นิราศเดือน

นิ ราศเดือน



ผจญภัยแดน "นิราศเดือน"

ไปกับนายมี
แล้วจะพบกับความสนุก น่าตื่นเต้น
ได้ความรู้ใหม่ ๆ เกี่ยวกับประเพณีไทย




วิชาภาษาไทย ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔

START ผจญภัย
"นิราศเดือน"
๑ เดือนห้า

เดือนหก ๒ ๓ เดือนเจ็ด

๕เดือนเก้า ๔ เดือนแปด

๖ เดือนสิบ

๘เดือนสิบสอง ๗ เดือนสิบเอ็ด

๙เดือนอ้าย ๑๐ เดือนยี่

๑๑ เดือนสาม
เดือนสี่ ๑๒

FINISH !!!

นิราศ

นิราศ แปลว่า การจากไป การพรากจาก ในทางฉันทลักษณ์ หมายถึง
บทประพันธ์ ที่พรรณนาถึงการจากถิ่นฐานที่อยู่ไปในที่ต่าง ๆ ต้องมีการ
บรรยายถึงสิ่งที่ได้พบเห็นตลอดการเดินทาง และต้องรำพึงรำพันถึงคนรัก
หรือภรรยา

นิราศเดือน

นิราศเดือนเป็นกวีนิพนธ์เชิงนิราศ เขียนโดย นายมี แต่งขึ้นในขณะที่
บวชเป็นภิกษุอยู่ที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เดิมทีเชื่อว่าเป็นผลงาน
ของสุนทรภู่ เพราะเนื้อเรื่องรำพันถึงความรัก ประเพณี รวมทั้งเหตุการณ์
ประจำเดือนหนึ่ง ๆ ในรอบปี ทำนองเดียวกับโคลงทวาทศมาสในสมัยกรุง
ศรีอยุธยา ซึ่งนิราศเรื่องนี้แตกต่างจากนิราศโดยทั่วไป คือกวีไม่ได้เดินทาง
ห่างจากคนรัก แต่พรรณนาคร่ำครวญถึงคนรักโดยยึดเวลาตามเดือนต่าง
ๆ เป็นสำคัญ โดยเนื้อความจะพรรณนากล่าวถึงความรู้สึกของกวีที่มีต่อ
นางอันเป็นที่รัก กับวัฒนธรรมประเพณีที่ปฏิบัติกันในแต่ละเดือน รวมถึง
เหตุการณ์ที่กวีได้เข้าไปเกี่ยวข้อง เริ่มตั้งแต่เดือนห้า (เมษายน) เรียง
ลำดับตามเดือนไปจนถึงเดือนสี่ (มีนาคม) เป็นครบรอบปี

ประวัติผู้แต่ง

นายมี หรือหมื่นพรหมสมพัตสร (พฺรม-สม-พัด-สอน) เกิดในสมัย
รัชกาลที่ ๑ เป็นศิษย์คนหนึ่งของสุนทรภู่ที่ได้รับการยกย่องว่าแต่งกลอนดี
เด่นใกล้เคียงกับสุนทรภู่มากที่สุด ผลงานร้อยกรองเรื่องอื่นๆ ของนายมี
เช่น นิราศถลาง กลอนเพลงยาวสรรเสริญเฉลิมพระเกียรติพระบาท
สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว นิราศพระแท่นดงรัง นิราศสุพรรณ เป็นต้น

เดือนห้า (เมษายน)

ประเพณีสงกรานต์


โอ้ฤดูเดือนห้าหน้าคิมหันต์
พวกมนุษย์สุดสุขสนุกครัน
ได้ดูกันพิศวงเมื่อสงกรานต์
ทั้งผู้ดีเข็ญใจใส่ อังคาส
อภิวาทพุทธรูปในวิหาร
ล้วนแต่งตัวทั่วกันวันสงกรานต์
ดูสคราญเพริศพริ้งทั้งหญิงชาย

ประเพณีสงกรานต์ ถือว่าเป็นปี
ใหม่ไทย ตรงกับฤดูร้อน ชาวบ้านจะมี
การแต่งตัวสวยงาม มีกิจกรรมรื่นเริง
และรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่

เดือนหก (พฤษภาคม)

ประเพณีโ
กนจุก


เที่ยวหลบลี้หนีสถานทิ้งบ้านช่อง
มีพวกพ้องน้าป้าไปอาศัย
บ้างชอบใจรูปงามตามเขาไป
ไม่อาลัยพ่อแม่ไปแต่ตัว

ที่โกนจุกได้ปีครึ่งพึ่งจะผลิ
อุตริหนักหนาอยากหาผัว
ที่ลางคนนึกละห้อยน้อยใจตัว
ว่ารูปชั่วชายชังไม่หวังเชย

ประเพณีโกนจุก หมายถึง เด็กผู้หญิง
และผู้ชายที่ไว้จุกในสมัยก่อนจะมีการโกน
จุกกันในเดือนนี้ รวมถึงนิยมแต่งงานกันใน
เดือนนี้

เดือนเจ็ด (มิถุนายน)

ประเพณีสลากภัตต์


กระทั่งถึงเดือนเจ็ดไม่เสร็จโศก
บังเกิดโรคแรงหนักด้วยรักสมร
สลากภัตต์จัดแจงแต่งหาบคอน
อย่างแต่ก่อนหาบกระทายมีลายทอง
ใส่ คานรูปนาคาวายุภักษ์
ครั้นเดินหนักดูเต้นเผ่นผยอง
แสรกน้อยร้อยพวงมาลัยกรอง
ใส่ ข้าวของหาบหามตามกันมา

ประเพณีสลาก
ภัตต์ หมายถึง
เป็นพิธีถวายทานแก่พระสงฆ์ โดย
ให้พระสงฆ์จับสลากว่าพระรูปนั้น
จะได้อาหารของญาติโยมคนใด

เดือนแปด (กรกฎาคม)

ประเพณีเข
้าพรรษา


ถึงเดือนแปดแดดอับพยับฝน
ฤดูดลพระวษาเข้ามาขวาง
จวนจะบวชเป็นพระสละนาง
อยู่เหินห่างเห็นกันเมื่อวันบุญ
ประดับพุ่มบุปผาพฤกษากระถาง
รูปแรดช้างโคควายขายกันวุ่น
ตุ๊กตาหน้าพราหมณ์งามละมุน
ต้นพิกุลลิ้นจี่ดูดีจริง

ประเพณีเข้าพรรษา ตรงกับฤดูฝน
จะกิจกรรมเน้นให้ชาวบ้านไปฟัง
เทศน์ฟังธรรมที่วัด เพราะเข้าพรรษา
พระสงฆ์ไม่สามารถออกไปไหนได้

เดือนเก้า (สิงหาคม)

คร่ำครวญถ
ึงคนรัก

ถึงเดือนเก้าเศร้าสร้อยละห้อยหา

พระจันทราวันดับก็อับสูญ
แต่โศกเศร้าเราเสจุรดิมปขรึ้ะนสเงพิค์่มพูน

ไม่อับสูญไปบ้างเหมือนอย่างเดือน

ไม่ได้ชมโฉมศรีไม่มีสุข

จะเปรียบทุกข์กับอะไรก็ไม่เหมือน

ห ม า ย เ ห ตุ

ถึงจะมีข้าวของสั กห้องเรือน
วันศุกร์ ไม่ชื่นเหมือนมีรักสั กราตรี

จุ ด ป ร ะ ส ง ค์

ฝนตกหนัก อาก
าศเริ่มหนาว
และไม่มีประเพณีใดในเดือนนี้
กวีจึงคร่ำครวญถึงหหมาญยิเหงตุเป็นที่รัก

วั น ศุ ก ร์

เดือนสิบ (กันยายน)

ประเพณีวัน
สารทไทย


ถึงเดือนสิ บเห็นกันเมื่อวันสารท
ใส่ อังคาสโภชนากระยาหาร
กระยาสารทกล้วยไข่ใส่ โตกพาน
พวกชาวบ้านถ้วนหน้าสาธารณะ
เจ้างามคมห่มสี ชุลีนบ
แล้วจับจบทัพพีน้อมศรีษะ
หยิบข้าวของกระยาสารทใส่ บาตรพระ

ประเพณีวันสารทไทย หมายถึง
ชาวบ้านจะนำข้าวกระยาสารท กล้วย
อ้อย ไปทำบุญตามวัดต่าง ๆ

เดือนสิบเอ็ด (ตุลาคม)

ประเพณีออ

กพรรษา

เดือนสิ บเอ็ดเสร็จธุระพระพรรษา

บัฟฟาโล คาปรีเซ่

ชาวพาราเซ็งแซ่แห่กฐิน
อารูกูลาสลัด
อารูกูลาอ่อนกับมะเขือเทศสีดาและชีสพามิจาโน

ลงเรือเพียบพายยกเหมือนนกบิน

อ า ห า ร จ า น ห ลั ก

กระแสสิ นซธัุล์สโมาน ดอัลปลารการิยเกลกียระจายฟอง

แซลมอนออร์แกนิกย่างเสิร์ฟพร้อมกับผัดผักเอสคาโรล

สนุกสนานขานยาวสาวสนั่นทาเกลียตา
สเต๊กริบเนื้ออายย่างเสิร์ฟพร้อมด้วยมันฝรั่ง

บ้างแข่องากัหนาต่รอเสรูี้ เยป็กนนคู้่ำสย่อองย

แพ้ชนะปะตาพูดจาลองทีรามิสุ
มีชั้นบิสกิตเลดี้ฟิงเกอร์ที่ชุ่มด้วยกาแฟเอสเพรสโซ่และครีมหวาน
ตาร์ตูโฟ คาปูชิโน่

ตามทำนองเล่นกฐินสิ้ นทุกปีไอศกรีมคาปูชิโน่ที่มีเอสเพรสโซ่อยู่ตรงกลาง

บัฟฟาโล คาปรีเซ่

อารูกูลาสลัด

อารูกูลาอ่อนกับมะเขือเทศสีดาและชีสพามิจาโน

อ า ห า ร จ า น ห ลั ก

ซัลโมน อัลลา กริเกลีย

แซลมอนออร์แกนิกย่างเสิร์ฟพร้อมกับผัดผักเอสคาโรล

ทาเกลียตา

เดือนนี้เป็นประเพณีเดือนออกพรรษาสเต๊กริบเนื้ออายย่างเสิร์ฟพร้อมด้วยมันฝรั่ง
และประเพณีทอดกฐิน ชาวบ้านจะไป

อ า ห า ร เ รี ย ก น้ำ ย่ อ ย

รวมตัวกันที่วัดเพื่อทอดกฐิน และเข้าทีรามิสุ
มีชั้นบิสกิตเลดี้ฟิงเกอร์ที่ชุ่มด้วยกาแฟเอสเพรสโซ่และครีมหวาน

ร่วมกิจกรรมทางพระพุทธศาสนาตาร์ตูโฟ คาปูชิโน่
ไอศกรีมคาปูชิโน่ที่มีเอสเพรสโซ่อยู่ตรงกลาง

เดือนสิบสอง (พฤศจิกายน)

ประเพณีลอ

ยกระทง

เดือนสิ บสองล่องลอยกระทงหลวง
ชนทั้งปวงลอยตามอร่ามแสง
ดอกไม้ไฟโชติช่วงเป็นดวงแดง
ทั้งพลุแรงตึงตังดังสะท้าน
เสี ยงนกบินพราดพรวดกรวดไอ้ตื้อ
เสี ยงหวอหวือเฮฮาอยู่ฉ่าฉาน
ล้วนผู้คนล้นหลามตามสะพาน
อลหม่านนาวาในสาคร

ประเพณีลอยกร
ะทง ชาวบ้าน
นำกระทงไปลอยตามแม่น้ำต่าง ๆ
มีการปล่อยโคม เล่นพลุ ดอกไม้ไฟ
ร่วมด้วย

เดืคอรน่ำอค้ารวยญ(ถธึังนควนารคักม)


ถึงฤดูเดือนอ้ายไม่ได้สมร
ยิ่งหนาวนอนทอดประทับไม่หลับไหล
ถึงกอดหมอนนอนนิ่งแล้วผิงไฟ
ไม่อุ่นใจเหมือนกอดแม่ยอดรัก
พี่เป็นทุกข์ทุกเดือนเหมือนจะม้วย
ใครจะช่วยทุกข์ได้ไม่ประจักษ์
ให้คับแค้นวิญญาณ์หนักหนานัก
จนสุดรักสุดฤทธิ์จะคิดการ

เดือนนี้จะตรงกับฤดูหนาว
ไม่มีประเพณีอะไรเป็นพิเศษ
ด้วยความที่หนาวเหน็บและเงียบเหงา
กวีจึงได้คร่ำครวญถึงหญิงที่รัก

เคดืรอ่ำนคยรี่ว(ญมถกึงรคานครัมก)

ครั้นล่วงเข้าเดือนยี่ทวีหนาว
นางสาวสาวอาบน้ำทำหน้าเฉย
อุตส่ าห์แต่งบำรุงกายให้ชายเชย
ไม่ขาดเลยแป้งขมิ้นดินสอพอง
ไม่ใคร่ผิงอัคคีกลัวศรีเสี ย
อะลิ้มอะเหลี่ยเหลือดีไม่มีหมอง
ดัดปีกเปิดเลิศล้วนนวลละออง
อนงค์น้องน่ารักลักขณา

กวีคร่ำครวญถึงความรักและหญิง
สาวที่ไปหลงรักพระสงฆ์จนเกิดความ
หลงผิด ซึ่งเป็นสิ่งที่ผิดจารีตประเพณี

เดือนสาม (กุมภาพันธ์)

คร่ำครวญถ
ึงคนรัก


ถึงเดือนสามความโศกไม่เลื่อมสูญ

จันทร์จำรูญแสงงามยามปฐม
ดารารายพรายพร่างน้ำค้างพรม
พี่นั่งชมจันทร์เพ็งเปล่งโพยม
ดูแวววับเวหาล้วนดาเรศ
เหมือนดวงเนตรนุชนางสำอางโฉม
ดูกระพริบริบแดงดังแสงโคม
ลอยโพยมล้อมจันทร์พรรณราย

กวีกล่าวคร่ำครวญถึงหญิงคนรัก
มีการชมดวงจันทร์ตอนกลางคืน และ
พร่ำเพ้อนึกถึงความงามของหญิงสาว

เดือนสี่ (มีนาคม)

ประเพณี

ตรุษ

ถึงเดือนสี่ ปีสุดจะตรุษใหม่
ยังไม่ได้นุชนาฏที่ปรารถนา
ฟังเสี ยงปืนยืนยัดอัฏฏะนา
รอบมหานัคเรศนิเวศน์วัง
ถ้าความทุกข์เราดังเหมือนยังปืน
พิภพพื้นก็จะไหวเหมือนใจหวัง
นวลหงส์ คงจะรู้ถึงหูดัง
จะนอนฟังทุกข์พี่ไม่มีเว้น
ทุกวันคืนเดือนปีไม่มีหยุด
พี่แสนสุดทุกข์ใจใครจะเห็น
ในทรวงซ้ำเหมือนเขาเชือดเลือดกระเด็น

ประเพณีตรุษ หม
ายถึง ประเพณี
ในวันสิ้นปี มีการยิงปืนทั่วเมือง
เพื่อส่งท้ายปีเก่าเตรียมต้อนรับปีใหม่

นิราศเดือนมีเนื้อหารำพันถึงความรัก และบรรยาย
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นของประเพณีไทยในแต่ละเดือนทั้ง 12
เดือน เริ่มตั้งแต่เดือนห้า ดังนี้

เดือนห้า กล่าวถึง ประเพณีสงกรานต์
เดือนหก กล่าวถึง ประเพณีแรกนาขวัญ

โกนจุก แต่งงาน
เดือนเจ็ด กล่าวถึง ประเพณีสลากภัต
เดือนแปด กล่าวถึง ประเพณีเข้าพรรษา
เดือนเก้า คร่ำครวญถึงนางที่รัก
เดือนสิ บ กล่าวถึง ประเพณีสารท
เดือนสิ บเอ็ด กล่าวถึง ประเพณีออกพรรษา

ประเพณีทอดกฐิน
เดือนสิ บสอง กล่าวถึง ประเพณีลอยกระทง

ทอดผ้าป่าและประเพณีเทศน์มหาชาติ
เดือนอ้าย คร่ำครวญถึงนางที่รัก
เดือนยี่ คร่ำครวญถึงนางที่รัก
เดือนสาม คร่ำครวญถึงนางที่รัก
เดือนสี่ กล่าวถึง ประเพณีตรุษ