อธิบายความรู้เกี่ยวกับสถานที่ต่างๆ ในศาสนสถานและปฏิบัติตนได้อย่างเหมาะสม

ศาสนา ศีศีศี ล ศี ลธรรรม จริริ ริ ย ริ ยธรรม ออธิธิ ธิ บธิ บาายยคคววาามมรู้รู้รู้เรู้เกี่กี่ กี่ ยกี่ ยววกักั กั บกั บสสถถาานนที่ที่ ที่ ต่ที่ ต่ ต่ าต่ างงๆๆ ใในนศศาาสสนนสสถถาานนแแลละะปปฏิฏิ ฏิ บัฏิ บั บั ติบั ติ ติ ตติ ตนนไได้ด้ ด้ อด้ อย่ย่ ย่ าย่ างงเเหหมมาาะะสสมม

การจัดทำ รายงานพัฒนา นวัฒกรรมทางด้านการเรียนการสอน เป็นวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ (BestPrctices) ของครูผู้สอนสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒธรรม ระดับชั้นประถมศึกษา ปีที่ 6 ถือว่าเป็นภาระหน้าที่สำ คัญประการประการหนึ่งของผู้สอน ที่ต้องคิดค้นหาวิธีการเทคนิค หรือ สื่อการสอนใหม่ๆ มาใช้ในการเรียนการสอนในสาขาวิชา เป็นการพัฒนาผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้ตาม ธรรมชาติและเต็มศักยภาพ ซึ่งเป็นไปตามระบบการทำ งานที่มีคุณภาพ ผลงานชิ้นนี้คงมีประโยชน์แก่ผู้ พบเห็นและจะนำ ผลงานเผยแพร่ต่อสาธารณชน ต่อไป นางสาวนาตยา สายคำ รหัสนักศึกษา 66181660111 คำ นำ

สารบัญ สถานการณ์ปัญหา ภรกิจ ฐานความช่วยเหลือ ความรู้เบื้องต้นและความสำ คัญของศาสนสถาน มารยาทในการเข้าวัดไทยที่ต้องรู้ การแสดงความเคารพต่อศาสนสถาน การบำ รุงรักษาศาสนสถาน มรรยาทของศาสนิกชนที่ดี บทสรุป แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม จุดประสงค์ แบบทดสอบ หนังสืออ้างอิง ประวัติผู้จัดทำ 4 4 5 6-7 10-13 13 13 14-17 18 18 18 19 20 21

สถานการณ์ปัญหา วันนี้พายและพิ้งค์พากันมาทำ บุญที่วัดพร้อมกับแม่และยายของพวกเขาแต่เช้าตรู่เดินทางกัน มาด้วยการเดินเพราะบ้านของพวกเขาอยู่ใกล้วัด ทั้งครอบครัวก็พากันทำ บุญเสร็จแล้วก็ได้พากันมานั่ง ไหว้พระกันในอุโบสถ พอถึงเวลาพระสงฆ์ก็เริ่มสวดพอพระสงฆ์สวดมาได้ซักพักพายกับพิ้งค์ก็เบื่อเลย ชวนกันคุยตอนแรกก็คุยกันเบาๆและเริ่มเสียงดังขึ้นรบกวนคนอื่นที่นั่งรับศีลรับพร ทำ ให้ถูกแม่และยาย ตำ นิทางสายตาให้คุยกันเบาๆให้เกรงใจคนอื่นที่มานั่งฟังพระสงฆ์เทศนาบ้างหลังจากที่ทั้งสองถูกตำ นิ เลยนั่งนิ่งและไม่พูดคุยกันอีก ตั้งใจนั่งฟังต่อจนจบ แม่และยายของพายกับพิ้งค์ก็ได้เอาน้ำ หยาดออกมา เทรดต้นไม้ข้างนอกพร้อมกับแผ่เมตตา ขนาดที่แม่กับยายทำ การแผ่เมตตาเสร็จก็เห็นพายกับพิ้งค์วิ่งไล่ กันออกมาจากในอุโบสถ และก็ถูกแม่ตีเบาๆที่หลังและพูดว่าอย่าวิ่งในวัด ทำ ให้ทั้งสองหยุดวิ่งไล่กันและ นิ่งฟังแม่พูดอย่างสงบ และทำ ให้พวกเขาคิดได้ว่าทำ อะไรไปบ้างและรู้สึกผิดจะระวังมากกว่านี้ ถ้าอยู่ใน สถานที่ศักสิทธิ์แบบนี้ควรที่จะระมัดระวังกิริยาให้ดีด้วย ภารกิจ 1. เพราะเหตุใดพายกับพิ้งค์ถึงโดนแม่กับยายตำ นิ ? 2. จากเหตุการณ์นี้ถ้านักเรียนเป็นพายกับพิ้งค์ นักเรียนจะปฏิบัติตัวอย่างไรให้เหมาะสม 3. การที่พายกับพิ้งค์ทำ พฤติกรรมแบบนี้จะทำ ให้คนอื่นๆรู้สึกอย่างไรกับพฤติกรรมของทั้งสองคน ? 4

• การปฏิบัติตนให้เหมาะสมต่อ ศาสนวัตถุ ศาสนสถาน และ ศาสนบุคคล 1. การปฏิบัติตนต่อศาสนวัตถุ เมื่ออยู่ต่อหน้ารูปเคารพของศาสนาต่าง ๆ จะต้องสำ รวมกาย วาจา และ ใจ แสดงความเคารพ หรือถ้ามีรูปเคารพของศาสนา ต่าง ๆ ที่บ้านจะต้องวางไว้ในสถานที่ที่เหมาะสม และหมั่นทำ ความสะอาดอยู่เสมอ คัมภีร์ของศาสนาควรแยกเก็บไว้เป็นสัดส่วนในที่ที่เหมาะสม ไม่ควร นำ มาเล่นหรือปะปนกับสิ่งของอื่น 2. การปฏิบัติตนต่อศาสนสถาน เมื่อเข้าไปในสถานที่สำ คัญทางศาสนาจะต้องแสดงความเคารพต่อ สถานที่ โดยสำ รวมกาย วาจา และใจ ไม่สวมหมวก กางร่ม หรือสวมรองเท้า ไม่สูบบุหรี่ และไม่พูดคำ หยาบ นอกจากนั้นจะต้องระมัดระวังไม่ทำ ให้ทรัพย์สินหรือสิ่งของในสถานที่นั้นชำ รุดเสียหาย เพราะสิ่ง เหล่านั้นเป็นเครื่องเตือนใจให้ศาสนิกชนทุกคนได้ระลึกถึงศาสดาของตน 3. การปฏิบัติตนต่อศาสนบุคคล เมื่ออยู่ต่อหน้าศาสนบุคคลของศาสนาต่าง ๆ จะต้องแสดงความ เคารพตามความเหมาะสมกับ ศาสนบุคคลของแต่ละศาสนา หรือถ้ามีการสนทนาก็จะต้องพูดจาด้วย ถ้อยคำ ที่สุภาพ ให้เกียรติ ไม่ลบหลู่ดูหมิ่น และไม่แสดงกิริยาอาการที่ไม่เหมาะสม • การปฏิบัติตนต่อวัด การไปวัดควรแต่งกายสุภาพเรียบร้อย โดยใช้เสื้อผ้าสีอ่อน ๆ หรือสีขาวไม่ควรสวมกางเกงขาสั้น หรือ กระโปรงสั้นขณะที่เราอยู่ในบริเวณวัด เราควรสำ รวมกาย วาจา ไม่ควรส่งเสียงดังและไม่ยิงนกตกปลา ในวัด • การปฏิบัติตนต่อศาสนสถานอื่น ๆ ๑. ช่วยกันรักษาให้อยู่ในสภาพเดิม ไม่ขีดเขียนสิ่งใด ๆ ให้สกปรก ๒. บำ เพ็ญประโยชน์โดยการช่วยกันทำ ความสะอาด การทำ ความเคารพ เมื่อเดินผ่านวัดหรือ ศาสนสถานควรยกมือไหว้ด้วยความเคารพ ฐานความช่วยเหลือ 5

• โบสถ์ คือ สถานที่สำ หรับพระสงฆ์ใช้เพื่อประชุมทำ สังฆกรรมต่างๆ เช่น การทำ พิธีอุปสมบท เป็นต้น • เจดีย์ คือ สิ่งที่ก่อเป็นยอดแหลมเป็นที่บรรจุสิ่งที่เคารพบูชา เช่น พระธาตุ อัฐิบรรพบุรุษ เป็นต้น • วิหาร คือ สถานที่สำ หรับประดิษฐานพระพุทธรูปซึ่งคู่กับโบสถ์ ใช้ประชุมสังฆกิจ โดยทั่วไปลักษณะ ของวิหารแตกต่างจากโบสถ์ตรงที่ไม่มีใบเสมา ล้อมรอบ • ศาลาการเปรียญ คือ ศาลาอเนกประสงค์ใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น ใช้เป็นสถานที่ทำ บุญ ตักบาตรในวันพระ ฟังพระเทศน์ เป็นต้น • หอสวดมนต์ คือ ที่สำ หรับใช้สวดมนต์ทำ วัตรเช้าและเย็นของพระสงฆ์และอุบาสก อุบาสิกา • โรงเรียนพระปริยัติธรรม คือ สถานที่เรียนธรรมะและภาษาบาลีของพระสงฆ์และสามเณร • กุฏิ คือ เรือนหรือตึกสำ หรับพระภิกษุและสามเณรใช้สำ หรับอยู่อาศัย • หอพระไตรปิฎก คือ สถานที่เก็บพระไตรปิฎก และหนังสือสำ หรับการศึกษาค้นคว้า วัดไทย หมายถึง วัดพระพุทธศาสนาในประเทศไทย ถือเป็นศาสนสถาน ของพุทธศาสนิกชน คือ เป็น สถานที่สำ หรับสงฆ์และฆราวาสปฏิบัติศาสนกิจร่วมกัน นอกจากนี้ยังเป็นปูชนียสถาน คือ มีสิ่งที่ควร เคารพบูชาอันเกี่ยวเนื่องกับพระพุทธเจ้า ได้แก่ พระพุทธรูป ซึ่งประดิษฐานอยู่ในโบสถ์ วิหาร และ มณฑป พระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งบรรจุอยู่ในพระสถูปเจดีย์ และพระปรางค์ และพระธรรมคำ สอนของ พระพุทธเจ้า ซึ่งเก็บรักษาไว้ในหอพระธรรม หรือหอไตร อีกทั้งวัดยังเป็นที่พำ นักอาศัยของพระสงฆ์ด้วย วัดไทยส่วนใหญ่แบ่งบริเวณภายในวัดออกเป็น ๒ เขตใหญ่ๆ คือ เขตพุทธาวาส เป็นพื้นที่ ซึ่งเป็นที่ตั้ง ของเจดีย์ ปรางค์ โบสถ์ วิหาร และสิ่งปลูกสร้างอื่น ๆ ซึ่งใช้เป็นที่ปฏิบัติศาสนกิจร่วมกันของสงฆ์และ ฆราวาส กับเขตสังฆาวาส เป็นพื้นที่ ซึ่งเป็นที่พำ นักของภิกษุ และสามเณร ในแต่ละเขตมีอาคารสิ่งปลูกสร้างต่าง ๆ ที่ควรทราบ ดังนี้ ความรู้เบื้องต้นและความสำ คัญของศาสนสถาน สถานที่สำ คัญของศาสนา ในการใช้ประกอบศาสนกิจต่างๆ วัด เป็นศาสนสถานที่เป็นที่อยู่อาศัยของพระ ภิกษุสงฆ์และเป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมทาง พระพุทธศาสนา ภายในวัดมีศาสนสถานต่างๆ เช่น 6

อุโบสถหรือโบสถ์ เป็นสถานที่ที่พระสงฆ์ประชุมทำ สังฆกรรมต่าง ๆ เช่น การทำ อุโบสถ การ อุปสมบท และการกรานกฐิน การทำ อุโบสถหมายถึง การที่พระสงฆ์ทุกรูปในวัดหนึ่ง ๆ มา ประชุมพร้อมกัน เพื่อสวดปาติโมกข์ คือ สวดพระพุทธบัญญัติว่าด้วยวินัยของสงฆ์ ๒๒๗ ข้อ เป็น ประจำ ทุก ๆ วันอุโบสถ หรือวันพระ ซึ่งกำ หนดทางจันทรคติเป็นวันขึ้น ๘ ค่ำ และ ๑๕ ค่ำ กับ วันแรม ๘ ค่ำ และ ๑๕ ค่ำ อาคารที่เป็นอุโบสถ มีเครื่องหมายเป็นที่สังเกตได้ คือ มีใบเสมาปักไว้ ล้อมรอบตัวอุโบสถ ตามปกติปักไว้รวม ๘ ทิศ ภายในอุโบสถมีพระพุทธรูปซึ่งเรียกว่า พระ ประธาน วิหาร ใช้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป รวมทั้งอาจใช้ประกอบศาสนพิธีต่าง ๆ ด้วย บางวัดอาจมี วิหารได้มากกว่า ๑ หลัง โดยมีขนาดและรูปทรงต่าง ๆ กัน ขึ้นอยู่กับประโยชน์ใช้สอย และมีชื่อ เรียกแตกต่างกันไป ได้แก่ วิหารหลวง วิหารทิศ วิหารคด วิหารราย เป็นต้น พระสถูปเจดีย์ และพระปรางค์ เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ แต่เนื่องจากในปัจจุบัน ตามวัดต่าง ๆ มีการสร้างพระสถูปเจดีย์ และพระปรางค์เป็นจำ นวนมาก พระสถูปเจดีย์และพระ ปรางค์บางองค์ จึงมิได้ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ แต่บรรจุพระพุทธรูปไว้แทน พระสถูป เจดีย์มีทั้งแบบทรงกรวยกลม และแบบทรงกรวยสี่เหลี่ยม นอกจากนี้ ยังมีแบบยอดทรงดอกบัว ตูม ซึ่งพบมากในจังหวัดสุโขทัย ส่วนพระปรางค์มีทั้งปรางค์เดี่ยว ปรางค์ ๓ องค์ และปรางค์ ๕ องค์ หอพระธรรม หรือหอไตร เป็นอาคารที่เก็บรักษาคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา เพื่อให้พระสงฆ์ได้ ศึกษาเล่าเรียน ฯลฯ กุฏิ เป็นที่อยู่อาศัยของภิกษุ และสามเณร ศาลาการเปรียญ ใช้เป็นสถานที่สำ หรับภิกษุ และสามเณร ศึกษาพระพุทธศาสนา รวมทั้ง พุทธศาสนิกชนสามารถใช้ประโยชน์ ในการบำ เพ็ญกุศลในวันธรรมสวนะด้วย หอกลอง และหอระฆัง ใช้เป็นที่บอกเวลาแก่พระสงฆ์ เพื่อการทำ วัตรปฏิบัติประจำ วัน อาจสร้าง เป็นหอเดียวรวมกัน หรือแยกเป็น ๒ หอ ก็ได้ ฯลฯ ๑. เขตพุทธาวาส ๒. เขตสังฆาวาส 7

มัสยิด เป็นศาสนสถานของศาสนาอิสลาม เป็นสถานที่ ที่ใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาของมุสลิม โบสถ์คริสต์ เป็นศาสนสถานของคริสต์ศาสนา เป็น สถานที่ประกอบพิธีกรรมส าคัญทางศาสนาของชาว คริสต์ เทวสถาน เป็นศาสนสถานของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นสถานที่ส าหรับประกอบพิธีกรรม ทางศาสนาของ ผู้ที่นับถือ ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และเป็นที่ ประดิษฐานเทวรูปหรือเทพเจ้าส าคัญของศาสนา 8

ศาสนวัตถุ ศาสนสถาน และ ศาสนบุคคลของศาสนาต่าง ๆ 1. ศาสนาพระพุทธมีศาสนวัตถุอันเป็นที่เคารพบูชา เช่น พระพุทธรูป พระไตรปิฎก มีศาสนสถานเป็น สถานที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เช่น วัด โบสถ์ ศาลาการเปรียญ มีพระสงฆ์เป็นศาสนบุคคลทำ หน้าที่สืบต่อพระพุทธศาสนา 2. ศาสนาอิสลาม มีศาสนวัตถุ อันเป็นที่เคารพบูชา เช่น คัมภีร์ อัลกุรอาน มีศาสนสถาน เป็น สถานที่ ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เช่น มัสยิดอัลกะอ์บะฮ์ มีอิหม่ามเป็นศาสนบุคคลทำ หน้าที่เป็นผู้นำ ใน การประกอบพิธีกรรมทางศาสนา 3. ศาสนาคริสต์ มีศาสนวัตถุอันเป็นที่เคารพบูชา เช่น คัมภีร์ ไบเบิล ไม้กางเขน รูปปั้น พระเยซูคริสต์ มีศาสนสถาน เช่น โบสถ์คริสต์ มีบาทหลวงเป็น ศาสนบุคคลทำ หน้าที่เป็นผู้นำ ในการประกอบพิธีกรรม ทางศาสนา 4. ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู มี ศาสนวัตถุอันเป็นที่เคารพบูชา เช่น เทวรูป คัมภีร์พระเวท มี ศาสนสถาน ซึ่งเป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เช่น โบสถ์พราหมณ์ เทวสถาน มีพราหมณ์เป็นศาสนบุคคล ทำ หน้าที่เป็นผู้นำ ในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา การปฏิบัติตนให้เหมาะสมต่อ ศาสนวัตถุ ศาสนสถาน และ ศาสนบุคคล 1. การปฏิบัติตนต่อศาสนวัตถุ เมื่ออยู่ต่อหน้ารูปเคารพของศาสนาต่าง ๆ จะต้องสำ รวมกาย วาจา และใจ แสดงความเคารพ หรือถ้ามีรูปเคารพของศาสนา ต่าง ๆ ที่บ้านจะต้องวางไว้ในสถานที่ที่เหมาะ สม และหมั่นทำ ความสะอาดอยู่เสมอ คัมภีร์ของศาสนาควรแยกเก็บไว้เป็นสัดส่วนในที่ที่เหมาะสม ไม่ ควรนำ มาเล่นหรือปะปนกับสิ่งของอื่น 2. การปฏิบัติตนต่อศาสนสถาน เมื่อเข้าไปในสถานที่สำ คัญทางศาสนาจะต้องแสดงความเคารพต่อ สถานที่ โดยสำ รวมกาย วาจา และใจ ไม่สวมหมวก กางร่ม หรือสวมรองเท้า ไม่สูบบุหรี่ และไม่พูดคำ หยาบ นอกจากนั้นจะต้องระมัดระวังไม่ทำ ให้ทรัพย์สินหรือสิ่งของในสถานที่นั้นชำ รุดเสียหาย เพราะสิ่ง เหล่านั้นเป็นเครื่องเตือนใจให้ศาสนิกชนทุกคนได้ระลึกถึงศาสดาของตน 3. การปฏิบัติตนต่อศาสนบุคคล เมื่ออยู่ต่อหน้าศาสนบุคคลของศาสนาต่าง ๆ จะต้องแสดงความ เคารพตามความเหมาะสมกับ ศาสนบุคคลของแต่ละศาสนา หรือถ้ามีการสนทนาก็จะต้องพูดจาด้วย ถ้อยคำ ที่สุภาพ ให้เกียรติ ไม่ลบหลู่ดูหมิ่น และไม่แสดงกิริยาอาการที่ไม่เหมาะสม 9

มารยาทในการเข้าวัดไทยเกี่ยวกับการแต่งกาย 1. แต่งกายสุภาพเรียบร้อยแต่งกายให้สุภาพเรียบร้อย และถูกต้องเหมาะสมตามกาลเทศะ เพื่อเป็นการ ให้เกียรติและแสดงความเคารพต่อสถานที่ 2. แต่งกายด้วยเสื้อผ้าโทนอ่อนเรียบๆแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีขาว หรือสีโทนอ่อน ๆ เรียบ ๆ ไม่มีลวดลาย หรือสีที่ฉูดฉาด 3. แต่งกายให้มิดชิดเมื่อเข้าชมพระอุโบสถ หรือส่วนต่าง ๆ ภายในวัด ควรแต่งกายให้มิดชิด ไม่ควรสวม เสื้อผ้าที่มีเนื้อผ้าแบบซีทรู โปร่งบาง สีขาวบางจนเห็นเสื้อชั้นในชัดเจน เสื้อสีเนื้อหรือสีครีม คอไม่เว้าลึก และเสื้อผ้าไม่หลวมหรือรัดรูปมากจนเกินไป เพื่อสะดวกในการกราบไหว้พระและนั่งสมาธิ แต่ถ้าจะให้ดี ควรสวมเสื้อแขนยาว กางเกงขายาว หรือกระโปรงคลุมเข่า 4. แต่งเสื้อผ้าที่ไม่ดูหรูหราจนเกินไปไม่ควรสวมเสื้อผ้าที่หรูหราจนเกินไป รวมไปถึงเครื่องประดับที่มี ราคาแพง เช่น แหวนเพชร ต่างหู กำ ไลข้อมือ นาฬิกาเรือนทอง สร้อยคอทองคำ ต่าง ๆ 5. หลีกเลี่ยงการฉีดน้ำ หอมเนื่องจากกลิ่นน้ำ หอมอาจทำ ให้รบกวนผู้อื่น หากต้องการฉีดน้ำ หอมจริง ๆ ควรใช้น้ำ หอมที่มีกลิ่นอ่อนที่สุดจะดีกว่า 6. สำ หรับผู้หญิงควรหลีกเลี่ยงการใช้เครื่องสำ อางหรือแต่งหน้าจัดจนเกินงามไม่ว่าจะเป็นการเขียนคิ้ว ทาปาก หรือทาเล็บที่เข้มจนเกินไป หากต้องการแต่งหน้าจริง ๆ ควรแต่งหน้าแบบอ่อน ๆ หรือแบบเป็น ธรรมชาติจะดีกว่าค่ะ 7. สำ หรับผู้หญิง ควรหลีกเลี่ยงการสวมเสื้อผ้าที่เปิดเผยร่างกายควรเลี่ยงการสวมเสื้อผ้าที่เปิดเผย ร่างกาย หรือเนื้อหนังมังสา หรือแบบวับ ๆ แวม ๆ มากจนเกินไป โดยเฉพาะบริเวณหน้าอก, ไหล่ และ หัวเข่า ซึ่งเสื้อผ้าที่ไม่ควรใส่เข้าวัด ได้แก่ เสื้อสายเดี่ยว, เสื้อเอวลอย, เสื้อแขนกุด, เกาะอก, เสื้อครอป, กางเกงขาสั้นเหนือเข่ามากจนเกินไป, กระโปรงสั้นเหนือเข่ามากจนเกินไป, กระโปรงแบบผ่าหน้าผ่า หลัง, กางเกงแบบผ้าขาด ๆ 8. ซื้อหรือเช่าชุดโสร่งหากต้องการแวะเยี่ยมชมโดยไม่ได้วางแผนไว้ล่วงหน้า แต่ว่าแต่งกายไม่สุภาพ ก็ สามารถซื้อหรือเช่าชุดโสร่ง เพื่อใช้คลุมก่อนเข้าชมวัดได้ค่ะ 9. สำ หรับผู้ชาย ควรตัดผมให้สั้นผู้ชายควรตัดผมสั้น หรือหากผมยาวควรหวีผมให้เรียบร้อย หลีกเลี่ยง การใช้น้ำ มันหรือเจลใส่ผม เนื่องจากกลิ่นของเจลหรือน้ำ มันใส่ผมอาจทำ ให้รบกวนผู้อื่นได้ 10. ไม่ปล่อยชายเสื้อออกนอกกระโปรงหรือกางเกง 10 มารยาทในการเข้าวัดไทยที่ต้องรู้

มารยาทการเข้าวัดไทยเกี่ยวกับการปฏิบัติ 1. ถอดรองเท้าและวางไว้บนชั้นวางรองเท้าที่ทางวัดจัดเตรียมไว้ให้ทางด้านหน้าพระอุโบสถ ก่อนเข้าไป ข้างใน 2. สำ รวมกาย วาจา และใจสำ รวมกาย วาจา ใจ และระมัดระวังกิริยามารยาทให้สงบเรียบร้อย เมื่อเข้า มาภายในบริเวณวัด 3. ปิดโทรศัพท์มือถือหรือปิดเสียงปิดโทรศัพท์เพื่อป้องกันไม่ให้เสียงโทรศัพท์รบกวนผู้อื่นที่เข้ามาทำ บุญ ไหว้พระ สวดมนต์ นั่งสมาธิ หรือประกอบกิจกรรมทางศาสนาค่ะ แต่หากจำ เป็นต้องเปิดโทรศัพท์มือถือ จริง ๆ ให้ปิดเสียงหรือเปิดระบบเสียงเรียกเข้าเป็นระบบสั่นแทน 4. รักษาความเงียบสงบไม่พูดคุยหรือส่งเสียงดังเอะอะโวยวาย เมื่ออยู่หน้าประตูวัดหรือเข้ามาภายใน บริเวณวัด โดยเฉพาะภายในพระอุโบสถ เนื่องจากอาจมีผู้ที่กำ ลังสวดมนต์หรือนั่งสมาธิอยู่ หากต้องการ พูดคุยจริง ๆ ให้ใช้วิธีกระซิบแทนค่ะ 5. รักษาความสะอาดรักษาความสะอาดศาสนสถานให้สะอาดและเป็นระเบียบเรียบร้อย ด้วยการทิ้ง ขยะในถังขยะให้ถูกที่ 6. ทำ ความเคารพพระพุทธรูปเมื่อเข้ามาภายในพระอุโบสถ ควรแสดงความเคารพพระพุทธรูปที่เป็น พระประธานและพระสงฆ์อย่างสำ รวมและนอบน้อม 7. ห้ามถ่ายรูปในที่ห้ามถ่ายถ่ายรูปในสถานที่ที่ได้รับการอนุญาตเท่านั้น หากไม่มีป้ายห้ามถ่ายรูปจึงจะ สามารถถ่ายรูปได้ 8. ปฏิบัติตามกฎระเบียบของวัดอย่างเคร่งครัด 9. ช่วยกันดูแลรักษาช่วยกันดูแลรักษาหรือบูรณะปฏิสังขรณ์โบราณสถานและโบราณวัตถุภายในวัดให้ มั่นคงแข็งแรงด้วยการบริจาคเงินหรือสิ่งของซ่อมแซม 10. ถ่ายรูปกับพระพุทธรูปอย่างสำ รวมหากต้องการถ่ายรูปกับพระพุทธรูป ควรอยู่ในกิริยาที่สำ รวม สงบ สุภาพเรียบร้อย และให้ความเคารพต่อพระพุทธรูป 11

มารยาทห้ามปฏิบัติในการเข้าชมวัดไทย 1. ห้ามสูบบุหรี่และสารเสพติดห้ามสูบบุหรี่และเสพสารเสพติดทุกชนิดภายในวัด เพื่อให้เกียรติสถานที่ และเคารพศาสนาพุทธของเราด้วย 2. ห้ามขีดเขียน ทำ ลาย หรือขโมยห้ามขีดเขียน ทำ ลาย หรือขโมยทรัพย์สินต่าง ๆ ภายในวัด อย่างเช่น กำ แพงฝาผนัง พระพุทธรูป โบราณวัตถุ 3. ห้ามชี้นิ้วโดยเด็ดขาดเนื่องจากการชี้นิ้วเป็นการกระทำ ที่ไม่สุภาพ หากต้องการให้ผู้อื่นดูส่วนประกอบ ต่าง ๆ ภายในวัดให้ใช้วิธีผายมือแทน 4. ห้ามเหยียบธรณีประตูเมื่อเข้าไปภายในพระอุโบสถหรือพระวิหาร ห้ามเหยียบธรณีประตูโดยเด็ดขาด เนื่องจากธรณีประตูเป็นขอบของพื้นประตูที่ยกสูงขึ้นมานั้นเชื่อกันว่าช่วยป้องกันไม่ให้สิ่งชั่วร้ายเข้ามาได้ นอกจากนี้ยังเป็นที่สิงสถิตของทวารบาลหรือผู้รักษาประตูอีกด้วย 5. ห้ามถ่ายรูปผู้อื่นที่กำ ลังทำ กิจกรรมทางศาสนาห้ามถ่ายรูปผู้อื่นที่กำ ลังทำ บุญไหว้พระ สวดมนต์ นั่ง สมาธิ หรือประกอบกิจกรรมทางศาสนา เนื่องจากยังไม่ได้รับอนุญาตและเป็นการละเมิดความเป็นส่วน ตัวของผู้อื่น 6. ห้ามถ่ายรูปตนเองหรือเซลฟี่กับองค์พระพุทธรูปเนื่องจากเป็นการลบหลู่หรือไม่ให้ความเคารพที่ยืน อยู่ในระดับความสูงเดียวกับพระพุทธรูป อีกทั้งอาจผิดกฎหมายด้วยค่ะ 7. ห้ามนั่งและปีนป่ายโบราณสถานภายในวัดเนื่องจากอาจก่อให้เกิดความชำ รุดเสียหายแก่โบราณสถาน นั้น ๆ 8. ห้ามนั่งด้วยการเอาเท้าชี้ไปทางพระเมื่ออยู่ในพระอุโบสถ ห้ามนั่งด้วยการเอาเท้าชี้ไปทางพระพุทธรูป และพระสงฆ์ แต่ควรนั่งงอเข่าโดยให้เท้าชี้ไปทางด้านหลัง หรือนั่งขัดสมาธิโดยไม่ให้เท้าชี้ไปทางพระ หรือผู้อื่น 9. ห้ามยืนขึ้นขณะถ่ายภาพห้ามยืนขึ้นตอนถ่ายภาพและห้ามถ่ายภาพในบริเวณที่ห้ามถ่ายรูป 10. ห้ามแสดงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมห้ามแสดงพฤติกรรมเหล่านี้ภายในบริเวณวัด โดยเฉพาะการ แสดงความรักจนเกินงามหรือสื่อไปทางลามกอนาจาร 12

๑ บูรณปฏิสังขรณ์ถาวรวัตถุที่ชำ รุดทรุดโทรม บริจาคทรัพย์ซ่อมแซม หรือชักชวนให้ผู้อื่นช่วยกัน บำ รุงรักษา ๒ รักษาความสะอาดศาสนสถาน พร้อมทั้งบริเวณโดยรอบ ๓ ปลูกต้นไม้และบำ รุงรักษาต้นไม้ เพื่อให้ศาสนสถานมีบรรยากาศที่ร่มรื่น สวยงาม และสงบร่มเย็น ๔ ช่วยบริจาคสิ่งของต่างๆ ที่จำ เป็นเพื่อใช้ประโยชน์ส่วนรวม เช่น โต๊ะ เก้าอี้ ภาชนะต่างๆ เป็นต้น ๕ ไม่ทำ ลายศาสนสถาน เช่น ไม่ขีดเขียนกำ แพง ฝาผนังให้สกปรกเลอะเทอะ ๖ ไม่ลักขโมยทรัพย์สมบัติของศาสนสถาน และช่วยกันปกป้องดูแลไม่ให้ผู้อื่นทำ ลายหรือลักขโมย ทรัพย์สมบัติของศาสนสถาน การแสดงความเคารพต่อศาสนสถาน ๑ กราบไหว้บูชาด้วยความสำ รวมและตั้งใจ ๒ แต่งกายเรียบร้อย และแสดงกิริยาวาจาที่สุภาพเมื่อเข้าไปในศาสนสถาน ๓ ไม่สวมหมวก รองเท้า หรือกางร่มเข้าไปในบริเวณศาสนสถาน ๔ ไม่ทำ ความสกปรกเสียหาย หรือส่งเสียงดังในศาสนถาน การบำ รุงรักษาศาสนสถาน 13 11. ห้ามนำ สิ่งที่ไม่เหมาะสมเข้ามาภายในวัดห้ามนำ อุปกรณ์การพนัน สารเสพติด สุรา เครื่องดื่มที่มี แอลกอฮอล์ทุกชนิดเข้ามาภายในบริเวณวัด 12. ห้ามฆ่าสัตว์ห้ามฆ่าสัตว์ ยิงนกตกปลา หรือก่อเหตุทะเลาะวิวาทเด็ดขาด เนื่องจากวัดเป็นเขต อภัยทาน เมื่อทราบถึงมารยาทในการเที่ยวชมวัดไทยทั้งข้อควรปฏิบัติและข้อห้ามแล้วอย่าลืมปฏิบัติตามกฎ ระเบียบอย่างเคร่งครัดกันด้วยนะคะทุกคน

มรรยาทของศาสนิกชนที่ดี การปฏิบัติตนที่เหมาะสมต่อพระภิกษุ ๑ การสนทนากับพระภิกษุ พระภิกษุเป็นผู้ที่เผยแผ่พระพุทธศาสนา ทำ ให้สังคมเกิดความสงบสุข ใน การสนทนากับท่านจึงต้องใช้คำ พูดที่เหมาะสมและสุภาพ เช่น • การใช้สรรพนามแทนตัวเอง ใช้คำ ว่า ผม กระผม (สำ หรับผู้ชาย) ดิฉัน (สำ หรับผู้หญิง) • การใช้สรรพนามแทนพระภิกษุใช้คำ ว่า ใต้เท้า หลวงพ่อ ท่านพระครู ท่านเจ้าคุณ พระคุณเจ้า เป็นต้น • เวลารับคำ ใช้คำ ว่า ครับ ขอรับ (สำ หรับผู้ชาย) ค่ะ เจ้าค่ะ (สำ หรับผู้หญิง) ถ้าพระภิกษุนั้นเป็นพระ เถระผู้ใหญ่ ให้ประนมมือพูดกับท่าน สำ หรับผู้หญิงไม่ควรพูดกับพระสองต่อสองในที่ลับตาคน เมื่อเสร็จ ธุระแล้วควร ลากลับ ไม่ควรสนทนานานเกินควร เพราะเป็นการรบกวนเวลาของท่าน ก่อนกลับให้กราบ เบญจางคประดิษฐ์แล้วเดินเข่าออกไป 14

ขั้นที่ ๑ ท่าเตรียม ให้นั่งคุกเข่า ผู้ชายนั่งคุกเข่าท่าเทพบุตร คือ นั่งบนส้นเท้า ปลายเท้าตั้งตรง ลำ ตัวตรง เข่าทั้งสองห่างกันเล็กน้อย โดยวางมือทั้งสองข้างบนหน้าขาให้นิ้วชิดกัน ผู้หญิงนั่งคุกเข่าท่าเทพธิดา คือ นั่งบนส้นเท้าปลายเท้าไขว้กันหรือเหยียดตรง ขั้นที่ ๒ อัญชลี(ประนมมือ) ประนมมือระดับอก ปลายนิ้วเบนออกจากอกประมาณ ๔๕ องศา แขนและ ศอกแนบลำ ตัว ขั้นที่ ๓ วันทา (ไหว้) ยกมือขึ้นพร้อมกับก้มศีรษะลงรับมือเล็กน้อย ให้หัวแม่มือจรดระหว่างคิ้ว ปลายนิ้ว ชี้จรดไรผมเหนือหน้าผาก ขั้นที่ ๔ อภิวาท (กราบ) ก้มลงกราบโดยให้แขนทั้งสองลงพร้อมกัน มือทั้งสองคว่ำ ลงวางห่างกันเล็กน้อย ให้หน้าผากจรดพื้นได้ ขั้นที่ ๕ ท่าจบกราบ เมื่อกราบครบ ๓ ครั้งแล้ว ให้เงยหน้าขึ้นยกตัวอยู่ในท่าวันทา (ไหว้) แล้วลดมือลง ในท่าอัญชลี (ประนมมือ) ทำ เพียงครั้งเดียว แล้วนั่งพับเพียบ การกราบพระที่ถูกต้องอ่อนน้อม จะต้องกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ มีขั้นตอนในการปฏิบัติ ดังนี้ การกราบ ๒ การแสดงความเคารพต่อพระภิกษุ อัญชลี วันทา อภิวาท 15

16 การไหว้ การแสดงความเคารพต่อพระภิกษุ ถ้าอยู่ในที่ที่ไม่สามารถจะกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ได้ ก็ให้ยืน ไหว้ได้ทั้งชายและผู้หญิง ผู้ชาย ยืนตรง ประนมมือขึ้น ให้หัวแม่มืออยู่ระหว่างคิ้ว นิ้วชี้จรดหน้าผาก น้อมตัวและก้มศีรษะลง ผู้หญิง สืบเท้าขวาไปข้างหน้าเล็กน้อย ย่อเข่าน้อมตัวลง พร้อมกับประนมมือขึ้น ให้หัวแม่มืออยู่ระหว่างคิ้ว นิ้วชี้จรดหน้าผาก

การยืน • การยืนตามลำ พัง ควรยืนอยู่ในลักษณะที่สุภาพ ขาชิดกันไม่หันหน้าหรือแกว่งแขนไปมา • การยืนเฉพาะหน้าผู้ใหญ่ ถ้าไม่จำ เป็นไม่ควรยืนตรงหน้าควรยืนเฉียงทางด้านใดด้านหนึ่ง โดยอาจยืน ตรง ขาชิด ปลายเท้าแยกห่างกันเล็กน้อย มือทั้งสองแนบข้างลำ ตัว หรืออาจยืน ค้อมส่วนบนตั้งแต่เอวขึ้นไปเล็กน้อยมือประสานกัน • การยืนไหว้ผู้ใหญ่ควรยืนส้นเท้าชิด ปลายเท้าห่างกันเล็กน้อย ประนมมือขึ้น นิ้วชี้อยู่ระหว่างคิ้ว ผู้ชาย น้อมศีรษะลงพองาม ยกมือขึ้นและน้อมตัวลงส่วนผู้หญิงให้สืบเท้าไปข้างหน้า เล็กน้อย และน้อมตัวลง การเดิน • การเดินตามลำ พัง พึงตั้งตัวตรง ไม่ก้มหน้าหรือไม่เชิดหน้าจนเกินไป ระยะก้าวเท้าไม่ยาวหรือสั้นจน เกินไป ไม่เดินเร็วหรือช้าจนเกินไป อย่าเดินลงส้น แกว่งแขนพอประมาณ • การเดินกับผู้ใหญ่ ควรเดินตามไปข้างหลัง เยื้องไปทางซ้ายจากท่านประมาณ ๒-๓ ก้าว เพื่อสะดวกแก่ การสนทนา การเดินให้อยู่ในกิริยานอบน้อมมือประสานไว้ข้างหน้า • การเดินสวนกับผู้ใหญ่ หรือการเดินผ่านผู้ใหญ่ ควรหลีกให้ห่างกันเล็กน้อย และค้อมตัวลง เมื่อผู้ใหญ่ ทักทายก็ให้หยุดยืนมือประสานกัน เมื่อจบการสนทนาแล้วให้ไหว้ค้อมตัว ก่อนผ่านไป การนั่ง • การนั่งเก้าอี้ นั่งตัวตรงหลังพิงพนักเก้าอี้ เท้าชิด เข่าชิด มือวางไว้บนหน้าขา ไม่ควรนั่ง “ไขว่ห้าง” ควร นั่งเต็มเก้าอี้ อย่านั่งโยกเก้าอี้ เพราะอาจเกิดอันตรายได้ ถ้าเป็นนักเรียนหญิง ต้องระวังเครื่องแต่งกาย • การนั่งกับพื้น ควรนั่งพับเพียบ ยืดตัวให้ตรง ถ้านั่งต่อหน้าผู้ใหญ่ ต้องนั่งเก็บปลายเท้า มือประสานกัน วางไว้ที่บริเวณหน้าตัก นั่งเว้นระยะห่างจากท่านพอประมาณ • การนั่งคุกเข่า ควรนั่งตัวตรง วางก้นลงบนส้นเท้า ผู้ชายยกปลายเท้าตั้งตรง ส่วนผู้หญิงให้ปลายเท้าไขว้ กันหรือเหยียดตรงก็ได้มือทั้งสองประสานกัน หรือจะวางคว่ำ บนหน้าขาก็ได การยืน เดิน และนั่งที่เหมาะสมในโอกาสต่างๆ 17

บทสรุป การปฏิบัติตนต่อศาสนสถานและปฏิบัติตนได้อย่างเหมาะสมไม่ว่าจะต่อศาสนสถานอื่นๆ ควร แต่งกายให้เหมาะสมสุภาพเรียบร้อย สำ รวมกิริยามรรยาท เช่น ไม่วิ่งเล่นส่งเสียงดัง ประพติ ตนในขอบเขตที่เหมาะสม การทำ ความเคารพ เมื่อเดินผ่านวัดหรือศาสนสถานควรยกมือไหว้ ด้วยความเคารพ ร่สมพิธีกรรมทางศาสนาตามโอกาสที่เหมาะสม https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/3349 https://youtu.be/zi4540duM1M?si=-A9vCLzkxQJFcgpc https://www.wreathmala.com 1.จงยกตัวอย่างการปฏิบัติตนภายในวัดอย่างเหมาะสม 2.อธิบายความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสถานที่ต่างๆภายในวัด 3.สรุปความรู้เบื้องต้นกับการปฏิบัติตนและสถานที่ต่างๆภายในวัด แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม จุดประสงค์ 18

1.ใครปฏิบัติตัวได้เหมาะสมที่สุด ก. สมศักตะโกนเรียกเพื่อนภสยในวัด ข. สมศรีแต่งตัวด้วยเสื้อสายเดี่ยวกางเกงขาสั้น ค. สมพรปสดงความเคารพกราบไหว้ต่อหน้าพระพุทธรูป ง. สมทรงพูดจาด้วบถ้อยคำ ไม่สุภาพและแสดงกิริยาไม่เหมาะสม 2.วัดโดยส่านใหญ่นิยมแบ่งเขตภายในวัดออกเป็นกี่ส่วน อะไรบ้าง ? ก. 1ส่วน พุทธาวาส ข. 2ส่วน พุทธาวาส สังฆาวาส ค. 3ส่วน สังฆาวาส กุฏิ อุโบสถ ง. 4ส่วน พุทธาวาส สังฆาวาส กุฏิ วิหาร 3.ใครปฏิบัติตัวไม่เหมาะสมที่สุดตอนอยู่ภายในวัด ? ก. น้อยหน่าสูบบุหรี่ภายในวัดโดยไม่เกรงใจผู้อื่น ข. ส้มแสดงกิริยาวาจาที่สุภาพเมื่อเข้าไปในศาสนสถาน ค. องุ่นแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีโทนอ่อนเรียบๆและมิดชิด ง. แตงกวาปิดเสียงโทรศัพท์ไม่ให้รบกวนผู้อื่นที่เข้ามาทำ บุญไหว้พระ 4.ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับสถานที่ภายในเขตสังฆาวาส ก. โบสถ์ วิหาร ข. อุโบสถ พระสถูปเจดีย์ ค. พระปรางค์ หอพระธรรม ง. กุฏิ ศาลาการเปรียญ 5.กุ้งแต่งตัวเรียบร้อยและมิดชิดตอนอยู่ภายในวัด การกระทำ ของกุ้งเหมาะสมหรือไม่ เพราะเหตุใด ? ก. ไม่ เพราะ กุ้งแต่งตัวเรียบร้อยเกินไป ข. ไม่ เพราะ กุ้งแต่งตัวเรียบร้อยแค่ในวัด ค. เหมาะสม เพราะ ควรที่จะแต่งตัวเรียบร้อยและมิดชิดตอนอยู่ภายในวัด ง. เหมาะสม เพราะ กุ้งพูดไพเราะและเสียงดังพอสมควร แบบทดสอบ 19

true ปลูกปัญญา การปฏิบัติตนต่อศาสนสถาน แหล่งที่มา: https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/3349? fbclid=IwAR3llcVyz21THvbNWqeN1pnXO6xJrcIKQYK6BdhEPv91B7S_yrOSKUtfO2U true ปลูกปัญญา ศาสนวัตถุ ศาสนสถาน และศาสนบุคคลของศาสนาต่างๆ แหลางที่มา: https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/33592 สังคมศึกษา ป.6 ศาสนสถานและการปฏิบัติตนภายในวัด ( 18 มิ.ย. 2564 ) แหล่งที่มา: https://www.youtube.com/watch?v=zi4540duM1M 20 บรรณานุกรม

21

ขขออบบคุคุญคุญคุ ค่ค่ะ ค่ะ ค่