บทบาทโลจิสติกส์ต่อองค์การธุรกิจ

ความสำคญั และบทบาท
ของโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซ่อุปทาน

ตอ่ องคก์ รและเศรษฐกจิ

ครูสมถวิลรตั น์ อาษาดี

1

ความสำคญั และบทบาทของโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน
ต่อองค์กรและเศรษฐกิจ

ความสำคญั ของระบบโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซ่อุปทานต่อเศรษฐกิจ
โลจสิ ตกิ ส์เป็นกุญแจสำคญั ในระบบเศรษฐกิจในสองแนวทางคอื

• ประการแรก โลจิสติกส์เป็นรายจ่ายท่ีสำคญั สำหรับธุรกิจ ตา่ ง ๆ และจะ
สง่ ผลกระทบและได้รบั ผลกระทบจากกิจกรรม อนื่ ในระบบเศรษฐกจิ
• ประการสอง โลจสิ ตกิ ส์ได้รองรบั การเปล่ียนแปลงและ กระบวนการของ
ธุรกรรมทางเศรษฐกจิ และได้กลายเป็นกิจกรรมสำคัญในด้านการ
สนบั สนุนการขายและการผลิต เสมอื นหนง่ึ เป็นสนิ คา้ และบริการด้วย
บทบาทของโลจิสติกสต์ ่อระบบเศรษฐกิจ โลจิสติกสย์ งั เปน็ การเพิ่ม
อรรถประโยชน์ (utility) ซงึ อาจกลา่ วไดว้ ่ามี 4 ประเภทคอื
อรรถประโยชนด์ า้ นรูปลักษณ์ (Form Utility) อรรถประโยชน์ดา้ นเวลา

2

(Time Utility) อรรถประโยชนด์ ้านสถานที่ (Place Utility)
อรรถประโยชนด์ ้านความเป็นเจ้าของ (Possession Utility)
กระบวนการด้านโลจสิ ติกส์ จะสง่ ผลโดยตรงต่อการปรบั ปรงุ สภาพ
เศรษฐกิจโดยรวมใหด้ ขี ้นึ ได้ ซึ่งโลจสิ ติกสน์ ้นั ได้กลายเปน็ กจิ กรรมสำคญั
ในดา้ นการสนับสนุนการขายเสมือนหนงึ่ เปน็ สินคา้ และบริการ
นอกจากน้ีโลจสิ ติกส์ ถือวา่ เป็นการเพ่ิมอรรถโยชนท์ างดา้ นเวลาและ
สถานท่ี โดยมกี ารนำสนิ ค้าทล่ี ูกคา้ ต้องการเพอื่ บริโภค หรือเพื่อการผลติ
ไปยังสถานทีท่ ต่ี ้องการ ในเวลาท่ีต้องการ ในสภาพทต่ี ้องการและใน
ต้นทุนทต่ี ้องการจากการท่ีอัตราดอกเบย้ี และต้นทุนด้านพลังงาน ดา้ นการ
ขนส่งท่ีสูงขน้ึ โลจิสติกส์จงึ ได้รับความสนใจ เนอื่ งจากเป็นตน้ ทุนในการ
ดำเนินงานท่สี ำคัญและเป็นสิง่ ทกี่ ำหนดความอย่รู อดของหลายๆองค์การ
นอกจากน้ี อตุ สาหกรรมในยคุ โลกาภิวัฒนย์ งั ไดส้ ง่ ผลกระทบต่อโลจสิ ติกส์
อาทิ การแขง่ ขันทางธุรกจิ ขา้ มชาติ หรือระหวา่ งประเทศท่มี ากข้ึน ทำ
ให้โลจสิ ตกิ สเ์ ปน็ กลไกในการตัดสนิ ความไดเ้ ปรียบเสยี เปรียบทางธุรกจิ
เนอ่ื งจากองค์การภายในประเทศจะต้องเพ่มิ ความน่าเชือ่ ถอื และมีการ
ตอบสนองท่ีรวดเรว็ ต่อตลาดท่ีอยใู่ กล้เคยี งมากกวา่ ค่แู ข่งทีอ่ ย่ไู กลออกไป

ระบบการบริหารจดั การโซ่อุปทาน (Supply Chain Management)
ซง่ึ เปน็ ระบบการบริหารทม่ี แี นวคิดที่มงุ่ เน้นความสอดคลอ้ งสมั พนั ธก์ นั
อยา่ งตอ่ เน่ือง เป็นระบบการบรหิ ารที่สนองความต้องการของลูกค้าอย่าง
มปี ระสทิ ธิภาพและประสิทธผิ ล ด้วยการบริหารจดั การใหห้ นว่ ยงานทั้ง
ภายในและภายนอก สามารถส่งมอบสินคา้ หรอื ช้ินงานให้กบั หนว่ ยงาน
ถัดไปได้อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง จนกระทั่งผลติ เปน็ สินคา้ ทม่ี คี ุณภาพ สง่ ถึงมอื
ลูกค้าได้ตามทล่ี กู ค้าตอ้ งการ แนวคดิ นี้แสดงให้เห็นว่าองค์กรไมส่ ามารถ
แข่งขันไดโ้ ดยลำพงั อกี ตอ่ ไปแลว้ แต่จะต้องแขง่ ขนั กนั ในรูปของโซ่อปุ ทาน
(Supply Chain) หรือการแข่งขนั ทเ่ี ป็นแบบเครือข่าย ซึง่ องคก์ รท่ีจะ

3

ประสบความสำเรจ็ จะตอ้ งมีโครงสรา้ งท่เี หมาะสม และสามารถสร้าง
ความร่วมมอื กับหน่วยงานในเครือข่ายเพือ่ เสนอสิ่งที่ดีกว่าและรวดเรว็ กว่า
ใหก้ ับลูกค้าของตน ในอดตี ที่ผา่ นมาสว่ นใหญอ่ งคก์ รมักยดึ หลักการ
บรหิ ารแบบทีเ่ น้นการปฏบิ ัตงิ านอยแู่ ต่ภายในองคก์ รใหเ้ กิดประโยชน์
สูงสุด แตไ่ ม่คอ่ ยให้ความสำคัญกับผูส้ ่งมอบและลกู คา้ เท่าใดนัก ซ่ึง
รปู แบบทางธรุ กิจขององคก์ รดังกลา่ วเป็นลักษณะ“ซ้อื ขายกันเท่าน้นั ” คือ
สนิ ค้าและบริการจะถูกซอ้ื มาและขายไปใกลๆ้ ตัวในโซ่อปุ ทาน (Supply
Chain) หรือทเ่ี รียกว่าหลักการใกลช้ ่วงแขน (arm-length basis) โดย
ละเลยความสมั พนั ธ์ระยะยาวและผลประโยชน์รว่ มกนั ระหว่างหน่วยงาน
ทอี่ ยูไ่ กลออกไปในโซ่อปุ ทาน (Supply Chain) ผลทไ่ี ด้ก็คือลกู คา้ ซ่งึ อยู่
ปลายสุดของโซอ่ ปุ ทาน (Supply Chain) ไดร้ บั สนิ ค้าและบริการที่มี
ต้นทุนสูงและคุณภาพต่ำ ขณะที่เงนิ ทุนและทรัพยากรในการบรหิ ารเร่มิ
หายากขนึ้ เรือ่ ยๆ ผู้บริหารองคก์ รจงึ ต่นื ตัวและเร่ิมตระหนักว่าตอ่ ไปนไ้ี ม่
จำเปน็ ทอ่ี งคก์ รจะต้องทำงานทกุ อย่างด้วยตนเอง บ่อยครงั้ ท่พี บว่ามี
หน่วยงานอน่ื นอกองค์กรทม่ี ีทรัพยากรและเทคนคิ เฉพาะทสี่ ามารถทำงาน
เฉพาะอย่างได้ดกี ว่าตนเองหรือแมว้ า่ องคก์ รน้ันเองจะมที รัพยากรและ
เทคนิคทส่ี ามารถทำไดก้ ต็ าม แต่กอ็ าจจะไม่อยู่ในตำแหนง่ ท่เี หมาะสมใน
โซ่อุปทาน (Supply Chain)
บทบาทของโลจสิ ตกิ สใ์ นการจัดการโซอ่ ปุ ทาน
บทบาทของโลจสิ ติกส์
โลจิสติกสเ์ ปน็ กุญแจสำคัญในระบบเศรษฐกิจ กลา่ วคอื โลจิสตกิ สเ์ ป็น
รายจา่ ยท่สี ำคัญสำหรบั ธุรกจิ ต่างๆ ซึง่ สง่ ผลกระทบและได้รับผลกระทบ
จากกจิ กรรมอ่นื ในระบบเศรษฐกจิ การปรบั ปรงุ ประสิทธิภาพของใน
ตา่ งประเทศองคก์ ารทด่ี ำเนนิ การซื้อ-ขายระหว่างคูค่ า้ จะพบวา่ ห่วงโซ่
อุปทานมตี ้นทนุ สงู และมีความซับซอ้ นเพม่ิ มากขึ้น การบริหารโลจิสติกสท์ ่ี

4

ดีจงึ มคี วามจำเปน็ ท้งั นี้เพอ่ื สร้างโอกาสในการแขง่ ขนั ขยายไปสเู่ วทีระดบั
โลกอาจจะสงสัยวา่ คำว่า 5PL นนั้ หมายความอะไร คงต้องขอยอ้ นกลับไป
ให้คำนิยามขอคำว่า 1PL 2PL 3PL และ 4PL พร้อมๆ กันเสียกอ่ น
ในกระบวนการห่วงโซ่อุปทาน (ซัพพลายเชน) ต้งั แต่ต้นน้ำจนถงึ ผู้บรโิ ภค
ยังปลายนำ้ นัน้ จำเปน็ ต้องอาศยั กิจกรรมด้านโลจิสตกิ สเ์ ข้ามาสนับสนุน ไม่
วา่ จะเป็นเรื่องของการขนสง่ การสื่อสารและประสานงาน เป็นตน้
1PL (First Party Logistics) จงึ หมายถงึ องคก์ รธุรกจิ ที่เป็นผูท้ ำ
กจิ กรรมโลจิสตกิ ส์ด้วยตนเอง เชน่ ผู้ขาย หรอื ผ้ผู ลติ สนิ คา้ เป็นผจู้ ดั เก็บ
สินค้า และขนสง่ สนิ ค้าไปใหล้ กู คา้ ดว้ ยตนเอง
แตอ่ ย่างไรก็ตามคงเป็นเรอ่ื งยากในปจั จุบันทจ่ี ะมีธรุ กจิ ใดที่สามารถดำเนิน
กจิ กรรมโลจสิ ตกิ ส์นั้นไดด้ ้วยตัวเองตลอดกระบวนการตง้ั แต่ตน้ น้ำ หรอื
เริ่มแหล่งวตั ถดุ ิบจนไปถงึ ปลายน้ำถงึ หรือส่งมอบสนิ คา้ ถงึ มือผูบ้ รโิ ภค
ดงั นีจ้ ึงทำให้เกดิ 2PL
2PL (Second Party Logistics) หมายถงึ ผูใ้ ห้บริการโลจิสติกสข์ นั้
พื้นฐาน ซึง่ สว่ นใหญ่ใหบ้ ริการขนสง่ สินคา้ เพียงอย่างเดยี วท่มี คี วาม
เชี่ยวชาญเฉพาะทาง เช่น ทางอากาศ (เครอ่ื งบนิ ) ทางน้ำ (เรือบรรทกุ
สนิ ค้า) ทางบก (รถบรรทกุ ) หรอื ทางรถไฟ ในการขนส่งสินคา้ จากจดุ ตน้
ทางไปยงั ปลายทางหรือจุดกระจายสนิ ค้า
3PL (Third Party Logistics) หมายถงึ ผ้ทู ีท่ ำหนา้ ที่เปน็ ตัวแทน
(Outsource) ของผ้ใู หบ้ ริการโลจสิ ิติกส์ทม่ี คี วามเชยี่ วชาญในการ
ใหบ้ รกิ ารทงั้ หมด หรอื บางส่วนของกจิ กรรมโลจสิ ติกส์ เช่น บรกิ ารดา้ น
การขนส่ง ดา้ นคลงั สนิ คา้ การกระจายสนิ ค้า บริการดา้ นการเงนิ ด้าน
เอกสารตา่ งๆทเ่ี กี่ยวข้อง ในการเชอื่ มโยงและรับช่วงต่อการขนสง่ ในแตล่ ะ
รปู แบบของการขนสง่ สนิ ค้าจากตน้ ทางจนถึงจุดหมายปลายทาง ไดแ้ ก่
บริษทั Shipping agency หรอื Freight forwarder ต่างๆ ตัวอยา่ ง เช่น

5

บริษทั นิปปอน เอก็ ซ์เพรส เอ็นอีซี ลอจิสติกส์ (ประเทศไทย) จำกัด หรอื
บรษิ ัทเคทซี โี กลบอลโลจสิ ติกส์ จำกดั เป็นต้น
4PL (Fourth Party Logistics) หมายถึง ผู้ที่ใหบ้ รกิ ารปรึกษาหรือ
ประสานแนวทางการใช้โลจิสติกส์ให้แก่ลกู คา้ ในการเลือก 3PL เพือ่ ให้มี
การจดั การภายในห่วงโซอ่ ปุ ทานใหม้ ีประสทิ ธภิ าพ และประสิทธิผล แก่
ลกู คา้ เชน่ บริษัท Chaintrack Systems
และ 5PL (Fifth Party Logistics) หรอื ผู้ให้บริการโลจสิ ตกิ สบ์ ุคคลทห่ี า้
ทำหน้าทีเ่ ป็นผวู้ างแผน ผรู้ วบรวม จัดหา บรหิ ารความมีสว่ นร่วมให้แก่
ลกู ค้าทกุ ๆ PL ครบคลุมทกุ กระบวนการโลจิสตกิ ส์ผา่ นทางรปู แบบ e-
Business platform หรือนำเทคโนโลยตี า่ งๆ เช่น Blockchain,
Robotics ระบบ Automation หรือ Bluetooth ตา่ ง ๆ มาใช้ เช่น
บรษิ ัท Saga Logistics™ (SL)

6

Warehouse management และ Inventory management มี
ความแตกตา่ งกันอยา่ งไร บางคนอาจสงสยั เน่อื งจากในการทำงานของท้งั
2 เรือ่ งมีบางสิง่ ที่คลา้ ยกันจนบางครง้ั มกี ารนำใช้เปน็ คำเรียกแทนกันใน
การทำงาน หรอื มกี ารออกแบบระบบงานให้ครอบคลมุ ถึงกนั อย่างเช่น
ระบบ Warehouse Management System (WMS) ท่มี อี ยู่ในท้องตลาด
บางระบบกม็ ฟี งั ก์ชันการทำงานของ Inventory management รวมอยู่
ดว้ ย
Warehouse management (การจัดการคลังสินค้า) มงุ่ เนน้ ไปท่ี
กระบวนการจดั การสถานทใี่ นการจัดเก็บ ตำหน่งในการจัดเกบ็ สินค้า
บริเวณท่ีตง้ั คลงั สินคา้ การควบคมุ ตัง้ แตก่ ารนำสนิ คา้ เข้า (Inbound)
จนถงึ การนำสนิ ค้าออกจากคลังสินค้า (Outbound) ซึ่งการจัดการ
คลังสินค้ามีกิจกรรมหลกั ได้แก่
งานรับสินค้านำเข้าคลังสนิ ค้า (Goods Receipt)
การตรวจพสิ ูจน์ทราบสนิ ค้านำเข้าคลงั สนิ คา้ (Identify goods)
การตรวจแยกประเภท (Sorting goods)
งานจัดเก็บสินค้า (Put away)
งานดูแลรกั ษาสนิ ค้าภายในคลังสนิ ค้า (Holding goods)
งานจัดสง่ สนิ คา้ (Dispatch goods)
การนำสนิ คา้ ออกจากที่เกบ็ ในคลงั สนิ ค้า (Picking)
การจดั ส่งสินค้าออกจากคลัง (Shipping)
การส่งสนิ ค้าผา่ นคลังโดยไมต่ ้องนำมาเก็บในคลังสนิ คา้ (Cross docking)
Inventory management (การจดั การสนิ คา้ คงคลงั ) เปน็ การจดั การ
สง่ิ ตา่ งๆ ที่เกีย่ วกับรายการสินค้าในคลัง ตง้ั แต่รวบรวม จดบนั ทกึ
สนิ ค้าเข้า ออก การควบคมุ ให้มสี ินคา้ คงเหลือในคลงั สนิ คา้ ใหม้ ปี ริมาณท่ี
เหมาะสม มรี ะเบียบ ไม่ให้ขาด และไม่ให้มากเกินไป นอกจากนี้ยงั

7

คำนึงถึงชว่ งเวลา และระยะเวลาในการส่งั และการนำส่งสินค้า เพอ่ื ให้
สินค้าทีม่ ีอยู่ สามารถส่งมอบได้ตรงตามความตอ้ งการของผู้บริโภค และมี
ต้นทุนในการจดั เก็บสนิ ค้าทเ่ี หมาะสม ซึง่ ต้นทุนดงั กล่าวน้ัน รวมไปถงึ
ต้นทนุ จากค่าใชจ้ ่ายในการสัง่ ซื้อ (Ordering Cost) ตน้ ทุนจากคา่ ใช้จ่าย
ในการเก็บรกั ษา (Carrying Cost) ตน้ ทุนจากคา่ ใช้จ่ายเนอ่ื งจากสินค้า
ขาดแคลน (Shortage Cost หรือ Stock Cost) และต้นทุนจากคา่ ใช้จ่าย
ในการตง้ั เครื่องจักรใหม่ (Setup Cost) เปน็ ต้น ดังนัน้ การจดั การสนิ คา้
คงคลังจึงมีเปา้ หมายในการสร้างความสมดลุ ในการบริหารจดั การห่วงโซ่
อปุ ทาน เพอื่ ให้ระดับสินคา้ คงคลัง และต้นทนุ ในการจัดเก็บสินคา้ อยใู่ น
ระดับทป่ี ระหยัด โดยไม่กระทบต่อระดับการใหบ้ ริการ

สรุป
การบรหิ ารจดั การคลังสินค้า และสินคา้ คงคลงั จึงถอื เป็นอกี กจิ กรรมท่ี
สำคัญของกระบวนการโลจสิ ติกส์ ถงึ แม้จะมีกระบวนการทำงานทต่ี ่างกัน
โดยการจัดการคลังสินค้ามงุ่ เน้นไปทกี่ ระบวนการจดั การการจดั เกบ็ สินคา้
ภายตัง้ แตร่ ับเข้า จัดเกบ็ และส่งออกจากคลงั สินค้า สว่ นการจดั การสินค้า
คงคลังมุ่งเน้นไปทก่ี ารไหลของสินค้าทจ่ี ะจัดเกบ็ โดยมปี ริมาณการจัดเกบ็
ท่เี พยี งพอเหมาะสม เพอื่ ประหยัดตน้ ทุนในการจัดเกบ็ สนิ ค้าในคลงั แตท่ ง้ั
2 คำน้มี ีบางสว่ นทีเ่ ก่ียวข้องกัน และครอบคลุมถงึ กนั ดังนั้นการบริหาร
จัดการคลังสินคา้ และสนิ คา้ คงคลังทีด่ แี ละสอดประสานกันจะชว่ ยบรหิ าร
จัดการหว่ งโซ่อุปทานให้มปี ระสิทธิภาพ ประสทิ ธิผล และสร้างความพึง
พอใจให้แกผ่ ู้บริโภค

8