สื่อการเรียนรู้ออนไลน์ E-Book เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และวันแม่แห่งชาติ

บทเรียนออนไลน์

เนอ่ื งในโอกาสวนั เฉลิมพระชนมพรรษา
สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชินนี าถ

พระบรมราชชนนพี ันปหี ลวง

๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๔

ดว้ ยเกล้าด้วยกระหมอ่ มขอเดชะ

ขา้ พระพุทธเจ้า ผู้บรหิ าร คณะครบู คุ ลากร และนกั เรยี น โรงเรยี นพญาไท

สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี ันปหี ลวง

พระราชประวัติ

สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระนามเดิม
หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร ทรงเป็นพระธิดาองค์ที่ ๓ ของหม่อม
เจ้านักขัตรมงคล กิติยากร (ภายหลังได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
เป็นพลเอกพระวรวงศ์เธอ กรมหม่ืนจันทบุรีสุรนาถ ) กับ
หม่อมหลวงบัว กิติยากร (สกุลเดิม สนิทวงศ์) เสด็จพระราชสมภพ
เม่ือวันศุกร์ที่ ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๗๕ ท่ีบ้านพลเอก
เจ้าพระยาวงศานุประพันธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์) ผู้เป็น
บิดาของหม่อมหลวงบัว ณ บ้านเลขที่ ๑๘๐๘ ถนนพระรามหก
ตาบลวังใหม่ อาเภอปทุมวัน จังหวัดพระนคร โดย พระบาทสมเด็จ
พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้รับพระราชทานนามว่า “สิริกิต์ิ”
มคี วามหมายวา่ “ผ้เู ป็นศรแี ห่งกติ ยิ ากร”

โรงเรียนพญาไท Channel:PhyathaiSchool www.phyathai.ac.th สานักงานเขตพน้ื ท่ีการศึกษาประถมศึกษากรงุ เทพมหานคร

พระราชประวัติ

ในช่วงที่ หม่อมราชวงศส์ ริ ิกิต์ิ พระราชสมภพและสมยั
พระเยาว์น้ัน ประเทศไทยเพ่ิงเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบ
สมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตย และช่วงหลังจาก
เปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันท่ี ๒๔ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๗๕
หม่อมเจ้านกั ขัตรมงคล กติ ยิ ากร ต้องทรงออกจากราชการทหาร
ไปรบั ราชการในตาแหนง่ เลขานกุ ารเอก ประจาสถานทูตสยาม ณ
กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. ประเทศสหรัฐอเมริกา ทางด้านหม่อมหลวงบัว
ยังคงพานักอยู่ในประเทศไทย จนให้กาเนิด หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ แล้ว
จึงเดินทางไปสมทบ โดยมอบ หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ ให้อยู่ในความ
ดูแลของพลเอกเจ้าพระยาวงศานุประพันธ์และท้าววนิดาพิจาริณี
ผเู้ ปน็ บิดาและมารดาของหม่อมหลวงบัว

โรงเรียนพญาไท Channel:PhyathaiSchool www.phyathai.ac.th สานักงานเขตพ้นื ท่ีการศกึ ษาประถมศกึ ษากรงุ เทพมหานคร

พระราชประวัติ

ปลายพทุ ธศักราช ๒๔๗๗ หม่อมเจ้านักขตั รมงคล
ทรงลาออกจากราชการ กลับประเทศไทยพร้อมครอบครัว อันมี
หม่อมราชวงศ์กัลยาณกิต์ิ บุตรคนโต และ หม่อมราชวงศ์หญิง
บุษบา บุตรีคนเล็ก แล้วมารับ หม่อมราชวงศ์อดุลกิต์ิ บุตรคน
รอง กับ หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ จาก หม่อมเจ้าอัปษรสมาน
กลบั มาอย่รู วมกันท่ีตาหนัก ซึ่งตง้ั อยู่ที่ถนนกรุงเกษม ปากคลอง
ผดงุ กรุงเกษม ริมแม่น้าเจ้าพระยา

ทรงศึกษา

หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ เริ่มศึกษาชั้นอนุบาลที่โรงเรียน
ราชินี ปากคลองตลาด เม่ือพุทธศักราช ๒๔๗๙ และสอบไล่ได้
ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๑ ในปีเดียวกัน ต่อมาเกิดสงคราม
มหาเอเชียบูรพาลุกลามมาถึงประเทศไทย จังหวัดพระนคร
ถูกโจมตีทางอากาศบ่อย ๆ ทาให้การเดินทางไม่สะดวกและ
ขาดความปลอดภัย หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ จึงต้องย้ายไปศึกษา
ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๒ ท่ีโรงเรียนเซนต์ฟรังซีสซาเวียร์
คอนแวนต์ ถนนสามเสน และไดศ้ ึกษาที่นี่เปน็ เวลา ๘ ปี จนจบ
ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ ๓

ทรงศึกษา

หลังจากสงครามสงบแล้ว พทุ ธศกั ราช ๒๔๘๙
หม่อมเจ้านกั ขัตรมงคลต้องเสดจ็ ไปดารงตาแหนง่ เป็นรฐั ทตู วิสามัญ
และอัครราชทูตผู้มีอานาจเต็มประจาสานักเซ็นต์เจมส์ ประเทศ
อังกฤษ หม่อมเจ้านักขัตรมงคล จึงพาครอบครัวท้ังหมดไปด้วย
ในระหว่างท่ีอยู่ในประเทศอังกฤษ หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ ต้ังใจเรียน
เปียโน ภาษาอังกฤษ และภาษาฝร่ังเศสกับครูพิเศษ ซึ่งพระองค์
สามารถศึกษาและใช้ภาษาทั้งสองได้เป็นอย่างดี หลังจากนั้นไม่นาน
บิ ด า ไ ด้ ย้ า ย ไ ป ป ร ะ เ ท ศ เ ด น ม า ร์ ก แ ล ะ ฝ รั่ ง เ ศ ส ต า ม ล า ดั บ
และพาครอบครัวมาอยู่ดว้ ย ขณะที่หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิก็ยังคงเรียน
เปียโนและต้ังใจจะศึกษาต่อในวิทยาลัยการดนตรีท่ีมีชื่อเสียงของ
กรุงปารีสจนจบ

ทรงหม้ัน

ช่วงพุทธศักราช ๒๔๙๑ ขณะท่ีหม่อมเจ้านักขัตรมงคล
และครอบครัว พานักอยู่ในกรุงปารีส ได้มีโอกาสเฝ้ารับเสด็จสมเด็จ
พระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ ๙ ซ่ึงเสด็จพระราชดาเนิน
ไปทอดพระเนตรโรงงานทารถยนต์ในกรุงปารีส รวมถึงทอดพระเนตร
การแสดงของวงดนตรีที่มีช่ือเสียงอยู่เสมอ และโปรดประทับ ท่ี
สถานเอกอัครราชทูตไทย รวมถึงทรงร่วมสังสรรค์กับหมู่นักเรียนไทย
อย่างใกล้ชิดและไม่ถือพระองค์ จึงทาให้มีโอกาสพบและใกล้ชิดกับ
หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ เน่ืองด้วยมีความสนใจในศิลปะการดนตรี
เช่นเดียวกัน จึงทาให้สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชทรงสน
พระราชหฤทัยใน หม่อมราชวงศ์สิริกติ ์ิ ขณะนั้นมีอายุ ๑๕ ปีเศษ

ทรงหม้นั

เดือนตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๑ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ภูมพิ ลอดุลยเดช ทรงประสบอบุ ัติเหตุทางรถยนต์ ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์
ทรงเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลแห่งหนึ่งโดยมีหม่อมหลวงบัวและหม่อม
ราชวงศ์สิริกิติ์ เข้าเฝ้าฯ เย่ียมพระอาการเป็นประจา และในช่วงระยะเวลาท่ี
หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิอยู่เฝ้าฯ ถวายสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชท่ี
สวิตเซอร์แลนด์น้ัน สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์ทรงรบั เป็นธุระจัดการให้
หม่อมราชวงศส์ ิรกิ ิติเ์ ข้าศึกษาในโรงเรยี นประจาแห่งหน่ึงของโลซาน ประเทศ
ส วิ ต เ ซ อ ร์ แ ล น ด์ ค ร้ั น เ มื่ อ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ จ้ า อ ยู่ หั ว ภู มิ พ ล
อ ดุ ล ย เ ด ช ท ร ง ห า ย จ า ก อ า ก า ร ป ร ะ ช ว ร แ ล้ ว ก็ ไ ด้ ท ร ง ห มั้ น กั บ
หม่อมราชวงศ์สริ ิกิต์ิเปน็ การภายในเมื่อวนั ที่ ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๒

อภิเษกสมรส

เม่ือวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๓ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ภูมิพลอดุลยเดช เสด็จพระราชดาเนินกลับประเทศไทย โปรดเกล้าฯ
ให้ตั้งการพระราชพิธีถวายพระเพลิง พระบรมศพพระบาทสมเด็จ
พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ระหว่างวันที่ ๒๘ - ๓๐ มีนาคม ๒๔๙๓
และเม่ือวันท่ี ๒๘ เมษายน ๒๔๙๓ ทรงประกอบพิธีราชาภิเษกสมรส
กับหม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร ท่ีวังสระปทุม โดยสมเด็จพระศรี
สวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า พระราชทานหล่ังน้า
พระมหาสังข์ ทรงจดทะเบียนสมรสตามกฎหมายเช่นเดียวกับ
ประชาชน และได้ทรงสถาปนาหม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ ขึ้นเป็นสมเด็จ
พระราชินสี ิรกิ ติ ์ิ

เฉลิมพระยศ

วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ เป็น
วันพระราชพิธีบรมราชาภิเษก สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ภูมิพลอดุลยเดช ทรงรับเฉลิมพระบรมนามาภิไธยว่า
“พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” และทรงสถาปนา
เฉลิมพระยศสมเด็จพระราชินีเป็น “สมเด็จพระนาง
เจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ ี”

เฉลิมพระยศ

ด้วย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินี
ทรงดารงตาแหน่งผู้สาเร็จราชการแทนพระองค์ระหว่างที่
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงผนวช
(๒๒ ตลุ าคม – ๕ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๙๙) จึงทรงมี
พระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระอภิไธย สมเด็จ
พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี ว่า “สมเด็จพระนางเจ้า
สริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ”

เฉลิมพระยศ

ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จ
พระปรเมนทรรามาธบิ ดศี รีสินทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชิรเกล้า
เจ้าอยู่หัว ระหว่างวันท่ี ๔ - ๖ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๖๒
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อาลักษณ์อ่านประกาศกระแส
พระบรมราชโองการเฉลิมพระนามาภิไธย สมเด็จพระนางเจ้า
สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ ๙ เป็น “สมเด็จพระนาง
เจา้ สริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง”

พระราชบุตร

แสดงรายพระนามตามพระอสิ รยิ ยศในปัจจบุ นั ดังน้ี
1. ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี
ประสูติวันที่ 5 เมษายน พทุ ธศกั ราช 2494
2. พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ
พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติวันที่ 28 กรกฎาคม พุทธศักราช
2495
3. สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
สยามบรมราชกุมารี ประสตู วิ นั ท่ี 2 เมษายน พุทธศักราช 2498
4. สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราช
กุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ประสูติวันท่ี
4 กรกฏาคม พทุ ธศกั ราช 2500

ศิลปาชีพ

ในขณะท่ีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙
ทรงริเร่ิมก่อตั้งโครงการหลวงต่างๆ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์
พระบรมราชินินาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงทรงริเริ่ม
โครงการให้ราษฎรโดยเฉพาะชาวนาในท้องถิ่นชนบททาอาชีพ
เสริมโดยใช้เวลาว่างจากการทานาทาไรม่ าทางานศลิ ปาชพี จน
ราษฎรเหล่านั้นมีความรู้ความสามารถในงานผลิต งาน
ศลิ ปหตั ถกรรม จนเป็นที่ยอมรบั ในประเทศไทยและระดบั สากล

ความมนั่ คงของชาติ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินินาถ
พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงห่วงใยความม่ันคงของ
ชาติและทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจทุกวิถีทางที่จะช่วย
ทะนุบารุงและปกป้องรักประเทศชาติ ทรงพระกรุณา
เสด็จพระราชดาเนินไปทรงเย่ียมทหาร ตารวจ ราษฎร
อาสาสมัคร จนถึงฐานปฏิบัติการ ไม่ว่าจะอยู่ในพื้นท่ี
อันตรายเพียงใดก็ตามได้พระราชทานถุงของขวัญ
ประกอบด้วยเครื่องอุปโภคบริโภคท่ีจาเป็น เพื่อ
พระราชทานกาลังใจแก่ผู้ปฏิบัติงานด้านความม่ันคงของ
ชาติตลอดมา

การสาธารณสขุ

ในดา้ นการสาธารณสขุ นอกจากทรงช่วยเหลือผู้ที่ได้รับ
ความเดือดร้อนโดยจัด “หน่วยแพทย์พระราชทาน” ตามเสด็จ
ไปรักษาพยาบาลราษฎรในถ่ินทุรกันดารแล้ว ยังทรงช่วยเหลือ
กลุ่มผู้ประสบภัยธรรมชาติ ทรงช่วยเหลือทหาร ตารวจ และ
ราษฎรอาสาสมัครตามชายแดน ทรงริเริ่มจัดตั้งมูลนิธิสายใจ
ไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ในกรณีท่ีทรงพบราษฎรเจ็บป่วยก็
จะทรงรับไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ ทรงอุปถัมภ์
องคก์ รการกุศล สมาคม มูลนิธิตา่ งๆ เปน็ จานวนมาก

อนุรักษธ์ รรมชาติ

ด้านการส่งเสริมอนุรักษ์ธรรมชาติ พระทรงมี
พระราชดาริใหจ้ ดั ตั้ง “โครงการป่ารกั นา้ ” ทั้งนีเ้ พ่ือให้ราษฎร
มีส่วนร่วมในการร่วมกันปลูกป่า หลังจากน้ันยังมีโครงการ
ตามพระราชดาริท่ีปรากฏข้ึนเพ่ือส่งเสริมการอนุรักษ์
ธรรมชาติ อาทิ โครงการสวนสัตว์ป่าเปิดภูเขียวตาม
พ ร ะ ร า ช ด า ริ โ ค ร ง ก า ร อ นุ รั ก ษ์ แ ล ะ ข ย า ย พั น ธ์ุ เ ต่ า
ทะเล โครงการเพาะเล้ียงและขยายพันธุ์สัตว์ป่า โครงการ
ปลูกป่าเสริมธรรมชาติ โครงการพระราชดาริสวนหาดทราย
ใหญ่ เป็นตน้

โรงเรียนพญาไท Channel:PhyathaiSchool www.phyathai.ac.th สานกั งานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษาประถมศึกษากรุงเทพมหานคร

วันแมแ่ หง่ ชาติ

ในปีพุทธศักราช ๒๕๑๙ คณะกรรมการอานวยการ
สภาสังคมสงเคราะห์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์
ได้กาหนดวันแม่ขึ้นใหม่ให้เป็นวันที่แน่นอน โดยถือเอาวัน
พ ร ะ ร า ช ส ม ภ พ ข อ ง ส ม เ ด็ จ พ ร ะ น า ง เ จ้ า สิ ริ กิ ต์ิ
พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง คือ วันท่ี ๑๒
สิงหาคมเป็น “วันแม่แห่งชาติ” และกาหนดให้ดอกไม้
สัญลักษณข์ องวนั แม่ คอื “ดอกมะลิ”

วนั แมแ่ ห่งชาติ

ดอกมะลิ เป็นสัญลักษณ์ของวันแม่แห่งชาติ
เนื่องจากดอกมะลิถือเป็นดอกไม้มงคลของไทยดั้งเดิม
เพราะมีสีขาวบริสุทธ์ิและมีกล่ินหอมยาวนานออกดอก
ได้ตลอดท้ังปี ดอกมะลิเปรียบถึงความรักอันบริสุทธิ์ท่ี
แม่มีต่อลูก และมีอย่างยาวนานตลอดไป เสมือนสีและ
กล่ินของดอกมะลิที่ขาวตลอดเวลาและหอมอบอวน
ตลอดท้ังวนั ทง้ั คนื

กล่มุ สาระการเรยี นรู้สงั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม
โรงเรยี นพญาไท

ขอขอบคณุ ที่รว่ มกิจกรรม