ภูเขาไฟปะทุ

ภู
เขา
ไฟ

ผลงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา ว30117 (วิทยาการคำนวณ)
และบูรณาการกับรายวิชา ว30110 (วิทย์ โลก และอวกาศ) ภาคเรียนที่1 ปีการศึกษา 2564

ความหมาย

ภูเขาไฟปะทุ คืออะไร?

ภายใต้เปลือกโลกนั้นมีความร้อน
และความดันสูง โดยเฉพาะที่จุดร้อน
ภายในจุดร้อนมีหินที่ถูกหลอมเหลว

คือแมกมา เมื่อถูกพ่นออกมาตาม
รอยแยก หรือปล่องภูเขาไฟ จะเรียก

ว่าลาวา กระบวนการที่แมกมาถูก
พ่นออกมาคือการที่ภูเขาไฟปะทุ

สาเหตุ

ภูเขาไฟปะทุ เกิดจากอะไร?

แมกมาถูกแรงดันทำให้แทรกตัวตาม
รอยแยกชั้นหิน แก๊สในแมกมาลอยไป
ปิดปากปล่องภูเขาไฟ มีความดันสูง

ทำให้เกิดการปะทุออกมา

ภูเขาไฟส่วนใหญ่เกิดจากแผ่นธรณีเคลื่อนที่เข้าหากัน
เพราะแผ่นธรณีจะมุดตัว และถูกหลอมกลายเป็นแมกมา

- ขั้นแรกเกิดลาวาบอมบ์ มีการพ่นเศษหินออกมา
- ขั้นต่อมาเกิดลาวาหลาก ซึ่งมีปริมาณซิลิกาต่ำ

มีความเหลวมาก ไหลเป็นชั้นบางๆในวงกว้าง

แก๊สและซิลิกาในแมกมา

แก๊ส ซิลิกามาก : แมกมาหนืดมาก ปะทุรุนแรง
แก๊ส ซิลิกาน้อย : แมกมาหนืดน้อย การปะทุ
ไม่รุนแรงมาก เพราะแก๊สลอยออกจากแมกมาได้

สาเหตุ

ภูมิลักษณ์ของภูเขาไฟ

1. ภูเขาไฟรูปโดม/กรวยกรวดภูเขาไฟ

- ขนาดเล็กที่สุด
- พ่นชิ้นส่วนภูเขาไฟเป้นชิ้นๆ แต่ไม่มีลาวา
- ระเบิดแบบสตรอมโบเลียน

2. ภูเขาไฟรูปกรวย/กรวยภูเขาไฟสลับชั้น

- เกิดจากการทับถมกันของลาวาที่มีความ
หนืดสูง และหินที่แข็งตัว

- ระเบิดแบบไพลเนียน

3. ภูเขาไฟรูปโล่

- รูปร่างกว้างที่สุด
- เกิดจากลาวาเหลวไหลกระจายไปรอบๆ
- ระเบิดแบบฮาวายเอียน

4. ภูเขาไฟรูปแท่น/ที่ราบสูงบะซอลต์

- เกิดจากลาวาของหินบะซอลต์ที่มีความหนืดน้อย
ไหลเป็นบริเวณกว้าง และทับถมกันหลายชั้น

สาเหตุ

ประเภทของภูเขาไฟ

ภูเขาไฟมีพลัง

เคยปะทุในอดีต ปัจจุบันยังพ่นแก๊ส ไอน้ำร้อน
หรือแม้แต่ปะทุบางครั้ง มีโอกาสปะทุในอนาคต

ภูเขาไฟสงบ

ปะทุและสงบอยู่ เมื่อมีการสะสมพลังงานมากพอ
ก็พร้อมที่จะปะทุขึ้นอีกครั้งได้

ภูเขาไฟดับสนิท

เคยเกิดขึ้นมานานมาก ปัจจุบันไม่มีโอกาสปะทุได้อีก

ระดับความรุนแรง

ค่า VEI คืออะไร?

VEI หรือ Volcanic Explosivity Index
เป็นมาตราสัมพัทธ์ของการระเบิดของภูเขาไฟ

VEI ปริมาตรสารที่ปะทุ ความสูงควันภูเขาไฟ

0 1,000 ลบ.ม.
ต่ำกว่า 100 ม.
1 10,000 ลบ.ม. 100-1,000 ม.

2 1 ล้าน ลบ.ม. 1-5 กม.

3 10 ล้าน ลบ.ม. 3-15 กม.

4 100 ล้าน ลบ.ม. 10-25 กม.

5 1 ลบ.กม. มากกว่า 25 กม.

6 10 ลบ.กม. มากกว่า 25 กม.

7 100 ลบ.กม. มากกว่า 25 กม.

8 1,000 ลบ.กม. มากกว่า 25 กม.

ระดับความรุนแรง

รูปแบบการปะทุมีอะไรบ้าง?

1. แบบไอซ์แลนด์ (VEI = 0-1)

- ปะทุตามรอยแยก
- แมกมาบะซอลต์ความหนืดต่ำ
- ไม่มีปากปล่องแน่ชัด

2. แบบฮาวาย (VEI = 0-1)

- แมกมาบะซอลต์ความหนืดต่ำ
- มีก๊าซระเบิดเล็กน้อย
- แมกมาไหลครอบคลุมพื้นที่กว้าง
- สร้างภูเขาไฟขนาดใหญ่

3. แบบวัลเคเนียน/วิสุเวียน (VEI = 2-5)

- แก๊สในแมกมามีความดันสูง
แทรกดันหินแข็งที่ปิดทับด้านบน
- ได้วัสดุสลับชั้นกันระหว่างเศษหิน
สลับแมกมาบะซอลต์หรือแอนดีไซต์
ที่ไหลเอื่อย

ระดับความรุนแรง

รูปแบบการปะทุมีอะไรบ้าง?

4. แบบสตรอมโบเลียน (VEI = 1-3)

- แมกมาไรโอไรท์หรือแอนดีไซต์ มี
ความหนืดสูง ปะทุพุ่งสูง 10-100 ม.
- ปะทุเป็นช่วง ช่วงละ 10-20 นาที

5. แบบพลิเนียน (VEI = 3-8)

- แก๊ส เศษหินพุ่งสูง 5-60 กม.
- บางครั้งความรุนแรงมากเพียง
พอที่จะทำลายโครงสร้างภูเขาไฟ
และระเบิดผนังด้านข้างออก

6. แบบพรีโตพลิเนียน

- ภูเขาใต้ทะเลหรือใต้ธารน้ำแข็ง
- มีน้ำไหลซึมเข้าไปในปล่องภูเขาไฟ
- อาจเกิดการปะทุที่มีน้ำร้อนร่วมด้วย

การปฏิบัติตน

ก่อนภูเขาไฟปะทุ ทำอย่างไร?

1. ศึกษาเส้นทางอพยพท้องถิ่น
2. วางแผนอพยพ และนัดจุดนัดพบ

3. เตรียมอุปกรณ์ยังชีพ หน้ากากกันฝุ่น
4. ศึกษาการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

5. ติดตามข่าวสารอยู่เสมอ

การปฏิบัติตน

ขณะภูเขาไฟปะทุ ทำอย่างไร?

1. พยายามควบคุมสติ

2. อยู่ในอาคาร ใส่เสื้อผิดมิดชิดและหน้ากากกันแก๊ส

3. หากอยู่ที่โล่ง ควรหลบเข้าอาคาร

4. ไม่อยู่บริเวณที่เป็นแอ่ง เพื่อหลีกเลี่ยงลาวาหลาก

5. อยู่บริเวณเหนือลม เพื่อป้องกัน
อันตรายจากแก๊สพิษ

6. อยู่ห่างจากปลายแม่น้ำ ช่องหุบเขา
เพื่อป้องกันอันตรายจากโคลนถล่ม

การปฏิบัติตน

หลังภูเขาไฟปะทุ ทำอย่างไร?

1. ตรวจสอบอาการบาดเจ็บ และปฐมพยาบาล

2. ใส่รองเท้าหุ้มส้น เพื่อป้องกันซากสิ่งหักพัง

3. เปิดวิทยุเพื่อฟังคำแนะนำฉุกเฉิน

4. อย่าเผยแพร่ข่าวลือ

5. จะไปพื้นที่เสี่ยงได้ก็ต่อเมื่อ
มีประกาศจากศูนย์เตือนภัย