ไม่คิม่ดคิ ฟุ้งฟุ้ซ่าซ่น นิรามิสมิสุขขั้นขั้กลาง คือคืความอิ่มอิ่ ใจที่ไที่ ด้เด้สีย สละ การมีจิมีตจิ ใจที่ส ที่ งบ นิรามิสมิสุขขั้นขั้สูงสุด คือคืนิพพาน 13

4. มรรค (หลักลัธรรมที่ค ที่ วรเจริญริหรือรืทำ ให้เกิดกิขึ้น ขึ้ ) มรรค คือคืข้อข้ ปฏิบัฏิติบั ติที่ทำ ที่ ทำให้พ้นพ้จากความทุกข์หข์รือรื ปัญปัหาต่างๆ ได้แด้ก่ 4.1 บุพพนิมิตมิของมัชมัฌิมฌิาปฏิปฏิทา บุพพนิมิตมิแปลว่าว่สิ่งที่เ ที่ป็นป็เครื่อ รื่ งหมายให้รู้ หมายถึงถึสิ่งที่บ่ ที่ งบ่ บอกล่วล่งหน้าก่อก่นที่อ ที่ ริยริมรรคมีอมีงค์ 8 จะเกิดกิขึ้น ขึ้ ในตัวของผู้ปผู้ ฏิบัฏิติบั ติบุพพนิมิตมิของมัชมัฌิมฌิาปฏิปฏิทา มี 7 ประการ - การมีกัมีลกัยาณมิตมิร คือคืการมีเมีพื่อ พื่ นที่ดี ที่ ที่ดีแ ที่ นะนำ ประโยชน์ เรียรีกว่าว่กัลกัยาณมิตมิตตา - ความถึงถึพร้อร้มด้วด้ยศีล คือคืการมีวิมีนัวิ นัย มีรมีะเบียบีบในชีวิชีตวิของตนและการอยู่ร่ยู่ วร่มกันกั ในสังคม เรียรีกว่าว่สีลสัมปทา - ความถึงถึพร้อร้มด้วด้ยฉันทะ คือคืความพอใจใฝ่รัฝ่กรั ในปัญปัญา ในจริยริธรรม ใฝ่รู้ฝ่ ใรู้นความจริงริและ ใฝ่ใฝ่นความดี เรียรีกว่าว่ฉันทสัมปทา - ความถึงถึพร้อร้มด้วด้ยการที่จ ที่ ะฝึกฝึ ฝนพัฒพันาตน คือคืการรู้จัรู้ กจั ฝึกฝึ ฝนพัฒพันาตน เรียรีกว่าว่อัตอัต สัมปทา - ความถึงถึพร้อร้มด้วด้ยทิฏทิฐิ คือคืการยึดยึถือถืเชื่อ ชื่ ถือถื ในหลักลัการและมีคมีวามเห็นความเข้าข้ใจ พื้น พื้ ฐานที่ม ที่ องเห็นสิ่งทั้งทั้หลายตามเหตุผล เรียรีกว่าว่ทิฏทิฐิสัฐิ สัมปทา - ความถึงถึพร้อร้มด้วด้ยความไม่ปม่ระมาท คือคืมีคมีวามกระตือรือรืร้นร้อยู่เยู่ สมอ เห็นคุณค่าค่ของกาล เวลา เห็นความเปลี่ย ลี่ นแปลงเป็นป็สิ่งที่ก ที่ ระตุ้นเตือนให้เร่งร่รัดรัการค้นค้หาให้เข้าข้ถึงถึความจริงริหรือรื ในการ ทำ ชีวิชีตวิที่ดี ที่ งดีามให้สำ เร็จร็เรียรีกว่าว่อัปอั ปมาทสัมปทา - การรู้จัรู้ กจั ใช้คช้วามคิดคิที่ถู ที่ กถูวิธีวิ ธีคิดคิเป็นป็คิดคิอย่าย่งมีรมีะเบียบีบ รู้จัรู้ กจัคิดคิพิจพิารณา เพื่อ พื่ นำ มาใช้พัช้ฒพันา ตนให้ก้าก้วหน้ายิ่งยิ่ๆขึ้น ขึ้ ไป เรียรีกว่าว่ โยนิโสมนสิการ 4.2 สติปัฏปัฐาน 4 หมายถึงถึข้อข้ ปฏิบัฏิติบั ติที่เ ที่ป็นป็ที่ตั้ ที่ ตั้งแห่งสติ หรือรืการตั้งสติกำ หนดพิจพิารณาสิ่งต่างๆ ให้รู้เรู้ท่าท่ทันทัทำ ให้มีสมีติสัมปชัญชัญะที่ส ที่ มบูรบูณ์ และทำ ให้ไม่ปม่ระมาทในการดำ เนินชีวิชีตวิแบ่งบ่ออกเป็นป็ 4 ประการ - กายานุปัสปัสนา หมายถึงถึการตั้งสติกำ หนดพิจพิารณากาย เพื่อ พื่ ให้รู้เรู้ท่าท่ทันทัและเข้าข้ใจตามความ เป็นป็จริงริว่าว่กายนี้ไม่มีม่ตัมี ตัวตนที่แ ที่ ท้จท้ริงริ ไม่ใม่ช่ขช่องเรา เราบังบัคับคั ไม่ไม่ด้ ต้องมีแมีก่ เจ็บจ็ตาย ไปตามกาลเวลา - เวทนานุปัสปัสนา หมายถึงถึการตั้งสติกำ หนดพิจพิารณาเวทนา คือคืความสุข ความทุกข์ หรือรื ความเฉยๆ ที่เ ที่ กิดกิขึ้น ขึ้ ในขณะใดขณะหนึ่งอย่าย่งรู้เรู้ท่าท่ทันทัว่าว่มันมัเป็นป็อย่าย่งไร - จิตจิตานุปัสปัสนา หมายถึงถึการตั้งสติกำ หนดพิจพิารณาจิตจิเพื่อ พื่ ให้รู้เรู้ท่าท่ทันทัถึงถึสภาพหรือรือาการ ของจิตจิว่าว่จิตจิ ใจขณะนั้นเป็นป็อย่าย่งไร มีคมีวามขุ่นขุ่มัวมัหอหู่ ฟุ้งฟุ้ซ่าซ่น เกียกีจคร้าร้น หรือรืขยันยั - ธัมธัมานุปัสปัสนา หมายถึงถึการตั้งสติกำ หนดพิจพิารณาธรรมที่เ ที่ป็นป็กุศลหรือรืเป็นป็อกุศล ซึ่ง ซึ่ เกิดกิ ขึ้น ขึ้ กับกั ใจ ว่าว่เกิดกิขึ้น ขึ้ จากเหตุปัจปัจัยจัอะไรบ้าบ้ง และจะดับดั ไปด้วด้ยวิธีวิใธีด 4.3 ดรุณรุธรรม 6 หมายถึงถึธรรมที่เ ที่ป็นป็หนทางแห่งความสำ เร็จร็ความเจริญริก้าก้วหน้าแห่งชีวิชีตวิมี 6 ประการ - รักรัษาสุขภาพดีมิดี ใมิห้มีโมีรคทั้งทั้จิตจิและกาย เพราะโรคภัยภั ไข้เข้จ็บจ็เป็นป็อุปอุสรรคที่ค ที่ อยขัดขัขวางไม่ใม่ห้ ประสบความสำ เร็จร็ด้วด้ยเหตุนี้จึงจึต้องหมั่นมั่บริหริารกายให้มีสุมีสุขภาพแข็งข็แรงสมบูรบูณ์และบริหริารจิตจิ ให้มี สุขภาพจิตจิที่ดี ที่ ดีเรียรีกว่าว่อโรคยะ - มีรมีะเบียบีบวินัวิ นัย ไม่ก่ม่อก่เวรภัยภัแก่ผู้ก่อื่ผู้ น อื่ และสังคม รู้จัรู้ กจั ให้อภัยภั ไม่อม่าฆาตพยาบาท เรียรีกว่าว่ศีล - ได้คด้นดีเดีป็นป็แบบอย่าย่ง คือคืคนมีปัมีญปัญา มีคุมีคุณธรรม (บัณบัฑิตหรือรืสัตบุรุษรุ )และยึดยึถือถืปฏิบัฏิติบั ติาม จะช่วช่ยสนับสนุนเกื้อ กื้ กูลกูให้การดำ เนินชีวิชีตวิเจริญริก้าก้วหน้า เรียรีกว่าว่พุทธานุมัติมั ติ - ตั้งใจเรียรีนรู้ใรู้ห้จริงริ โดยการศึกษาค้นค้คว้าว้แสวงหาความรู้ใรู้ห้มาก ให้เชี่ย ชี่ วชาญ เรียรีกว่าว่สุตะ - ทำ แต่สิ่งที่ถู ที่ กถูต้องดีงดีาม โดยการดำ รงมั่นมั่อยู่ใยู่ นสุจริตริเรียรีกว่าว่ธรรมานุวัติวั ติ - มีคมีวามขยันยัหมั่นมั่เพียพีร การมีกำมีกำลังลั ไม่ท้ม่อท้ถอย ไม่ท้ม่อท้แท้เท้ฉื่อยชา เรียรีกว่าว่วิริวิยริะ 14

4.4 กุลจิรัจิฏรัฐิติฐิ ติธรรม 4 หมายถึงถึข้อข้ ปฏิบัฏิติบั ติสำ หรับรัรักรัษาวงศ์ตระกูลกูให้ดำ รงอยู่ไยู่ ด้นด้าน มี 4 ประการ - การแสวงหาพัสพัดุที่ห ที่ ายไป หมายถึงถึสิ่งของที่จำ ที่ จำเป็นป็ ในครอบครัวรัเช่นช่ ปัจปัจัยจั 4 เมื่อ มื่ หายไป หรือรืหมดไป จะต้องช่วช่ยกันกัจัดจัหามาทดแทนสิ่งที่ห ที่ ายหรือรืหมดไป - การบูรบูณะซ่อซ่มแซมพัสพัดุที่เ ที่ ก่าก่ชำ รุดรุหมายถึงถึสิ่งของที่จำ ที่ จำเป็นป็เมื่อ มื่ เกิดกิชำ รุดรุเสียหายจะต้อง รู้จัรู้ กจัซ่อซ่มแซมให้ใช้กช้ารได้ เช่นช่ที่อ ที่ ยู่อยู่ าศัย อุปอุกรณ์ เครื่อ รื่ งใช้ต่ช้ ต่างๆภายในบ้าบ้น เป็นป็ต้น - การรู้จัรู้ กจั ประมาณในการใช้จ่ช้าจ่ย หมายถึงถึการรู้จัรู้ กจั ประหยัดยัรู้จัรู้ กจักินกิรู้จัรู้ กจั ใช้ ไม่ใม่ช้จ่ช้าจ่ยเกินกิฐานะ ของตนเอง ไม่ก่ม่อก่หนี้สินให้กับกัครอบครัวรั - การตั้งคนมีศีมี ศีลธรรมเป็นป็พ่อพ่บ้าบ้นแม่เม่รือรืน หมายถึงถึการมีหัมี หัวหน้าครอบครัวรัที่เ ที่ป็นป็คนดีมีดีศีมี ศีล ธรรม ประกอบอาชีพชีสุจริตริมีคมีวามขยันยัหมั่นมั่เพียพีรในการทำ งาน ก็สก็ามารถสืบทอดต่อวงศ์ตระกูลกูให้เจริญริยั่งยั่ยืนยืต่อไปได้ 4.5 กุศลกรรมบถ 10 หมายถึงถึทางแห่งการทำ ความดี หรือรืกรรมดีที่ดีค ที่ วรประพฤติปฏิบัฏิติบั ติมี 3 ทาง 1) ทางกาย เรียรีกว่าว่กายกรรม มี 3 อย่าย่ง - เว้นว้จากการฆ่าฆ่หรือรืเบียบีดเบียบีนสัตว์โว์ดยวิธีวิกธีารต่างๆ - เว้นว้จากการลักลัทรัพรัย์ คือคื ไม่ถืม่อถืเอาสิ่งของที่เ ที่ จ้าจ้ของเขาไม่ใม่ห้โดยวิธีวิกธีารต่างๆ - เว้นว้จากประพฤติผิดผิ ในสามี ภรรยา บุตร ธิดธิาของผู้อื่ผู้ น อื่ ต้องรู้จัรู้ กจัเคารพสิทธิขธิองกันกัและ กันกั 2) ทางวาจา เรียรีกว่าว่วจีกจีรรม มี 4 ประการ - เว้นว้จากการพูดพูเท็จท็คือคืการพูดพูในสิ่งที่เ ที่ป็นป็จริงริ - เว้นว้จากการพูดพูส่อเสียด คือคืการพูดพูที่ส่ ที่ ส่งเสริมริ ให้เกิดกิความสามัคมัคีใคีนหมู่คมู่ ณะ ให้คนเห็น อกเห็นใจกันกัและกันกั - เว้นว้จากการพูดพูคำ หยาบ คือคืการพูดพูที่สุ ที่สุภาพ ไพเราะนุ่มนวลต่อบุคคลที่เ ที่ กี่ย กี่ วข้อข้ง - เว้นว้จากการพูดพูเพ้อพ้เจ้อจ้คือคืการพูดพูมีสมีาระประโยชน์ทั้งทั้ต่อตนเองและผู้อื่ผู้ น อื่ 3) ทางใจ เรียรีกว่าว่มโนกรรม มี 3 ประการ - ไม่โม่ลภอยากได้ขด้องผู้อื่ผู้ น อื่ คือคืการไม่เม่พ่งพ่เล็งล็ที่จ ที่ ะเอาทรัพรัย์ขย์องคนอื่น อื่ ในทางทุจริตริ - ไม่พม่ยาบาทปองร้าร้ยผู้อื่ผู้ น อื่ คือคืการไม่ผูม่กผูใจเจ็บจ็ ไม่จม่องเวร ไม่คิม่ดคิอาฆาตล้าล้งแค้นค้ - ไม่เม่ห็นผิดผิจากคลองธรรม คือคืการมีคมีวามเห็นถูกถูต้องตามเหตุตามผล เช่นช่เห็นว่าว่มารดา บิดบิาเป็นป็ผู้มีผู้ พมีระคุณจริงริกฎแห่งกรรมมีจมีริงริเป็นป็ต้น 4.6 มงคล 38 มงคล คือคืสิ่งที่ทำ ที่ ทำให้ชีวิชีตวิ โชคดี หมายถึงถึธรรมที่นำ ที่ นำความสุขและความเจริญริมาให้ แก่ผู้ก่ ปผู้ ฏิบัฏิติบั ติมีดัมีงดันี้ 1) การประพฤติธรรม หรือรืเรียรีกอีกอีอย่าย่งหนึ่งว่าว่การปฏิบัฏิติบั ติธรรม หมายถึงถึการปฏิบัฏิติบั ตินให้อยู่ ในกรอบของความถูกถูต้องและความดีงดีาม เพื่อ พื่ ความสงบสุขและความเจริญริของคนในสังคม ได้แด้ก่ เบญจธรรม 5 - เมตตากรุณรุา คือคืการมีคมีวามรักรั ใคร่เร่พื่อ พื่ นมนุษย์ ช่วช่ยเหลือลืเท่าท่ที่ต ที่ นทำ ได้ - สัมมาอาชีวชีะ คือคืการประกอบอาชีพชีที่สุ ที่สุจริตริ - กามสังวร คือคืการยินยิดีเดีฉพาะในคู่คคู่ รองของตน - สัจจะ คือคืการพูดพูแต่ความจริงริ - สติสัมปชัญชัญะ คือคืการมีสมีติรู้ตัรู้ ตัวอยู่เยู่ สมอว่าว่อะไรควร อะไรไม่คม่วร 15

เบญจศีล 5 - เว้นว้จากการทำ ลายชีวิชีตวิสัตว์ - เว้นว้จากการลักลัทรัพรัย์โย์ดยวิธีวิกธีารต่างๆ - เว้นว้จากการประพฤติผิดผิ ในสามี ภรรยา บุตร ธิดธิาของผู้อื่ผู้ น อื่ - เว้นว้จากการพูดพูเท็จท็ - เว้นว้จากการน้ำ เมาและสิ่งเสพติดทั้งทั้หลาย 2) การงดเว้นว้จากความชั่วชั่หมายถึงถึการไม่กม่ระทำ สิ่งที่ไที่ ม่ดีม่ ดีสิ่งที่ทำ ที่ ทำให้จิตจิ ใจเศร้าร้หมองเดือดืด ร้อร้น มีผมีลเป็นป็ทุกข์ทั้ข์งทั้ทางกาย วาจาและใจ ต้นตอสำ คัญคัแห่งความชั่วชั่ทั้งทั้หลาย หากละเว้นว้ ได้ก็ด้จก็ะ เป็นป็การละเว้นว้ความชั่วชั่ได้หด้ลายอย่าย่ง โดยอกุศลกรรมบถ 10 ต้นตอแห่งความชั่วชั่เรียรีกว่าว่อกุศลมูลมู มี 3 ประการ -โลภะ คือคืความอยากได้โด้ดยมิชมิอบ หรือรืความอยากได้เด้กินกิพอดี เรียรีกว่าว่ความโลภ - โทสะ คือคืความโกรธแค้นค้พยาบาท อิจอิฉาริษริยา คิดคิแต่อยากให้ผู้อื่ผู้ น อื่ ประสบเคราะห์กรรม ประสบความหายนะ เรียรีกว่าว่ความโกรธ - โมหะ คือคืความไม่รู้ม่เรู้หตุรู้ผรู้ ล ขาดปัญปัญาในการพิจพิารณา เรียรีกว่าว่ความหลง 3) เว้นว้จากการดื่ม ดื่ น้ำ เมา หมายถึงถึการไม่เม่ข้าข้ไปข้อข้งแวะหรือรื ไม่หม่วนกลับลั ไปหาสุราและของ มึนมึเมา สิ่งเสพติดทุกชนิด ไม่ว่ม่าว่ โดยวิธีวิใธีดก็ตก็าม เพราะ - ทำ ให้เสียทรัพรัย์ - ทำ ให้เกิดกิ โรคหลายอย่าย่ง - ทำ ให้เกิดกิการทะเลาะวิววิาท - ทำ ให้ขาดความละอาย - ทำ ให้เสียชื่อ ชื่ เสียง - ทำ ให้สติปัญปัญาเสื่อมถอยลง การดื่ม ดื่ น้ำ เมานั้นทำ ให้เกิดกิความสุขได้บ้ด้าบ้งสำ หรับรัคนที่ติ ที่ ติดแต่เป็นป็ความสุขหลอกๆ บนความทุกข์ น้ำ เมาทำ ให้เพลิดลิเพลินลิ ได้ แต่เป็นป็การเพลิดลิเพลินลิ ในเรื่อ รื่ งเศร้าร้ ดังดันั้นจึงจึ ไม่คม่วรแก้ปัก้ญปัหาใดๆ ด้วด้ยน้ำ เมา เพราะเมื่อ มื่ ดื่ม ดื่ น้ำ เมาแล้วล้จะให้ขาดสติ ขาดความยั้งยั้คิดคิ เป็นป็หนทางที่จ ที่ ะนำ ไปสู่การทำ ความชั่วชั่ 16

17

18

รู้หรู้ รือรื ไม่ ? ตราธรรมจักจัร : สัญลักลัษณ์แห่งพระพุทธศาสนา กงล้อล้ธรรมจักจัร หมายถึงถึมรรคมีอมีงค์ 8 19

หลักลัธรรม ความสำ คัญ องค์ประกอบ ใบงานที่ 1 หลักลัธรรมสำ คัญคั ในหมวดทุกข์ (ควรรู้)รู้ 20

หลักลัธรรม ความสำ คัญ องค์ประกอบ ใบงานที่ 2 หลักลัธรรมสำ คัญคั ในหมวดสมุทัยทั (ควรละทิ้งทิ้ ) 21

หลักลัธรรม ความสำ คัญ องค์ประกอบ ใบงานที่ 3 หลักลัธรรมสำ คัญคั ในหมวดนิโรธ (ควรบรรลุ) 22

หลักลัธรรม ความสำ คัญ องค์ประกอบ ใบงานที่ 4 หลักลัธรรมสำ คัญคั ในหมวดมรรค (ควรเจริญริ,ควรทำ ให้แจ้งจ้ ) 23

ใบงานที่ 5 ถอดบทเรียรีนการแก้ปัก้ญปัหาในชีวิชีตวิ ประจำ วันวัด้วด้ยหลักลัอริยริสัจ 4 ใบงานนี้สามารถ จัดจัทำ ได้ตด้ามความคิดคิ ของเราเอง ออกแบบ ได้ตด้ามสภาพปัญปัหา อย่าย่งสร้าร้งสรรค์ อย่าย่ลืมลื ประยุกต์หลักลัอริยริสัจ 4 มาใช้ใช้นการแก้ปัก้ญปัหาด้วด้ยนะ 24

แบบทดสอบหลัง ลั เรีย รี น อายตนะคู่ใคู่ ดไม่สัม่ สัมพันพัธ์กัธ์นกั คำ ชี้แ ชี้ จง ให้นักเรียรีนเลือลืกคำ ตอบที่ถู ที่ กถูที่สุ ที่สุดเพียพีงข้อข้เดียดีว 1. ก. หู–รส ข. ตา–รูปรู ค. จมูกมู–กลิ่นลิ่ ง. กาย–สัมผัสผั 2. ความสุขที่เ ที่ กิดกิจากการได้ลิ้ด้มลิ้ชิมชิรสอาหารที่อ ที่ ร่อร่ยคือคืความสุขชนิดใด ก. สันติสุข ข. สามิสมิสุข ค. อามิสมิสุข ง. นิรามิสมิสุข 3. สิ่งที่ทำ ที่ ทำให้เกิดกิทุกข์ หรือรืต้นเหตุของทุกข์ทั้ข์งทั้หมดเกิดกิจาสิ่งใด ก. ตัณหา ข. ความโลภ ค. ความโกรธ ง. ความทะเยอทะยาน 4. ความพรัดรัพรากจากสิ่งที่รั ที่ กรัเป็นป็ทุกข์ หมายถึงถึข้อข้ใด ก. ทุกข์กข์าย ข. ทุกข์หข์นัก ค. ทุกข์ปข์ระจำ ง. ทุกข์จข์ร 25

5. หลักลัอริยริสัจ ๔ ข้อข้ใดเป็นป็วิธีวิกธีารปฏิบัฏิติบั ติเพื่อ พื่ ดับดัตัณหา ก. ทุกข์ ข. นิโรธ ค. มรรค ง. สมุทัยทั 6. แนนเสียใจมากที่ส ที่ อบตกในวิชวิาที่ต ที่ นเองชอบ พฤติ กรรมของแนน จัดจัอยู่ใยู่ นข้อข้ใดของอริยริสัจ 4 ก. ทุกข์ ข. สมุทัยทั ค.นิโรธ ง.มรรค 7. พระพุทธเจ้าจ้ให้ความสำ คัญคักับกัหลักลัอริยริสัจ 4 มาก ที่สุ ที่สุดเพราะทรง ต้องการอะไร ก. ให้คนละชั่วชั่ทำ ความดี ข. ให้คนรู้จัรู้ กจัการแก้ปัก้ญปัหา ค.ให้คนยอมรับรัความเป็นป็จริงริ ง. ให้คนหันมานับถือถืพระพุทธศาสนามากขึ้น ขึ้ 8. การหมกหมุ่นมุ่มัวมัเมาอยู่กัยู่ บกัอบายมุขประเภทใดทำ ให้สติปัญปัญาและ ความละอายลดน้อยลง ก. การเป็นป็นักเลงสุรา ข. การเป็นป็นักเลงหญิง 26

ค. การคบคนชั่วชั่เป็นป็มิตมิร ง. การเป็นป็นักเลงการพนัน 9. "ทำ ให้เสียทรัพรัย์ ก่อก่การทะเลาะวิววิาท ขาดความละอาย เกิดกิ โรค มากมาย” เป็นป็ โทษของอะไร ก. การดื่ม ดื่ สุรา ข. การเล่นล่การพนัน ค. การเป็นป็นักเลงผู้หผู้ ญิง ง. การคบคนชั่วชั่เป็นป็มิตมิร 10. คนจะดีหดีรือรื ไม่ดีม่ ดียากจนหรือรืร่ำ รวยขึ้น ขึ้ อยู่กัยู่ บกัสิ่งใด เป็นป็สำ คัญคั ก. บุญบารมี ข. พรหมลิขิลิตขิ ค. การกระทำ ของตน ง. สิ่งแวดล้อล้มรอบข้าข้ง 27

บรรณานุกรม อริยริสัจ 4 : อริยริสัจ 4 คือคืความจริงริอันอั ประเสริฐริ 4 ประการ อันอัเป็นป็หลักลัคำ สอน สำ คัญคัของพระพุทธศาสนา. แหล่งล่เรียรีนรู้ขรู้ องคนท้อท้งถิ่นถิ่ โดยคน ท้อท้งถิ่นถิ่เพื่อ พื่ คนท้อท้งถิ่นถิ่.https://locallearncenter.com.(ออนไลน์) ศิวพล ชมพูพัพูนพัธ์ุ.ธ์ุ(2563). สรุปรุสังคมม.ปลาย.พิมพิพ์คพ์รั้งรั้ที่ 7. กรุงรุเทพฯ : โรงพิมพิพ์วัพ์ชวัรินริทร์.ร์ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒวันธรรม.(2564). สถาบันบัพัฒพันาคุณภาพวิชวิาการ ( 28