คู่มือการใช้งานชุดทดสอบสารเคมีกำจัดศัตรูพืช

คม่ ู ือ

การใชง้ านชดุ ทดสอบ
สารเคมีกาจดั ศตั รพู ืช

สสส.

ค่มู ือ

การใชง้ านชดุ ทดสอบ
สารเคมีกาจดั ศตั รพู ืช

จัดพมิ พโ์ ดย

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตร
ดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก

เพอื่ สร้างเสรมิ สุขภาวะท่ดี ีของคนไทยท่ัวประเทศ

จดั ทำครงั้ ท่ี 1 ปี พ.ศ. 2563

คมู่ ือ: การใช้งานชดุ ทดสอบสารเคมีกาจดั ศัตรพู ืช

จดั ทำคร้ังแรก: พ.ศ. 2563

รำยชื่อผู้จัดทำ: ศ.ดร.พวงรัตน์ ขจติ วชิ ยำนุกลู
มหำวิทยำลยั เชียงใหม่

ผศ.ดร.กิตติพงค์ คณุ จรยิ กุล
มหำวทิ ยำลัยวลัยลักษณ์

ผศ.ดร.เกยี รติสุดำ สมนำ
มหำวทิ ยำลัยเทคโนโลยรี ำชมงคลอสี ำน

ผศ.ดร.สุธำทิพย์ สินยัง
มหำวทิ ยำลัยสงขลำนครินทร์ วทิ ยำเขตหำดใหญ่

ผศ.ดร.หยำดนภำ ผำเจริญ
มหำวิทยำลัยธรรมศำสตร์

ดร.กญั ณภทั ร ช่ืนวงศ์
สถำบนั วจิ ัยพลงั งำน จุฬำลงกรณม์ หำวทิ ยำลยั

ดร.จฬุ ำลกั ษณ์ ชำญกลู
มหำวิทยำลัยรำชภัฏพระนคร

ดร.ธนติ ำ อำรรี บ
มหำวทิ ยำลัยสงขลำนครินทร์ วทิ ยำเขตภเู กต็

ดร.เพญ็ ศิริ ประชำกิตติกุล
มหำวทิ ยำลัยมหิดล วิทยำเขตกำญจนบรุ ี

ดร.สลุ ักษณ์ สุมติ สวรรค์
มหำวทิ ยำลัยเชียงใหม่

ดร.อภชิ น วัชเรนทรว์ งศ์
มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีสุรนำรี

สนบั สนุนโดย: สำนกั งำนกองทนุ สนบั สนนุ กำรสรำ้ งเสริมสุขภำพ (สสส.)

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั 3
เพื่อสร้างเสริมสุขภาวะท่ดี ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

บทนา

คู่มือ กำรใช้งำนชุดทดสอบสำรเคมีกำจัดศัตรูพืชจัดทำข้ึนเพ่ือให้ควำมรู้
พื้นฐำนเก่ียวกับกำรตรวจสอบสำรเคมีกำจัดศัตรูพืชในผัก ผลไม้ และผลผลิต
ทำงกำรเกษตรแก่ผู้ที่สนใจ เพื่อนำไปถ่ำยทอดให้กับคนในครอบครัว คนใน
ชุมชน และนักเรียน ซ่ึงสำมำรถต่อยอดในกำรจัดทำโครงงำนนักเรียน เพื่อ
สร้ำงองค์ควำมรู้ใหม่ ๆ ในอนำคต โดยเนื้อหำในคู่มือเล่มน้ีประกอบด้วย ชุด
ทดสอบสำรเคมีกำจัดศัตรูพืชในกลุ่มออร์กำโนฟอสเฟตและคำร์บำเมต กลุ่ม
ไพรีทรอยด์ กลุ่มพำรำควอต และกลุ่มไกลโฟเซต โดยกำรสนับสนุน
งบประมำณ จำกสำนักงำนกองทุนสนับสนุนกำรสร้ำงเสริมสุขภำพ (สสส.)
ภำยใต้ “โครงกำรเฝ้ำระวังสำรเคมีทำงกำรเกษตร เพื่อสร้ำงเสริมกำร
ขบั เคล่ือนยทุ ธศำสตรอ์ ำหำรปลอดภยั และเกษตรอินทรยี ์ของประเทศไทย”

คู่มือเล่มน้ีได้รวมเนื้อหำ เพ่ือนำไปใช้ในกำรเฝ้ำระวังสำรเคมีกำจัดศัตรูพืชท่ี
นำมำรับประทำนในชีวิตประจำวัน กำรเรียนกำรสอนนักเรียน และขยำยผลสู่
ชุมชนท่ีเป็นภูมิลำเนำบ้ำนเกิด ซึ่งจะส่งผลให้เกิดควำมมั่นคงและควำม
ปลอดภยั ทำงอำหำรให้กับประเทศอยำ่ งยัง่ ยนื ทง้ั ปัจจบุ ันและอนำคตตอ่ ไป

คณะผู้จดั ทำ

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝา้ ระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก 4
เพอ่ื สรา้ งเสริมสขุ ภาวะที่ดขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

สารบญั

บทท่ี 1 ชดุ ทดสอบสารเคมกี าจัดแมลงในกลมุ่ ออรก์ าโนฟอสเฟต และคารบ์ าเมต 6
1.1 ชุดทดสอบจที ี (GT Pesticide Test Kit) 13
1.2 ชดุ ทดสอบเอ็ม เจ พี เค 17
1.3 ชุดทดสอบ OC KIT 21
1.4 ชุดทดสอบ TV KIT 24
1.5 ชุดทดสอบ GPO-TM/1 KIT

บทท่ี 2 ชุดทดสอบสารเคมีกาจัดแมลงในกลมุ่ ไพรีทรอยด์ 32
2.1 ชดุ ทดสอบ GPO-TM/2 KIT 35
2.2 ชดุ ทดสอบ PR 2 38
2.3 ชุดทดสอบ PY TEST KIT 43
2.4 ชุดทดสอบ CHEMISPOT-PYRETHROID
47
บทที่ 3 ชุดทดสอบสารเคมกี าจัดหญา้ ในกล่มุ พาราควอต 50
3.1 ชุดทดสอบ PARAQUAT TEST KIT
3.2 ชดุ ทดสอบ CHEMISPOT-PARAQUAT

4. ชุดทดสอบสารเคมีกาจดั หญา้ ในกลุ่มไกลโฟเซต 57
4.1 ชุดทดสอบ CHEMISPOT-GLYPHOSATE

บทที่ 1

ชดุ ทดสอบสารเคมีกาจดั แมลงใน
กลุ่มออรก์ าโนฟอสเฟต
และคาร์บาเมต

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพอ่ื สรา้ ง 6
เสริมสุขภาวะที่ดขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

1.1 ชุดทดสอบจีที (GT Pesticide Test Kit)

ใชส้ ำหรบั กลมุ่ กำจัดแมลงออรก์ ำโนฟอสเฟต และคำรบ์ ำเมต
หลักการของชุดทดสอบจีที (GT Pesticide Test Kit)

หลักการของโคลีนเอสเตอเรส (Cholinesterase) อินฮิบิช่ันเทคนิค
ตรวจวดั ความเปน็ พษิ ของสารพษิ ตกค้างในตัวอย่าง

ตวั อย่างเป้าหมาย
ผัก ผลไม้ และผลผลิตทางการเกษตร

จานวนตวั อย่างทีต่ รวจได้ตอ่ ชุด
30 ตวั อยา่ ง

ความไวของชดุ ทดสอบ
ระดับต่าสดุ ท่ตี รวจสอบได้ คือ 0.05 มิลลกิ รมั ต่อกโิ ลกรมั

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพือ่ สร้าง 7
เสรมิ สขุ ภาวะทีด่ ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

การสกัดตวั อยา่ ง

ห่ันตวั อยา่ งใหล้ ะเอียดเป็นช้ินเล็ก ๆ

ช่ังตวั อยา่ งใสข่ วด 5 กรัม (2 ขีดขา้ งขวด)

ใสต่ ัวทาละลาย (Solvent) 1 ลงไปในขวด 5 มลิ ลิลิตร
ปดิ ฝา เขย่า 1 นาที แล้วตงั้ ทิง้ ไว้ 10 นาที
ดดู สารสกดั ในขวดตัวอย่าง 1 มิลลิลิตร ลงใน
หลอดแกว้ (ตดิ ฉลากระบุชนดิ ตัวอย่าง)
ใสต่ ัวทาละลาย (Solvent) 2 ลงในทกุ หลอด
จานวน 1 มลิ ลลิ ิตร

นาไประเหยด้วยอปุ กรณ์ระเหย

โครงการเสริมสร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพือ่ สรา้ ง 8
เสริมสขุ ภาวะที่ดีของคนไทยทวั่ ประเทศ

การทดสอบ

ผปู้ ฏบิ ตั กิ ารทดสอบสารพษิ ตกค้าง ต้องทาหลอดควบคุม และหลอดตัดสนิ
ทกุ ครงั้ เพอ่ื ใชเ้ ปรยี บเทียบสที เี่ กดิ ขึ้น

หลอดควบคุม = Negative control, -ve
หลอดตัดสนิ = Positive control, +ve

แผนภูมกิ ารตรวจสอบ

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝา้ ระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพือ่ สรา้ ง 9
เสริมสุขภาวะทีด่ ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

ขั้นตอนการทดสอบ

1. นาหลอดแก้วใหม่ จานวน 2 หลอด เติมน้ายา
ดงั น้ี
หลอดท่ี 1 ติดฉลำกหลอดตัดสิน ดดู นำยำ Solvent-
2 ใสล่ งในหลอด จำนวน 0.25 มลิ ลลิ ิตร
หลอดท่ี 2 ติดฉลำกหลอดควบคุม ดูดนำยำ
Solvent-2 ใสล่ งในหลอด จำนวน 0.25 มลิ ลิลิตร
หลอดที่ 3 เป็นหลอดตัวอย่ำงท่ีได้จำกกำรระเหยใน
ขันตอนกำรสกัดตัวอย่ำง จำนวน 0.25 มิลลิลิตร ใส่
ลงในหลอด

2. นำหลอดทังหมดไปวำงไว้ในอ่ำงนำอุ่น โดย
ควบคุมอุณหภูมิ 32 - 36 oC ใช้หลอดพลำสติกดูด
นำยำ GT-1 จำนวน 0.5 มิลลิลิตร ใส่ลงทุกหลอด
ตังวำงไว้ 5 - 10 นำที

3. ระหวา่ งรอเวลาใหผ้ สมนา้ ยา GT-2 ละ GT-3

ผสม GT-2: เทนำยำ GT-2.1 ลงในขวดนำยำ GT-2 ปิดฝำ และเขย่ำ เขียนวันที่ท่ีผสมนำยำ
บนฉลำก หลงั ผสมแลว้ ต้องเก็บรักษำในต้เู ยน็ สำมำรถใชง้ ำนประมำณ 10 วัน

ผสม GT-3: เทนำยำ GT-3.1 ลงในขวดนำยำ GT-3 ปิดฝำ และเขย่ำ เขียนวันที่ที่ผสมนำยำ
บนฉลำก หลงั ผสมแลว้ ต้องเกบ็ รกั ษำในตู้เย็น สำมำรถใชง้ ำนประมำณ 3 - 4 วัน

โครงการเสริมสร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพ่อื สร้าง 10
เสริมสุขภาวะที่ดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

ขั้นตอนการทดสอบ

4. ใช้หลอดพลำสติกดูดนำยำผสม GT-2 จำนวน
0.375 มิลลิลิตร ใส่ลงหลอดตัดสิน ส่วนหลอด
ควบคุม และหลอดตัวอย่ำงอ่ืน ๆ ใส่นำยำผสม
GT-2 ลงไปหลอดละ 0.25 มิลลิลิตร ตังทิงไว้นำน
8/30 นำที (ตังวำงทิงไว้นำนเท่ำใดนันให้ดูจำก
เวลำทีร่ ะบุไวบ้ นฉลำกของขวด GT-1)

5. เม่ือครบเวลำใช้หลอดพลำสติกดูดนำยำผสม
GT-3 จำนวน 1 มิลลลิ ติ ร ใสล่ งทกุ หลอด เขย่ำทุก
หลอดใหน้ ำยำผสมกนั

6. ใช้หลอดพลำสติกดูดนำยำ GT-4 จำนวน 0.5
มิลลิลิตร ใส่ลงทุกหลอด พร้อมกับเขย่ำให้นำยำ
ผสมกัน

7. ใช้หลอดพลำสติกดูดนำยำ GT-5 จำนวน 0.5
มิลลิลิตร ใส่ลงทุกหลอด พร้อมกับเขย่ำให้นำยำผสม
เข้ำกัน สังเกตสีที่เกิดขึนในแต่ละหลอด เปรียบเทียบ
สีที่เกิดขึนระหว่ำงหลอดควบคุม, หลอดตัดสิน และ
หลอดตัวอย่ำง

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพอ่ื สรา้ ง 11
เสริมสุขภาวะท่ดี ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

การประเมินผล

ข้อควรระวงั และการเกบ็ รกั ษาชุดทดสอบ

 อยำ่ วำงชดุ ทดสอบใกลม้ ือเดก็
 ขณะปฏิบัติกำรทดสอบควรสวมถุงมือ หำกโดน

สำรเคมคี วรรีบลำ้ งออกดว้ ยนำสะอำดทันที
 ขันตอนกำรระเหยควรทำในตู้ Hood หรือในท่ี

โลง่
 เกบ็ รกั ษำชุดทดสอบในที่อุณหภูมิต่ำกว่ำ 25 0C

ยกเว้น GT-1 และ GT-2 ต้องนำเก็บแช่แข็ง
(Freeze) อำยกุ ำรเก็บรกั ษำ 1 ปี

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพ่ือสร้าง 12
เสริมสขุ ภาวะทด่ี ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

วีดีโอสาหรับชดุ ทดสอบจที ี (GT Pesticide Test Kit)

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพื่อสรา้ ง 13
เสรมิ สขุ ภาวะท่ดี ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

1.2 ชดุ ทดสอบเอ็ม เจ พี เค

ตรวจหำสำรเคมีกำจัดแมลงในผักผลไม้ (กลุ่มสำรเคมีกำจัดแมลงออร์กำโน
ฟอสเฟต และคำรบ์ ำเมต)

หลักการของชุดทดสอบเอม็ เจ พี เค

เป็นชุดทดสอบเบื้องต้นสาหรับตรวจหาสารเคมีกาจัดแมลงตกค้าง
กลุ่มยับยั้งเอนไซม์โคลีนเอสเตอเรสใน ผัก และผลไม้ ด้วยหลักการ
colorimetric cholinesterase inhibitor assay ให้ผลการทดสอบ
ได้ถูกต้องร้อยละ 85 ปริมาณต่าสุดในการยับยั้งการทางานของ
เอนไซม์ของชุดทดสอบเท่ากับ 15 % ซ่ึงเป็นปริมาณที่ทาให้ร่างกาย
เกิดอาการพษิ เลก็ น้อยจดั ว่าไมป่ ลอดภัย

จานวนตัวอยา่ งทีต่ รวจได้ตอ่ ชุด
10 ตวั อยา่ ง

ความไวของชุดทดสอบ

รอ้ ยละ 85

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพอ่ื สรา้ ง 14
เสริมสุขภาวะที่ดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

ข้นั ตอนการทดสอบ

1. นาผักที่จะนามาตรวจมาหั่นให้ละเอียดเป็น
ชิน้ เลก็ ๆ ใส่ลงในขวดใหไ้ ด้ 3 ขีดของขวด

2. เติมน้ายาสกัด 6 มิลลิลิตร ปิดฝาให้แน่น
แล้วเขยา่ แรง ๆ ประมาณ 2 นาที

3. คอ่ ย ๆ เปิดฝาขวด จากนน้ั รนิ น้ายาสกดั
ลงในหลอดแก้วจนหมด

4. จุ่มหลอดแก้วลงในแก้วน้าอุ่นอยู่ประมาณคร่ึงแก้ว
แล้วเขย่า เพ่ือระเหยน้ายาสกัดออกให้หมด จนน้า
สกดั เหลือประมาณ 1 หยด

5. ผสมน้ายาทดสอบ 1 โดยเติมน้ากล่ัน 1 มิลลิลิตร
ลงไปในขวดนา้ ยาทดสอบ 1 เขย่าใหเ้ ข้ากัน

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่อื สร้าง 15
เสริมสุขภาวะทดี่ ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

ขน้ั ตอนการทดสอบ

6. เติมน้ายาทดสอบ 2 ลงในหลอดแก้วตัวอย่าง และ
หลอดควบคุม ปริมาณหลอดละ 3 มิลลลิ ิตร เขย่าให้
เขา้ กนั

7. เติมน้ายาทดสอบ 1 ที่เตรียมไว้ลงในหลอดตัวอย่าง
และหลอดควบคุม หลอดละ 2 หยด เขยา่ ให้เขา้ กนั

8. รินน้ายาตัวอย่างจากหลอดแก้วลงในหลอด
พลาสติก แล้วผสมน้ายาทดสอบ 3 ด้วยน้ากลั่น
1.5 มลิ ลลิ ติ ร

9. เติมน้ายาทดสอบ 3 ลงในหลอดตัวอย่าง และหลอด
ควบคมุ หลอดละ 2 หยด เขย่าให้เข้ากัน และสังเกต
สีทเ่ี กดิ ขึ้นทันที

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพื่อสรา้ ง 16
เสริมสุขภาวะท่ดี ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

การประเมินผล

ขอ้ ควรระวงั และการเกบ็ รกั ษาชดุ ทดสอบ

 หลังจำกเปิดใช้แลว้ อำยุกำรใช้งำนอยู่ได้ 6 เดอื น
 สวมถุงมือทุกครงั ขณะใชช้ ุดทดสอบ
 เมื่อใช้ชุดทดสอบเสร็จให้แช่หลอดทดสอบที่ใช้แล้วด้วยนำยำฆ่ำเชือ

เป็น เวลำ 30 นำที ก่อนนำทิงหรอื ทำควำมสะอำด

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพอ่ื สรา้ ง 17
เสริมสขุ ภาวะทีด่ ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

1.3 ชุดทดสอบ OC KIT

ชุดทดสอบสำรเคมีกำจดั แมลง และสำรพษิ ตกค้ำง กลุ่มสำรเคมีกำจัดแมลงออร์
กำโนฟอสเฟต และคำรบ์ ำเมต

หลักการของชดุ ทดสอบ OC KIT
ชุดน้ีเป็นตรวจความเป็นพิษสารเคมีกาจัดแมลง โดยวัดร้อยละของ
การยับย้ังเอนไซม์ Cholinesterase ถ้าผลออกมาปลอดภัย คือการ
ยับย้ังไม่เกิน 15% ซึ่งถือว่าไม่มีสารเคมีกาจัดแมลงหรือมีน้อยมาก
ถ้าไม่ปลอดภัย คือการยับยั้งเอนไซม์ มากกว่า 15% ถ้าผลไม่
ปลอดภยั มาก คือการยับยั้งเอนไซมม์ ากกวา่ 25%

ตัวอย่างเป้าหมาย
ผัก ผลไม้ และผลผลิตทางการเกษตร

จานวนตวั อยา่ งทต่ี รวจไดต้ อ่ ชุด
10 ตวั อยา่ ง

ความไวของชุดทดสอบ
รอ้ ยละ 85

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพอ่ื สรา้ ง 18
เสริมสขุ ภาวะทด่ี ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

ข้ันตอนการผสมนา้ ยา

ผู้ปฏบิ ัตกิ ารทดสอบสารพษิ ตกค้าง ต้องทาหลอดควบคมุ และหลอดตัดสิน
ทกุ ครัง้ เพอ่ื ใชเ้ ปรยี บเทียบสที ีเ่ กดิ ขึน้

ผสมน้ายา OC-2 ใช้กระบอกฉีดยำและเข็มดูดนำ
กลั่นปริมำตร 1 มิลลิลิตร และเติมผ่ำนรูขวด OC-2
เขยำ่ เบำ ๆ แลว้ ตังทิงไว้ 3 นำที

ผสมน้ายา OC-3 ใช้กระบอกฉีดยำและเข็มดูดนำกล่ัน
ปริมำตร 1 มิลลิลิตร และเติมผ่ำนรูขวด OC-3 เขย่ำ
เบำ ๆ แลว้ ตังทงิ ไว้ 3 นำที

โครงการเสริมสร้างระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่อื สรา้ ง 19
เสรมิ สุขภาวะที่ดขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

ขั้นตอนการทดสอบ

1. หั่นตัวอย่างเป็นชิ้นเล็ก ๆ และช่ังตัวอย่าง
น้าหนกั 1 กรมั ลงใสใ่ นถ้วยสกดั

2. เตมิ นา้ ยา OC-1 จานวน 2 มลิ ลลิ ิตร

3. ใชห้ ลอดดูดน้ายาสกดั ตวั อย่างดูด
แล้วชะลา้ งลงบนตัวอยา่ งใหท้ ่ัว

4. ดูดน้าสกัดตัวอย่าง จานวน
1 หยด ลงในหลอดทดสอบ

5. หยดน้ายา OC-2 จานวน 1 หยด ลง
ในหลอดทดสอบ จับเวลา 10 นาที

6. หยดน้ายา OC-3 จานวน 1 หยด ลงในหลอดทดสอบ
เขยา่ เบา ๆ จบั เวลา 10 นาที แล้วจึงทาการอ่านผล

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพอ่ื สรา้ ง 20
เสริมสขุ ภาวะทด่ี ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

การประเมนิ ผล
ปลอดภัย

ไมป่ ลอดภยั

ไม่ปลอดภัยมาก

ขอ้ ควรระวงั และการเกบ็ รักษาชดุ ทดสอบ

 เก็บนำยำ OC-2 และนำยำ OC-3 ในตู้เย็น 2 - 8 ºC
 หำกนำยำทดสอบโดนผิวหนังให้ล้ำงด้วยนำสะอำด และเช็ดด้วย

แอลกอฮอล์ 70% ทนั ที
 นำยำ OC-2 เมื่อผสมนำยำแล้วสำมำรถเก็บไว้ได้ 1 เดือนในช่องแช่แข็ง

และนำยำ OC-3 เมื่อผสมนำยำแล้วสำมำรถเก็บไว้ได้ 1 เดือนในตู้เย็น

2 - 8 ºC
 สวมถงุ มอื ทุกครังขณะใช้ชุดทดสอบ
 เม่ือใช้ชุดทดสอบเสร็จให้แช่หลอดทดสอบท่ีใช้แล้วด้วยนำยำฆ่ำเชือเป็น

เวลำ 30 นำที กอ่ นนำทิงหรอื ทำควำมสะอำด

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝา้ ระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพอื่ สร้าง 21
เสริมสขุ ภาวะท่ีดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

1.4 ชดุ ทดสอบ TV KIT

ชุดทดสอบสำรเคมีกำจัดแมลง และสำรพิษตกค้ำง กลุ่มสำรเคมีกำจัดแมลง
ออรก์ ำโนฟอสเฟต และคำร์บำเมต

ตวั อย่างเป้าหมาย

ผกั ผลไม้ และผลผลิตทางการเกษตร
จานวนตัวอยา่ งท่ตี รวจไดต้ ่อชดุ

20 ตัวอยา่ ง

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพอ่ื สร้าง 22
เสรมิ สขุ ภาวะท่ดี ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

ขนั้ ตอนการทดสอบ

1. นาผักที่จะนามาตรวจมาห่ัน
ให้ละเอียด แล้วช่ังใส่ขวด
10 กรัม

2. เตมิ นา้ ยาสกดั ใสข่ วดตัวอย่าง
20 มิลลิลิตร แล้วปิดฝาขวด
เขย่านาน 5 นาที

3. ใชห้ ลอดดดู สารสกัดมา 1 มลิ ลิลิตร ใสล่ งในหลอดแกว้

4. ดูดน้าสกัดตัวอย่าง จานวน
1 หยด ลงในหลอดทดสอบ

5. หยดน้ายาทดสอบเบอร์ 2
จานวน 2 หยด

6. นาหลอดทดสอบไปแช่ใน
นา้ ร้อนนาน 5 นาที

7. ครบเวลาแล้วนาออกมา จากน้ันหยด
นา้ ยาทดสอบเบอร์ 3 จานวน 3 หยด

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพื่อสร้าง 23
เสรมิ สขุ ภาวะทีด่ ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

การประเมินผล
ประเมินผลโดยการเปรยี บเทียบสที ่ปี รากฏ

สีที่ปรากฎในสารละลายตัวอยา่ ง ผลการตรวจ
มว่ งแดง, ส้ม, เหลอื ง มสี ำรเคมกี ำจัดแมลงตกคำ้ ง
ใส หรอื สเี ขียว ไมม่ ีสำรเคมกี ำจดั แมลงตกค้ำง

ตวั อยา่ งทพ่ี บการตกค้างของสารเคมีกาจัดแมลง

สำรละลำยมสี ีมว่ งแดง
พบสำรเคมีกำจัดแมลงตกคำ้ ง 0.1 – 0.4 ส่วนในล้ำนส่วน

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝา้ ระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพอื่ สร้าง 24
เสรมิ สุขภาวะที่ดีของคนไทยทวั่ ประเทศ

1.5 ชดุ ทดสอบ GPO-TM/1 KIT

ตรวจหำสำรเคมกี ำจัดแมลงในผกั ผลไม้ และธญั พืช

ชุดทดสอบ GPO-TM KIT
ตรวจหำสำรเคมกี ำจัดแมลง 4 กลุ่ม

GPO-TM/1 KIT GPO-TM/2 KIT
กลุ่มออรก์ ำโนฟอสเฟต และคำรบ์ ำเมท กล่มุ ออรก์ ำโนคลอรนี และไพรที รอยด์

โครงการเสริมสร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพ่อื สร้าง 25
เสรมิ สุขภาวะท่ดี ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

1.5 ชดุ ทดสอบ GPO-TM/1 KIT

ตรวจหำสำรเคมกี ำจัดแมลงในผัก ผลไม้ และธญั พืช

หลกั การของชดุ ทดสอบ GPO-TM/1 KIT

สารเคมีกาจัดแมลงกลุ่มออร์กาโนฟอสเฟต และคาร์บาเมท ใช้หลักกำรแยก
สำรวิธีทีแอลซี (TLC) และตรวจด้วยกำรทำปฏิกิริยำกับสำรเคมี เพ่ือให้เกิด
แถบวงกลม (Spot) สขี ำวบนพนื ทีส่ ีม่วงบนแผน่ บำงทแี อลซี
สารเคมีกาจัดแมลงกลุ่มออร์กาโนคลอรีน และไพรีทรอยด์ ใช้หลักกำรแยก
สำรวิธีทีแอลซี (TLC) และตรวจด้วยกำรทำปฏิกิริยำกับสำรเคมี และอังแสงยูวี
ควำมยำวคลนื่ 254 นำโนเมตร เพ่ือให้เกิดแถบวงกลม (Spot) สีเทำ นำตำลถึง
ดำ บนแผน่ ทแี อลซี

ชดุ ทดสอบ GPO-TM KIT
ตรวจหำสำรเคมกี ำจัดแมลง 4 กลุ่ม

GPO-TM/1 KIT GPO-TM/2 KIT
กลุม่ ออร์กำโนฟอสเฟต และคำรบ์ ำเมท กลมุ่ ออรก์ ำโนคลอรนี และไพรีทรอยด์

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝา้ ระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพอ่ื สร้าง 26
เสรมิ สุขภาวะทด่ี ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

การเตรียมนา้ ยา สาหรับทดสอบออรก์ าโนฟอสเฟต และคาร์บาเมต

การเตรียมน้ายาเอนไซม์

1. นำน้ายาทดสอบ 1 ออกจำกตู้เย็น และตังทิงไว้
ให้อุณหภูมิเท่ำกับอุณหภูมิห้อง เติมนำผสมให้
ละลำยเข้ำกัน จำกนันเทน้ายาทดสอบ 1.1 ลง
ในขวดนำยำทดสอบ 1 เขย่ำให้เขำ้ กัน

2. ถ่ำยลงขวดสเปรย์นำยำทดสอบ 1 วำงไว้ใน
กล่องนำอุ่นที่อุณหภูมิ 37 ºC ไม่น้อยกว่ำ
15 นำที กอ่ นทำกำรทดสอบ

การเตรียมน้ายาทดสอบสี

1. สารละลายจีพีโอ-ทีเอ็ม 1: เทนำยำ จีพีโอ-ทีเอ็ม 1.1 ลงในขวด สำรจีพีโอ-
ทเี อ็ม 1 เขย่ำใหเ้ ขำ้ กนั

2. สารละลายจีพีโอ-ทีเอ็ม 2: เทนำยำ จีพีโอ-ทีเอ็ม 2.1 ลงในขวด สำรจีพีโอ-
ทเี อม็ 2 เขย่ำใหเ้ ขำ้ กัน

3. เม่ือถึงวิธีกำรทดสอบขันตอน 4 (กำรทดสอบสี) จึงนำสำรละลำยจีพีโอ-
ทีเอ็ม 1 ผสมกับสำรละลำยจีพีโอ-ทีเอ็ม 2 ในอัตรำส่วน 1 มิลลิลิตร:
4 มลิ ลลิ ิตร แลว้ เทนำยำลงในขวด

หมายเหตุ: นำยำทดสอบในข้อ 2.1 และ 2.2 เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 - 8 ºC และควรใช้
ภำยใน 3 วัน

การเตรียมนา้ ยาทีแอลซี (TLC)

ดูดนำยำจีพีโอ-ทีเอ็ม 3 ลงในขวดแช่แผ่นทีแอลซี
(TLC Tank) ประมำณ 10 มิลลิลิตร ตังทิงไว้ก่อน
กำรทดสอบไม่น้อยกว่ำ 30 นำที

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพอ่ื สร้าง 27
เสริมสขุ ภาวะที่ดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

การเตรยี มและการสกัดตัวอยา่ ง

1. หั่นผักให้ละเอียดใส่ลงใน
ขวดประมาณ 5 กรมั

2. ใช้หลอดดูดน้ายาสกัด 5 มิลลิลิตร ใส่
ลงในขวดตัวอย่าง เขย่าแรงๆ 1 นาที
แลว้ ต้งั ทง้ิ ไว้ 5 นาที

3. ใช้หลอดพลาสติกดูดสารสกัด
ตัวอย่างปริมาณ 1 มิลลิลิตร ใส่ลง
ในถ้วยโลหะที่วางบนตะแกรง

4. ตั้ ง ท้ิ ง ไ ว้ ใ น น้ า อุ่ น ท่ี อุ ณ ห ภู มิ
ประมาณ 48 ºC รอจนน้ายาสกัด
ในถ้วยโลหะใกล้หมดหรือเหลือ
ประมาณ 2 หยด

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพ่อื สรา้ ง 28
เสรมิ สุขภาวะทีด่ ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

วิธกี ารทดสอบ

1. นาแผ่น TLC GPO-TM/1 มาเขียนช่ือ
ตัวอย่างท่ีจะทดสอบท่ีด้านบน ข้อควร
ระวังไม่ควรใช้มือจับด้านหน้าของแผ่น
TCL โดยตรง

2. ใช้หลอดแก้ว (Capillary tube) ดูดสาร
ตัวอย่างในถ้วยโลหะแตะปลายหลอดแก้วลง
บนจุดหยดสารตัวอย่าง (Spot) ท่ีกาหนดไว้
บนแผ่น TLC GPO-TM/1 แล้วยกหลอดข้ึน
รอจนสารตัวอย่างท่ีหยดไว้แห้ง ทาซ้า 4-6
ครง้ั จนสารตวั อย่างในถว้ ยหมด

3. นาแผ่น TLC GPO-TM/1 ลงแช่ในขวดแช่แผ่น
TLC โดยวางแผ่นเอียงพิงผนังขวด พร้อมปิดฝา
(ระวังอย่าให้ขวดเคล่ือนท่ี) รอน้ายาเคลื่อนท่ีข้ึนไป
จนถึงระดบั ท่ีกาหนดไว้

4. เปิดฝาขวด คีบแผ่น TLC GPO-TM/1 ออกมา
วางนอกขวด ต้งั ทงิ้ ไว้ใหแ้ ห้ง (1 นาท)ี

โครงการเสริมสร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพอื่ สร้าง 29
เสริมสขุ ภาวะทด่ี ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

วิธกี ารทดสอบ

5. นาแผ่น TLC GPO-TM/1 มาสเปรย์ด้วยน้ายา
ทดสอบ 1 จนชมุ่ ซมึ ทั่วแผ่น TLC

6. ใช้คีบนาแผ่นทีแอลซี GPO-TM/1
วางหงายบนตะแกรงที่ต้ังไว้บน
กล่องน้าอุ่นที่อุณหภูมิ 37 ºC โดย
ใช้ฝาปิดครอบ (เพื่ออบอุณหภูมิให้
ได้ท่ัวถึงทัง้ แผ่น) นาน 10 นาที

7. เมอ่ื ครบ 10 นาที แล้วให้นาแผ่นทีแอลซี
GPO-TM/1 มาสเปรย์ด้วยน้ายาทดสอบ
สี (ซึ่งได้จากการผสมจีพีโอ-ทีเอ็ม 1
จานวน 1 มิลลิลิตร และจีพีโอ-ทีเอ็ม 2
จานวน 4 มิลลิลติ ร จากการเตรียมน้ายา
ทดสอบสี สเปรย์ท่ีระยะห่างประมาณ
15 ซม. ให้น้ายาทดสอบสีซึมท่ัวท้ังแผ่น
วางท้ิงไวป้ ระมาณ 3 นาที จึงอา่ นผล

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่อื สรา้ ง 30
เสริมสุขภาวะทดี่ ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

การประเมินผล

สที ่ีปรากฎในสารละลายตัวอยา่ ง ผลการตรวจ
มีสำรเคมกี ำจัดแมลง
ผลบวก (+): พบจุดวงกลม (Spot) มสี ขี ำวบน
พนื สมี ่วงท่แี ผ่นทแี อลซี GPO-TM/1 ไมม่ ีสำรเคมีกำจัดแมง

ผลลบ (-): ไมพ่ บจดุ วงกลม (Spot) มีสขี ำวบน
พนื สมี ่วงทีแ่ ผน่ ทีแอลซี GPO-TM/1

ข้อควรระวงั และการเก็บรกั ษาชุดทดสอบ

 ควรทดสอบในสถำนท่ีอำกำศถ่ำยเทได้สะดวก ห่ำงจำกแหล่งกำเนิดควำม

ร้อนหรือเปลวไฟ
 สำรเคมีทุกชนดิ เปน็ อนั ตรำย ไม่ควรสดู ดมหรือสัมผสั โดยตรง
 นำยำที่ใช้แล้ว หำกหกเปื้อนมือให้รีบล้ำงนำทันที หรือหำกสัมผัสโดนตำให้

รีบลำ้ งดว้ ยนำเปลำ่ และนำส่งพบแพทยท์ นั ที
 ควรเก็บรกั ษำชุดทดสอบตำมอณุ หภูมทิ ี่ระบุ

โครงการเสริมสร้างระบบเฝา้ ระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพอ่ื สรา้ ง 31
เสรมิ สุขภาวะที่ดีของคนไทยทว่ั ประเทศ

บทที่ 2

ชุดทดสอบสารเคมีกาจดั แมลง
ในกลมุ่ ไพรีทรอยด์

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพื่อ 32
สรา้ งเสริมสขุ ภาวะทดี่ ีของคนไทยท่วั ประเทศ

2.1 GPO-TM/2 KIT

กลุม่ ออรก์ ำโนคลอรีน และไพรีทรอยด์

การเตรียมน้ายาทแี อลซี

ดูดนำยำจีพีโอ-ทีเอ็ม 5 ปริมำณ 10 มิลลิลิตร และ
นำยำจีพโี อ-ทีเอม็ 5.1 ปริมำณ 2 มิลลิลิตร ลงในขวด
แช่แผ่นทีแอลซี (TLC Tank) เขย่ำให้เข้ำกัน แล้วตัง
ทงิ ไว้ก่อนกำรทดสอบไมน่ ้อยกวำ่ 30 นำที

การเตรยี ม และการสกัดตัวอย่าง

1. ห่ันผักให้ละเอียดใส่ลงในขวดประมำณ
5 กรมั หรือ 5 ขีดขำ้ งขวด

2. ใช้หลอดดูดนำยำสกัด 5 มิลลิลิตร ใส่ลงในขวด
ตัวอยำ่ ง เขย่ำแรง ๆ 1 นำที แล้วตังทิงไว้ 5 นำที

3. ใช้หลอดพลำสติกดูดสำรสกัดตัวอย่ำง
ปริมำณ 1 มิลลิลิตร ใส่ลงในถ้วยโลหะที่วำงบน
ตะแกรง จำกนันตังทิงไว้ในนำอุ่นท่ีอุณหภูมิ
ประมำณ 48 ºC รอจนนำยำสกัดในถ้วยโลหะ
ใกล้หมดหรอื เหลอื ประมำณ 2 หยด

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่อื สร้าง 33
เสรมิ สขุ ภาวะทด่ี ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

ขนั้ ตอนการทดสอบ

1. นำแผ่น TLC GPO-TM/2 มำเขียนชื่อตัวอย่ำงท่ีทดสอบ
ท่ีด้ำนบน ข้อควรระวังไม่ควรใช้มือจับด้ำนหน้ำของแผ่น
TCL โดยตรง จะทำให้มีครำบไขมันติดแผ่นและมีผล
รบกวนกำรทดสอบ

2. ใช้หลอดแก้ว (Capillary tube) ดูดสำรตัวอย่ำงในถ้วยโลหะ
แตะปลำยหลอดแก้วลงบนจุดหยดสำรตัวอย่ำง (Spot) ท่ี
กำหนดไวบ้ นแผ่น TLC GPO-TM/2 แล้วยกหลอดขึน รอจนสำร
ตวั อย่ำงทหี่ ยดไว้แห้ง ทำซำ 4-6 ครงั จนสำรตวั อยำ่ งในถ้วยหมด

3. นำแผ่น TLC GPO-TM/2 ลงแช่ในขวดแช่แผ่น TLC
โดยวำงแผ่นเอียงพิงผนังขวด พร้อมปิดฝำ (ระวังอย่ำให้
ขวดเคล่ือนที่) รอนำยำเคล่ือนที่ขึนไปจนถึงระดับที่
กำหนดไว้

4. เปิดฝำขวด คีบแผ่น TLC GPO-TM/1 ออกมำ
วำงนอกขวด ตงั ทงิ ไว้ให้แห้ง (1 นำที)

5. นำแผ่น TLC GPO-TM/1 มำสเปรย์ด้วยนำยำจี
พีโอ-ทีเอ็ม 4 ระยะห่ำง 4 -5 นิว จนชุ่มซึมท่ัว
แผ่นทแี อลซวี ำงทงิ ไวใ้ ห้แห้ง (1 นำที)

6. นำแผ่น TLC ไปอังแสงจำกชุดอุปกรณ์รังสียวู ี UV ทค่ี วำมยำว
คลืน่ 254 นำโนเมตรนำน 3-5 นำที แล้วอ่ำนผล (ระวงั ถ้ำวำง
นำนกวำ่ เวลำทกี่ ำหนดไว้ แผ่นจะไหม)้

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพอื่ สร้าง 34
เสรมิ สขุ ภาวะทีด่ ีของคนไทยทวั่ ประเทศ

การประเมินผล

ผลบวก พบจุด (Spot) สีเทำ นำตำลเข้มถึงดำ บนพืนแผ่น TLC แสดงว่ำ
ตรวจพบสำรเคมกี ำจดั แมลงกลมุ่ ออรก์ ำโนคลอรีนและไพรที รอยดใ์ นตัวอย่ำง

ผลลบ ไม่พบจดุ (Spot) สีเทำ นำตำลเข้มถึงดำ บนพนื แผ่น TLC แสดงว่ำ
ตรวจไม่พบสำรเคมีกำจัดแมลงกลุ่มออร์กำโนคลอรีนและไพรีทรอยด์ใน
ตัวอย่ำง

ข้อควรระวัง และการเก็บรกั ษาชดุ ทดสอบ

 ควรทดสอบในสถำนท่ีอำกำศถ่ำยเทได้สะดวก ห่ำงจำกแหล่งกำเนิด
ควำมร้อนหรือเปลวไฟ

 สำรเคมีทุกชนิดเป็นอนั ตรำย ไม่ควรสดู ดมหรือสมั ผัสโดยตรง
 นำยำที่ใช้แล้ว หำกหกเปื้อนมือให้รบี ล้ำงนำทันที หรอื หำกสัมผัสโดน

ตำให้รบี ลำ้ งด้วยนำเปล่ำ และนำสง่ พบแพทย์ทนั ที
 อย่ำวำงชดุ ทดสอบไว้ใกล้มือเด็ก และเก็บไวท้ ี่อำกำศถำ่ ยเทสะดวก
 ควรเก็บรักษำชดุ ทดสอบตำมอุณหภมู ทิ ่รี ะบุ

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพ่อื สร้าง 35
เสรมิ สุขภาวะทีด่ ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

2.2 ชุดทดสอบ PR 2: Residues (PR 2) Test Kit

ชุดทดสอบสำรเคมกี ำจัดแมลง และสำรพษิ ตกค้ำง กลุ่มสำรไพรีทรอยด์

หลกั การของชดุ ทดสอบ PR 2: Residues (PR 2) Test Kit
ใช้หลักการโครมาโทกราฟีแบบช้ันบาง (Thin Layer Chromato-
graphy) ในการจาแนกชนิดของสาร โดยเฟสเคลื่อนที (mobile
phrase)

ตัวอย่างเป้าหมาย
ผกั ผลไม้ และพชื ผลผลิตทางการเกษตร

จานวนตัวอยา่ งที่ตรวจได้ต่อชดุ
24 ตัวอยา่ ง

ความไวของชดุ ทดสอบ
 ไซฮาโลทริน (Cyhalothrin) ระดบั ตา่ สุดท่ีตรวจได้ 0.2 ppm.
 ไซเปอรเ์ มทรนิ (Cypermethrin) ระดับต่าสดุ ทตี่ รวจได้ 0.2 ppm.
 เพอรเ์ มทริน (Permethrin) ระดบั ตา่ สุดท่ีตรวจได้ 0.1 ppm.
 เดลตา้ เมทริน (Deltamethrin) ระดับตา่ สดุ ท่ตี รวจได้ 0.05 ppm

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพอ่ื สรา้ ง 36
เสรมิ สุขภาวะท่ดี ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

ขัน้ ตอนการทดสอบ

1. นำตัวอย่ำงผัก หรือผลไม้ห่ันเป็นชินเล็ก ๆ ใช้ปำกคีบตัวอย่ำงท่ี
หั่นแล้วลงในขวดสกัดตัวอย่ำง (S1-S12) จนกระท่ังของเหลวใน
ขวดไหลขึนมำจนถึงขีดบนที่ทำเครื่องหมำยไว้ ปิดฝำขวดแล้ว
เขย่ำ 3-5 ครงั เป็นเวลำ 5 วินำที แลว้ ตังทิงไว้

2. นำของเหลวในขวด B2 เทใส่ในขวด B1 (ก่อนใส่ B2 หำกสำร
B1 ลดลงให้ปรับระดับด้วยขวด B1-re ก่อน ให้ของเหลวถึงขีด
ที่กำหนด) เขย่ำวำงทิงไว้

3. หยดสำรละลำยตัวอย่ำงจำนวน 5 ไมโครลิตร โดยใช้หลอดแค
ปปลิ ำร่ขี นำด 10 ไมโครลิตร (โดยใช้เพียงครึ่งหนึ่งของหลอด) ลง
จุดบนแผ่นตรวจสีเขียวบนจุดท่ีกำหนดหยดทีละน้อยรอจนจุด
แห้ง

4. นำแผ่นตรวจนีลงใส่ในขวดแยกสำร (B1+B2) ปิดฝำให้สนิท รอ
จนของเหลวผสมในขวดไหลขึนมำจนถึงขีดบนของแผ่นตรวจท่ี
ทำเครอ่ื งหมำยไว้

5. ใช้ปำกคีบหนีบแผ่นตรวจขึนมำจำกขวดแยกสำร
(B1+B2) รอจนแผ่นตรวจแห้ง จำกนันนำแผ่น
ตรวจไปตำกแดดนำน 10-20 นำที แล้วจึงทำกำร
ประเมินผล

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝา้ ระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพ่ือสรา้ ง 37
เสรมิ สุขภาวะท่ดี ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

การประเมนิ ผล

หำกพบว่ำมีกำรเกิดจุดสีนำเงินบนพืนที่สี
เขียวบนแผ่นตรวจสอบ โดยทำกำรวัดค่ำ
ระยะทำงทจี่ ุดเคลือ่ นท่ีจำกจดุ เริ่มตน้

ระยะทางการเคลอ่ื นท่ี สารที่พบ ความเขม้ ข้นที่ตรวจพบ
บนแผน่ ตรวจ (เซนติเมตร) (ppm)
ไซฮำโลทริน 0.2
1.7 ไซเปอรเ์ มทรนิ 0.2
2.0 เพอเมทรนิ 0.1
3.1, 3.7 เดลต้ำเทรนิ 0.05
4.1

ขอ้ ควรระวงั และการเกบ็ รักษาชุดทดสอบ

 กำรใช้ชุดทดสอบให้มปี ระสทิ ธภิ ำพสงู สดุ กำรสุ่มตัวอย่ำงต้องทำอย่ำงทวั่ ถงึ
 กำรหยดสำรละลำยโดยใช้หลอดแคบปิลำรี่ ต้องหยดให้เป็นจุดเล็กท่ีสุดเท่ำท่ีจะทำ

ได้ กำรหยดสำรจุดใหญ่อำจทำให้ระยะทำงกำรเคลื่อนที่ของที่ต้องกำรตรวจสอบ
ผิดพลำด หรือตรวจไมพ่ บได้
 กำรใสแ่ ผ่นตรวจลงในขวดแยกสำร ตอ้ งแนใ่ จวำ่ สำรละลำยในขวดแยกสำรนิ่งไม่สั่น
และตอ้ งปิดฝำขวดแยกสำรใหส้ นิท
 ตัวทำละลำยท่ีใช้ในกำรทดสอบนีเป็นที่เป็นอันตรำยต่อระบบทำงเดินหำยใจ
ดวงตำ และผิวหนัง และตดิ ไฟได้ในขณะทำงำนควรทำดว้ ยควำมระมดั ระวัง และใช้
อุปกรณ์ป้องกนั ท่แี นบมำในชดุ ทดสอบ

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพ่ือสรา้ ง 38
เสรมิ สขุ ภาวะทด่ี ขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

2.3 ชุดทดสอบ PY Test Kit (Pyrethroid Residual Test Kit)

ชดุ ทดสอบสำรเคมีกำจดั แมลง และสำรพิษตกค้ำง กลุ่มสำรไพรีทรอยด์

สารในกล่มุ ไพรีทรอยดท์ ี่ตรวจสอบได้
 CYPERMETHRIN
 CYFLUTHRIN
 CYHALOTHRIN
 DELTAMETHRIN
 ESFENVALERATE
 FENVALERATE
 FENPROPATHRIN

ตัวอยา่ งเปา้ หมาย
ผกั ผลไม้ และพืชผลผลติ ทางการเกษตร

ความไวของชุดทดสอบ
 Detection Limit: peppers, chili = 0.4 mg./kg.
 (As cypermethrin) พชื -ผลไม-้ ชนดิ อน่ื ๆ = 0.2 mg./kg

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพื่อสร้าง 39
เสริมสขุ ภาวะท่ีดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

การสกดั ตัวอย่าง

1. สุ่มตัวอย่ำงให้ได้นำหนัก 20 กรัม (ยกเว้นพริกพืนบ้ำนใช้
10 กรมั ) กรณีตวั อย่ำงเปยี กใชก้ ระดำษซับนำออกให้แหง้

2. ดูดนำยำ EXTRACT-1 ปริมำตร 1 มิลลลิ ติ ร ใสล่ งในหลอดแก้ว
ทดลอง

3. ม้วนสำลีเป็นก้อนกลมเล็ก ๆ ขนำดเส้นผ่ำน
ศูนย์กลำงประมำณ 1 เซนติเมตร จำกนันดูด
นำยำ EXTRACT-1 จำกในหลอดท่ีเตรียมไว้
ปรมิ ำตร 0.25 มิลลิลติ ร ใสล่ งบนสำลีให้ชุ่ม

4. ใช้ FORCEPS คีบสำลีนำไปเช็ดพืนผิวของตัวอย่ำงให้ทั่วเช็ด
โดยกำรพลิกสำลีกลับไปกลับมำ เพื่อเช็ดสำรท่ีตกค้ำงอยู่
ออกมำใหม้ ำกท่สี ดุ

5. คีบสำลีท่ีเช็ดแล้ว ใส่ลงไปแช่ในหลอดแก้วท่ีมีนำยำ EXTRACT-1
ทีเ่ หลอื อยจู่ ำกนันเขยำ่

6. คีบสำลีที่เขย่ำ-ป่ันแล้วออกจำกหลอดขึนมำวำงบนกรวยแก้ว
แล้วใช้ FORCEPS คีบบีบสำลีกับกรวยแก้ว เพ่ือไล่เอำนำยำ
EXTRACT-1 ที่เช็ดสกัดมำจำกตัวอย่ำงแล้วออกมำจำกสำลีให้
หมดนำสำลีทิงไปแล้วเขยำ่ จะได้สำร “SAMPLE EXTRACT”

โครงการเสริมสร้างระบบเฝา้ ระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพื่อสร้าง 40
เสริมสุขภาวะทด่ี ีของคนไทยทว่ั ประเทศ

ขัน้ ตอนการทดสอบ

ตารางปริมาณสารเคมที ่ีใช้ในการทดสอบ

ชนดิ สาร หลอด (ไมโครลติ ร) หมายเหตุ
หลอด BLANK หลอด SAMPLE

250 250

PY-1 250 250 เขยำ่ และนำไปอ่นุ

อุ่นในอำ่ งนำอุ่นทีอ่ ณุ หภูมิ 37 oC (หรอื ชว่ ง 35 – 40 oC) นำน 10 นำที
ครบเวลำนำออกมำจำกอำ่ นนำอุ่น - เตมิ สำร

PY-2 750 750

PY-3 100 100

PY-4 250 250

PY-5 500 500

PY-6 500 500

1. ดูดตัวอย่ำงที่สกัดปริมำณ 0.25 มิลลิลิตร และดูดนำ Blank
Solution ปริมำณ 0.25 มิลลิลิตร ใสล่ งในหลอดแกว้

2. เติมนำยำ PY-1 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.25 มลิ ลิลิตร แล้วเขยำ่

โครงการเสริมสร้างระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพอ่ื สรา้ ง 41
เสรมิ สขุ ภาวะที่ดขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

3. นำไปแช่ในนำอุ่นที่อุณหภูมิ 37 oC (หรือช่วง 35-40 oC) นำน
10 นำที ครบเวลำนำออกจำกอำ่ งนำอุน่

4. เติมนำยำ PY-2 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.75 มลิ ลลิ ติ ร แลว้ เขย่ำ

5. เติมนำยำ PY-3 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.15 มลิ ลิลิตร แลว้ เขยำ่

6. เติมนำยำ PY-4 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.25 มิลลิลติ ร แล้วเขยำ่

7. เติมนำยำ PY-5 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.5 มิลลลิ ติ ร แลว้ เขยำ่

8. เติมนำยำ PY-6 ใส่ลงไปในหลอดตัวอย่ำง และหลอดแบลงค์ ใน
ปริมำณ 0.5 มลิ ลิลิตร แล้วเขย่ำ

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพื่อสร้าง 42
เสริมสขุ ภาวะทีด่ ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

การประเมินผล

สีทป่ี รากฎ ผลการตรวจ
หลอดตัวอยำ่ งสีเท่ากับหรอื มากกวา่ หลอด BLANK ตรวจไมพ่ บ
พบในระดบั ที่ปลอดภยั
หลอดตัวอยำ่ งสีเขม้ นอ้ ยกวา่ หลอด BLANK พบในระดบั ทไ่ี มป่ ลอดภัย
หลอดตวั อยำ่ งไม่มสี หี รือมีสอี อ่ นมาก

ข้อควรระวัง และการเก็บรักษาชุดทดสอบ

 อยำ่ วำงชุดทดสอบใกลม้ อื เด็ก
 กำรปฏิบัตงิ ำนทดสอบ ควรสวมถุงมอื ทกุ ครัง
 หำกสำรเคมีในชุดทดสอบหกเปื้อน ใหร้ ีบลำ้ งออกด้วยนำทนั ที
 นำยำ PY TEST ทกุ ชนดิ เม่ือใชแ้ ลว้ ต้องปิดฝำให้สนิท โดยเฉพำะ PY-1 และ PY-6

ใหร้ บี ปิดฝำทันทีหลังใช้งำนเสร็จ
 ในขันตอนกำรเช็ด และระเหยตัวอย่ำง ให้หลีกเล่ียงหำรสูดดมสำรระเหยเข้ำไป

ควรปฏิบตั ใิ นตดู้ ดู ควนั
 เก็บรักษำชุดสอบในท่ีที่อุณหภูมิต่ำกว่ำ 30 oC ไม่ถูกแสงอำยุกำรเก็บรักษำอย่ำง

น้อย 12 เดือน

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพ่อื สรา้ ง 43
เสริมสุขภาวะท่ีดขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

วีดโี อสาหรับชดุ ทดสอบ PY Test Kit
(Pyrethroid Residual Test Kit)

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผกั เพ่อื สรา้ ง 44
เสริมสขุ ภาวะทีด่ ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

2.4 ชดุ ทดสอบ CHEMISPOT-Pyrethroid

ชดุ ทดสอบสำรเคมีกำจัดแมลง และสำรพษิ ตกค้ำง กลมุ่ สำรไพรีทรอยด์

หลกั การของชุดทดสอบ CHEMISPOT-Pyrethroid
ใช้หลกั การทาปฏิกริ ิยากับสารเคมีเพ่อื ให้เกดิ สี

ขั้นตอนการทดสอบ

1. นำตัวอย่ำงผัก หรือผลไม้สดที่ต้องกำรทดสอบ
หนั่ เป็นชินเลก็ ๆ

2. ชง่ั ตวั อยำ่ งผัก 5 กรัม ใสล่ งในขวดพลำสติก

3. ใส่นำยำสกัดปริมำณ 5 มิลลิลิตร ลงในขวดตัวอย่ำง
เขยำ่ ตังทิงไว้ 3 นำที

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝา้ ระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่ือสรา้ ง 45
เสรมิ สุขภาวะท่ีดีของคนไทยทว่ั ประเทศ

4. ดดู นำตวั อย่ำงจำกขวดปริมำณ 5 มิลลิลิตร ใส่ลงในหลอด
ทดสอบ

5. เติมสำร Reagent 1 ปริมำณ 1 มิลลิลิตร ลงในหลอด
ตัวอย่ำง แลว้ เขยำ่ ให้สำรเข้ำกัน ตังทงิ ไว้ 15 นำที

6. เติมสำร Reagent 2 ปริมำณ 1 มิลลิลิตร ลงในหลอด
ตัวอยำ่ ง แลว้ เขยำ่ ใหส้ ำรเข้ำกนั

7. เติมสำร Reagent 3 ปริมำณ 1 มิลลิลิตร ลงในหลอด
ตวั อย่ำง แล้วเขย่ำให้สำรเขำ้ กนั

8. เติมสำร Reagent 4 ปริมำณ 1 มิลลิลิตร ลงในหลอด
ตัวอยำ่ ง แลว้ เขยำ่ ให้สำรเข้ำกัน รอ 15 นำที จึงอำ่ นผล

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพอ่ื สร้าง 46
เสริมสุขภาวะทด่ี ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

การประเมินผล

ประเมนิ ผลโดยการเปรียบเทยี บสีทเ่ี กดิ ขึ้น
โดยรอประมาณ 15 นาที และทาการสงั เกตเทียบสที เี่ กดิ ขน้ึ

สีขำว หรอื สขี ำวขุ่น ตรวจไมพ่ บ

มสี ีนำเงินอมฟำ้ ตรวจพบ

ข้อควรระวัง

 อยำ่ วำงชุดทดสอบใกลม้ อื เด็ก
 กำรปฏิบตั ิงำนทดสอบ ควรสวมถงุ มือทกุ ครงั
 หำกสำรเคมีในชุดทดสอบหกเป้อื น ใหร้ บี ลำ้ งออกด้วยนำทันที

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผกั เพอื่ สร้าง 47
เสริมสขุ ภาวะทีด่ ขี องคนไทยทว่ั ประเทศ

บทที่ 3

ชดุ ทดสอบสารเคมีกาจดั หญา้
ในกลุ่มพาราควอต

โครงการเสรมิ สร้างระบบเฝา้ ระวงั สารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพชื ผัก เพ่ือ 48
สร้างเสริมสุขภาวะที่ดีของคนไทยทวั่ ประเทศ

3.1 ชดุ ทดสอบ Paraquat Test Kit

ชดุ ทดสอบสำรเคมกี ำจัดแมลง และสำรพิษตกคำ้ ง กล่มุ สำรพำรำควอต (Paraquat)

หลกั การของชุดทดสอบ Paraquat Test Kit
ใชห้ ลกั การทาปฏิกริ ยิ ากับสารเคมีเพื่อให้เกิดสี

ตวั อย่างเปา้ หมาย
ผกั ผลไม้ และธญั พชื

ความไวของชดุ ทดสอบ
สามารถตรวจวัดปรมิ าณพาราควอททรี่ ะดับ 0.25 mg/L ข้นึ ไปได้

การเตรียมตัวอยา่ ง

1. หั่นตัวอย่ำงท่ีต้องกำรทดสอบให้ 2. น ำ ตั ว อ ย่ ำ ง ท่ี ไ ด้ แ ช่ ใ น น ำ
ละเอยี ด จำกนันทำกำรชัง่ ตวั อย่ำง ปริมำตร 100 มิลลิลิตร ตังทิงไว้
ท่ี ต้ อ ง ก ำ ร ท ด ส อ บ ป ร ะ ม ำ ณ ประมำณ 20 นำที จำกนันนำ
25 กรัม น ำ ตั ว อ ย่ ำ ง ไ ป ท ด ส อ บ ห ำ
ปรมิ ำณสำรพำรำควอทตกคำ้ ง

โครงการเสริมสรา้ งระบบเฝ้าระวังสารเคมีทางการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพ่อื สร้าง 49
เสริมสขุ ภาวะท่ีดขี องคนไทยทวั่ ประเทศ

ขั้นตอนการทดสอบ

1. ใชห้ ลอดฉีดยำพลำสตกิ ดดู นา้ ตวั อย่างทต่ี ้องกำรทดสอบมำ
5 มิลลลิ ิตร ใสล่ งในหลอดแกว้ หรอื ขวดแก้ว

2. นำของเหลวในขวด B2 เทใส่ในขวด B1 (ก่อนใส่ B2 หำกสำร
B1 ลดลงให้ปรับระดับด้วยขวด B1-re ก่อน ให้ของเหลวถึงขีดที่
กำหนด) เขยำ่ วำงทิงไว้
3. หยดน้ายาชนดิ ข จำนวน 2 หยด ใสข่ วดทดสอบทม่ี นี ำตวั อยำ่ ง

4. เติมผงสารเคมี ค ปริมำณปลำยช้อนพลำสติกเทำ่ หวั ไม้ขดี
5. ปิดฝำขวดทดสอบให้สนิท เขย่ำ ทิงไวป้ ระมำณ 5 นำที

5. เทียบสีของสำรละลำยกับแถบสีมำตรฐำน เพ่ือหำปริมำณควำม 50
เข้มขน้ ของพำรำควอท

โครงการเสรมิ สรา้ งระบบเฝ้าระวงั สารเคมที างการเกษตรดว้ ยการตรวจสอบการตกคา้ งในพืชผัก เพ่ือสร้าง
เสรมิ สขุ ภาวะที่ดีของคนไทยทว่ั ประเทศ