บทความเรื่อง ความกตัญญู

บทความเรอื่ ง ความกตญั ญู

นิมิตฺตํ สาธุรูปานํ กตญฺญูกตเวทิตา แปลว่า ความกตัญญูกตเวทีเป็น
เคร่ืองหมายแหง่ คนดี

สงั คมไทยเป็นสังคมที่ได้รับอิทธิพลมาจากพระพุทธศาสนา เรียกได้ว่า
วถิ ีชีวิตความเปน็ อยู่ ตลอดจนวิธคี ดิ อปุ นิสัยใจคอของคนไทยได้รับการหล่อ
หลอมมาจากคุณธรรมทางพระพุทธศาสนาเกือบทง้ั สิ้น

ในพระพุทธศาสนามีหลักธรรมมากมาย ที่คอยชี้แนะข้อปฏิบัติดี และ
ปฏิบัติชอบ สําหรับการดําเนินชีวิต โดยเฉพาะ"มงคล 38" ก็ถือเป็น
หลักธรรมมงคลยิ่ง ที่หากเรียนรู้ และนํามายึดถือปฏิบัติแล้ว จะนํามาซึ่ง
ความสําเร็จ และความเจริญในชีวิต

มงคล 38 ที่ผู้เขียนขอแนะนํา ให้ยึดมั่นถือปฏิบัติ อันนําความ
เจริญก้าวหน้ารงุ่ เรอื งทงั้ เป็นสญั ลักษณ์ของคนดี เป็นธรรมอันเป็นมงคล คือ
มงคลท่ี 25 ความกตัญญู

กตัญญู มีความหมาย เป็นผู้รู้คุณ รู้จักตอบแทนบุญคุณผู้ที่มีพระคุณ
และมีผู้ที่เมตตาในยามเดือดร้อน กตัญญูยังเป็นพ้ืนฐานสําคัญของความ
เปน็ คน ผู้ปฏบิ ัติยอ่ มมีชีวิตท่ีประสบแตค่ วามกา้ วหน้าเจริญรงุ่ เรอื ง

กตญั ญูเป็นคุณธรรมซึง่ จะอยู่คู่กบั กตเวทเี สมอ กตญั ญูกตเวที เปน็ หลกั
ถือปฏิบัติในการดําเนินชีวิตของสัตบุรุษ คือ คนดี หรือคนในอุดมคติน่ันเอง
ในสังคมชาวพุทธ คนมีกตัญญูกตเวทีย่อมเป็นผู้ควรค่าแก่ความรัก เกียรติ

ศักดศ์ิ รี และการยกย่องสรรเสริญจากผู้พบเห็น และจะเป็นท่ีไว้วางใจ เพราะ
เมื่อได้รับอุปการะช่วยเหลือจากใครแล้วจะไม่ทําให้ผู้อุปการะเสียใจ ผู้รู้จัก
กตัญญูกตเวทีนั้นเรียกว่าเป็นบุคคลท่ีหาได้ยาก ซ่ึงมักมาคู่กับคําว่า บุพการี
อันหมายถึง ท่านผู้ทําอุปการะก่อนโดยมิได้หวังผลตอบแทน โดยมีมารดา
บิดา ครอู าจารย์ เป็นอาทิ ก็มารดาบิดาท่านทําทุกอย่างเพื่อความเจริญของ
บุตร โดยไมค่ ํานึงถงึ ความเหนือ่ ยยากของตน

อันมารดาบิดาอุปการะบุตรตน สมดังพุทธสุภาษิตที่กล่าวไว้ใน ขุททก
นิกาย อติ ิวุตตก วา่ “พรฺ หมฺมาติ มาตาปิตโร” มารดาบิดา ท่านวา่ เป็นพรหม
(ของบตุ ร) มีขอ้ พงึ ปฏิบัติ 4 ประการ ได้แก่

1. เมตตา คอื ความรกั ใคร่ ปรารถนาดอี ยากให้บตุ รของตนมคี วามสขุ
2. กรณุ า คอื ความสงสาร คดิ ชว่ ยบตุ รของตนให้พน้ ทกุ ข์ ใฝ่ใจในอนั จะ

ปลดเปลอ้ื งบาํ บัดความทกุ ขย์ ากเดอื ดรอ้ นของบตุ รตน
3. มุทิตา คือ ความยินดี ในเมื่อบุตรของตนอยู่ดีมีสุข มีจิตผ่องใสบันเทิง

ประกอบด้วยอาการแช่มช่นื เบิกบานอยู่เสมอ
4. อุเบกขา คือ ความวางใจเป็นกลาง อันจะให้ดํารงอยู่ในธรรมตามที่

พจิ ารณาเห็นดว้ ยปญั ญา เมื่อบุตรเรมิ่ มีครอบครัวแยกเรือนออกไป ว่า
บตุ รของเราสามารถอยไู่ ด้ตามลาํ พัง

มคี าํ โบราณกลา่ ววา่ … พ่อแมม่ พี ระคุณเหนือกวา่ ขนุ เขา แม้จะเอาแบก
ไว้ไหล่ซ้ายขวาตลอดช่ัวอายุขัยเรา บุญคุณนี้ก็ยังใช้กันไม่หมด ตอบแทน

บุญคุณพ่อแม่ถือเป็นบุญท่ียิ่งใหญ่ ในทางศาสนาพุทธน้ันมีหลักคําสอน คือ
การท่เี ราไดด้ แู ลพอ่ แม่ ไดเ้ ลยี้ งดูพอ่ แม่เปน็ การตอบแทนน้ัน คือส่ิงท่ีเรียกว่า
ความกตัญญู ซ่ึงความกตัญญูต่อพ่อแม่เป็นบุญอันย่ิงใหญ่ ได้รับอานิสงค์ดีๆ
ตอ่ ชีวิตของตนเอง ส่งผลใหเ้ จรญิ กา้ วหนา้ ในชวี ิต

การรู้จักกตัญญูต่อพ่อแม่ของเรานั้น นอกจากระลึกถึงบุญคุณที่ท่านมี
ให้กับเรามาตลอดชีวิตแล้วน้ัน เรายังควรต้องรู้จักตอบแทนบุญคุณน้ันด้วย
น่ันก็คือ การเลี้ยงดูพ่อแม่ให้สุขสบายทั้งกายและใจ เลี้ยงดูท่านอย่างที่ท่าน
เล้ียงดเู รามา มาดูวิธีปฏิบตั กิ ันวา่ เราสามารถทําอะไรใหท้ า่ นได้บ้างเพื่อแสดง
ถึงการกตัญญู

เชื่อฟังคําสั่งสอนของพ่อแม่
ไม่มีพ่อแม่คนไหนท่ีจะสอนให้ลูกตัวเองเป็นคนไม่ดี หรือทําในส่ิงไม่ดี

ท่านมักจะสอนส่งั ใหเ้ ราเป็นคนดี ประพฤติดี ทั้งต่อตนเองและคนอ่ืน เราจึง
ควรเชื่อฟังในสิ่งท่ีท่านสอนและนํามาปฏิบัติตาม นอกจากน้ีพ่อแม่มักจะ
พยายามสอนให้เราใช้ชีวิตและให้คําแนะนํามากมายแก่เรา พวกเขาทํา
เพราะรักเรา ปรารถนาดีต่อเรา และต้องการป้องกันไม่ให้เราทําผิดพลาด
แมว้ ่าบางครง้ั คณุ ไมต่ อ้ งการทําตามที่พวกท่านพูด แต่คุณก็ควรต้ังใจฟังสิ่งที่
พวกเขาแนะนํา หรอื หากมปี ญั หากับทา่ นให้พยายามใช้วิธรี ะงับอารมณ์โกรธ
การไมท่ ะเลาะหรือโกรธทา่ นกเ็ ป็นความกตญั ญตู อ่ พ่อแม่อยา่ งหนง่ึ เชน่ กัน

ดูแลท่านยามเจบ็ ปว่ ย หรือแกช่ รา
เม่อื พอ่ แมแ่ กต่ ัวลง อาจมอี าการเจบ็ ป่วยตา่ งๆ ตามมาได้ ส่ิงทลี่ กู อย่าง

เราควรทําคอื คอยดแู ลทา่ นทงั้ ในยามเจ็บปว่ ยและในยามสขุ สบาย คอยดูแล
หาข้าว ปลา อาหาร และยาใหท้ ่านกนิ รวมถึงทําหน้าท่ีกตัญญูตอ่ พ่อแม่ดว้ ย
การพาไปหาหมอในยามไม่สบาย หรือแม้กระทั่งการดูแลรักษาตัวใน
โรงพยาบาลหรอื ทีบ่ ้าน และคอยเลย้ี งดูทา่ นในยามแก่ชราดว้ ย นอกจากการ
ปฏิบัติดูแลในเร่ืองของการให้ความสะดวกสบายแก่ท่านแล้วนั้น การเอาใจ
ใส่ก็สําคัญ การมีเวลาให้ ทํากิจกรรมร่วมกัน และสร้างความสุขและรอยย้ิม
ให้กบั ท่านกเ็ ปน็ ความกตญั ญูทท่ี าํ ไดง้ ่ายๆ เชน่ กนั
เมอื่ ทา่ นลว่ งลับ

ยามท่านยังมีชีวิตอยู่เราสามารถดูแลท่านได้ เมื่อท่านล่วงลับหรือจาก
ไปก็ควรจัดพิธีศพให้ท่านอย่างสมเกียรติ และหมั่นทําบุญอุทิศส่วนกุศลให้
ท่านอย่างสมํ่าเสมอ และสวดมนต์แผ่เมตตาให้ท่านด้วยบทสวดมนต์สั้นๆ
ก่อนนอน น่ีถือว่าเป็นหน่ึงในการกตัญญูต่อท่านท่ีเราสามารถทําได้ และจัด
ว่าเป็นส่งิ ที่ดี เป็นสง่ิ ทีค่ นเปน็ ลกู ควรทาํ