EP 32 การใช้แผนที่และรูปถ่ายเพื่อการเรียนรู้พื้นที่จังหวัด

วิชาสงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
ช้ันประถมศึกษาปีท่ี 4

เร่ือง การใชแ้ ผนทแ่ี ละรูปถ่ายเพ่ือการเรยี นรูพ้ น้ื ที่จังหวัด

ครธู ญั ยาภรณ์ ราชนยุ้ (ครูไม้)

หนงั สือสงั คมศกึ ษา ป.4 หน้า 99-109

มาตรฐานการเรยี นรู้

ส 5.2 เข้าใจปฏสิ มั พันธร์ ะหวา่ งมนษุ ยก์ บั สิ่งแวดล้อมทางกายภาพท่ี
กอ่ ใหเ้ กดิ การสรา้ งสรรค์ วิถีการดาเนินชวี ติ มจี ิตสานกึ และมสี ่วนรว่ มในการ
จัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมเพื่อการพัฒนาอย่างย่งั ยืน

ตวั ชวี้ ดั

ป.4/1 วเิ คราะห์ส่งิ แวดล้อมทางกายภาพท่สี ่งผลตอ่ การดาเนนิ ชวี ติ ของคนใน
จงั หวดั

การใชแ้ ผนท่ีและรูปถา่ ยเพื่อการเรยี นรพู้ ้นื ที่จังหวดั

ลักษณะทางกายภาพและทรัพยากรธรรมชาติของจังหวัด สามารถ
ตรวจสอบและค้นหาข้อมูลเบื้องต้นได้จากแผนท่ีแสดงลักษณะภูมิประเทศ
ซ่งึ ใหข้ อ้ มูลเก่ียวกบั พ้นื ทีแ่ ตล่ ะจังหวัด การศึกษาความเปลีย่ นแปลงในพน้ื ท่ี
ต่าง ๆ สามารถตรวจสอบได้จากรูปถา่ ยทางอากาศ หรือภาพจากดาวเทียม
ข้อมูลทางภูมิศาสตร์เหล่านี้ ช่วยให้เข้าใจพ้ืนที่เบื้องต้นเพ่ือให้เห็น
ความสัมพันธ์ของพ้ืนท่ีแหล่งน้า และทรัพยากรอ่ืน ๆ ได้อย่างรวดเร็ว
นาไปสกู่ ารวางแผนใชพ้ ้นื ทีอ่ ย่างมีประสทิ ธภิ าพ

จังหวดั อุตรดิตถ์
คาขวัญ คอื

เหลก็ น้าพี้ลอื เล่อื ง
เมอื งลางสาดหวาน
บา้ นพระยาพชิ ัยดาบหัก
ถิ่นสกั ใหญ่ของโลก

ลักษณะทางกายภาพ แหล่งทรพั ยากร และสถานท่สี าคัญในจงั หวัด

ตัวอย่างการใช้แผนที่กายภาพจังหวัดอุตรดิตถ์ ระบุตาแหน่ง ระยะทิศ ลักษณะทางกายภาพ
แหลง่ ทรพั ยากร และสถานที่สาคญั ในจังหวดั (หนงั สือเรยี นหน้า 100-101)

สญั ลกั ษณ์แสดงส่งิ ต่างๆ ที่ปรากฏบนผวิ โลก

การระบตุ าแหน่ง การบอกระยะ การบอกทิศ
เช่น วัดหลวงพ่อเพชร เช่น บึงช่ออยู่ใกล้เส้นทาง เช่น จังหวัดอุตรดิตถ์
ตั้งอยู่บริเวณ อาเภอเมือง รถไฟ การบอกระยะ ระหว่าง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตก ของ
อุตรดิตถ์ อุทยานแห่งชาติ สถานท่ีจริงด้วยแผนที่ สามารถ ส า ธ า ร ณ รั ฐ ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย
ภูสอยดาว อยู่บนภูเขาสูง ทาาได้ อย่างแม่นยาและถูกต้อง ประชาชนลาว และทิศเหนือ
ทางตะวันออกของจังหวดั โดยการวัดระยะในแผนที่ และ ของจังหวัดพิษณโุ ลก
เทยี บกบั มาตราส่วน

การระบุลกั ษณะทางกายภาพ
แหลง่ ทรพั ยากรและสถานทส่ี าคัญของจังหวัดอตุ รดิตถ์มีพืน้ ท่สี ว่ นใหญ่เป็นภูเขา
และท่ดี อนแหล่งทรัพยากรและสถานที่สาคัญ เช่น

• น้าาตกแมพ่ ลู • แมน่ า้ น่าน • อ่างเก็บนา้ สริ กิ ิต์ิ
• เขตรกั ษาพนั ธสุ์ ัตว์ป่า • บ่อเหลก็ นา้ พ้ี

สแี สดงสัญลกั ษณ์แสดงภมู ิประเทศ

การใชแ้ ผนท่เี พ่อื ศึกษาลกั ษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร
และสถานท่สี าคญั ในจงั หวัด

จากแผนท่ีรัฐกิจและแผนทก่ี ายภาพจังหวัดสงขลา ทาให้ทราบ
ลักษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร และสถานท่ีสาคญั ดงั นี้

๏ จังหวัดสงขลามีพื้นท่ีติดกับจังหวัดนครศรีธรรมราช ทางทิศ
เหนือติดกับจังหวัดพัทลุงและสตูล ทางทิศตะวันตกติดกับจังหวัด
ปัตตานี ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ติดกับจังหวัดยะลา และประเทศ
มาเลเซยี ทางทิศใต้

๏ จังหวัดสงขลามี ๑๖ อาเภอ
๏ จงั หวัดสงขลามลี ักษณะภมู ิประเทศท่หี ลากหลาย สรปุ ไดด้ ังน้ี

1. ภูมปิ ระเทศที่สูง มแี นวเขาสงู วางตวั ยาวเหนือ-ใต้ ๓ แนว คือ

แนวเขาตะวนั ตก แนวเขาตอนกลาง แนวเขาตะวันออก
ประกอบด้วย เขาเขียว ประกอบดว้ ย เขาเกา้ เส้ง ประกอบด้วย เขาสูง ควน
เขาหลวง เขารูปช้าง เป็น เขาคอหงส์ เขาเหรง ต่อเนื่อง แก้วถึงเขาปลายทันท่ีชายแดน
แนวกั้นเขตแดน จังหวัด ไปทางใตถ้ ึง เขานา้ ค้าง ถึง ประเทศมาเลเซีย
สตูลกบั จงั หวดั สงขลา ชายแดนประเทศมาเลเซยี

2. ภูมปิ ระเทศทรี่ าบ มที ร่ี าบระหวา่ งแนวเขาสงู 3 แอง่ ที่ราบ คือ ที่ราบลุ่มนา้ คลอง
หอยโขง่ ท่รี าบลมุ่ นา้ นาทวี-จะนะ ท่รี าบลมุ่ น้าเทพา-สะบา้ ยอ้ ย ทีร่ าบทัง้ 3 แอง่ ต่อเนอ่ื งกบั ที่
ราบทะเลสาบสงขลาและท่รี าบชายฝง่ั ทะเล

3. ภมู ปิ ระเทศชายฝงั่ ทะเลจังหวดั สงขลา มีชายฝ่ังทะเลยาวประมาณ 200 กโิ ลเมตร จึง
มโี อกาสใช้ประโยชน์จากทรพั ยากรทางทะเลไดม้ าก ทาให้เกดิ การพัฒนาทางเศรษฐกิจ อีกทั้งยัง
เป็นแหล่งทอ่ งเท่ยี วท่สี าคญั ของจังหวัด เชน่ หาดทรายแกว้ แหลมสมิหลา เกาะหนู เกาะแมว

4. ภูมปิ ระเทศทะเลสาบ จังหวดั สงขลามภี มู ิประเทศพเิ ศษแตกต่างไปจากจังหวดั อน่ื ๆ
ตรงทม่ี ที ะเลสาบสงขลา และบางส่วนของทะเลหลวง ซ่งึ เป็นทะเลสาบท่ีดา้ นในเป็นน้าจดื ดา้ น
นอกเป็นนา้ กรอ่ ย ทะเลสาบสงขลาและทะเลหลวงเปน็ แหล่งนา้ ธรรมชาตทิ ส่ี าคญั ของจังหวัด

5. ภูมิประเทศเขาโดดและโคก โนน บรเิ วณโดยรอบเขตภูเขาใหญ่ จะมีกลุ่มเขาเล็ก ๆ หรือ

ลูกเขาโดดอยู่บริเวณใกล้ทิวเขาใหญ่ หรือกระจายอยู่บริเวณขอบที่ราบ แหล่งเขาโดดเหล่านี้เป็น
แหล่งทรัพยากรหิน แร่ และดนิ ทสี่ าคัญ ส่วนโคกและโนนจะอยู่ในภูมิประเทศกลมุ่ เขาเลก็ ๆ

๏ จังหวัดสงขลามแี หล่งทรัพยากรธรรมชาตทิ ีส่ าคัญ สรุปไดด้ งั น้ี
1. บรเิ วณทีร่ าบลุ่มทั้งสามลมุ่ น้าเป็นพื้นทเ่ี กษตรกรรม
2. พ้นื ทชี่ ายฝ่งั ทะเลเป็นแหลง่ ประมงและแหล่งทอ่ งเท่ยี ว
3. ทะเลสาบสงขลา และทะเลหลวงเปน็ แหล่งเล้ียงปลาในกระชัง
4. เขตภูเขาสูงเป็นแหลง่ ทรัพยากรป่าไม้
5. เขตเชงิ เขา โคก โนน เป็นพน้ื ทีเ่ กษตรกรรม เชน่ สวนยาง สวนปาล์ม

2. การใช้รูปถ่ายเพอื่ ศกึ ษาลักษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรัพยากร
และสถานท่สี าคญั ในจงั หวัด

พน้ื ทช่ี ายฝ่งั ทะเล ตาบลเขาแดง อาเภอกุยบรุ ี จงั หวดั ประจวบครี ขี ันธ์
เปน็ ชมุ ชนชาวประมง เพราะมีคลองเขาแดงเปน็ ทจ่ี อดเรอื ทีป่ ลอดภัยจาก
ลมพายุ มพี นื้ ทีล่ ่มุ โดยรอบใช้ทาานาก้งุ และบ่อเลยี้ งปลา

พนื้ ที่เกาะเตา่ และเกาะนางยวน อาเภอเกาะพะงัน จังหวัดสุราษฎร์ธานี
เปน็ แหล่งทอ่ งเท่ยี วทีส่ วยงาม มีสันดอนทรายใตน้ า้ ท่ขี าวสะอาด ไดร้ ับการ
พฒั นาเป็นแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วที่สาคัญ

สันดอนจะงอย แหลมตะลุมพุก อาเภอปากพนัง นครศรีธรรมราช
เป็นสันดอนชายฝ่ังยน่ื ไปในทะเลฝั่งอ่าวไทย ปลูกป่าชายเลน เพ่ือป้องกัน
การกดั เซาะจากคล่นื ลม

แหลมสมิหลา และหาดชายฝ่งั อาเภอเมืองสงขลา จังหวดั สงขลา
เป็นหาดทรายที่สวยงาม มีแหลม ทะเลสาบ และเกาะ เป็นสถานที่
ทอ่ งเท่ียวที่สาคัญ

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภมู ิพลอดุลยเดชมหาราช
บรมนาถบพติ ร กับพระอัจฉรยิ ภาพด้านแผนที่

- หวั ใจสาคญั ทีพ่ ระองคท์ า่ นทรงพฒั นา คือ แหล่งนา้
- แหลง่ กักเกบ็ นา้ ที่ เรียกวา่ แก้มลิง
- ในเขตพื้นท่ที ่มี ีภมู ิอากาศแห้งแลง้ พระองค์ทรงวิเคราะหข์ ้อมูลภูมิอากาศ และ
คิดคน้ วิธที าใหฝ้ นตกทีเ่ รียกวา่ ฝนเทียม (ฝนหลวง) เพอื่ แก้ปัญหาความแหง้ แลง้
- สร้างภมู ิสังคมให้มน่ั คงและย่ังยนื ภมู สิ งั คม หมายถงึ ความสัมพนั ธ์ของผ้คู นใน
ชุมชนกับสภาวะแวดล้อม ทต่ี ้องพ่ึงพาอาศยั กัน ทาให้มีวิถีชีวิตเป็นลักษณะเฉพาะของแต่ละ
ทอ้ งถ่ิน

ใบงานที่ 11

การใชแ้ ผนที่และรปู ถา่ ย

ให้นักเรียนวาดภาพแผนท่ีประเทศไทยและ
สัญลักษณ์แสดงสิ่งต่าง ๆ ท่ีปรากฏบนผิวโลก ตาม
เน้ือหาหนา้ 100 พร้อมระบายสีใหส้ วยงาม