การคุ้มครองดูแลผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์

การค้มุ ครองดแู ลผเู้ สียหาย
จากการค้ามนุษย์

ห้องสมดุ ชวี ติ ประจำเดอื นมถิ ุนายน 2565
เรอ่ื ง “หยดุ การคา้ มนษุ ย์ทกุ รปู แบบ STOP HUMAN TRAFFICKING”

สำนักงานพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนุษย์
จงั หวัดสุพรรณบรุ ี |

การค้มุ ครองดูแลผเู้ สยี หายจากการคา้ มนุษย์

สถานการณ์การค้ามนุษย์ในประเทศไทย ส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับการค้ามนุษย์ทั้ง 3 สถานะ
กล่าวคือ 1. เป็นประเทศต้นทาง ที่มีการส่งแรงงาน หรือเด็กและหญิงไปค้ายังต่างประเทศ 2. ประเทศ
ที่เป็นทางผ่าน โดยเป็นประเทศที่ใช้เป็นเส้นทางผ่านของการนำแรงงานข้ามชาติหรือเด็ก และหญิงไปค้า
ในประเทศอื่นๆ และ 3. ประเทศที่เป็นปลายทาง โดยเป็นประเทศ ที่มีการนำแรงงานข้ามชาติ เด็กและหญิง
เข้ามาค้าหรือแสวงหาประโยชน์หรือมีการล่วงละเมิดสิทธิในประเทศ ซึ่งในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ประเทศไทย
ประสบปัญหาค้ามนุษย์หลายประการ และในปี พ.ศ.2564 ประเทศสหรัฐอเมริกาได้จัดระดับ ใน TIP Report
ใหป้ ระเทศไทยอย่ใู นระดบั Tier 2 Watch List: ประเทศท่ีตอ้ งจบั ตามอง ซึ่งขยบั ลงจาก Tier 2 เมื่อปีท่แี ลว้

รัฐบาลไทยระบุว่า ที่ผ่านมาให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการต่อต้านการค้ามนุษย์ซึ่งเป็นวาระแห่งชาติ
การดำเนินการเรื่องนี้ของไทยเป็นไปเพื่อประโยชน์ของสังคมไทย และเพื่อยกระดับมาตรฐานการคุ้มครอง
ดูแลและป้องกนั ไมใ่ ห้ชาวไทย ชาวตา่ งชาติ รวมถึงแรงงานต่างดา้ วในไทยตกเป็นผู้เสยี หายจากการคา้ มนุษย์
(ณรงคก์ ร, 2564)

ทั้งนี้ การแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์ของไทยมีพัฒนาการความคืบหน้าเป็นรูปธรรมอย่างต่อเนื่อง
ตลอดห้วงหลายปีที่ผ่านมา โดยในปี 2020 แม้ในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19
การดำเนนิ งานตอ่ ต้านการคา้ มนุษยข์ องไทยกม็ พี ัฒนาการเชงิ คณุ ภาพอย่างมีนยั สำคัญในท้ัง 3 ดา้ น ไดแ้ ก่

1. การดำเนินคดี มีประสิทธิภาพมากขึ้นและใช้เวลาน้อยลง โดยการพิจารณาคดีกว่าร้อยละ 90
เสร็จสิ้นภายในระยะเวลา 1 ปี การลงโทษผู้กระทำผิดมีอัตราโทษที่สูงขึ้น โดยมีจำนวนผู้ได้รับโทษจำคกุ
5 ปีขึ้นไป มากกว่าร้อยละ 67 ของผู้กระทำผิดที่ได้รับโทษจำคุกทั้งหมด มีการให้ความสำคัญกับการ
ดำเนินคดีต่อเจ้าหน้าที่ของรัฐที่กระทำความผิด และการปราบปรามการค้ามนุษย์ในรูปแบบใหม่
ทางออนไลนท์ ่ีมีจำนวนเพ่มิ ขึ้นในชว่ งสถานการณโ์ ควิด

2. การคุ้มครองดูแลผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ ยังคงยึดหลักการให้ผู้เสียหายเป็นศูนย์กลาง
(Victim-centered Approach) และคำนึงถึงบาดแผลทางจิตใจ (Trauma-informed Care) โดยบูรณาการ
ความร่วมมอื กับภาคประชาสังคมในการจัดบรกิ ารและคุ้มครองชว่ ยเหลอื ผเู้ สียหาย

3. การป้องกันปัญหาการค้ามนุษย์ โดยเฉพาะการบริหารจัดการการทำงานของแรงงานต่างด้าว
3 สัญชาติ ซึ่งภายใต้สถานการณ์โควิด ได้มีการขยายเวลาอนุญาตให้สามารถอยู่ในราชอาณาจักรและ
ทำงานได้จนถึงวันท่ี 31 มีนาคม 2022 จำนวน 240,572 คน ทำให้แรงงานได้รับการคุ้มครอง
ไดร้ บั สทิ ธิต่างๆ ตามกฎหมาย และลดความเส่ยี งตกเปน็ เหย่ือการคา้ มนุษย์

นอกจากนี้ยังมีการออกกฎหมายที่เกี่ยวข้องเพื่อยกระดับมาตรฐานการดูแลแรงงาน เช่น
การยกระดับมาตรฐานที่พักอาศัย สิ่งอำนวยความสะดวกในเรือประมง และการอำนวยความสะดวก
การออกหนังสือคนประจำเรอื อีกทั้งยังมีการฝึกอบรมพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านการบังคับใช้กฎหมาย
ที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ และการสร้างความตระหนักรู้ในกลุ่มเสี่ยงถูก
แสวงหาประโยชนเ์ พือ่ ป้องกันการคา้ มนุษยผ์ า่ นช่องทางต่างๆ อยา่ งตอ่ เน่ือง

รัฐบาลไทยระบุวา่ จะเดินหน้าต่อตา้ นการค้ามนุษย์อย่างจริงจังตอ่ ไป เพื่อปกป้องคุม้ ครองศกั ด์ศิ รี
ความเปน็ มนษุ ยต์ ามหลกั สทิ ธมิ นุษยชนและหลกั มนุษยธรรมท่ีไทยใหค้ วามสำคญั มาโดยตลอด ขณะเดียวกัน
ไทยพร้อมร่วมมอื กับหุ้นส่วนต่างๆ ที่มีเจตนาสร้างสรรค์ ทั้งภายในไทยและต่างประเทศ เพื่อขจัดการค้ามนุษย์
และการบงั คบั ใช้แรงงานในทกุ รูปแบบให้หมดส้ินไปในท่สี ุด

-2-

-3-

การคุ้มครองดูแลผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ จึงเป็นประเด็นสำคัญในการป้องกันและแก้ไข
ปัญหาการค้ามนุษย์ ซึ่งพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ.2551 ได้ให้บทนิยาม
การคา้ มนุษยไ์ วใ้ น มาตรา 6 ไดบ้ ญั ญตั วิ า่ ผใู้ ดเพอ่ื แสวงหาประโยชนโ์ ดยมิชอบ กระทำการอย่างหน่ึงอย่างใด
ดงั ต่อไปนี้

1) เปน็ ธรุ ะจัดหา ซือ้ ขาย จำหนา่ ย พามาจากหรือสง่ ไปยังทีใ่ ด หน่วงเหนย่ี วกักขัง จัดให้อยู่อาศัย
หรอื รับไว้ซึ่งบุคคลใด โดยข่มขู่ ใช้กำลังบังคับ ลกั พาตัว ฉ้อฉล หลอกลวง ใช้อำนาจโดยมิชอบ หรือโดยให้เงิน
หรือผลประโยชน์อย่างอื่นแก่ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลบุคคลนั้น เพื่อให้ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลให้ความยินยอม
แกผ่ กู้ ระทำความผดิ ในการแสวงหาประโยชน์จาก บุคคลท่ตี นดแู ล หรอื

2) เปน็ ธุระจดั หา ซ้ือ ขาย จำหน่าย พามาจากหรือส่งไปยังท่ีใด หนว่ งเหนี่ยวกกั ขัง จัดให้อยู่อาศัย
หรือรบั ไวซ้ ่ึงเดก็

นอกจากนี้ พระราชบัญญัติปอ้ งกนั และปราบปรามการค้ามนษุ ย์ พ.ศ.2551 ไดก้ ำหนดหลักเกณฑ์
ในการใหค้ วามช่วยเหลือผ้เู สียหายจากการกระทำความผิดฐานค้ามนษุ ย์ ดงั น้ี (อริยพร, 2558)

การช่วยเหลือและคุ้มครองสวัสดิภาพผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์ กำหนดให้กระทรวง
การพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์ พิจารณาให้ความช่วยเหลอื แก่บุคคลซึ่งเป็นผู้เสียหายจากการ
กระทำความผิดฐานค้ามนุษย์อย่างเหมาะสมในเรื่องอาหาร ที่พัก การรักษาพยาบาล การบำบัดฟื้นฟู
ทางร่างกายและจิตใจ การให้การศกึ ษา การฝึกอบรม การใหค้ วามชว่ ยเหลือทางกฎหมายการส่งกลับไปยัง
ประเทศเดิมหรือภมู ิลำเนาของผนู้ ้นั การดำเนนิ คดีเพื่อเรยี กร้องคา่ สนิ ไหมทดแทนใหผ้ ู้เสียหายตามระเบียบ
ที่รฐั มนตรีกำหนด โดยใหค้ ำนึงถงึ ศกั ดศิ์ รีความเป็นมนุษย์และความแตกต่างทางเพศ อายุ สญั ชาติ เช้ือชาติ
ประเพณวี ฒั นธรรมของผู้เสียหาย การแจ้งสทิ ธขิ องผู้เสยี หายท่พี ึงได้รับการคุ้มครองในแต่ละขั้นตอนทั้งก่อน
ระหว่าง และหลังการช่วยเหลือ ตลอดจนขอบเขตระยะเวลาในการดำเนินการช่วยเหลือในแต่ละขั้นตอน
และตอ้ งรบั ฟงั ความคดิ เห็นของผเู้ สยี หายก่อนด้วย

ในกรณีที่บุคคลผู้มีสัญชาติไทยตกเป็นผู้เสียหายจากการกระทำความผิดฐานค้ามนุษย์
ในต่างประเทศ หากผู้นั้นประสงค์จะกลับเข้ามาในราชอาณาจักรหรือถิ่นที่อยู่ ให้พนักงานเจ้าหน้าที่
ดำเนินการตรวจสอบว่าบุคคลนั้นเป็นผู้มีสัญชาติไทยจริงหรือไม่ และถ้าบุคคลนั้นเป็นผู้มีสัญชาติไทย
ให้พนกั งานเจ้าหน้าที่ดำเนนิ การตามที่จำเป็นเพื่อให้เดินทางกลับเข้ามาในราชอาณาจักรหรือถิ่นที่อยู่โดยไม่ชักช้า
และใหค้ ำนึงถงึ ความปลอดภัยและสวัสดิภาพของผนู้ ัน้

ในกรณที ่ผี เู้ สยี หายในตา่ งประเทศเป็นคนต่างดา้ วท่ไี ด้รบั อนุญาตให้มีถนิ่ ทอี่ ย่ใู นราชอาณาจักร
ตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมือง หรือเป็นผู้ได้รับการผ่อนผันให้อยู่ในราชอาณาจักรเป็นกรณีพิเศษจาก
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย และก่อนออกนอกราชอาณาจักร สถานะของการได้รับอนุญาตให้มี
ถิ่นที่อยู่เป็นการชั่วคราวยังไม่สิ้นสุด เมื่อได้ตรวจพิสูจน์ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับความถูกต้องของผู้เสียหาย
ทถ่ี อื เอกสารแลว้ หากผนู้ ้นั ประสงค์จะกลับเข้ามาในราชอาณาจักร ให้พนกั งานเจ้าหน้าที่ดำเนินการตามท่ีจำเป็น
เพื่อให้ผู้เสียหายนัน้ เดินทางกลับเข้ามาในราชอาณาจักรโดยไม่ชักช้า ทั้งนี้ ให้คำนึงถึงความปลอดภัยและ
สวัสดิภาพของผู้นั้น และให้ได้รับการพิจารณาให้อยู่ในราชอาณาจักรต่อไปได้ตามสถานะและระยะเวลา
ที่เปน็ อยเู่ ดมิ กอ่ นออกไปนอกราชอาณาจกั ร

-4-

ในกรณที ่ผี ู้เสียหายในตา่ งประเทศเป็นคนต่างด้าวและไมม่ ีเอกสารประจำตัว แต่มีเหตุอันควร
เชื่อได้ว่าเป็นผู้ที่มีหรือเคยมีภมู ิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่ในราชอาณาจักรโดยถูกตอ้ งตามกฎหมาย เมื่อได้ตรวจ
พิสูจน์สถานะของการมีภูมิลำเนาหรือถิ่นที่อยู่ในราชอาณาจักรของผู้นั้นแล้ว หากผู้นั้นประสงค์จะกลับ
เข้ามาในราชอาณาจักร ให้พนักงานเจ้าหน้าที่ดำเนินการตามที่จำเป็นเพื่อให้ผู้เสียหายนั้นเดินทางกลับ
เข้ามาในราชอาณาจักรโดยไม่ซักช้า ทั้งนี้ ให้คำนึงถึงความปลอดภัยและสวัสดิภาพของผู้นัน้ และให้ไดร้ ับ
การพิจารณาให้อยู่ในราชอาณาจักรต่อไปได้ตามสถานะและระยะเวลาที่เป็นอยู่เดิมก่อนออกไป
นอกราชอาณาจกั ร

การจัดตั้งกองทุนเพื่อการป้องกันและปราบปรามการค้ามนษุ ย์ พระราชบัญญัติป้องกันและ
ปราบปรามการคา้ มนษุ ย์ พ.ศ.๒๕๕๓ มาตรา ๔ ไดก้ ำหนดใหจ้ ดั ตง้ั "กองทุนเพ่อื การปอ้ งกนั และปราบปราม
การค้ามนุษย์" ขึ้นในกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เพื่อเป็นทุนใช้จ่ายสำหรับการ
ป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ และเป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารกองทุนโดยผู้มีสิทธิ์ขอรับ
ความช่วยเหลือจากกองทุนฯ ต้องเป็นผูเ้ สยี หายจากการกระทำความผิดฐานค้ามนษุ ย์ ซึ่งกองทุนสามารถให้
ความช่วยเหลือไดใ้ นกรณดี ังตอ่ ไปน้ี

(1) การช่วยเหลอื ผู้เสียหายจากการกระทำความผดิ ฐานค้ามนษุ ย์
(2) การคมุ้ ครองความปลอดภยั ใหแ้ ก่ผเู้ สยี หายจากการกระทำความผิดฐานค้ามนษุ ย์
(3) การช่วยเหลือผู้เสียหายจากการกระทำความผิดฐานค้ามนุษย์ในต่างประเทศ
ให้เดินทางกลับเขา้ มาในราชอาณาจกั รหรือถน่ิ ทอ่ี ยู่
หลักเกณฑ์และเงื่อนไขในการให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายโดยกองทุนเพื่อการป้องกันและ
ปราบปรามการค้ามนุษย์ในการใช้เงินหรือทรัพย์สินของกองทุนสำหรับเพื่อช่วยเหลือผู้เสียหายจากการ
กระทำความผิดฐานค้ามนุษย์ การคุ้มครองความปลอดภัย หรือการช่วยเหลือผู้เสียหายในต่างประเทศ
ให้เดินทางกลับเข้ามาในราชอาณาจักรหรือถิ่นที่อยู่ ให้คณะกรรมการบริหารกองทุนเพื่อการป้องกันและ
ปราบปรามการค้ามนุษย์ อนุมัตใิ หต้ ามความจำเป็นและเหมาะสม โดยคำนงึ ถึงพฤติการณ์และความร้ายแรง
ของการกระทำความผิด ตลอดจนความเสียหายที่ผู้เสียหายได้รับ รวมทั้งโอกาสที่ผู้เสียหายจะได้รับการ
ชว่ ยเหลอื หรอื บรรเทาความเสยี หายจากทางราชการโดยทางอนื่ ดว้ ย ทัง้ น้ี ภายใต้หลักเกณฑแ์ ละเงื่อนไข ดังน้ี
(1) ค่าใช้จ่ายในการครองชีพ ไม่เกินวงเงินครั้งละ ๓,๑๐๐ บาท และจะช่วยได้ไม่เกิน
๓ คร้งั ต่อราย/ตอ่ ปี
(2) คา่ ใช้จา่ ยในการรักษาพยาบาล ใหจ้ า่ ยเท่าที่จา่ ยจริง แต่ไม่เกิน ๓๐,๐๐๐ บาท และให้
รวมถึงค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับค่าพาหนะ คำอาหารระหว่างติดต่อรักษาพยาบาล ไม่เกินวงเงินครั้งละ
๒,000 บาท และจะช่วยได้ไม่เกิน ๓ ครั้ง ต่อราย/ต่อปี แต่หากพบว่ามีคำใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล
เกินกว่าวงเงินที่ระบุไว้ขา้ งต้น สามารถให้ความชว่ ยเหลอื ได้ตามความจำเป็นและหมาะสม โดยอ้างอิงจาก
หลกั ฐานทางการแพทย์
(3) ค่าใช้จ่ายในการบำบัดฟื้นฟูทางร่างกายและจิตใจ ให้จ่ายเท่าที่จ่ายจริง แต่ไม่เกิน
๒๐,๐๐๐ บาท
(4) ค่าขาดประโยชน์ทำมาหาได้ในระหว่างที่ไม่สามารถประกอบการงานไต้ตามปกติ
ใหจ้ า่ ยในอตั ราวันละไม่เกิน ๓๐๐ บาท เป็นระยะเวลาไมเ่ กิน ๑ ปี นบั แตว่ ันทีไ่ มส่ ามารถประกอบการงาน
ไดต้ ามปกตผิ ู้เสียหายน้ัน

-5-

(๕) ค่าใชจ้ ่ายในการช่วยเหลอื เปน็ เคร่ืองอุปโภคบริโภค ไมเ่ กนิ วงเงินครง้ั ละ ๓,๐๐๐ บาท
และจะชว่ ยไดไ้ ม่เกนิ ๓ คร้งั ตอ่ ราย/ตอ่ ปี

(๖) คา่ ใชจ้ า่ ยในการจดั หาท่พี กั ตามความเหมาะสม
(๗) คา่ ใช้จา่ ยในการศึกษาหรือฝึกอบรม
(๘) ค่าใช้จ่ายในการให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายหรือการดำเนินคดี เพื่อเรียกร้อง
คา่ สินไหมทดแทน หรือตามคำสั่งศาล
(9) คา่ ใช้จา่ ยในการสง่ กลบั ไปยังประเทศเดมิ หรือภูมิสำเนา
(1๐) ค่าใช้จ่ายในการช่วยเหลือผู้เสียหายในต่างประเทศให้เดินทางกลับเข้ามา
ในราชอาณาจกั รหรือถ่นิ ท่ีอยู่
(11) ค่าใชจ้ ่ายในกรณีอื่นๆ ตามท่ีคณะกรรมการอนมุ ตั เิ ป็นการเฉพาะราย

เอกสารอา้ งอิง

อริยพร โพธิ์ใส. (2558). หลักเกณฑ์ในการเยียวยาผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์. จุลนิติ, พ.ค.-มิ.ย.58, 69-170.
สบื ค้นจาก http://web.senate.go.th/lawdatacenter/includes/FCKeditor/upload/Image/b/all/all51.pdf

ณรงค์กร มโนจันทร์เพญ็ . (2564). รายงานค้ามนุษยส์ หรัฐฯ 2021: ไทยขยับลงอยูร่ ะดับ Tier 2 Watch List.
สืบคน้ จาก https://thestandard.co/trafficking-in-persons-repor-2021/