เอกสาร ว31207 edt 1

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 47

่
ใบงานที 2.4

่
ั
�
การเปลยนลกษณะของชนหน
ี
ั
ิ

1. ความเคน (stress) คือ
แบงออกเปน 3 ชนิด อะไรบาง


2. หินจะเปลี่ยนแปลงไปในลักษณะใด ๆ ขึ้นอยูกับอะไร

3. ความเครียด (strain) คือ


ั
4. เมื่อหินถูกความเคนหรือโดยแรงกระทำจนมีความเครียดเกิดขีดพลาสติก (elastic limit) หินจะแตกหักเคลื่อนที่ออกจากกน
เกิดเปน
5. รอยเลือน (fault) คือ
่


แบงออกเปน

ี
6. จงระบุชนิดของรอยเลื่อน และเขยนทิศทางของแรงที่กระทำกับรอยเลื่อนตอไปนี ้
6.1

6.2
6.3


6.1
6.3
6.2





7. ชั้นหินถูกเปลี่ยนรูปในลักษณะเกินขีดยืดหยุน (elastic limit) ชั้นหินจะเกิดการเปลี่ยนแปลงตามรูปแบบพลาสติก เมื่อมีความเคน

บีบอัดหรือมีหินหนืดดันขึ้นมา เรียกวา


8. รูปรอยคดโคงดานชื่ออะไร













ี
ี
ู
ี
ุ
ั
์
ี
ึ
ั
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 2 การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี

48 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


่
แบบฝกหัดท้ายหน่วยการเรียนร้ที 2
ึ
ู

1. จงนำกลุมคำตอไปนี้เติมลงในตารางใหสัมพันธกับทฤษฎีที่กำหนดให (สามารถเติมคำอบ ซ้ำกันได)

ไซโนเนทส การเคลื่อนที่ของตะกอน ธารน้ำแข็ง ความคลายคลึงกันของกลุมหิน
ั
อายุหินบนพื้นสมุทร ภาวะแมเหล็กโลกบรรพกาล สันเขากลางสมุทร
หุบเขาทรุด วงจรการพาความรอน แนวมุดตัวของแผนธรณี
่
หมูเกาะภูเขาไฟรูปโคง รอยเลือนในแนวระดับ มีโซซอรัส
ลอเรเซีย พันเจีย กอนดวานาแลนด
สันเขากลางสมุทร หุบเขาทรุด

ทฤษฎีทวีปเลื่อน ทฤษฎีการแผขยายพื้นสมุทร ทฤษฎีธรณีแปรสัณฐาน





















ี้
2. จงตอบคำถามตอไปน
2.1 เพราะเหตุใด อัลเฟรด เวเกเนอรจึงเชื่อวาทวีปตาง ๆ ในปจจุบันเคยติดกันเปนแผน เดียวมากอน



2.2 การคนพบสิ่งใดของ แฮรี่ เฮส ที่ถูกนำมาใชสนับสนุนทฤษฎีการแผขยายพื้นมหาสมุทร



2.3 ถามีการคนพบเทือกสันเขากลางสมุทรในมหาสมุทรแหงหนึ่ง ในเวลาตอมามหาสมุทร แหงนั้นจะกวางขึ้น หรือแคบลง
เพราะเหตุใด



2.4 สันเขากลางสมุทรแอตแลนติกเกิดจากการเคลื่อนทของแผนธรณีรูปแบบใด
่
ี


2.5 หมูเกาะภูเขาไฟรูปโคงเกิดจากการเคลื่อนที่ของแผนธรณีรูปแบบใด






ี
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 2 การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ี
ู
ี
ั
ุ
ั
ึ
์

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 49


3. จงทำเครื่องหมาย  หนาขอความที่ถูก และทำเครื่องหมาย  หนาขอความที่ผิด และแกใหถูกตอง

คำตอบ ขอความ แกไข
3.1 หินบะซอลตที่พบใกลรอยแยกบริเวณเทือกสันเขาใตสมุทรจะ
มีอายุ ออนกวาหินบะซอลตที่อยูไกลจากรอยแยกออกไป
ี่
ั
3.2 เมื่อแผนธรณีมหาสมุทรเกิดรอยแยกและเคลื่อนทออกจากกน
อยาง ชา ๆ จะมีเนื้อหินแกรนิตจากสวนลางแทรกดันขึ้นมา
ตรงรอยแยกเกิด เปนชั้นธรณีภาคใหม
3.3 วงจรการพาความรอนเปนกระบวนการที่ทำใหเกิดการ
เคลื่อนที่ของ แผนธรณี
ั
3.4 อลเฟรด เวเกเนอร เปนผูเสนอทฤษฎีการแผขยายพื้นสมุทร
3.5 บริเวณทะเลแดงเกิดจากการเคลื่อนที่ชนกันของแผนธรณี
ี
มหาสมุทร กับแผนธรณีทวป
3.6 เทือกเขาหิมาลัยเกิดจากการเคลื่อนที่ชนกันของแผนทวีปยูเร
ี
เซีย และ แผนทวปอนเดีย – ออสเตรเลีย
ิ
3.7 ในอดีตประเทศไทยเคยเปนสวนหนึ่งของทวีปลอเรเซีย
3.8 รองลึกกนสมุทรเกิดขึ้นบริเวณกลางมหาสมุทรแอตแลนติก
3.9 รอยเลื่อนซานแอนเดรียสเกิดจากการเคลื่อนที่เขาหากันของ
แผนทวป
ี
3.10 ภาวะแมเหล็กโลกบรรพกาลของพื้นมหาสมุทรเปนหลักฐาน
ยืนยัน การเคลื่อนที่ออกจากกันของแผนทวีป


ี้
4. พิจารณารูป 1 และ 2 แลวตอบคำถามดังตอไปน
4.1 จงจับคูรอยตอ A B และ C กับ รูป ก ข และ ค ใหมีความสัมพันธกันโดยเขียน คำตอบลงในกลองขอความในรูปที่ 1












4.2 ธรณีสัณฐานที่ปรากฎในรูป 2 ก-ค มีกระบวนการเกิดอยางไร และมีบริเวณใด อีกบางที่มีลักษณะคลายกับในรูป 2 ก-ค
จงยกตัวอยาง













ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 2 การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ั
ี
ู
ี
ุ
ี
์
ึ
ั

50 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


ี
5. จากหลักฐานการแผขยายของพื้นมหาสมุทรแอตแลนติกสงผลอยางไรตอการเคลื่อนที่ของ ทวปอเมริกาใตและแอฟริกา



6. ลักษณะของทวีปในปจจุบันเหมือนหรือตางกับทวีปเมื่อประมาณ 200 ลานปกอนอยางไร


7. แนวคิดทฤษฎีทวีปเลื่อน ทฤษฎีการแผขยายพื้นมหาสมุทร และทฤษฎีการแปรสัณฐาน ของแผนธรณีมีความเหมือน และแตกตาง

กันในเรื่องใดบาง



8. เพราะเหตุใดเมื่อแผนธรณีมหาสมุทรและแผนธรณีทวีปเคลื่อนที่เขาหากัน แผนธรณีสมุทร จึงมุดตัวลงขางใตแผนธรณีทวีป สวนท ี่
มุดตัวจะลงไปอยูที่สวนใดของโครงสรางโลก




9. จากรูปแสดงบริเวณที่ราบสูงทิเบต และแนวเทือกเขาหิมาลัย ซึ่งเกิดจากการเคลื่อนทีเขาหา
่
ิ
กันของแผนธรณีอนเดีย-ออสเตรเลียและแผนธรณียูเรเซีย หากแผนธรณีดังกลาวเคลื่อนท ใน
ี่
ทิศทางเดิมตอไปเรื่อย ๆ นักเรียนคิดวาลักษณะของธรณีสัณฐานบริเวณนั้นจะเปน อยางไร







10. นักเรียนคิดวาการเกิดแผนธรณีขึ้นมาใหมจะมีผลทำใหโลกมีขนาดใหญขึ้นหรือไม เพราะ เหตุใด



11. จากรูปบริเวณใดบางที่แผนธรณีเกิดการตอเติมและขยายตัวออก บริเวณใดบางเกิด การหลอมแผนธรณีสูภายใตโลก เพราะเหตุใด
























ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 2 การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ี
ู
ี
ุ
ั
์
ี
ึ
ั

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 51


12. จากรูป จงตอบคำถามตอไปน
ี้





























12.1 ตำแหนง ก และ ข เปนธรณีสัณฐานแบบใด
12.2 ธรณีสัณฐานขางตนเกิดจากการเคลื่อนที่ของแผนธรณีใด และเคลื่อนที่แบบใด

12.3 บริเวณใดคือรอยตอของแผนธรณี











































ี
ึ
ี
ี
ู
ั
์
ี
ั
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 2 การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ุ

52 | เ อก ส า ร ป ร ะ ก อบ ก า ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


ี
แบบทดสอบกอนเรยน
หนวยการเรียนรูที่ 3



ี
ี
ี
ี

คำชี้แจง : ใหนักเรียนเลือกคำตอบท่ถูกตองท่สุดเพยงขอเดยว
1. นักวิทยาศาสตรใชเครื่องมือใดวัดคลื่นไหวสะเทือน 6. แผนดินไหวที่รูสึกไดในประเทศไทยสวนใหญมีศูนยเกิด
1. ไซสโมแกรม 2. ไซสโมมิเตอร แผนดินไหวอยูในประเทศใด
3. ริกเตอรสเกล 4. มัลติมิเตอร 1. ลาว 2. เมียนมา

5. เมอรคัลลีกราฟ
3. สิงคโปร 4. เวียดนาม
2. ขอใดเปนมาตราวัดขนาดของแผนดินไหว 5. อินโดนีเซีย

1. มาตราเมตริก 2. มาตราอังกฤษ 7. หากเกิดแผนดินไหวในขณะที่นักเรียนกำลังเรียนหนังสือ
3. มาตราริกเตอร 4. มาตราเมอรคัลลี อยูในหองเรียน ควรปฏิบติอยางไร
ั
5. มาตราเมอรคัลลีปรับปรุง
1. มุดตัวอยูใตโตะที่มีความแข็งแรง
3. เหตุการณในขอใดไมไดเปนสาเหตุใหเกิดแผนดินไหว 2. รีบปดประตูและหนาตางใหมิดชิด

ี่
่
ื
1. การกักเก็บน้ำในเขอนขนาดใหญ 3. รีบวิ่งออกจากหองเรียนใหเร็วทสุด
2. การผุพังทางเคมีของเปลือกโลก 4. หากมีลิฟต ใหรีบใชลิฟตเพื่อออกจากอาคาร
ิ
3. การทดลองระเบดปรมาณูใตดิน 5. รีบไปอยูบริเวณใกลกับกำแพงที่มีความแข็งแรง

4. การปะทุของภูเขาไฟอยางรุนแรง
5. การเคลื่อนที่เขาหากันของแผนธรณี 8. เมื่อเกิดเหตุการณภูเขาไฟระเบิด มีหลายสิ่งที่ปะท ุ
ออกมาจากภูเขาไฟ ยกเวนขอใด
4. ขอใดกลาวเกี่ยวกับสึนามิไมถูกตอง

1. ความเร็วของคลื่นจะขึ้นอยูกับความลึก 1. เถาภูเขาไฟ 2. แกส
2. มักเกิดขึ้นบริเวณชายฝงมหาสมุทรแปซิฟก 3. ลาวา 4. เศษหิน
ิ
3. เกิดขึ้นทุกครั้งเมื่อเกดแผนดินไหวขนาด 6.5 ตาม 5. หยดน้ำ
ี่
มาตราริกเตอรขึ้นไป 9. บริเวณใดที่มีโอกาสเกิดภูเขาไฟระเบิดมากทสุด
4. เปนคลื่นน้ำที่เคลื่อนที่ดวยความเร็วสูงเมื่ออยูกลาง 1. แนวเทือกเขาหิมาลัย
มหาสมุทร 2. บริเวณกลางมหาสมุทรแปซิฟก


5. เมื่ออยูกลางมหาสมุทรจะมีความสูงคลื่นนอย แต 3. แนวสันเขากลางมหาสมุทรแปซิฟก
เมื่อเขาใกลชายฝงความสูงคลื่นจะเพิ่มมากขึ้น 4. บริเวณวงแหวนแหงไฟ
5. แนวสันเขากลางมหาสมุทรแอตแลนติก
5. เหตุการณสึนามิเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547
เกิดจากแผนดินไหวที่มีศูนยเกดแผนดินไหวอยูบริเวณ 10. วงแหวนแหงไฟคือพื้นที่บริเวณใด
ิ
ประเทศใด
1. บริเวณรอบมหาสมุทรแปซิฟก
1. ญี่ปุน 2. กัมพูชา 2. บริเวณประเทศอินโดนีเซียที่เกิดสึนามิ
3. สิงคโปร 4. ฟลิปปนส 3. แนวรอยตอของเทอกเขาเอลปในทวีปยุโยป

ื

5. อินโดนีเซีย
4. บริเวณเทือกเขากลางมหาสมุทรแอตแลนติก
ื
5. แนวรอยตอของเทอกเขาหิมาลัยในทวีปเอเชย
ี



ี
ู
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ุ
ั
์
ั
ี
ี
ึ
ี

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 53

่
ู
หน่วยการเรียนรที 3
้




ี
ธรพิัิภัย


















































่
ึ
ิ
ิ
ั
ั
“ธรณีพิบัติภย” หมายถง ภยธรรมชาตทีเกดจากกระบวนการทางธรณีวิทยา

ธรณีพิบัติภัย เปนภัยธรรมชาติที่เกิดจากกระบวนการทางธรณีวิทยาซึ่งเกิดขึ้นโดยฉับพลัน และรุนแรง กอใหเกิดความ
ั
เสียหายแกชีวิตและทรัพยสินของประชาชนที่อาศัยอยูในบริเวณนน ๆ ดังนั้น การศึกษาขอมูลทางธรณีวิทยาและกระบวนการทาง
้
ธรรมชาติที่เกี่ยวของกับธรณีพิบัติภัยจะชวยปองกัน และบรรเทาความรุนแรงจากธรณีพิบัติภัยตาง ๆ ได












ี
ี
ู
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
ั
ุ
์
ี
ี
ึ

54 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


กิจกรรม 3.1

ี
ความสัมพันธของตำแหนงการเกิดภูขาไฟบนแผนธรณ



จุดประสงคกิจกรรม

1. วิเคราะหและระบุตำแหนงภูเขาไฟบนแผนธรณี
2. ระบุและอธิบายประเภทแนวรอยตอของแผนธรณีที่สัมพันธกับตำแหนงภูเขาไฟ
3. จัดกลุมตำแหนงภูเขาไฟตามตำแหนงและประเภทแนวรอยตอบนแผนธรณี

วัสดุ-อุปกรณ 

1. แผนที่ตำแหนงภูเขาไฟ
่
่
2. แผนทแสดงประเภทแนวรอยตอและลักษณะการเคลือนของแผนธรณี
ี
3. ใบกิจกรรม
ิ
วธีการทำกิจกรรม
1. จากแผนที่แสดงตำแหนงของภูเขาไฟ และชื่อภูเขาไฟที่กำหนดในตารางใหวิเคราะหความสัมพันธระหวางตำแหนงของภูเขา
ไฟดังกลาวตั้งอยูบนแผนธรณีใด หรือตั้งอยูบริเวณรอยตอของแผนธรณีคูใด (แผนที่แสดงตำแหนงภูเขาไฟ ประเภทแนว

รอยตอและลักษณะการเคลื่อนของแผนธรณี หนา 24) และบันทึกขอมูลลงในตาราง
2. พิจารณาขอมูลภูเขาไฟที่ตั้งอยูบริเวณรอยตอของแผนธรณีที่บันทึกในตาราง และระบุประเภทแนวรอยตอของแผนธรณีท ี ่
ั
สัมพันธกับตำแหนงภูเขาไฟดังกลาว ลงในตารางบนทึกผล
3. ลากเสนเชื่อมตอตำแหนงภูเขาไฟที่อยูบริเวณรอยตอของแผนธรณีที่เคลื่อนที่เขาหากัน
4. จัดกลุมภูเขาไฟตามตำแหนงและประเภทแนวรอยตอของแผนธรณี และนำเสนอ


ั
ตารางบนทกผล
ึ


ประเภทแนวรอยตอของแผน
่

ี
่
ี
ภูเขาไฟทพบ ตำแหนงบนแผนธรณ ี ภูเขาไฟทพบ ธรณ ี
เขาหา แยกจาก ผานกัน
กัน กัน

ภูเขาไฟกรากะตัว  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศอินโดนีเซีย .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................
ภูเขาไฟพินาตูโบ  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ

ประเทศฟลิปปนส .................................................. แผนธรณี .....................................

และ .............................................
ภูเขาไฟฟูจิ  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ

ประเทศญี่ปุน .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................

ภูเขาไฟคาริมสก ี  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศรัสเซีย .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................
ภูเขาไฟพาฟลอฟ  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ

ประเทศ .................................................. แผนธรณี .....................................
สหรัฐอเมริกา และ .............................................

โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ู
ี
ั
์
ุ
ั
ี
ี
ี
ึ

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 55


ประเภทแนวรอยตอของแผน


ภูเขาไฟทพบ ตำแหนงบนแผนธรณ ี ภูเขาไฟทพบ ธรณ ี

ี
่
ี
่
เขาหา แยกจาก ผานกัน
กัน กัน
ภูเขาไฟเซนตเฮเลน  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ

ประเทศ .................................................. แผนธรณี .....................................
สหรัฐอเมริกา และ .............................................

ภูเขาไฟเยลโลวสโตน  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศ .................................................. แผนธรณี .....................................
สหรัฐอเมริกา และ .............................................

ภูเขาไฟคิลาเว  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
เกาะฮาวาย ประเทศ .................................................. แผนธรณี .....................................
สหรัฐอเมริกา และ .............................................

ภูเขาไฟโกลิมา  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศเม็กซิโก .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................

ภูเขาไฟคัลบูโก  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศชิลี .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................

ภูเขาไฟเฮกลา  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศไอซแลนด .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................

ภูเขาไฟเอตนา  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ิ
ประเทศอตาลี .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................

ภูเขาไฟแคเมอรูน  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ
ประเทศแคเมอรูน .................................................. แผนธรณี .....................................
และ .............................................
ภูเขาไฟเออรตาอัลเล  อยูในแผนธรณี  รอยตอของ

ประเทศเอธโอเปย .................................................. แผนธรณี .....................................

ิ
และ .............................................

คำถามทายกิจกรรม
1. บริเวณใดบางของแผนธรณีที่พบภูเขาไฟ



2. บริเวณใดที่พบภูเขาไฟระเบิดหนาแนน


ิ
ึ้
3. บริเวณที่พบภูเขาไฟระเบดหนาแนนมีกระบวนการทางธรณีใดเกิดขนลักษณะใด

4. ถาลากเสนเชื่อมตำแหนงของภูเขาไฟบนแผนที่จะมีลักษณะอยางไร






ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ู
ี
ุ
์
ั
ี
ี
ั
ึ

56 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1



























































































ี
ึ
ี
ี
ู
์
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
ุ
ั

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 57


ิ
ภูเขาไฟระเบด (volcano)
ภูเขาไฟระเบิดเปนภัยธรรมชาติที่รายแรงชนิดหนึ่ง การระเบิดของภูเขาไฟแสดงใหเห็นวาใตผิวโลกยังมีความรอนสะสมอยู 

มาก โดยอยูในรูปของหินหลอมละลายหรือที่เรียกวา แมกมา (magma) เมื่อแมกมาเหลานี่ถูกพนออกมาทางปากปลองภูเขาไฟ จะ
เรียกวา ลาวา (lava)



การระเบิดของภูเขาไฟ (volcanic eruption)

• ภายใตเปลือกโลกมีหหินหนืดที่มีความรอนจัดไหลเวียนอยาตลอดเวลา แมกมาเมื่ออยูใตโลกจะมีความดันสูงมากเมื่อ
เปรียบเทยบกับลาวา โดยลาวาที่ออกมาสูผิวโลกจะมีอุณหภูมิสูงในชวง 700 – 1250 องศาเซลเซียส เมื่อความดันและความ
ี
รอนเหลานสะสมไวมากพอ จะถูกระบายออกมาผานชั้นหินในเปลือกโลก และจำใหเกิดการระเบิดขึ้น
ี้

• ภูเขาไฟมักเกิดขึ้นตามแนวขอบของแผนเปลือกโลก

• บริเวณรอบ ๆ มหาสมุทรแปซิฟกมีภูเขาไฟจำนวนมาก เรียกวา วงแหวนแหงไฟ (ring of fire) นอกจากนียังพบมากในบริเวณ
้
มหาสมุทรอินเดียตอนเหนือ และพบเพยงเล็กนอยในทะเลแคริเบยน ทะเลเมดิเตอรเรเนย และประเทศไอซแลนด
ี
ี
ี














































ี
ี
ู
ี
์
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
ึ
ั
ุ

58 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


่
สิ่งทีออกมาจากภเขาไฟ
ู
• ลาวา (lava) หินหนืดที่ดันตัวออกมาสูผิวโลก มีอุณหภูมิประมาณ 900-
1,300 ◦C องคประกอบของซิลิกาออกไซด (SiO2) เปนองคประกอบ

หลัก มีผลตอความหนืดของลาวา

• แกสภูเขาไฟ (Volcanic gas) ไอน้ำ ประมาณ 70% คารบอนไดออกไซด
15% สารประกอบไนโตรเจน 5% ซัลเฟอร 5% HCl และ CO

• ชินสวนของภูเขาไฟ (Pyroclastic Material)
้
ิ
o หนตะกอนภูเขาไฟ (Pyroclastic Rocks) หินที่เกิดจากการทับถม
ของเศษหินที่ไดจากการระเบิดของภูเขาไฟ เมื่อมีการเชื่อมประสาน
ดวยแร จะไดหินที่เรียกวา หินชิ้นภูเขาไฟหรือหินตะกอนภูเขาไฟ
(Pyroclastic rock)

 หินทัฟฟ (Tuff) เถาถานภูเขาไฟ
 หินกรวดเหลี่ยมภูเขาไฟ (Volcanic Breccia) หินชิ้นภูเขาไฟ มีขนาดเสนผานศูนยกลาง มากกวา 64 มม. มี

ลักษณะเปนเหลี่ยม หรือ บล็อก (Block)
ิ
 หนกรวดมนภูเขาไฟ (Agglomerate) หินชิ้นภูเขาไฟ มีรูปรางกลมมนคลายหยดน้ำ (Bomb)
• หินอัคนีภูเขาไฟ (Pyroclastic Material) หินอัคนีที่เกิดจากการเย็นตัวและตกผลึกของหินหลอมเหลวที่ไหลขึ้นมาบนผิว
โลก หรือลาวา (Lava) เย็นตัวลง มีลักษณะเปนเนื้อแกวที่ไมมีรูป ผลึกหรือเล็กมาก

o เย็นตัวภายใตเปลือกโลก เรียกหินอัคนีแทรกซอน มีผลึกใหญ

o เย็นตัวภายนอกเปลือกโลก เกิดจากลาวาเย็นตัวภายนอกเปลือกโลก เรียกวา หินภูเขาไฟหรือหินอัคนีภูเขาไฟ

ประเภทของภูเขาไฟ แบ่งตามระยะเวลาการปะทุ

1. ภูเขาไฟดับสนิท (extinct volcanoes)

• เปนภูเขาไฟที่เคยเกิดการปะทุในชวงมากกวา 5,000 ปกอน แตปจจุบันไมมีสัญลักษณที่แสดงวามีการปะทุ เชน ไมมีไอนำ
้
รอนขึ้นมา หรือ ไมมีแผนดินไหว

• พบภูเขาไฟชนิดนี้ทั่วโลก ประมาณ 300 ลูก
• เชน ภูเขาไฟกระโดง จังหวัดบุรีรัมย ดอยคอกหินฟู จังหวัดลำปาง ภูเขาไฟคิลิมันจาโร ประเทศแทนซาเนีย

2. ภูเขาไฟสงบ (dormant volcanoes)



• เปนภูเขาไฟที่ดับแลว แตยังสามารถปะทุได (ปะทุครั้งสุดทาย 500-5,000 ป กอน)
• พบภูเขาไฟชนิดนี้ทั่วโลก ประมาณ 400 ลูก
• เชน ภูเขาไฟฟูจิยามา ประเทศญี่ปุน
• ภูเขาไฟเซนตเฮเลน ประเทศสหรัฐอเมริกา

3. ภูเขาไฟมีพลัง (Active volcanoes)
• เปนภูเขาไฟที่ปจจุบันยังมีการปะทุอยู ภูเขาไฟที่เคยถูกบันทึกวามีการปะทุเกิดขึ้นจัดวามีพลังอยู (500 ปกอน)

• พบภูเขาไฟชนิดนี้ทั่วโลก ประมาณ 1,500 ลูก
• เชน ภูเขาไฟที่อยูใน ประเทศสหรัฐอเมริกา (ฮาวาย) ประเทศอินโดนีเซีย ประเทศญี่ปุน



ี
ี
ี
ู
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
์
ุ
ี
ึ
ั

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 59


่
ู
ประเภทของภูเขาไฟ แบ่งตามรปร่างและสวนประกอบ
1. แบบกรวยสูง (Steep cone)

• เกิดจากลาวาที่เปนกรด (Acid lava cone) ประกอบดวยธาตุซิลิกามากกวาธาตุอื่น ๆ

• ลาวามีความขนและเหนียว จึงไหลเคลื่อนตัวอยางชา ๆ แตแข็งตัวเร็วทำใหไหลเขาชันมาก
• ภูเขาไฟเกิดการปะทุรุนแรง ทำใหเศษหินและเถาถานกระจายไปไกล

2. แบบโล (Shield volcanoes)

• เกิดจากลาวาที่เปนเบส (Basic lava cone) เพราะประกอบดวยแรเหล็กและแมกนีเซียม
• ลาวามีลักษณะเหลวจึงไหลไดเร็วและแข็งตัวชา จึงทำใหไหลเขาลาด ฐานแผกวาง

ิ
• ภูเขาไฟเกดการปะทไมรุนแรง มีเถาถาน เศษหินกอนเล็กและควัน พนออกมาบริเวณปากปลอง
ุ
3. แบบกรวยกรวด (Ash and cinder cone)

• มีลักษณะเปนกรวยสูงชัน ฐานแคบ (ความสูง > ความยาวฐาน)
• เปนภูเขาไฟที่มีการปะทุรุนแรงที่สุด เถาถานและฝุนละอองพุงออกมาและฟุงกระจายไปทั่ว
• เถาถานจากการปะทุจะตกลงสูพื้นดินใกลบริเวณปากปลอง ทาใหเกิดการสะสมและกอตัวกลายเปนภูเขาไฟแบบกรวยกรวด

้
4. แบบกรวยภูเขาไฟสลับชัน (Composite cone)
• มีลักษณะรูปรางสมมาตร (Symmetry) มีความกวางของฐานเทากันทั้งสองดาน

• กรวยของภูเขามีหลายชั้น บางชั้นประกอบดวยลาวา บางชั้นประกอบดวยเถาถานสลับกันไป ขึ้นอยูกับการปะทุแตละครั้ง
• ถามีการปะทุรุนแรง ลาวาจะไหลออกมาจากดานขางของไหลเขา ทำใหเกิดเปนภูเขาไฟรูปกรวยขนาดเล็กอยูดานขาง
• เปนภูเขาไฟที่มีปลองขนาดใหญและมีแองปากปลอง (Crater) ขนาดใหญ



ุ
ั
สญญาณบอกเหตการณ์เกิดภูเขาไฟระเบิด


1) ภูเขาไฟพนควันมากขึ้น มีแกสมากขึ้น บางครั้งมีนกที่กำลังบินอยูรับแกสพิษที่ลอยขึ้นบนอากาศ แลวตกลงมาตาย
2) ภูเขามีอาการบวมหรือเอียง เพราะมีเนื้อลาวาพนออกมาเสริมเนื้อภูเขา สามารถวัดไดจากกลองสำรวจ

3) พื้นผิวมีการสั่นสะเทือนมากขึ้น มีการสงพลังงานเสียงออกมามากขึ้นกวาปกติ วัดไดจากเครื่องไซสโมกราฟ คอย
รายงานขอมูลอัตราการเพิ่มการสั่นไหว

4) สุนัข หรือสัตวเลื้อยคลานบางชนิดจะตื่นตกใจ เพราะสัตวเหลานี้สามารถรับรูการสั่นสะเทือนของพื้นดินไดดีกวา


มนษย
ุ

















ี
ี
ู
ี
ึ
ั
์
ี
ั
ุ
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย

60 | เ อก ส า ร ป ร ะ ก อบ ก า ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


่
ใบงานที 3.1
ภูเขาไฟระเบด
ิ



คำชี้แจง : ใหนักเรียนสรุปความรูเกี่ยวกับภูเขาไฟระเบิดในรูปแบบของแผนผังความคิด และนำเสนอผลงาน




















































ี
ี
ู
ี
์
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
ึ
ั
ุ

เ อ ก ส า รป ระ ก อ บ ก า รเรี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 61


ใบงานที่ 3.2

ภูเขาไฟ



ิ
ิ
1. ภูเขาไฟระเบดเกดจากอะไร



ิ
2. กอนการระเบดจะมีสัญญาณบอกเหตุใหรูลวงหนา เชน


ิ
3. ภูเขาไฟเกดขึ้นที่บริเวณใดของแผนธรณีภาค


ิ
4. ภูเขาไฟที่เกดจากบริเวณจุดรอน (hot spot) เกิดขึ้นไดอยางไร หมูเกาะใดบางที่เกิดจากจุดรอน

5. สิ่งที่แตกตางระหวางลาวาและแมกมาคือ

6. ความรุนแรงของการระเบดของภูเขาไฟขึ้นอยูกับอะไร
ิ


ื
7. แมกมาที่มีความหนืดมากกับแมกมาที่มีความหนดนอยความดันของแกสแตกตางกันอยางไร และเมื่อเคลื่อนที่สูผิวโลกจะทำให
เกิดการระเบิดแตกตางกันอยางไร



8. หินชิ้นภูเขาไฟ (pyroclastic rock) คือ

9. หินทัฟฟ (tuff) เกิดจาก
10. บล็อก (bluck) กับบอมบ (bomb) เกิดจากอะไรแตกตางกันอยางไร



11. หินกรวดเหลี่ยมภูเขาไฟ (agglomerate) เกิดจาก


12. พัมมิส (pumice) เปนแกวภูเขาไฟ (volcanic glass) ชนิดหนึ่ง มีลักษณะอยางไร











ี
ึ
ู
ี
ี
ี
ั
์
ุ
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั

62 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


13. ใหนักเรียนเติมขอความลงในตารางใหถูกตอง


Shield Volcanoes Cinder Cone Volcanoes Composite Volcanoes



Diagram









Description of
Formation








Lava Type






Type of Eruption









Location







Example










ู
ี
ี
์
ั
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ึ
ี
ุ
ั

เ อ ก ส า รป ระ ก อ บ ก า รเรี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 63


่
ี
ิ

14. พจารณารูปแผนทโลก (world map) ใหนักเรียนใชปากกาสีแดงแสดงตำแหนงภูเขาไฟลงในแผนท ี ่


























14.1 แนวภูเขาไฟอยูบริเวณใดบาง (เขียนชื่อและลากเสนระบุตำแหนง)




14.2 ประเทศใดบางที่เกดภูเขาไฟระเบดบอยครั้ง เพราะเหตุใด
ิ
ิ




ิ
ี่
14.3 ประเทศใดบางทไมเกดภูเขาไฟระเบิดเลย หรือเกิดไมบอยครั้ง เพราะเหตุใด




14.4 แนวแผนดินไหวสัมพันธกับแนวภูเขาไฟหรือไม อยางไร























ี
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ี
ู
ึ
์
ั
ุ
ั
ี

64 | เ อก ส า ร ป ร ะ ก อบ ก า ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


แผ่นดินไหว (earthquake)


ิ
ทฤษฎีการเกิดแผ่นดนไหว
1. ทฤษฎีที่วาดวยการขยายตัวของเปลือกโลก (dilation source theory) แผนดินไหวเกิดจากการที่เปลือกโลกคดโคงโกง
งออยางเฉียบพลัน และเมื่อวัตถุขาดออกจากกันจึงปลดปลอยพลังงานออกมาในรูปคลื่นแผนดินไหว

2. ทฤษฎีทวาดวยการคนตัวของวัตถุ (elastic rebound theory) แผนดินไหวเกิดจากการสั่นสะเทือนอันเปนเหตุผลมาจาก
ี
ื
่
การเคลื่อนตัวของรอยเลื่อน (fault) ดังนั้น เมื่อเกิดการเคลื่อนที่ถึงจุดจุดหนึ่งวัตถุจึงขาดออกจากกัน และเสียรูปอยางมาก
พรอมกับการปลดปลอยพลังงานออกมา และหลังจากนั้นวัตถุก็คืนตัวกลับสูรูปเดิม
ทฤษฎีนี้สนับสนุนแนวความคิดที่วา แผนดินไหวมีกลไกการ กำเนิดเกี่ยวของโดยตรงและใกลชดกับรอยเลื่อนที่มี
ิ
ี
พลัง (active fault) ทเกิดขนจากผลพวงของการแปรสัณฐานของเปลือกโลก (plate tectonics)
ึ
้
่

ลักษณะของการเกิดแผ่นดินไหว


• แผนดินไหว คือ การสั่นสะเทือนของแผนดินที่รูสึกได ณ บริเวณใดบริเวณหนึ่งบนผิว โลก ซึ่งเปนผลมาจากการปลดปลอย
พลังงานที่สะสมไวอยางฉับพลัน เพื่อปรับสมดุลของเปลือก โลก โดยพลังงานที่ปลอยออกมาจะอยูในรูปของคลื่นไหวสะเทือน
หรือคลื่นแผนดินไหว (seismic wave) ซึ่งมีสาเหตุหลัก 2 ประการ คือ

o สาเหตุจากธรรมชาติ เชน กระบวนการธรณีแปรสัณฐาน ภูเขาไฟระเบิด อกกาบาตชนโลก เปนตน
ุ

o สาเหตุจากมนุษย เชน การทดลองระเบิดนิวเคลียร การกักเก็บน้ำในเขื่อน การระเบิดหิน เปนตน
• การเกิดแผนดินไหวมักเกิดบริเวณรอยแตกภายในหรือตามขอบของแผนที่มีการเคลื่อนตัว

• จุดศูนยกลางการเกิดแผนดินไหว (focus) มักอยูบริเวณรอยเลื่อน ซึ่งจะอยู

ลึกลงไปใตดิน สวนจุดที่อยู เหนือกวา ณ บริเวณผิวโลก จะเรียกวา จุด


เหนือศูนยกลางแผนดินไหว (epicenter)
• คลื่นแผนดินไหวมี 2 ชนิด ไดแก คลื่นภายใน (body wave) และคลื่น
พื้นผิว (surface wave)

่
o คลืนในตวกลาง (Body wave) » เกิดรอบจุดการเกิดแผนดินไหว
ั
o คลื่นพื้นผิว (Surface wave) » แผออกไปจากจุดเหนือศูนยเกิด
แผนดินไหว

่
คลืนพื�นผิว (Surface wave)

• คลืนแอล (Love wave: L - wave)
่
o เปนคลื่นที่ทำใหผิวโลกเกดการสั่นในแนวราบคลายกับการเลื้อยของง ู
ิ
o ไมสามารถเคลื่อนทผานตัวกลางที่เปนของเหลว
ี่

ี่
o สามารถเคลื่อนทผานตัวกลางที่เปนของแข็งได
• คลื่นอาร (Rayleigh Wave: R-wave)
ึ้
o เปนคลื่นที่ทำใหผิวโลกเคลื่อนที่ขนลงคลายกับคลื่นน้ำในมหาสมุทร
ั
o พื้นผิวโลกจะเคลื่อนที่ทั้งแบบขึ้นลง และขยับตัวในแนวขวางไปพรอม ๆ กน
o สรางความเสียหายและความสูญเสียเปนอยางมาก

ี
ู
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ี
ั
ุ
ี
์
ี
ึ
ั

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 65


แผ่นดินไหวแบบต่าง ๆ (Types of Earthquakes)

ิ



1. แผนดนไหวแบงตามระยะทาง แบงได 2 แบบ
• แผนดินไหวทองถิ่น (Local Earthquakes) เปนแผนดินไหวที่มีศูนยกลางอยูหางจากสถานีตรวจไมเกิน 1,200 กิโลเมตร

ี
หรือแผนดินไหวที่มีระยะหางระหวางคลื่น P กับคลื่น S ไมเกิน 2 นาท
• แผนดินไหวไกล (Teleseismic Earthquakes) เปนแผนดินไหวที่มีศูนยกลางอยูหางจากสถานีตรวจมากกวา 1,200

กิโลเมตร หรือแผนดินไหวที่มีระยะหางระหวางคลืน P กับคลื่น S เกิน 2 นาท ี
่


2. แผนดินไหวแบงตามความลึก แบงได 3 แบบ
• แผนดินไหวตื้น (Shallow Earthquakes) เปนแผนดินไหวที่มีจุดกำเนิดอยูลึกไมเกิน 70 กโลเมตร
ิ

• แผนดนไหวลึกปานกลาง (Intermediate Earthquakes) เปนแผนดินไหวที่มีจุดกำเนิดอยูลึกระหวาง 71-350 กโลเมตร
ิ
ิ
• แผนดินไหวลึก (Deep Earthquakes) เปนแผนดินไหวที่มีจุดกำเนิดอยูลึกเกิน 350 กโลเมตร
ิ

ไซสโมกราฟ (Seismograph)

เครื่องมือตรวจวัดแผนดินไหว หรือไซสโมกราฟ สามารถตรวจหา

• เวลาที่แผนดินไหวเกิด
• จุดเหนือศูนยกลางแผนดินไหว (Epicenter)
• ความลึกของจุดศูนยกลางแผนดินไหว
• ขนาดของพลังงานที่ปลดปลอยออกมา


















ุ
ขนาดและความรนแรงของแผ่นดินไหว
• ขนาดแผนดินไหวสามารถตรวจวัดไดดวยเครื่องมือที่เรียกวา เครื่องวัดความไหวสะเทือน (seismograph)


• ขนาดของแผนดินไหว เปนคาของพลังงานที่แผนดินไหวปลดปลอยออกมาในแตละครั้ง
ิ

• มาตราวัดขนาดแผนดินไหวที่นิยมใช ไดแก มาตรารกเตอร (Richter Scale) และมาตราขนาดโมเมนต

่
ั

ี
• มาตราทใชบอกความรนแรงของแผนดินไหวที่วิเคราะหจากความเสียหายที่เกิดขึ้น คือ มาตราเมอรคลลี
ุ
• แผนดินไหวในประเทศไทย สวนใหญแผนดินไหวในประเทศไทยเกิดขึ้นจากรอยเลื่อนมีพลัง ซึ่งเปนรอยแตกที่มีการเลื่อนตัวได
ในปจจุบัน เนื่องจาก ประเทศไทยไมไดอยูในแนวรอยตอของแผนเปลือกโลก ทำให ความเสียหายจากแผนดินไหวไมรุนแรง
มากนัก





ี
ี
ู
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
์
ั
ุ
ึ
ี
ี
ั

66 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1



ขนาด (ริกเตอร) ลักษณะแผนดินไหว สิ่งที่สังเกตได 

< 3.0 ขนาดเล็กมาก (micro) ตองใชเครื่องมือตรวจจับเทานั้น
3.0 – 3.9 ขนาดเล็ก (minor) รับรูไดจากการแกวงของวัตถุที่แขวนไว 
4.0 – 4.9 ขนาดคอนขางเล็ก (light) เกิดรอยราวของอาคาร มีความเสียหายเล็กนอย

5.0 – 5.9 ขนาดปานกลาง (moderate) เกิดรอยราวของอาคาร มีความเสียหาย
6.0 – 6.9 ขนาดคอนขางใหญ (strong) อาคารพังทลายบางสวน
7.0 – 7.9 ขนาดใหญ (major) อาคารพังทลาย เกิดแผนดินถลมและน้ำทวม
> 8.0 ขนาดใหญมาก (great) อาคารพัง สิ่งกอสรางและวัสดุปลิวสูทองฟา แผนดินทรุด และเกดคลื่นใน
ิ
ทะเลรุนแรงมาก




เมอรคัลลี ลักษณะที่ปรากฏ
I ออนมาก ผูคนไมรูสึก ตองทำการตรวจวัดดวยเครื่องมือเฉพาะทางเทานั้น
II คนที่อยูในตึกสูง ๆ เริ่มรูสึกเพียงเล็กนอย

III คนในบานเริ่มรูสึก แตคนสวนใหญยังไมรูสึก
IV ผูอยูในบานรูสึกวามีอะไรบางอยางมาทำใหบานสั่นเบา ๆ
V คนสวนใหญรูสึก ของเบาในบานเริ่มแกวงไกว
VI คนสวนใหญรูสึก ของหนักในบานเริ่มแกวงไหว
VII คนตกใจ สิ่งกอสรางเริ่มมีรอยราว

VIII อาคารธรรมดาเสียหายอยางมาก
IX สิ่งกอสรางที่ออกแบบไวอยางดีตามหลักวิศวกรรม เสียหายมาก
X อาคารพัง รางรถไฟงอเสียหาย
ั้
XI อาคารสิ่งกอสรางพังทลายเกือบทงหมด ผิวโลกปูดนูนและเลื่อนเปนคลื่นบน พื้นดินออน
XII ทำลายหมดทุกอยาง มองเห็นเปนคลื่นบนแผนดิน





































ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ี
ี
ู
ึ
ั
์
ุ
ั
ี

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 67


กิจกรรม 3.1

กิจกรรม ผลจากการเกิดแผนดินไหว



ั
คำชี้แจง : ใหนักเรียนปฏิบติกิจกรรมตามขั้นตอนที่กำหนดให
วัสดุอุปกรณ
1. อุปกรณชุดรอยเลื่อน

2. ดินน้ำมัน (หลายๆ สี)
3. คัตเตอร


วิธีปฏิบัต ิ
1. กดดินน้ำมันแผใหเต็มบนอุปกรณชุดรอยเลื่อนจำนวน 4-5 ชั้น โดยใชดินน้ำมันชั้นละสี

2. วางอุปกรณตาง ๆ เชน ยางลบ คลิปหนีบกระดาษ เหรียญ เปนตน เพื่อแทนสิ่งปลูก
สรางและสิ่งแวดลอมลงบนดินน้ำมัน
3. ออกแรงดันกรอบไมของอุปกรณชุดรอยเลื่อนตามแนวลูกศร สังเกตและบันทึกการ

่
เปลียนแปลง
4. ใชคัตเตอรตัดดินน้ำมันตามแนวของรอยแยก สังเกตและบันทึกลักษณะและรูปรางของ
ชั้นดินน้ำมัน

5. อภิปรายผลกิจกรรม และตอบคำถามทายกิจกรรม

บนทกผลการทำกิจกรรม
ั
ึ















สรุปและอภิปรายผลการทำกิจกรรม





คำถามทายกิจกรรม การเปลี่ยนแปลงของแผนดินน้ำมันมีผลตอสิ่งตาง ๆ ที่วางอยูบนดินน้ำมันและหนาตัดของ ดินน้ำมัน

อยางไร






ึ
ู
ี
ี
ี
์
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ั
ุ
ั

68 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


่
ใบงานที 3.3
แผ่นดินไหว




คำชี้แจง : ใหนักเรียนสรุปความรูเกี่ยวกับภูเขาไฟระเบิดในรูปแบบของแผนผังความคิด และนำเสนอผลงาน




















































ี
ี
ู
ี
ึ
์
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 4 ลําดับเหตุการณ์ทางธรณีวิทยา
ั
ุ
ั

เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ดา ร า ศ า ส ตร์ แ ล ะ อ ว กา ศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1 | 69


สึนามิ (tsunami)


• สึนามิ คือ คลื่นหรือกลุมคลื่นที่มีจุดกำเนิดอยูในเขตทะเลลึก ซึ่งเปนคลื่นที่มีความยาวคลื่น ประมาณ 80 - 200 กิโลเมตร โดย
ั
ิ
สามารถเคลื่อนที่ในมหาสมุทรไดเปนระยะทางหลายพันกิโลเมตร ดวยความเร็วประมาณ 600 - 1,000 กโลเมตร/ชวโมง
่
• คลื่นสึนามิเมื่ออยูในทะเลลึกจะมีความสูงคลื่นประมาณ 30 เซนติเมตร แตเมื่อคลื่นเคลื่อนที่เขาสู ชายฝงความสูงคลื่นอาจเพิ่มขึ้น
ไดถึง 15 เมตร ทำใหเกิดความเสียหายตอมนุษยและสิ่งปลูกสราง บริเวณนั้น

• สึนามิเกิดจากสาเหตุตาง ๆ ไดแก แผนดินไหวใตทะเล ซึ่งเกิดจากการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในแนวดิ่ง ภูเขาไฟระเบิดใตทะเล
ุ
ิ
อกกาบาตตกในทะเล แผนดินขนาดใหญถลมใตทะเล และการทดลองระเบด นิวเคลียรใตทองทะเล
• การเกิดสึนามิกระทบชายฝง

1. การเคลื่อนตัวของแผนเปลือกโลกใตสมุทร ทำใหมวลน้ำทะเลถูกยกตัวขึ้นทันทีจากพื้นทะเล
2. อนุภาคของน้ำจะกระเพื่อมขึ้นและลงไปทุกทิศทางในทะเลลึกคลื่นมักมีความสูงไมมากแตมีความเร็วมาก

3. เมื่อเขาใกลชายฝงความเร็วคลื่นจะถูกหนวงใหชาลงอยางฉับพลัน แตมีแรงปะทะมาก
4. คลื่นโถมเขาสูชายฝงทำลายทุกสิ่งที่ขวางหนา



ั
• สึนามิเปนพิบัติภัยที่ไมสามารถปองกันได แตในปจจุบันมีระบบเตือนภัยลวงหนา ซึ่งเปนทุนลอยใน มหาสมุทร สามารถตรวจวด
การเปลี่ยนแปลงระดับน้ำรวมกับขอมูลการตรวจวัดแผนดินไหว โดยสงสัญญาณ ผานดาวเทียมเพื่อแจงเตือนภัย




















































โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 3 ธรณีพิบัติภัย
ี
ู
ุ
ั
์
ั
ี
ี
ึ
ี

70 | เ อ กส า ร ป ร ะ กอ บ กา ร เ รี ย น โ ล ก ด าร าศ าส ต ร์ แ ล ะ อ ว ก าศ : ธ ร ณี วิ ท ย า 1


่
ใบงานที 3.4
ึ
สนามิ



คำชี้แจง : ใหนักเรียนสรุปความรูเกี่ยวกับภูเขาไฟระเบิดในรูปแบบของแผนผังความคิด และนำเสนอผลงาน




















































ี
ี
โรงเรยนพรหมานุสรณจงหวัดเพชรบรี ช�นมัธยมศกษาปท ่ 4 หน่วยการเรียนร้ท ่ 4 ลําดับเหตุการณ์ทางธรณีวิทยา
ี
ู
ั
ุ
ั
ึ
ี
์