9.1 SISTEM DAN STRUKTUR BUMI

Tema 5 : Penerokaan Bumi dan Angkasa Lepas

BUMI

9.1 Sistem dan Struktur Bumi

Sains Tingkatan 1

Atmosfera

Hidrosfera

Geosfera Sistem Bumi

Biosfera

Kriosfera

Sistem dan Struktur Bumi Bab 9 : Bumi

Sistem Bumi Hidupan

Udara Air Daratan Biosfera
Atmosfera Hidrosfera
Litosfera Bahagian-
Lapisan Air di lautan, bahagian
udara yang tasik, sungai Lapisan bumi bumi yang
menganjur dan air yang paling menampung
dari bawah tanah luar pelbagai
permukaan Terdiri hidupan
bumi daripada
kerak bumi
dan
sebahagian
daripada
mantel atas

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Atmosfera

✓ Atmo = gas
✓ Zarah gas banyak berkumpul di permukaan bumi disebabkan daya

tarikan graviti bumi yang sangat kuat
✓ Atmosfera mempunyai 5 lapisan / strata:-

i. Troposfera
ii. Stratosfera
iii. Mesosfera
iv. Termosfera
v. Eksosfera

Sains Tingkatan 1

Mengandungi gas
oksigen dan karbon

dioksida

Menapis
sinaran
ultraungu

Kepentingan
Atmosfera

Sebagai
penebat haba

Melindungi bumi
daripada hentaman

meteoroid

Troposfera

Stratosfera

Mesosfera

Strata / Lapisan
Atmosfera

Termosfera

Eksosfera
Buku Teks

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Atmosfera

Eksosfera ✓ Altitud > 480km ✓ Udara semakin nipis
✓ Paling tinggi ✓ Gas helium dan hidrogen

Termopaus ✓ Altitud: 80 km – 480 km
✓ > 1200oC
Termosfera ✓ Dikenali lapisan ionsfera
✓ Ion membalikkan gelombang radio
✓ Mempunyai aurora (Jalur-jalur cahaya berwarna-warni)

Mesopaus Lapisan Ozon ✓ Altitud: 50 km – 80 km
✓ Paling sejuk (-90oC)
Mesosfera ✓ Tempat terbakar meteorit

Stratopaus ✓ Altitud: 13 km – 50 km
✓ Sinaran ultraungu matahari diserap
Stratosfera ✓ Dikenali lapisan ozonsfera
✓ Sesuai untuk kapal terbang supersonik
Tropopaus
✓ Paling rendah
Troposfera ✓ Terbentuk awan, ribut petir, tiupan angin
✓ Terdapat wap air, aerosol
Sains Tingkatan 1 ✓ Mengandungi 75% jisim atmosfera

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Strata / lapisan atmosfera adalah berbeza dari ciri-ciri yang berikut:-
a. Altitud (ketinggian dari paras laut)

i. Semakin bertambah altitud semakin berkurang tekanan udara
b. Suhu (berbeza-beza mengikut strata)

i. Menurun - apabila altitud meningkat dari troposfera ke mesosfera
ii. Meningkat - apabila altitud meningkat dari mesosfera ke termosfera

Strata Ciri-ciri

Troposfera • Paling dekat dengan bumi
Tropos = berubah • Berlaku perubahan cuaca di lapisan ini
• Lapisan yang paling tumpat, maka tekanan udara paling tinggi

• Terletak di atas troposfera

Stratosfera • Keadaan udara sangat tenang, tipis, tidak berawan, tidak berdebu,
Strato = tersebar • dan tidak berwap air
sangat sesuai untuk laluan penerbangan kerana tiada turbulensi udara

• Mempunyai lapisan ozon

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Strata Ciri-ciri

Mesosfera • Terletak di atas stratosfera
Meso = tengah • Lapisan yang paling sejuk
• Melindungi bumi daripada hentaman meteoroid
Termosfera
Termo = haba • Terletak di atas mesosfera
• Lapisan yang paling panas
Eksosfera • Aurora terhasil di lapisan ini
Ekso = luar • Terdapat lapisan ionosfera

• Lapisan yang paling jauh dari bumi
• Paling kurang tumpat, maka tekanan udara paling rendah di lapisan ini
• Menganjur menjadi lapisan vakum di angkasa lepas
• Satelit buatan, teleskop angkasa dan kapal angkasa ulang-alik

mengorbit di lapisan ini

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Hidrosfera

• Hidro = air
• Kira-kira 75% hidrosfera meliputi permukaan bumi
• 97% daripadanya ialah lautan dan selebihnya adalah terdiri

daripada sungai, tasik, dan lain-lain

Sains Tingkatan 1

Mengekalkan
kandungan
air di Bumi

Mengekalkan Menjana
keadaan tenaga
cuaca hidroelektrik

Kepentingan
Hidrosfera

Menyediakan Membekalkan
habitat kepada makanan laut

hidupan laut

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Lautan

• Boleh mencapai kedalaman sehingga 11km

• Mempunyai 3 zon / lapisan utama:
i. Eufoto
ii. Disfoto
iii. Afoto

• Semakin bertambah kedalaman laut;
i. Semakin bertambah tekanan
ii. Semakin berkurang keamatan cahaya
iii. Semakin berkurang suhu

Sains Tingkatan 1

Zon-zon Laut

Eufoto Disfoto Afoto

- Zon pancaran matahari - Zon senja - Zon gelap
- Kedalaman 0 hingga - Kedalaman 201 m - Kedalaman 1 km hingga

200 m hingga 1 km 6 km
- Suhu purata: 20°C - Suhu purata: 5°C - Suhu: 0°C
- Pada waktu siang, - Kelihatan malap seperti - Cahaya tidak dapat

lapisan ini menerima waktu senja kerana sampai ke dasar laut
pancaran matahari yang menerima sedikit sahaja - Kebanyakan hidupan
paling tinggi pancaran matahari
- Kebanyakan hidupan laut menggunakan
laut mempunyai mata biopendarcahaya
yang lebih besar (bioluminescence) untuk
melihat dan memburu
mangsa
- Contohnya ikan
pemancing

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Struktur Bumi
Terdiri daripada tiga zon utama

Kerak bumi Mantel Teras bumi

Kerak bumi
Mantel
Teras luar
Teras dalam

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Geosfera

• Geo = bumi
• Bumi terbahagi kepada 3 lapisan utama:-

i. Kerak
ii. Mantel
iii. Teras

Kerak

• Lapisan paling luar dan yang paling nipis
• Mempunyai ketebalan kira-kira 5-70km
• 70% daripada permukaan kerak dilitupi air
• Terbentuk daripada batuan, tanah dan mineral
• Mengandungi bahan api fosil yang berguna seperti petroleum

Sains Tingkatan 1

Sistem dan Struktur Bumi Bab 9 : Bumi
Mantel
Mantel

• Lapisan tengah

• Mempunyai ketebalan kira-kira 2800 km

• Pada suhu 500°C-3000°C, lapisan ini wujud
dalam keadaan separa pepejal dan kemudiannya
dikeluarkan ke permukaan kerak bumi sebagai
lava semasa letusan gunung berapi

• Kaya dengan silikon, sulfur, aluminium, besi dan magnesium

• Mantel terbahagi kepada 2 lapisan

i. Astenosfera: Astenosfera
➢ Lapisan setebal 250 km
➢ Suhu : 1300°C

➢ Terbentuk daripada bahan separa pepejal

yang likat dan mengalir dengan perlahan
➢ Dapat mengapungkan plat tektonik

ii. Mesosfera: Mesosfera
➢ Lapisan setebal 2550 km
➢ Suhu : 2000°C

➢ Di bawah tekanan yang tinggi, lapisan ini

wujud dalam keadaan pepejal

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Teras

• Lapisan yang paling dalam, juga dipanggil pusat bumi Teras Luar

• Teras terbahagi kepada 2 lapisan

i. Teras luar:
➢ Lapisan setebal 2200km
➢ Suhu : 4500°C - 5500°C
➢ Mengandungi besi, nikel dan silkon dalam
keadaan leburan
➢ Leburan dalam teras luar mengalir secara
perolakan untuk menghasilkan medan magnet
bumi

ii. Teras dalam:
➢ Berjejari kira-kira1220km
➢ Suhu : 5200°C
➢ Wujud dalam keadaan pepejal kerana
termampat di bawah tekanan yang amat tinggi

Teras Dalam

Sains Tingkatan 1

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Litosfera

• Terdiri daripada kerak dan bahagian atas mantel
• Lapisan setebal 15-300km
• Wujud dalam keadaan pepejal yang rapuh
• Lapisan litosfera yang pecah akan membentuk kepingan besar yang

dipanggil plat tektonik
• Plat tektonik kemudiannya akan terapung di atas lapisan astenosfera

Kerak Litosfera
Litosfera

Bahagian atas Mantel

Sains Tingkatan 1

Lapisan-lapisan Kerak - Lapisan paling luar
Bumi Mantel - Ketebalan kira-kira 5 – 70 km
Teras - Terbentuk daripada batuan, tanah
Litosfera
dan mineral

- Lapisan tengah
- Ketebalan kira-kira 2800 km
- Mempunyai 2 lapisan:

• Astenosfera
• Mesosfera

- Lapisan paling dalam / pusat bumi
- Terbahagi kepada 2 lapisan

• Teras luar
• Teras dalam

- Terdiri daripada kerak dan
bahagian atas mantel

- Ketebalan kira-kira 15 – 300 km
- Apabila ia pecah, akan

membentuk kepingan besar
yang dipanggil plat tektonik

Manusia perlu memelihara dan menguruskan sumber bumi dengan
bijaksana dan bertanggungjawab.

Memelihara Menjaga dan
kebersihan memulihara sumber
atmosfera dan
hidrosfera biosfera daripada
kepupusan

Pengurusan
Alam

Mengekalkan kriosfera Mengekalkan
dengan mengawal keadaan geosfera
pemanasan global supaya sesuai untuk

pertanian dan
sebagainya

Bab 9 : Bumi

Sistem dan Struktur Bumi

Struktur Bumi

Sains Tingkatan 1

TAMAT