เอกสารประกอบการเรียนรู้ รายวิชา เชื้อเพลิงเพื่ อการคมนาคม ว23203 ผู้สอน ครูจิณห์ณิภา นาคะเสนีย์ กลุ่มสาระวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2566 โรงเรียนรัษฎานุประดิษฐ์อนุสรณ์ ชื่ อนักเรียน.................................................... เลขที่............ ชั้น..........
คำอธิบายรายวิชาเพิ่มเติม เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม รายวิชา เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม (ว23203) กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ ระดับชั้น มัธยมศึกษาปีที่ 3 จำนวน 2 คาบ/สัปดาห์ เวลา 40 ชั่วโมง จำนวน 1.0 หน่วยกิต ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2566 ศึกษา วิเคราะห์ ทดลอง องค์ประกอบและประเภทของปิโตรเลียม หินต้นกำเนิดและแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม การสำรวจและแหล่งปิโตรเลียม ผลกระทบและแนวทางแก้ไขที่เกิดจากการสำรวจและการผลิตปิโตรเลียม การแยกก๊าซ ธรรมชาติ การกลั่นน้ำมันดิบ ผลิตภัณฑ์จากก๊าซธรรมชาติและจากการกลั่นน้ำมันดิบ และการใช้ประโยชน์ ผลกระทบ จากกระบวนการผลิต ผลิตภัณฑ์จากปิโตรเลียมและแนวทางแก้ไข สถานการณ์พลังงานของโลกและของประเทศไทย การใช้พลังงานด้านการคมนาคมของประเทศไทย การกำหนดราคาน้ำมันเชื้อเพลิง ผลกระทบและแนวทางการแก้ไขผลจากการ ใช้เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม เชื้อเพลิงที่เป็นพลังงานทดแทน โดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ การสืบเสาะหาความรู้ ความคิด ความเข้าใจ สามารถสื่อสารสิ่งที่รู้ มีความสามารถในการตัดสินใจ นำความรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน มีจิตวิทยาศาสตร์ จริยธรรม คุณธรรมและค่านิยมที่เหมาะสม ผลการเรียนรู้ 1. บอกแหล่งพลังงานที่นำมาใช้ประโยชน์เพื่อการคมนาคมขนส่ง 2. อธิบายความสำคัญของปิโตรเลียม 3. อธิบายกระบวนการเกิด องค์ประกอบและประเภทของปิโตรเลียม 4. อธิบายลักษณะของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียม 5. ทดลองเลียนแบบและอธิบายลักษณะของหินกักเก็บปิโตรเลียม หินปิดกั้นปิโตรเลียม และแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม 6. อธิบายขั้นตอนการสำรวจปิโตรเลียม การผลิตปิโตรเลียมและบอกแหล่งปิโตรเลียมที่สำคัญของโลกและของประเทศ ไทย 7. อธิบายผลกระทบที่เกิดจากการสำรวจและการผลิตปิโตรเลียมที่มีต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และแนวทางแก้ไข 8. อธิบายกระบวนการแยกก๊าซธรรมชาติและกระบวนการกลั่นน้ำมันดิบได้ 9. อธิบายผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมและการนำไปใช้ประโยชน์ 10. อธิบายโครงสร้างราคาและวิเคราะห์สถานการณ์การใช้น้ำมันเชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม 11. อธิบายปริมาณสำรองของปิโตรเลียม และ แก๊สธรรมชาติ 12. อธิบายประเภทและการใช้ประโยชน์ จากเชื้อเพลิงที่เป็นพลังงานทดแทน 13. นำเสนอแนวทางการใช้ปิโตรเลียม และแก๊สธรรมชาติ อย่างประหยัดและถูกวิธี รวมทั้งหมด 10 ผลการเรียนรู้
ระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ชั้น ม. 3/1-2 ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2566 รหัสวิชา ว23203 รายวิชา เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม สาระพื้นฐาน สาระเพิ่มเติม 2 คาบ/สัปดาห์ 1 หน่วยกิต สัดส่วนคะแนนจากคะแนนเต็ม 100 คะแนน ระหว่างเรียน : กลางภาคเรียน:ปลายภาคเรียน=60:20:20 หน่วยการเรียนรู้/สาระการเรียนรู้ ผลการเรียนรู้ จำนวน ชั่วโมง ภาระงาน น้ำหนัก ระหว่าง เรียน กลาง ภาค ปลาย ภาค บทที่ 1 การสำรวจและการผลิตปิโตรเลียม 1.1 เชื้อเพลิงซากดึกดำบรรพ์ 1.2 ปิโตรเลียม 1.3 การสำรวจปิโตรเลียม 1.4 การผลิตปิโตรเลียม 1.5 แหล่งปิโตรเลียม 1.6 ผลกระทบที่เกิดจากการสำรวจและการผลิต ปิโตรเลียมต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และ แนวทางแก้ไข 1. บอกแหล่งพลังงานที่นำมาใช้ประโยชน์เพื่อการคมนาคมขนส่ง 2. อธิบายความสำคัญของปิโตรเลียม 3. อธิบายกระบวนการเกิด องค์ประกอบและประเภทของ ปิโตรเลียม 4. อธิบายลักษณะของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียม 5. ทดลองเลียนแบบและอธิบายลักษณะของหินกักเก็บปิโตรเลียม หินปิดกั้นปิโตรเลียม และแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม 6. อธิบายขั้นตอนการสำรวจปิโตรเลียม การผลิตปิโตรเลียม และบอกแหล่งปิโตรเลียมที่สำคัญของโลกและของประเทศไทย 7. อธิบายผลกระทบที่เกิดจากการสำรวจและการผลิตปิโตรเลียม ที่มีต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และแนวทางแก้ไข 8 - แผนผัง ความคิด (10 คะแนน) - แบบทดสอบ (5 คะแนน) 15 - - บทที่ 2 ผลิตภัณฑ์จากปิโตรเลียม 2.1 กระบวนการในโรงแยกก๊าซธรรมชาติ 2.2 ผลิตภัณฑ์จากก๊าซธรรมชาติและการใช้ ประโยชน์ 2.3 กระบวนการในโรงกลั่นน้ำมันดิบ 2.4 ผลิตภัณฑ์จากน้ำมันดิบและการใช้ประโยชน์ 2.5 ประโยชน์และผลกระทบที่เกิดจาก กระบวนการผลิตผลิตภัณฑ์จากปิโตรเลียม และ แนวทางแก้ไข 8. อธิบายกระบวนการแยกก๊าซธรรมชาติและกระบวนการกลั่น น้ำมันดิบได้ 9. อธิบายผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมและการนำไปใช้ประโยชน์ 10 - การ์ด pop up หอกลั่น (15 คะแนน) 15 ประเมินผลกลางภาค 2 20 - บทที่ 3 สถานการณ์การใช้เชื้อเพลิงเพื่อการ คมนาคม 3.1 สถานการณ์พลังงานของโลกและของ ประเทศไทย 3.2 การใช้เชื้อเพลิงด้านการคมนาคมของ ประเทศไทย 3.3 การกำหนดราคาน้ำมันเชื้อเพลิง 3.4 ผลกระทบและแนวทางแก้ไขผลจากการใช้ เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม 10. อธิบายโครงสร้างราคาและวิเคราะห์สถานการณ์การใช้น้ำมัน เชื้อเพลิงเพื่อการคมนาคม 11. อธิบายปริมาณสำรองของปิโตรเลียม และ แก๊สธรรมชาติ 8 - แบบทดสอบ (10 คะแนน) - การสรุป โครงสร้าง ราคาน้ำมัน (5 คะแนน) 15 บทที่ 4 พลังงานทดแทนเพื่อการคมนาคม 4.1 น้ำมันแก๊สโซฮอล์ 4.2 ไบโอดีเซล 4.3 ก๊าซธรรมชาติ 4.4 เชื้อเพลิงไฮโดรเจน 4.5 เครื่องยนต์ไฮบริด 4.6 การใช้ปิโตรเลียม และแก๊สธรรมชาติ อย่างประหยัดและถูกวิธี 12. อธิบายประเภทและการใช้ประโยชน์ จากเชื้อเพลิงที่เป็น พลังงานทดแทน 13. นำเสนอแนวทางการใช้ปิโตรเลียม และแก๊สธรรมชาติ อย่างประหยัดและถูกวิธี 10 - สื่อรณรงค์ การประหยัด พลังงานและ การใช้พลังงาน ทดแทน (15 คะแนน) 15 ประเมินผลปลายภาค 2 20 รวมระหว่างเรียน/กลางภาคเรียน/ปลายภาคเรียน 20 100 60 20 20
☺ จุดประสงค์การเรียนรู้ - บอกแหล่งพลังงานที่น ามาใช้ประโยชน์เพื่ อการคมนาคมขนส่ง - อธิบายความส าคัญของปิโตรเลียม - อธิบายกระบวนการเกิด องค์ประกอบและประเภทของปิโตรเลียม ลักษณะของหินต้นก าเนิดปิโตรเลียม - ทดลองเลียนแบบและอธิบายลักษณะของหินกักเก็บปิโตรเลียม หินปิดกั้นปิโตรเลียม และแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม - อธิบายขั้นตอนการส ารวจปิโตรเลียม การผลิตปิโตรเลียมและบอกแหล่งปิโตรเลียมที่ส าคัญของโลกและของประเทศไทย - อธิบายผลกระทบที่เกิดจากการส ารวจและการผลิตปิโตรเลียมที่มีต่อสิ่ งมีชีวิตและสิ่ งแวดล้อม และแนวทางแก้ไข เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์ เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์(Fossil Fuel) เป็นแหล่งพลังงานสิ้นเปลืองหรือพลังงานที่ใช้แล้วหมดไป เกิดจากการแปร สภาพของซากพืชซากสัตว์ที่ตายทับถมกันอยู่ในชั้นหินตะกอนใต้ผิวโลก ภายใต้ภาวะที่อุณหภูมิสูง ความดันสูง เป็นเวลาหลายล้านปี เป็นแหล่งพลังงานส าคัญของโลก ทั้งในด้านอุตสาหกรรม การคมนาคมหรือ แม้แต่การผลิตกระแสไฟฟ้า ขณะเดียวกันก็มีผลกระทบ ต่อสิ่งแวดล้อม เนื่ องจากการเผาไหม้ของเชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์มาใช้นั้นก่อให้เกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2 ) ตลอดจนก๊าซ เรือนกระจกอื่น ๆ ไปสู่ชั้นบรรยากาศ ส าหรับเชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์ที่แบ่งได้เป็น 3 ชนิด คือ ถ่านหิน หินน ้ามันและปิโตรเลียม 1. ถ่านหิน (Coal) เป็นเชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์ที่มีสีด าหรือสีน ้าตาลด า ติดไฟได้ เกิดขึ้นเมื่ อประมาณ 300 ล้านปี มาแล้ว เกิดขึ้นจากซากพืชจ านวนมากตายทับถมกันอยู่ภายใต้ชั้นดินถูกแบคทีเรียและเชื้อราเปลี่ยนสภาพเป็นอินทรียวัตถุ ในภาวะที่ มีออกซิเจนน้อย อุณหภูมิและความดันสูง จนกลายเป็นสารประกอบอินทรีย์ที่มีปริมาณคาร์บอนแตกต่างกันไป ถ่านหินที่มีปริมาณ คาร์บอนมาก ก็จะให้ค่าพลังงานความร้อนมาก ซึ่งถ่านหินที่พบมีหลายประเภท เรียงตามระดับความลึกนับจากผิวโลกลง ดังนี้ หน่วยที่1 การส ารวจ และการผลิตปิ โตรเลียม (8 ชวั่โมง) เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า1 พีต (Peat) เป็นถ่านหินที่อยู่ตื้นที่สุด มีปริมาณคาร์บอนเป็นส่วนประกอบอยู่ 50-60% ลักษณะของถ่านหินชนิดนี้ ยังมีซากพืชให้เห็นเป็นโครงสร้างอยู่ ลิกไนต์ (Lignite) เป็นถ่านหินที่มีสีน ้าตาลด า มีคาร์บอนเป็นส่วนประกอบอยู่ 60-70% นอกจากนี้ ยังมีก ามะถันและความชื้นสูง โดยมีความชื้นสูงมากกว่า 45% จึงมีคุณภาพ ต ่า มักใช้เป็นเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟ้าในโรงงานไฟฟ้า บิทูมินัส (Bituminous) เป็นถ่านหินสีด าสนิท เป็นมันวาว มีคุณภาพสูง ให้ค่าความร้อนสูงกว่าพีตและลิกไนต์เมื่ อ เผาไหม้ เนื่ องจากมีคาร์บอนเป็นส่วนประกอบอยู่ถึง 80-90% โดยมีความชื้นอยู่ต ่ากว่า 20% ใช้ในการถลุงโลหะ หรือผลิตกระแสไฟฟ้า นอกจากนี้ ยังมีถ่านหินประเภทซับบิทูมินัส (Subbituminous) ซึ่งมีคุณภาพอยู่ระหว่าง ลิกไนต์และบิทูมินัส และมีคาร์บอนเป็นส่วนประกอบอยู่ประมาณ 75-80% มีความชื้นประมาณ 20-30% แอนทราไซต์ (Anthracite) เป็นถ่านหินที่มีคุณภาพดีที่สุด เนื่ องจากอยู่ชั้นลึกที่สุดจึงถูกแรงกดดัน และความร้อนใต้ผิวโลกอัดจนท าให้เหลือแต่คาร์บอน โดยมีปริมาณคาร์บอนเป็นส่วนประกอบอยู่ถึง 90% ขึ้นไป มีความชื้นน้อยกว่า 15% ซึ่งถือว่าต ่าที่สุด ให้ค่าความร้อนสูง ส าหรับในประเทศไทย ยังไม่พบถ่านหินชนิดนี้ นิยมใช้ท าเชื้อเพลิงในอุตสาหกรรมต่างๆ สปัดาหท์ ี่1
2. หินน ้ามัน (Oil Shale) เป็นหินตะกอนเนื้ อละเอียดทีมีลักษณะคล้ายหินดินดาน เรียงตัวเป็นชั้นบางๆ มีสีน ้าตาลอ่อน ถึงเข้ม มีลักษณะแข็งและเหนียว เกิดจากการแปรสภาพของซากพืชโดยเฉพาะพวกสาหร่าย และซากสัตว์ ที่สะสมอยู่ในหินตะกอน เป็นระยะเวลานาน ภายใต้อุณหภูมิสูงและความดันสูงจากการจมตัวลงของพื้นโลก หินน ้ามันมีสารประกอบอินทรีย์ เรียกว่า เคอโร เจน (Kerogen) ปนอยู่ เมื่ อได้รับอุณหภูมิสูง จะสลายตัวเป็นน ้ามันหินซึ่งมีลักษณะเหมือนน ้ามันดิบ นิยมใช้ในการผลิตกระแสไฟฟ้า โดยสรุปแล้วเราแบ่ง ชนิดของถ่านหินตาม ปริมาณคาร์บอนใน ถ่านหิน ได้ถึง 5 ชนิด เลยนะคะ ประเด็นส าคัญ - พีต เป็นล าดับเริ่ มต้นของกระบวนการเกิดถ่านหิน - แหล่งถ่านหินที่ส าคัญของประเทศไทยพบที่ อ.แม่เมาะ จ.ล าปาง - ในประเทศไทยจะพบแค่พีต และซับบิทูมินัส แต่มีปริมาณไม่เพียงพอจึงต้องน าเข้า เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 2 ประเด็นส าคัญ - เคอโรเจน มีองค์ประกอบหลักเป็นธาตุคาร์บอน ไฮโดรเจน ออกซิเจน ไนโตรเจนและก ามะถัน - หินน ้ามันจัดเป็นหินต้นก าเนิดปิโตรเลียมที่มีปริมาณสารอินทรีย์สูงกว่า หินดินดานซึ่งเป็นแหล่งก าเนิดปิโตรเลียมเหมือนกัน - แหล่งหินน ้ามันที่ส าคัญของไทยอยู่ที่ อ.แม่สอด จ.ตาก และ อ.ลี้ .ล าพูน -
3. ปิ โตรเลียม (Petroleum) เป็นสารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่เกิดจากซากสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์ ที่สะสมทับถมกันอยู่ กับชั้นตะกอนดินทั้งบนบกและในทะเลเป็นเวลาหลายล้านปี ภายใต้สภาวะที่มีก๊าซออกซิเจนน้อย ท าให้ซากสิ่งมีชีวิตถูกแบคทีเรีย และเชื้อราเปลี่ยนสภาพเป็นอินทรียวัตถุ และทรุดตัวจมลงใต้ผิวโลก แรงกดและอุณหภูมิที่สูงขึ้นท าให้อินทรีย์วัตถุเปลี่ยนสภาพเป็น สารประกอบไฮโดรคาร์บอน ที่เรียกว่า ปิโตรเลียม ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานส าคัญในการคมนาคมขนส่ง การผลิตกระแสไฟฟ้าและใช้ เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมปิโตรเคมี องค์ประกอบที่ส าคัญของปิโตรเลียม คือธาตุไฮโดรเจน คาร์บอนและก๊าซชนิดอื่นๆปะปนอยู่เล็กน้อย เช่น ก๊าซไนโตรเจน (N2 ) คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2 ) ก๊าซไฮโดรเจนไดซัลไฟด์ (H2 S ) ก๊าซออกซิเจน (O2 ) และโลหะหนักบางชนิด เช่นปรอท ปิโตรเลียมแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ตามสถานะ คือ 3.1 น ้ามันดิบ (Crude Oil) มีสถานะตามธรรมชาติเป็นของเหลว มีองค์ประกอบที่ซับซ้อน น ้ามันดิบมีสีน ้าตาลถึงด า มีความหนาแน่นประมาณ 0.79-0.95 g/cm3 (น้อยกว่าน ้า) มีคาร์บอนเป็นองค์ประกอบหลักมากกว่า 80% นอกจากนั้นเป็น โฮโดรเจน ส่วนน ้า สารประกอบพวกก ามะถันหรือไนโตรเจนมีปริมาณเล็กน้อย 3.2 ก๊าซธรรมชาติ (Natural Gas) เป็ นปิ โตรเลียมที่ มีที่ มีสถานะก๊าซ ณ อุณหภูมิและความดันในชั้นกักเก็บ ประกอบด้วยคาร์บอนตั้งแต่ 1-4 อะตอม มันเป็นส่วนผสมของก๊าซหลาย ๆ ชนิด เช่น มีเทน อีเทน โพรเพน แต่มีก๊าซมีเทน (CH4 ) เป็นองค์ประกอบหลัก อาจจะมีก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2 ) ก๊าซไฮโดรเจนไดซัลไฟต์หรือแก๊สไข่เน่า (H2 S) ก๊าซไนโตรเจน (N2 )และน ้า ปะปนอยู่บ้าง ก๊าซธรรมชาตินี้ ไม่มีสี ไม่มีกลิ่ น แต่โดยทั่วไปแล้วบริษัทผลิตก๊าซจะผสมสิ่ งที่เรียกว่า Mercaptan (เมอร์แคปเทน) ซึ่งมีส่วนผสมของก ามะถันเข้าไป ท าให้มีกลิ่นแปลก ๆ เพื่ อให้ง่ายต่อการตรวจจับเมื่ อมีแก๊สรั่ว ปิโตรเลียมประเภทต่างๆ มีลักษณะแตกต่างกันไป ขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง เช่น สัดส่วนองค์ประกอบของไฮโดรเจนกับ คาร์บอน ชนิดของอินทรียวัตถุที่เป็นต้นก าเนิด สภาพแวดล้อมของแหล่งที่เก็บปิโตรเลียม เป็นต้น เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย์ หน้า 3 ประเด็นส าคัญ - ก๊าซธรรมชาติเหลว มีสถานะก๊าซเมื่ ออยู่ที่ผิวโลก แต่จะมีสถานะเป็นของเหลวสีเหลือง เมื่ ออยู่ภายใต้แหล่งกักเก็บ ใกล้เปลือกโลกภายใต้สภาวะที่อุณหภูมิสูงและความดันสูง - ปิโตรเลียมที่เกิดขึ้นใต้ผิวโลก เกิดจากหินต้นก าเนิดปิโตรเลียม และจะถูกเก็บสะสมไว้ใน หินกักเก็บปิโตรเลียม หรือหินอุ้มปิโตรเลียม - แหล่งน ้ามันดิบที่พบแห่งแรกของประเทศไทย คือบ่อต้นขาม พบที่ อ.ฝาง จ.เชียงใหม่
หินต้นก าเนิดปิ โตรเลียม (Source Rock) เป็นหินตะกอนหรือหินชั้นที่มีสารอินทรีย์ แทรกปนอยู่ เมื่ อมีการเปลี่ยนแปลงสภาพทางธรณีวิทยาภายใต้ความร้อนและความดัน จะเกิดการเปลี่ยนสภาพและสลายตัวเป็นปิโตรเลียม หินก าเนิดปิโตรเลียมเช่น หินดินดาน หินโคลน และทั่วไปควรมีสารอินทรีย์มากกว่า 1.5% หินกักเก็บปิ โตรเลียมหรือหินอุ้มปิ โตรเลียม (Reservoir Rock) เป็นแหล่งสะสมตัวใหม่ของปิโตรเลียมที่ไหลซึม ออกมาจากแหล่งก าเนิดปิโตรเลียมตามร้อยแยกและรูพรุนของหิน จากบริเวณที่มีความดันสูงกว่าไปยังบริเวณที่ต ่ากว่า อาจมี สาเหตุมาจากการเคลื่ อนไหวของเปลือกโลกหรือความดันที่เกิดจากการทับถมกันของชั้นหินเหนือแหล่งก าเนิดปิโตรเลียม หินกักเก็บปิโตรเลียมที่ดีควรมีรูพรุนหรือมีช่องว่างในเนื้ อหิน โดยสัดส้วนในการสะสมตัวของปิโตรเลียม ร้อยละ 59 สะสม ในหินทราย ร้อยละ 40 พบในหินปูนและ มีเพียงร้อยละ 1 ที่พบในหินแกรนิต นอกจากช่องว่างที่อยู่ในหินแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆที่มีผล ท าให้น ้ามันดิบและก๊าซธรรมชาติกักเก็บอยู่ในหินกักเก็บปิโตรเลียม เช่นลักษณะการวางตัวของหินกักเก็บปิโตรเลียม อุณหภูมิ ความดัน หินปิ ดกั้น (Seal หรือ Cap Rock) คือหินที่มีเนื้ อละเอียดแน่นเช่นพวกหินดินดาน หินโคลน หินปูน ปิดทับอยู่ด้านบนของ หินกักเก็บปิโตรเลียม ถ้าไม่มีหินปิดกั้นปิโตรเลียม เมื่ อเปลือกโลกเกิดการเคลื่ อนตัวหรือมีความดันที่เกิดจากน ้าหนักของชั้นหินที่ทับ ถมอยู่เหนือแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม จะท าให้ปิโตรเลียมเคลื่ อนที่ผ่านรูพรุนระหว่างหินสู่ผิวโลกและระเหยจนหมด หินต้นก าเนิดปิ โตรเลียม หินกักเก็บปิ โตรเลียม หินปิ ดกั้น ประเด็นส าคัญ - โครงสร้างที่ปิโตรเลียมถูกกักเก็บไว้ในกินกักเก็บปิโตรเลียม และมีหินปิดกั้นปิดทับไว้ เราเรียกรวมว่า “แหล่งกักเก็บ ปิโตรเลียม” - ภายในแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม จะพบได้ทั้งน ้ามันดิบ ก๊าซธรรมชาติและน ้า เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 4 สปัดาหท์ ี่ 2
ชนิดของแหล่งกักเก็บปิ โตรเลียม การเกิดปิโตรเลียมนั้น จะเกิดขึ้นด้วยปัจจัยต่างๆ ประกอบด้วย หินต้นก าเนิด ซึ่งเป็นชั้นหินดินดานที่มีสารอินทรีย์สูง เมื่ อ ถูกกดทับจนเนื้ อหินแน่นขึ้น จะบีบให้ปิโตรเลียมขึ้นสู่ด้านบนไปสะสมอยู่ในหินอุ้มปิโตรเลียม ซึ่งถ้าปิโตรเลียมในหินอุ้มนี้ ไม่มีสิ่งใด กีดขวาง ปิโตรเลียมจะซึมสู่พื้นผิวและระเหยไป แต่ถ้ามีหินปิดกั้นปิโตรเลียม มาปิดกั้นไว้ จะเกิดเป็นแหล่งกักเก็บปิโตรเลียมขึ้น แหล่งกักเก็บปิโตรเลียม แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ 1. แหล่งกกัเก็บปิโตรเลียมที่เกิดจากโครงสรา้งทางธรณีวิทยา (Structural Trap) ซึ่งเป็นลักษณะโครงสร้างที่เกิด จากเปลี่ยนรูปของชั้นหิน เช่นการพับ หรือการแตก หรือทั้ง 2 อย่างที่เกิดขึ้นกับหินอุ้มปิโตรเลียมและหินปิดกั้นปิโตรเลียมที่สะสม น ้ามันไว้ แบ่งออกได้อีก 3 ลักษณะ คือ 1.1 โครงสร้างกักเก็บในชั้นหินโค้งรูปประทุนคว ่า (Anticline Trap) เกิดจากการหักงอของชั้นหินหรือแรงดันที่เกิด จากการเคลื่ อนที่ของเปลือกโลก ท าให้ชั้นหินมีรูปโค้งคล้ายกระทะ น ้ามันและก๊าซธรรมชาติจะไหลไปสะสมตัวกันที่จุดสูงสุดของ โครงสร้างที่มีหินปิดทับอยู่ด้านบน ซึ่งโครงสร้างแบบนี้ ถือว่ามีประสิทธิภาพดีที่สุดในการกักเก็บ 1.2 โครงสร้างกักเก็บจากรอยเลื่ อน (Fault Trap) เกิดจากรอยเลื่ อนที่มีลักษณะเป็นรอยแตกของหิน เคลื่ อนที่ไป ในทิศตรงข้ามกันและขนานไปกับรอยแตกที่เกิดขึ้น ซึ่งในประเทศไทย แหล่งก๊าซธรรมชาติและแหล่งน ้ามันมักเป็นโครงสร้างกักเก็บ ชนิดนี้ 1.3 โครงสร้างกักเก็บจากชั้นเกลือที่แทรกขึ้นมาเป็นรูปโดม (Salt Dome Trap) เกิดจากชั้นหินที่ถูกดันให้โก่งตัว ด้วยชั้นเกลือ เกิดเป็นลักษณะคล้ายกระทะคว ่า และมีปิโตรเลียมมาสะสมตัวบริเวณชั้นหินกักเก็บรอบ ๆ โครงสร้างรูปโดมนี้ 2. แหล่งกกัเก็บปิโตรเลียมที่มีโครงสรา้งกกัเก็บแบบล าดบัชนั้หิน (Stratigraphic Trap) เป็นลักษณะการกักเก็บ ปิโตรเลียมที่เกิดจากการเปลี่ยนชนิดของหิน หรือล าดับชั้นหิน หรือเกิดรอยชั้นไม่ต่อเนื่ อง โดยที่ชั้นหินกักเก็บปิโตรเลียมจะถูกปิด ล้อมเป็นกระเปาะอยู่ระหว่างชั้นหินที่มีเนื้ อแน่น ปิโตรเลียมไม่สามารถไหลซึมผ่านได้ โครงสร้างแหล่งกักเก็บปิ โตรเลียม (Petroleum Trap) เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 5
การส ารวจปิโตรเลียม แบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอน ที่มา Facebook กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ ประเด็นส าคัญ - แหล่งกักเก็บปิโตรเลียมต้องประกอบด้วย หินกักเก็บปิโตรเลียมและหินปิดกั้น - แหล่งกักเก็บปิโตรเลียมบางบริเวณอาจมีโครงสร้างแหล่งกักเก็บปิโตรเลียมเพียงโครงสร้างเดียว เช่นแหล่งน ้าพอง จ. ขอนแกน่หรืออาจมีหลายโครงสรา้งขนาดเล็กรวมกนัอยูใ่นบริเวณใกลเ้คียงกนัเชน่แหลง่น ้ามนัดิบสิริกิต์ิจ.กา แพงเพชร เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 6 การส ารวจปิ โตรเลียม สปัดาหท์ ี่ 3
ขนั้ที่1 การส ารวจทางธรณีวิทยา เพื่ อหาลักษณะรูปแบบของชั้นวางหินและ ชนิดของหิน โดยใข้ข้อมูลทางธรณีวิทยา เช่นภาพถ่ายทางอากาศ ภาพถ่าย ดาวเทียม แผนที่และรายงานทางธรณีวิทยา เพื่ อวิเคราะห์หาองค์ประกอบของ การเป็นแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม ขนั้ที่2 การส ารวจทางธรณีฟิ สิกส์ เป็นการส านวจเพื่ อหาข้อมูลรูปแบบ การวางตัวข้องชั้นหิน โดยใช้สมบัติทางกายภาพ มีหลายวิธีเช่นการวัดค่าไหว สะเทือน การวัดค่าความเข้มสนามแม่เหล็กของโลกและความถ่วงจ าเพาะของ ชั้นหิน การส ารวจทางธรณีฟิสิกส์ท าให้ทราบขอบเขตของแหล่งสะสมตะกอน ทางธรณีวิทยาและลักษณะรูปแบบการวางตัวของชั้นหินใต้ผิวโลก ขนั้ที่3 การเจาะส ารวจ เมื่ อได้ผลจากขั้นที่ 1 และ 2 เราจะสามารถก าหนด ต าแหน่งหลุมเจาะส ารวจ เพื่ อเจาะพิสูจน์ว่ามีปิโตรเลียมภายในแหล่งกักเก็บ ปิโตรเลียมหรือไม่ นอกจากนี้ ยังเป็นการตรวจหาอายุของหิน โครงสร้างและล าดับ ชั้นหิน คุณภาพของปิโตรเลียมที่พบและปริมาณการไหล ท าให้ทราบปริมาณส ารอง ปิโตรเลียมของแหล่งนั้น และค านวณความคุ้มค้าในการลงทุนต่อไป เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 7
สรุปว่า ขั้นตอนในการส ารวจปิ โตรเลียมมีทั้งหมด............... ขั้น คือ 1. ขั้น ......................................................... เพื่ อ...................................................... โดยใช้....................................... 2. ขั้น ......................................................... เพื่ อ...................................................... โดยใช้....................................... 3. ขั้น ......................................................... เพื่ อ...................................................... โดยใช้....................................... เก่งมาก!!!!!! ขั้นตอนแสดงการส ารวจปิโตรเลียม เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 8
เมื่ อท าการส ารวจปิโตรเลียมครบทั้ง 3 ขั้นตอนแล้ว พบว่าแหล่งกักเก็บปิโตรเลียมนั้นคุ้มค่าต่อการลงทุน ผู้ประกอบการจะ เริ่ มวางแผนการผลิตปิโตรเลียม โดย 1. ออกแบบการวางหลุมผลิตปิโตรเลียมให้อยู่ในต าแหน่งที่เหมาะสม 2. ออกแบบอุปกรณ์การผลิต เพื่ อให้การผลิตปิโตรเลียมด าเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ 3. เจาะหลุม การเจาะหลุมมีทั้งการเจาะหลุมบนบกและในทะเล 4. แยกน ้าที่ปะปนมากับปิโตรเลียม 5. แยกน ้ามันดิบส่งไปยังโรงกลั่นน ้ามัน โดยใช้เรือหรือยานพาหนะอื่นๆ 6. ส่วนที่เป็นก๊าซธรรมชาติ จะแยกออกเป็น 4 ส่วนคือก๊าซธรรมชาติ ก๊าซธรรมชาติเหลว น ้า และคาร์บอนไดออกไซด์ เมื่ อแยกแล้วจะน าก๊าซธรรมชาติมาเพิ่มความดัน และส่งไปตามท่อส่งก๊าซไปยังโรงแยกก๊าซ ส่วนก๊าซธรรมชาติเหลวจะถูกส่งไปทาง เรือไปยังโรงกลั่นน ้ามันดิบต่อไป เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 9 การผลิตปิ โตรเลียม รู้ไว้ใช่ว่า - โรงแยกก๊าซของประเทศไทยอยู่ที่จังหวัดระยอง - แท่นผลิตปิโตรเลียมส่วนใหญ่ของประเทศไทย อยู่ที่อ่าวไทย
แหล่งปิโตรเลียมที่ค้นพบแล้วทั่วโลกตอนนี้ มีประมาณ 30,000 แหล่ง ซึ่งกระจายอยู่ทั้งบนบกและในทะเล แหล่งปิโตรเลียมที่ ใหญ่และส าคัญของโลกส่วนมากจะอยู่ในกลุ่มประเทศแถบ ตะวันออกกลางและเป็นสมาชิกผู้ส่งออกน ้ามันของโลก (หรือกลุ่ม โอเปก) อันได้แก่ ประเทศซาอุดีอาระเบีย อิหร่าน อิรัก คูเวต การตาร์ สหพันธ์รัฐอาหรับเอมิเรตส์ กลุ่มประเทศแถบทะเลแคริบเบียน ซึ่งได้แก่ ประเทศเวเนซูเอลลา โคลัมเบีย เม็กซิโก และตรินิแดด รวมทั้งเอควาดอร์ในอเมริกาใต้ส่วนแหล่งปิโตรเลียมใหม่ ๆ ที่มี ขนาดใหญ่และส าคัญได้แก่ แหล่งปิโตรเลียมในทะเลเหนือ ในทวีปยุโรป และแหล่งปิโตรเลียมในประเทศออสเตรเลีย อินโดนีเซีย และมาเลเซีย ประเทศไทยมีแหล่งปิโตรเลียมที่ส ารวจและค้นพบแล้ว จ านวน 79 แหล่ง และด าเนินการผลิตอยู่จ านวน 54 แหล่ง แหล่งปิโตรเลียมเหล่านี้ แบ่งออกเป็นแหล่งปิโตรเลียมบนบกจ านวน 25 แหล่ง และในทะเล 29 แหล่ง ประเทศไทยมีปริมาณการผลิต น ้ามันดิบ 135,000 บาร์เรลต่อวัน ก๊าซธรรมชาติ 2,500 ล้านลูกบาศก์ฟุตต่อวัน และก๊าซธรรมชาติเหลว 90,000 บาร์เรลต่อวัน แม้ว่าในประเทศไทยจะมีทั้งแหล่งก๊าซธรรมชาติ และแหล่งน ้ามันดิบอยู่หลายแห่ง แต่อัตราผลิตยังคงน้อยกว่าอัตราการใช้เชื้อเพลิง อยู่หลายเท่า ท าให้ประเทศไทยต้องน าเข้าทั้งน ้ามันดิบและก๊าซธรรมชาติมาเพื่ อใช้ภายในประเทศเป็นจ านวนมาก ที่มา Facebook กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ แหล่งปิ โตรเลียม เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 10 สปัดาหท์ ี่ 4
พื้นที่ศัพยภาพทางปิโตรเลียม หมายถึง พื้นที่ที่มีโอกาสในการพบแหล่งปิโตรเลียม โดยพิจารณาว่ามีองค์ประกอบในการก าเนิดเป็นแหล่งปิโตรเลียม หรือไม่ (หินต้นก าเนิดปิโตรเลียม ปินกักเก็บปิโตรเลียมและโครงสร้างแหล่งปิโตรเลียม) ซึ่งในประเทศไทยแบ่งออกได้เป็น 4 บริเวณ คือภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ทะเลอ่าวไทยและทะเลอันดามัน โดยบนบกจะพบแหล่งน ้ามันดิบเป็นหลักเช่น - แหลง่สิริกิตต์ิอ.ลานกระบือ จ.กา แพงเพชร - แหล่งฝาง อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ -แหล่งวิเชีบรบุรี อ.วิเชียรบุรี จ.เพชรบูรณ์ ** มีแหล่งก๊าซธรรมชาติที่พบบนบกด้วยนะ เช่นแหล่งน ้าพอง จ.ขอนแก่น และแหล่งสินภูฮ่อม จ.อุดรธานี ส่วนในทะเล ส่วนใหญ่จะเป็นแหล่งก๊าซธรรมชาติ ซึ่งประเทศไทยได้เริ่ มผลิตก๊าซธรรมชาติเป็นครั้งแรกเมื่ อปี พ.ศ. 2524 ณ แหล่งเอราวัณ ในกระบวนการส ารวจ การผลิตและการขนส่งปิโตรเลียมนั้น บางกระบวนการหรือบางขั้นตอนจะมีการปล่อยสาร บาง ชนิด เช่น การปล่อยน ้าจากกระบวนการผลิต หรือการรั่วของน ้ามันดิบจากการขนส่ง และการเผาก๊าซต่างๆ เพื่ อความปลอดภัย และความจ าเป็นทางด้านเทคนิคของกระบวนการผลิต เช่น การเผาก๊าซมีเทน ซึ่งจะท าให้เกิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สารที่ปล่อย หรือรั่วไหลออกมาเหล่านี้ ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ดังนั้นเพื่ อเป็นการลดผลกระทบดังกล่าว ปัจจุบันกิจการด้านการส ารวจและผลิตปิโตรเลียมในประเทศไทย อยู่ภายใต้การ ก ากับดูแลโดยกรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ (ชธ.) กระทรวงพลังงาน เพื่ อให้การด าเนินงานในทุกขั้นตอนเป็นไปตามกฎระเบียบข้อบังคับ ตามที่ก าหนดไว้ในพระราชบัญญัติและกฎกระทรวง ทั้งนี้ ก็รวมถึงทั้งในด้านสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัย และได้มีการก ากนด มาตรฐานเพื่ อควบคุม ป้องกันและหาแนวทางแก้ไข เพื่ อบรรเทาผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น 1. การอัดน ้าที่ได้จากกระบวนการผลิตกลับเข้าสู่โครงสร้างแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม 2. การตรวจติดตาม ศึกษาและวิเคราะห์ปริมาณสารปรอทในเนื้ อเยื่ อปลาที่อาศัยอยู่บริเวณรอบหลุมผลิตปิโตรเลียมใน อ่าวไทย พบว่าปริมาณสารปรอทในเนื้ อเยื่อปลาในบริเวณดังกล่าว มีค่าเฉลี่ยไม่เกินเกณฑ์มาตรฐานที่กระทรวงสาธารณสุขก าหนด 3. การน าก๊าซธรรมชาติ เช่น ก๊าซมีเทน ที่ต้องเผาทิ้งน ากลับมาใช้ประโยชน์โดยเพิ่มประสิทธิภาพของระบบการผลิต 4. การใช้เทคโนโลยีใหม่ๆในการป้องกันและก าจัดคราบน ้ามันดิบกรณีที่มีการรั่วไหล เช่น - การใช้แบบจ าลองทางคณิตศาสตร์คาดคะเนการเคลื่ อนตัวของคราบน ้ามันดิบ - การศึกษารายละเอียดเฉพาะของคาร์บอนเพื่อใช้ในการหาที่มาของแหล่งน ้ามันดิบที่รั่วไหล - การดูแลและก ากับการใช้สารเคมีขจัดคราบน ้ามันดิบ - การใช้ทุ่นลอยน ้าท าหน้าที่ปิดกั้นคราบน ้ามันดิบไม่ให้แพร่กระจายออกไป - การใช้เครื่ องสูบน ้าแบบลอยได้ ท าการสูบคราบน ้ามันบนผิวน ้า กรณีที่มีน ้ามันดิบรั่วไหลออกมาเป็นจ านวนมาก 5. การออกแบบการก่อสร้าง การติดตั้งและการตรวจสอบสภาพของแท่นผลิตและท่อขนส่งให้ได้ มาตรฐานสากล เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณห์ณิภา นาคะเสนีย์ หน้า 11 ผลกระทบของกระบวนการส ารวจ และการผลิตปิโตรเลียมต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดลอ้ม และแนวทางแกไ้ข
6. การติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันการพลุ่งของปิโตรเลียมในระหว่างการเจาะหลุมส ารวจและหลุมผลิต ที่มา https://www2.pttep.com/energyliteracy/PTTEP/issue.aspx?id=30 7. การติดตั้งวาวล์นิรภัยภายในหลุมผลิตเพื่ อช่วยควบคุมความดันและปิดหลุมโดยอัตโนมัติหากมีอุบัติเหตุการระเบิดหรือไฟ ไหม้ที่แท่นผลิต รู้ไว้ใช่ว่า!!! กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติได้ก าหนดมาตรการให้ผู้รับสัมปทานในการประกอบกิจการปิโตรเลียม ต้องด าเนินการดังนี้ 1. ในการผลิตปิโตรเลียมจากแหล่งที่อยู่ในเขต 12 ไมล์ทะเลนับจากเส้นฐานตรง ผู้รับสัมปทานจะต้องไม่ปล่อยเศษหิน จากการเจาะและน ้าจากกระบวนการผลิตลงทะเลโดยตรง 2. ในการผลิตปิโตรเลียมในทะเล ผู้รับสัมปทานต้องด าเนินการอัดกลับน ้าทั้งหมดจากกระบวนการผลิตลงชั้นกักเก็บใต้ ดิน (100% Produced water injection) 3. ให้มีการลดปริมาณก๊าซเผาทิ้งจากโครงการผลิตปิโตรเลียม 4. ให้มีการติดตามเฝ้าระวังผลกระทบสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากกระบวนการผลิตและบริษัทผู้รับสัมปทานต้องส่งรายงานการ ติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม ให้กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ ซึ่งที่ผ่านมาผลการตรวจติดตามคุณภาพสิ่งแวดล้อมอยู่ในเกณฑ์ มาตรฐานที่ก าหนด 5.กิจกรรมการส ารวจและผลิตปิโตรเลียมในอ่าวไทย ต้องด าเนินการโดยมีมาตรการและแผนงานในทุกขั้นตอนให้มีความ ปลอดภัยสูงสุดตามกฎหมายปิโตรเลียมและมาตรฐานสากล บริษัทผู้ด าเนินงานจะต้องมีแผนรองรับเพื่ อแก้ไข และเผชิญเหตุต่างๆ มีการทบทวนซักซ้อมแผนอย่างสม ่าเสมอทุกปี โดยมีเครื่ องมืออุปกรณ์เผชิญเหตุรั่วไหลของน ้ามันในทะเลไว้ที่แท่นเจาะหรือแท่นผลิต เอกสารประกอบการเรียนรู้วิชาเช้ือเพลิงเพื่อการคมนาคม ว23203 ครูจิณหณ์ ิภา นาคะเสนีย ์ หน้า 12
เอกสารอ้างอิง - กระทรวงพลังงาน https://dmf.go.th/public/list/data/index/menu/652/mainmenu/652/ - https://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/65637/-blo-sciche-sci- - Facebook ศูนย์การเรียนรู้ กฝภ. ล าตะคอง - Facebook กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ - เว็บไซต์กรมเชื้อเพลิงธรรมชาติhttps://dmf.go.th/public/list/data/index/menu/657/mainmenu/657/ - เว็บไซต์บริษัท ปตท.ส ารวจและผลิตปิโตรเลียม จ ากัด(มหาชน) https://www2.pttep.com/energyliteracy/pttep/home.aspx
ใบกิจกรรมที่1 เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์และปิ โตรเลียม (สปัดาหท์ ี่1) ชื่อ....................................................................................................................ชั้น...................................... เลขที่............................... จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.บอกแหล่งพลงังานที่น ามาใชป้ระโยชนเ์พื่อการคมนาคมขนส่ง 2. อธิบายความส าคัญของปิ โตรเลียม 3. อธิบายกระบวนการเกิด องค์ประกอบและประเภทของปิ โตรเลียม ข้อที่ 1. จงตอบค าถามต่อไปนี้ ให้ถูกต้อง 1.1 เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์สามารถน าไปใช้ประโยชน์ในด้านใดได้บ้าง...................................................................... ....................................................................................................................................................................................... 1.2 แหล่งน ้ามันดิบที่แรกของประเทศไทย พบที่อ าเภอ............................ จังหวัด................................................. 1.3 เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์ เกิดจาก.................................................................................................................... ................................เป็นระยะเวลา..................................... ภายใต้สภาวะที่ ...................................................................... 1.4 เชื้อเพลิงซากดึกด าบรรพ์แบ่งได้เป็น ............. ชนิด ได้แก่................................................................................... 1.5 ถ่านหิน คือ ............................................................................... เกิดจาก............................................... ....................................................................................................................................................................................... 1.6 ถ่านหินที่ถือเป็นล าดับเริ่ มต้นของกระบวนการเกิดถ่านหินคือ ............................................................................. 1.7 จงน าข้อความในกล่องข้อความ ไปเติมในช่องว่างให้สมบูรณ์ ระยะเวลาในการเกิดจากมากไปน้อย ............................ >…………………………>............................ >........................... ความชื้นในถ่านหินจากมากไปน้อย ............................ >…………………………>............................ >............................ ปริมาณความร้อนที่ได้จากมากไปน้อย ........................... >…………………………>.......................... >........................... 1.8 ถ้าจ าแนกประเภทของถ่านหินจากปริมาณคาร์บอนในถ่านหิน จ าแนกได้เป็น ................ ประเภท ได้แก่ ................. ...................................................................................................................................................................................... 1.9 ถ่านหินที่พบในประเทศไทยมี ............. ชนิด คือ ................................................................................................ 1.10 หินน ้ามันคือ........................................................................................................... เกิดจาก......................... ....................................................................................................................................................................................... 1.11 การเกิดหินน ้ามันและถ่านหิน ต่างกันอย่างไร …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1.12 สารประกอบอินทรีย์ที่พบในหินน ้ามัน เรียกว่า ................................................................................................ 1.13 ปิโตรเลียมคือ................................................................................................... เกิดจาก............................. ................................................................................................................... ภายใต้สภาวะที่............................................. 1.14 องค์ประกอบส าคัญของปิโตรเลียม ประกอบด้วยธาตุ 2 ชนิดคือ ........................................................................ 1.15 ปิโตรเลียมแบ่งตามสถานะได้เป็น ................... ชนิด คือ ................................................................................ 1.16 น ้ามันดิบมีสถานะเป็น ............................................. ก๊าซธรรมชาติมีสถานะเป็น............................................ แอนทราไซต์ พีต บิทูมินัส ลิกไนต์
ใบกิจกรรมที่ 2 หินต้นก าเนิดและแหล่งกักเก็บปิ โตรเลียม (สปัดาหท์ ี่2) ชื่อ....................................................................................................................ชั้น...................................... เลขที่............................... จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายลักษณะของหินต้นกำเนิดปิโตรเลียม 2. ทดลองเลียนแบบและอธิบายลักษณะของหินกักเก็บปิโตรเลียม หินปิดกั้นปิโตรเลียม และแหล่งกักเก็บปิโตรเลียม
ใบกิจกรรมที่3 การส ารวจปิ โตรเลียมและการผลิตปิโตรเลียม (สปัดาหท์ ี่3) ชื่อ....................................................................................................................ชั้น...................................... เลขที่............................... จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายขั้นตอนการสำรวจปิโตรเลียม และการผลิตปิโตรเลียม
ใบกิจกรรมที่4 แหล่งปิ โตรเลียมและผลกระทบที่เกิดจากการส ารวจและการผลิตปิโตรเลียมที่มีต่อสิ่งมีชีวิตและ สิ่งแวดลอ้ม และแนวทางแก้ไข (สปัดาหท์ ี่4) ชื่อ....................................................................................................................ชั้น...................................... เลขที่............................... จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. บอกแหล่งปิโตรเลียมที่สำคัญของโลกและของประเทศไทย 2. อธิบายผลกระทบที่เกิดจากการสำรวจและการผลิตปิโตรเลียมที่มีต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และแนวทางแก้ไข