การวิเ วิ คราะห์คุณค่าวรรณคดี ชั้น ชั้ มัธยมศึกษาปีที่ ๑ รหัส ท๒๒๑๐๑ ภาษาไทยพื้นฐาน ภาคเรีย รี นที่ ๑/๑๕๖๔ โรงเรีย รี นนาจานศึกษา สพม.ขอนแก่น ครูจิณห์วรา จันนาหว้า ว้ (กศ.บ.ภาษาไทย มหาวิท วิ ยาลัยมหาสารคาม)
วรรณคดี คืออะไร ? วรรณ (หนังสือ) + คดี (แบบอย่าง,วิถี วิ ถี) = วรรณคดี "แบบอย่า ย่ งหรือ รื แนวทางแห่ง ห่ หนัง นัสือ สื"
วรรณคดี คืออะไร ? "หนัง นัสือ สื ที่ไที่ ด้รั ด้ บ รั การยกย่อ ย่ งว่า ว่ แต่ง ต่ ดี"ดี พจนานุก นุ รมฉบับ บั ราชบัณ บั ฑิต ฑิ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ วรรณคดี หมายถึง สรุป รุ
สังข์ท ข์ อง การอ่านอย่างใคร่ค ร่ รวญ ศึกษาให้ถ่องแท้ พิจารณาว่า ว่ หนังสือนั้นแต่งดีอย่างไร ไพเราะลึกซึ้ง ซึ้ อย่างไร ให้คุณค่า ข้อ ข้ คิด และคติสอนใจอย่างไร
สะท้อนวิถี วิ ถีชีวิ ชี ต วิ และวัฒ วั นธรรม ไปพ้นวัด วั ทัศนาริม ริ ท่าน้ำ แพประจำ จอดรายเขาขายของ มีผ้าแพรสารพัดสีม่วงตอง ทั้งสิ่งของขาวเหลืองเครื่อ รื่ งสำ เภา สะท้อนให้เห็นบรรยากาศการติดต่อค้าขายริม ริ แม่น้ำ เจ้าพระยาในสมัยนั้ย มีการขายผ้าแพรหลากหลายสี มีสิ่งของต่าง ๆ มากมาย
สะท้อนความเชื่อ ชื่ ของคนไทยเกี่ยวกับนรก-สวรรค์ ใครที่คบชู้ ผิดศีลข้อ ข้ ๓ ผู้นั้นจะต้องตกนรกและต้องปีน ปี ต้นงิ้วที่มีหนามแหลมคม สะท้อนความเชื่อ ชื่ ของคนไทย งิ้วนรกสิบหกองคุลีแหลม ดังขวากแซมเสี้ยมแทรกแตกไสว ใครทำ ชู้คู่ ชู้ คู่ ท่านครั้น รั้ บรรลัย ก็ต้องไปปีนต้นน่าขนพอง
สอนเรื่อ รื่ งการพูด ให้รู้จั รู้จั กพูด เพื่อป้อ ป้ งกันมิให้คำ พูดก่อให้เกิดโทษแก่ตนเอง หากพูดดีก็เป็น ป็ มงคลแต่ตัวเอง หากพูดไม่ดีก็ย่อมส่งผลด้านลบต่อตนเอง ให้คำ สอน แนวทางในการดำ เนินชีวิ ชี ต วิ ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศัรี ศั กดิ์ มีคนรัก รั รสถ้อยอร่อ ร่ ยจิต แม้นพูดชั่ว ชั่ ตัวตายทำ ลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา
การดื่ม ดื่ สุร สุ า สุน สุ ทรภู่ส ภู่ อนว่า ว่ ไม่ค ม่ วรดื่ม ดื่ สุร สุ า เพราะทำ ให้ มึน มึ เมาขาดสติ และผิด ผิ ศีลข้อ ๕ ถึง ถึโรงเหล้า ล้ เตากลั่น ลั่ ควัน วั โขมง มีคั มี คั นโพงผูก ผู สายไว้ปว้ ลายเสา โอ้บ อ้ าปกรรมน้ำ นรกเจีย จี วอกเรา ให้มัว มั เมาประหนึ่งบ้า บ้ เป็นน่าอาย คุณค่าด้านเนื้อหา
๑. รสวรรณคดี คุณค่าด้านวรรณศิลป์ ๒. โวหารภาพพจน์ ๓. การสรรคำ
๑.๑ เสาวรสจนี ๑.๒ นารีปราโมทย์ ๑.๓ พิโรจวาทัง ๑.๔ สัลลาปังคพิสัย (บทชมโฉม) (บทเกี้ยวพาราสี) (บทโกรธ) (บทเศร้า ร้)
๑.๑ เสาวรสจนี(บทชมโฉม) ๑.๒ นารีปราโมทย์(บทเกี้ยวพาราสี) ๑.๓ พิโรจวาทัง ๑.๔ สัลลาปังคพิสัย(บทโกรธ) (บทเศร้าร้)
บทชื่ชื่ ชื่ชื่ น ชื่ น ชื่ชมความงาม ไม่ม่ ม่ ว่ ม่ ว่า ว่ า ว่ จะเป็ป็น ป็ น ป็ ความงามของตัตั ตั ว ตั วละคร หรือ รื ความงามของสถานที่ที่ ที่ที่ ดูผิวสินวลละอองอ่อน มะลิซ้อนดูดำ ไปหมดสิ้น สองเนตรงามกว่ามฤคิน นางนี้เป็นปิ่นโลกา งามโอษฐ์ดังใบไม้อ่อน งามกรดังลายเลขา งามรูปเลอสรรขวัญฟ้า งามยิ่งบุปผาเบ่งบาน (ศกุนตลา : ร.๖)
ผิลิ้นพี่จะมีหลาย มีทุกลิ้นจะรุมกล่าว แสดงรัก รั ณ โฉมฉาย และทุกลิ้นจะเปรยปราย ประกาศถ้อยปฏิญญา พะจีว่าจะรัก รั ยืด บจางจืดสิเนหา สบถให้ละต่อหน้า พระจันทร์แ ร์ จ่ม ณ เวหน (มัทนะพาธา: ร.๖) บทแสดงความรัรัก รั ก รั หรืรือ รื อ รืโอ้อ้ อ้โอ้ ลมให้ห้ ห้ อี ห้ อี อี ก อี กฝ่ฝ่ฝ่ า ฝ่ ายเกิกิ กิ ด กิ ดปฏิฏิ ฏิสัฏิสั สั ม สั มพัพั พั น พั นธ์ธ์ ธ์ธ์
ตัวนางเป็นไทแต่ใจทาส ไม่รัก รั ชาติรสหวานมาพานขม ดั่งสุกรฟอนฝ่าแต่อาจม ห่อนนิยมรัก รั รสสุคนธาร น้ำ ใจนางเหมือนอย่างชลาลัย ไม่เลือกไหลห้วยหนองคลองละหาน เสียดายทรงแสนวิไลแต่ใจพาล ประมาณหนึ่งผลอุทุมพร สุกแดงดั่งแสงปัทมราช ข้างในล้วนกิมิชาติเบียนบ่อน (กากีกลอนสุภาพ : เจ้าพระยาพระคลัง (หน) บทแสดงความโกรธ ตัตั ตั ด ตั ดพ้พ้ พ้ อ พ้ อ เหน็น็ น็ บ น็ บแนม เสีสี สี ย สี ยดสีสี สีสี เคีคี คี ย คี ยดแค้ค้ ค้ น ค้ น
แล้วว่าอนิจจาความรัก รั พึงประจักษ์ดั่งสายน้ำ ไหล ตั้งแตาจะเชี่ยวเป็นเกลียวไป ที่ไหนเลยจะไหลคืนมา สตรีใรี ดในพิภพจบแดน ไม่มีใครได้แค้นเหมือนอกข้า ด้วยใฝ่รัก รั ให้เกินพักตรา จะมีแต่เวทนาเป็นเนืองนิตย์ (อิเหนา: ร.๒) บทแสดงการคร่ำร่ำร่ำร่ำครวญ โศกเศร้ร้า ร้ า ร้
๒.๑ อุปมา ๒.๒ อุปลักษณ์ ๒.๓ บุคคลวัต ๒.๔ สัทพจน์ (เปรีย รี บเหมือน - เสมือน ดุจ เฉก เช่น ช่ เพียง ดั่ง ปูน) (สมมติให้สิ่งต่าง ๆ มีกิริย ริ าอาการเหมือนมนุษย์) (การเลียนเสียงธรรมชาติ) (เปรีย รี บเป็น ป็ - เป็น ป็ คือ)
๒.๕ อติพจน์ ๒.๖ พรรณา ๒.๓ บรรยาย ๒.๔ คำ ถามเชิงวาทศิลป์ (การกล่าวเกินจริง ริ) (โวหารที่ใช้เ ช้ ล่าเรื่อ รื่ ง หรือ รื อธิบ ธิ ายเรื่อ รื่ งราวต่าง ๆ ตามลำ ดับเหตุการณ์ การเขีย ขี นบรรยายโวหาร จะมุ่งความชัด ชั เจน เขีย ขี น ตรงไปตรงมา รวบรัด รั ) (คำ ถามที่ไม่ต้องการคำ ตอบ) (การเล่าเรื่อ รื่ งราวโดยใช้ภ ช้ าษาให้มองเห็นภาพชัด ชั เจน)
อ่อนหวานมานมิตรล้น เหลือหลาย หยาบบ่มีเกลอกราย เกลื่อนใกล้ ดุจดวงศศิฉาย ดาวดาษ ประดับนา สุริย ริ ะส่องดาราไร้ เพื่อร้อ ร้ นแรงแสง (โคลงโลกนิติ : สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร)
ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า น้ำ พึ่งเรือ รื เสือพึ่งป่าอัชฌาสัย เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ รัก รั กันไว้ดีกว่าชังระวังการ (อิศรญาณภาษิต : หม่อมเจ้าอิศรญาณ)
สัตภัณฑ์บรรพตทั้งหลาย อ่อนเอียงเพียงปลาย ประนอมประนมชมชัย (บทพากย์เอราวัณ : พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย)
เสียงโหม่งหม่องฆ้องตีเคล้าปี่พาทย์ เสียงเตรงเตร่ง ร่ เตร๊ง ร๊ ระนาดซัดจังหวะ เสียงตะโพนเท่งติงติงเท่งป๊ะ เสียงกลองแขกโจ๊ะจ๊ะจ๊ะโจ๊ะโจ๊ะ (มโหรีเ รี พื่อชีวิต : แก้วตา ชัยกิตติภรณ์)
๓.๑ การเล่นเสียง ๓.๒ การเล่นคำ - การเล่นเสียงสระ - การเล่นเสียงพยัญ ยั ชนะ - การเล่นเสียงวรรณยุกต์ - การซ้ำ คำ - การหลากคำ
ดูหนูสู่รูงู งูสุดสู้หนูสู้งู หนูงูสู้ดูอยู่ รูปงูทู่หนูมูทู (กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง : เจ้าฟ้าธรรมธิเ ธิ บศร)
ฝูงลิงไต่กิ่งลางลิงไขว่ ลางลิงแล่นไล่กันวุ่นวิ่ง ลางลิงชิงค่างขึ้นลางลิง กาหลงลงกิ่งกาหลงลง เพกากาเกาะทุกก้านกิ่ง กรรณิการ์ก ร์ าชิงกันชมหลง มัดกากากวนล้วนกาดง กาฝากกาลงทำ รัง รั กา (เสภาเรื่อ รื่ งขุนช้างขุนแผน : ร.๒)
กาหลง เพกา ลางลิง กรรณิการ์ มัดกา,มะกา กาฝาก
เขาขันคูคู่คู้ เคียงสอง เยื้องย่างนางยูงทอง ท่องท้องทิวทุ้งทุ่งทุงมอง มัจฉพราศเทาเท่าเท้ายางหย้อง เลียบลิ้มริมริ ทาง (เสภาเรื่อรื่ งขุนช้างขุนแผน : ร.๒)
ห้ามเพลิงไว้อย่าให้ มีควัน ห้ามสุริย ริ ะแสงจันทร์ ส่องไซร้ ห้ามอายุให้หัน คืนเล่า ห้ามดั่งนี้ไว้ได้ จึงห้ามนินทา (โคลงโลกนิติ)
ทิพากรทิวากรทินกรภาสกรรวิรวีรพิระพีไถงตะวันอาภากรอังศุมาลี พระอาทิตย์ พระจันทร์เดือนศศิศศิธรบุหลันโสมนิศากรแขกัษษากรนิศาบดีรัชนีกรศิวเศขร คำ พูดวาจาวจีวัจนะพจนาพากย์ถ้อยวัจนา น้ำคงคานทีสินธุ์สาครสมุทรชลาลัยอุทกชโลทรอาโปหรรณพชลธารชลาศัยชลธีธารธารา