การเจริญเติบโตและพัฒนาการในวัยรุ่น

จัดทำ โดย ว่าที่ ร.ต.บุรัสกร ทับชุม ครูโรงเรียนประภัสสรรังสิต

ใบความรู้ที่รู้ ที่3 เรื่อรื่ง ปัจจัยจัที่มีผมีลกระทบต่อการเจริญริเติบโตและพัฒพันาการในวัยวัรุ่นรุ่ รายวิิชวิิา สุขสุศึกษา ชั้นชั้มัธมัยมศึกษาปีที่ ๒ ....................................................................... การเจริญริเติบโตและพัฒพันาการในวัยวัรุ่นรุ่จะมีแมีบบแผนเดียวกันแต่อัตราการเจริญริเติบโตและพัฒพันาการ ของแต่ล ะคน จะแตกต่างกันไปหรือรือาจมีคมีวามผิดผิ ปกติ เกิดขึ้นขึ้ ได้ซึ่งซึ่มีปัมี ปัจจัยจัสำ คัญของวัยวัรุ่นรุ่แบ่งบ่ออกเป็น ปัจจัยจัภายในและปัจจัยจัภายนอก ดังนี้ ปัจจัยจัภายใน 1. พันพัธุกรรม พันธุกรรม (heredity) หมายถึง การถ่ายทอดคุณคุลักษณะจากคนรุ่นรุ่หนึ่งไปสู่คสู่ นอีกรุ่นรุ่หนึ่งโดย ถ่ายทอดผ่านทางยีนยี (gene)ที่อยู่ใยู่นโครโมโซม (chromosome) ของพ่่อและแม่ การถ่ายทอดทางพัันพััธุ กรรมจะเกิดขึ้นขึ้เมื่อมื่มีกมีารผสมกันระหว่าว่งเซลล์สืบสืพัันพััธุ์ขธุ์องเพศชาย คือ ตัวอสุจิสุจิ(sperm) และเซลล์สืบสืพัันพััธุ์ ของเพศหญิงคือไข่ (ovum) โครโมโซม เพศของพ่่อและแม่จม่ะจับจัคู่กัคู่กัน จีนจีที่อยู่ใยู่นโครโมโซมจะรวมตัวกัน ลูกลู จึงจึได้รับรัการถ่ายทอดลักษณะต่างๆมาจากพ่่อและแม่ ลักษณะที่ถ่ายทอดทางพัันพััธุกรรม ได้แก่่ ลักษณะทาง กาย เช่นช่ชนิดกลุ่มลุ่เลือด สีผสีม สีผิสี ผิว สีนัสี นัยน์ตา ความสูงสูและลักษณะทางจิตจิ ใจและเชาวน์ปัญญา ได้แก่ ความ สามารถทางสติปัญญา ตลอดจนการ ถ่ายทอดลักษณะความผิดปกติของโรคและความบกพร่อร่งต่างๆ 1 วัยวัรุ่นรุ่และการเปลี่ยนแปลง วัยวัแรกรุ่นรุ่อายุ ๑๐-๑๓ ปี วัยวัรุ่นรุ่ตอนกลาง อายุ ๑๔-๑๖ ปี วัยวัรุ่นรุ่ตอนปลาย อายุ ๑๗-๑๙ ปี มีกมีารเปลี่ย ลี่ นแปลงทั้งทั้ ระบบ กังกัวลกับกัการ เปลี่ย ลี่ นแปลงทาง ร่าร่งกาย หงุดหงิดงิ แปรปรวนง่าง่ย เป็นป็หนุ่มนุ่ -สาว หา เอกลักลัษณ์ ของตัวตัเอง ร่าร่งกายเติบติโต สมบูรบูณ์เณ์ต็มต็ที่ มีคมีวามคิดคิของตัวตัเอง มีอุมีอุดมการณ์ มีคมีวามผูกผูพันพัแน่นน่แฟ้นฟ้ กับกัเพื่อพื่นต่าต่งเพศ

ที่อาจส่งส่ผลต่อ ร่าร่งกาย สภาพจิตจิ ใจ และสติปัญญาของวัยวัรุ่นรุ่ ได้ เช่นช่สภาวะปัญญาอ่อน ภาวะเตี้ย แคระ ตาบอดสี ผิวผิเผือผืก โรคลมบ้าบ้หมู โรคธาลัสซีเซีมียมี 2. การทำ งานของต่อมไร้ท่ร้ ท่อ ต่อมไร้ท่ร้ ท่อ (endocrine gland) เป็นต่อมไม่มีม่ท่มี ท่อที่อยู่ใยู่นร่าร่งกาย จะทำ หน้าที่ผลิตฮอร์โร์มน (hormone) ต่างๆ เข้าข้ไปในกระแสเลือดไปสู่อสู่ วัยวัวะเป้าป้หมาย เพื่อพื่ควบคุมคุการทำ งานของอวัยวัวะต่างๆ กระตุ้นตุ้การเจริญริเติบโตและพััฒพัันาการ ทำ ให้ร่ห้าร่งกายอยู่ใยู่นภาวะสมดุลดุต่อมไร้ท่ร้ ท่อที่มีบมีทบาทในการ เจริญริเติบโตและพััฒพัันาการของวัยวัรุ่นรุ่ ได้แก่ ต่อมใต้สมองส่วส่นหน้า (adrenal gland) โดย แต่ละ ต่อมดังกล่าวจะผลิตฮอร์โร์มนที่ทำ หน้าที่สำ คัญและมีผมีลต่อการเจริญริเติบโต และพััฒพัันาการของ วัยวัรุ่นรุ่แตกต่างกันออกไป เช่นช่ โกรทฮอร์โร์มน (growth hormone) เป็น ฮอร์โร์มนที่ทำ หน้าที่ควบคุมคุ การเจริญริเติบโตของร่าร่งกายให้ปห้กติ โดยเฉพาะการแบ่งบ่เซลล์ การสังสัเคราะห์โห์ปรตีน และการเจริญริ เติบโตของกระดูกดูฮอร์โร์มนในกลุ่มลุ่โกนาโดโทรฟิินฟิิ (gonadotrophin hormone) กระตุ้นตุ้การสร้าร้ง ตัวอสุจิสุใจินวัยวัรุ่นรุ่ชายและการตกไข่ใข่นวัยวัรุ่นรุ่หญิง ฮอร์โร์มนไทรอกซินซิ (thyroxin hormone) ทำ หน้าที่ ควบคุมคุการเผาผลาญอาหารในร่าร่งกาย และฮอร์โร์มนแอนโดรเจน (androgen hormone) ซึ่งซึ่เป็น ฮอร์โร์มนที่มีผมีลต่อการพััฒพัันาการทางเพศของวัยวัรุ่นรุ่ขายมากกว่าว่วัยวัรุ่นรุ่หญิง 3. พื้นพื้ฐานทางอารมณ์และจิตจิ ใจ อารมณ์เป็นผลเนื่องมาจากพัันพััธุกรรมและปัจจัยจัแวดล้อมภายนอกประกอบกับ ในบุคคลที่มีพ้ืื้มี พ้ืื้น ฐานทางอารมณ์ที่มั่นมั่คง จะทำ ให้มีห้พััมีฒพัันาการทางด้านต่างๆ ได้ดีขึ้นขึ้ ไม่ว่ม่าว่จะเป็นทางด้านสังสัคม บุคลิกภาพ ทางด้านจิตจิวิญวิญาณ รวมถึงทางด้านร่าร่งกายด้วย พบว่าว่มารดาที่มีกมีารฟัังเพลงเบา ๆ ระหว่าว่งการตั้งตั้ครรภ์ จะทำ ให้บุห้บุตรที่เกิด มามีีอมีีารมณ์ดี ีและมีีพััมีีฒพัันาการทางด้านต่างๆ ที่เป็นไปด้วยดี 4. ปัจจัยจัทางด้านอายุ อวัยวัวะทุกทุ ๆส่วส่นในร่าร่งกาย จะมีกมีารเสื่อสื่มสภาพตามช่วช่งอายุโดยธรรมชาติ แม้ว่ม้าว่จะมีกมีารบำ รุง รักรัษาอย่าย่งไรก็ตาม เฉก ธนะสิริสิริได้อธิบธิายถึงอายุของอวัยวัวะที่เสื่อสื่มและเห็นห็ ได้ชัดชัดังนี้ อายุ 1 ปี มี ความคล่องตัวของ ข้อข้ต่ออย่าย่งมาก เช่นช่สามารถงอตัวโดยเอาหัวหัซุกที่ขาอ่่อนได้พออายุเลยนี้ไปจะทำ ไม่ไม่ด้ อายุ 25 ปี กล้ามเนื้อส่วส่นต่างๆ ของร่าร่งกายเริ่มริ่ถอยกำ ลังลง ดังนั้นนั้ ในวัยวัหนุ่มสาวจึงจึพบว่าว่ ร่าร่งกายอยู่ใยู่นสภาพที่แข็งข็แรง อายุ 30-45 ปี สมรรถภาพทางกายทุกทุด้านเริ่มริ่ลดลง เพราะ สมรรถภาพของปอดในการจับจัออกซิเซิจนลดน้อยลง โดยเฉพาะอย่าย่งยิ่งยิ่ 2

สายตาเริ่มริ่เปลี่ยน มองใกล้หรือรื ไกลไม่ชัดชัต้องอาศัยแว่นว่ตา อายุ 45-50 ปี สมรรถภาพของหัวหัใจลด ลงเส้นเลือดแข็งตัวและตีบตันมากขึ้น เริ่มริ่มีการอาการเหนื่อยง่ายเพราะถุงลมในปอดเริ่มริ่ลดลง สมรรถภาพการจับจัออกซิเซิจนน้อยลง ผิวหนังเริ่มริ่ ปรากฏร่อร่งรอยของความเหี่ย หี่ วย่น เพราะต่อมใต้ ผิวหนังและเซลล์ผิวหนังเสื่อมสภาพ ระบบประสาทหย่อนสภาพ นอนไม่หลับ ปวดศีรษะโดยไม่รู้สรู้าเหตุ และมีอาการอ่่อนเพลีย ในผู้หญิงบางคนเริ่มริ่มีอาการหมดประจำ เดือน อายุ 50 ปีขึ้นไป จิตจิ ใจเริ่มริ่อ่่อน ไหวได้ง่าย บางคนประสาทหูเหูริ่มริ่เสื่อม เพราะเยื่อที่ขึงกระดูกหย่อนหรือรืหนาขึ้น สายตาเริ่มริ่พร่าร่มัว ในผู้ หญิงจะเป็นวัยวัหมดประจำ เดือน ในผู้ชายอาจมีอาการต่อมลูกหมากโต ทำ ให้ปัห้ ปัสสาวะบ่อยขึ้น แค่ กะปริบริกะปรอย ที่เส้นเลือดไปเลี้ยงหูชั้หูนชั้ ในอาจตีบตันจากความสูงอายุ จึงจึมีอาการคล้ายขาดการ ทรงตัวจึงจึรู้สึรู้ สึกวิงวิเวียวีนศีรษะ เมื่อเปลี่ยนอิิริยริาบถ อายุ 60 ปีขึ้นไป เป็นการเข้าสู่วัยวัชรากระดูกเริ่มริ่ผุ กร่อร่นและบางลง เปราะ และหักหั ได้ง่าย ความสูงเริ่มริ่ลดลงประมาณ 1-2 เซนติเมตร เนื่องจากหมอน รองกระดูกเกิดการผุกร่อร่นลงและประสาทต่างๆ จะเสื่อมลงหากไม่ได้ใช้จช้ะเกิดการเสื่อมเร็วร็ยิ่งขึ้น ส่วนหูแหูละตาจะเสื่อมมาก ปัจปัจัยจัภายนอก 1. พฤติกรรมสุขสุภาพ (health behavior) ตามความหมายของคณะกรรมการสุขสุศึกษา (2539:23) หมาย ถึง การกระทำ หรือรืการปฏิบัติบั ติ ของบุคคลที่มีผมีลต่อสุขสุภาพ ซึ่งซึ่เป็นป็ผลจากการเรียรีนรู้ขรู้องบุคคลเป็นป็สำ คัญ โดยแสดงออกให้เห้ห็นห็ ได้ใด้น ลักษณะของการกระทำ และการไม่กม่ระทำ ในสิ่งสิ่ที่เป็นป็ผลดี ต่อสุขสุภาพหรือรืผลเสียสีต่อสุขสุภาพ พฤติกรรมสุขภาพแบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์และพฤติกรรมเสี่ยง พฤติกรรมสุขภาพที่พึึงประสงค์เป็นพฤติกรรมที่ปฏิบัติแล้วส่งผลดี เช่นช่การออกกำ ลังกายสมำ่ เสมอ รับรั ประทานอาหารครบ 5 หมู่ พฤติกรรมเสี่ยงเป็นพฤติกรรมที่ปฏิบัติแล้วก่อให้เห้กิดอัันอััตรายต่อชีวิชีตวิ และสุขภาพของตัววัยวัรุ่นรุ่เองและผู้อื่น เช่นช่การดื่มสุราแล้วขับรถยนต์ การเสพสารเสพติดการสำ ส่อน ทางเพศ ดังนั้นนั้พฤติกรรมสุขภาพจึงเป็นปัจจัยสำ คัญที่มีผลต่อการเจริญริเติบโตและพัฒนาการตาม วัยวัของวัยวัรุ่นรุ่กล่าวคือถ้าวัยวัรุ่นรุ่คนใดมีพฤติกรรมสุขภาพที่ดี ย่อมมีร่าร่งกายที่แข็งแรง ช่วช่ยส่งเสริมริ การเจริญริเติบโต ในทางตรงกันข้ามถ้ามีพฤติกรรมสุขภาพที่ไม่พึงประสงค์ก็จะเจ็บป่วยหรือรืเป็นโรค ส่งผลให้กห้ารเจริญริเติบโตหยุดชะงัก 3

2. สภาพแวดล้อมทางสังสัคม เป็นปัจจัยจัภายนอกที่มีผมีลต่อการเจริญริเติบโตและพััฒพัันาการของมนุษย์ใย์นทุกทุด้าน โดยที่สภาพ แวดล้อมทางสังสัคมนั้นนั้รวมถึงวัฒวันธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีตลอดจนวิถีวิ ถีชีวิชีตวิที่บุคคล ต้องเผชิญชิหากบุคคลที่ต้องอยู่ใยู่นสภาพสังสัคมที่ไม่เม่หมาะสม เช่นช่อยู่ใยู่นสังสัคมแออัด มีฝุ่มี ฝุ่นละออง ขนาดเล็ก PM ๒.๕ หรือรือยู่ใยู่นครอบครัวรัที่แตกแยก ก็ทำ ให้กห้ารเจริญริเติบโตและพััฒพัันาการทางด้าน ต่างๆ ไม่สม่ามารถดำ เนินไปตามขั้นขั้ตอนที่ควรจะเป็น 3. การอบรมเลี้ยงดูขดูองผู้ปผู้ กครอง สัมสัพันพัธภาพในครอบครัวรัมีคมีวามสำ คัญอย่าย่งมากต่อพัฒพันาการของมนุษย์ โดยเฉพาะในวัยวั แห่งห่การค้นหาคือวัยวัทารก วัยวัเด็กรวมถึงวัยวัรุ่นรุ่ครอบครัวรัที่มีกมีารอบรมเลี้ยงดูอดูย่าย่งอบอุ่น มีคมีวาม เข้าข้ใจ ก็จะทำ ให้เห้ด็กเป็นผู้ใผู้หญ่ ที่มีคมีวามพร้อร้มและมีวุมีวุฒิภฒิาวะที่เหมาะสมในการดำ รงชีวิชีตวิต่อไป ใน ปัจจุบันบัสภาพแวดล้อมทางสังสัคมมี การเปลี่ยนแปลงอย่าย่งมาก จึงจึจำ เป็นที่ครอบครัวรัจะต้องมี บทบาทมากขึ้นขึ้ ในการอบรมเลี้ยงดูแดูละสร้าร้งความเข้าข้ใจ ตลอดจนรู้เรู้ท่าทันความเปลี่ยนแปลงทาง สังสัคม เพื่อพื่ป้อป้งกันปัญหาต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นขึ้เช่นช่ ปัญหาการมั่วมั่อบายมุขของวัยวัรุ่นรุ่ ปัญหาการมี เพศสัมสัพัันพััธ์ก่ธ์ ก่อนวัยวัอันควร เป็นต้น 4. อาหารที่บริโริภค ปัจจุบันพบว่าเรื่อรื่งของโภชนาการมีความสำ คัญต่อการเจริญริเติบโตและพััฒพัันาการ อย่างมาก โดยเฉพาะด้านร่าร่งกาย ซึ่งซึ่เดิมมีความเชื่อว่าพัันพััธุกรรมจะเป็นตัวกำ หนดว่ามนุษย์จะ มีการเจริญริเติบโตเป็นอย่างไร เป็นหลัก ปัจจุบันพบว่าการมีภาวะโภชนาการที่ดี มีการบริโริภค อาหารที่ถูกต้องเหมาะสมแก่ความต้องการ ของร่าร่งกาย จะทำ ให้มนุษย์มีการเจริญริเติบโตมาก ขึ้นได้ เช่น ชาวญี่ปุ่น ซึ่งซึ่ ในยุคสงครามโลกครั้งรั้ที่ ๒ ตัวเล็กกว่า คนไทย แต่ในปัจจุบันสูงใหญ่ กว่าคนไทยมาก เนื่องจากมีการปรับรั ปรุงรูปแบบของอาหารที่บริโริภค เน้นภาวะโภชนาการที่ เหมาะสม เป็นต้น 4

5. การเจ็บจ็ ป่วป่ยหรือรือุุบัติบั ติเหตุ เป็นภาวะที่เป็นตัวขัดขัขวางทำ ให้กห้ารเจริญริเติบโตและพัฒพันาการต่าง ๆ เกิดการหยุดชะงัก ทั้งทั้ ในลักษณะชั่วชั่คราวหรือรืถาวร การเจ็บจ็ ป่วป่ยหรือรืการเกิดอุบัติบั ติเหตุ อาจทำ ให้เห้กิดความพิกพิารทาง ร่าร่งกาย ซึ่งซึ่จะส่งส่ผลกระทบต่ออารมณ์ของผู้ป่ผู้ วป่ยและส่งส่ผลกระทบต่อสังสัคมรอบข้าข้งด้วยผลกระ ทบเหล่านี้จะกระทบเป็นลูกลูโซ่ จนในที่สุดสุจะส่งส่ผลต่อการเจริญริเติบโตและพััฒพัันาการของมนุษย์ ดัง นั้นนั้บุคคลที่ควรมีคมีวามระมัดมัระวังวัในการดูแดูลสุขสุภาพของตนเองไม่ใม่ห้เห้จ็บจ็ ป่วป่ยและไม่ปม่ระมาทจนเป็น สาเหตุที่ตุที่ จะทำ ให้เห้กิดอุบัติบั ติเหตุไตุด้ การเจ็บจ็ ป่วป่ย หรือรืการบาดเจ็บจ็ที่ มีผมีลต่อพัฒพันาการ ด้านต่าง ๆ โรคที่เกิดจากพันพัธุกรรม ทำ ให้มีห้พัมีฒพันาการช้าช้กว่าว่ คนปกติ ไม่สม่ามารถเข้าข้สังสัคม ภายนอกได้ดีด้ ดี การปฏิบัติบั ติกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิชีตวิ ประจำ วันวั ไม่รม่าบรื่นรื่ หรือรืไม่สม่ามารถปฏิบัติบั ติ กิจกรรมได้ เกิดความเครียรีดจากการ เจ็บจ็ ป่วป่ย ส่งส่ผลต่อ สุขสุภาพจิตจิ ใจ ทำ ให้เห้กิด การเรียรีนรู้ที่รู้ที่ ล่าช้าช้

ผังสรุปรุสาระ สำ คัญคั