Islam & Derma Organ

jariah yang merupakan salah satu daripada tiga Hakikat kekuasaan Allah SWT membangkitkan 6. Bolehkah orang Islam menderma organ kepada Terjemahan: Soalan-Soalan Lazim
perkara yang akan memberi ganjaran berterusan semula manusia selepas semuanya hancur disebut orang bukan Islam? Daripada ‘Abdullah ibn `Umar RA bahawa Rasulullah Mengenai
selepas kematian. Dalam sebuah Hadith Sahih, dalam firman Allah SWT berikut: SAW bersabda semasa Baginda berada di atas mimbar ISLAM &
Rasulullah SAW bersabda: Dalam konteks Malaysia, penderma tidak boleh dan Baginda menyebut tentang sedekah, menahan diri
Terjemahan: menetapkan siapa yang boleh atau tidak boleh daripada meminta (bantuan kewangan daripada orang PENDERMAAN ORGAN
Terjemahan: “Katakanlah: Tulang-tulang yang hancur itu akan menerima organ yang didermakannya. Sebaliknya lain), dan meminta-minta daripada orang lain, “Tangan
Daripada Abu Hurairah RA bahawa Rasulullah SAW dihidupkan oleh Tuhan yang telah menciptakannya pada organ akan dipindahkan kepada orang yang paling yang berada di atas adalah lebih baik daripada tangan Diterbitkan oleh
bersabda, “Apabila seseorang insan meninggal awal mula wujudnya, dan Ia Maha Mengetahui akan sesuai menerima organ tersebut yang mempunyai yang berada di bawah. Tangan yang di atas ialah orang KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
dunia, terputus daripadanya segala amalan segala keadaan makhluk-makhluk (yang diciptakan- tahap kejayaan pemindahan yang paling baik. yang memberi dan tangan yang di bawah ialah orang Dengan kerjasama
kecuali tiga perkara, iaitu sedekah jariah atau Nya).” [Surah Yasin (36): 79] Dalam konteks Malaysia juga, orang bukan Islam yang meminta.” [Sahih al-Bukhari, Jilid 2. (1422H: 112)] JABATAN KEMAJUAN ISLAM MALAYSIA (JAKIM)
ilmu yang dimanfaatkan, dan anak yang soleh yang dikategorikan sebagai kafir dzimmi iaitu mereka
mendoakannya.” [Sahih Muslim, Jilid 3 (t.th.: 1255)] 5. Bolehkah orang Islam menerima organ orang yang memberikan taat setia kepada negara dan Pendermaan organ juga melahirkan individu dan MOH/P/PAK/226.11(PT)
bukan Islam? mereka wajib dilindungi, dibantu dan diselamatkan masyarakat yang mempunyai rasa tanggungjawab
4. Adakah orang yang mendermakan organnya apabila berada dalam kesusahan atau kesakitan. untuk membantu satu sama lain tanpa mengira latar
akan dibangkitkan pada Hari Akhirat tanpa Tiada larangan dalam syarak bagi memindahkan Ini termasuklah menyelamatkan nyawa menerusi belakang agama, bangsa, pangkat dan harta. Islam
organ-organ yang telah didermakan? organ orang bukan Islam kepada orang Islam. Ini pemindahan organ. Jadi dalam konteks negara sememangnya amat menggalakkan sifat taawun
kerana organ manusia tidak bersifat Islam atau kufur, Malaysia, tidak timbul isu boleh atau tidak boleh atau bantu-membantu seperti dalam ayat al-Quran
Setiap orang Islam yang beriman percaya bahawa sebaliknya organ ialah alat yang digunakan oleh menderma kepada orang bukan Islam kerana berikut:
Kiamat pasti berlaku. Apabila Kiamat berlaku, manusia bagi melaksanakan tuntutan akidah dan mereka wajib dibantu apabila berada dalam
segala yang ada di muka bumi akan hancur manhajnya untuk hidup. Apabila organ dipindahkan kesusahan. Terjemahan:
musnah. Tidak ada apa yang akan tinggal selamat daripada orang bukan Islam kepada orang Islam, “…Dan hendaklah kamu bertolong-tolongan untuk
termasuklah tubuh badan manusia. Hanya Allah maka organ tersebut menjadi sebahagian tubuh Hal ini diperjelas menerusi ayat al-Quran berikut: membuat kebajikan dan bertakwa, dan janganlah kamu
SWT sahaja yang kekal abadi. Apabila manusia badan orang Islam yang digunakan bagi tujuan bertolong-tolongan pada melakukan dosa (maksiat) dan
dibangkitkan pada Hari Akhirat di Padang Mahsyar, menunaikan tanggungjawabnya seperti yang Terjemahan: pencerobohan. Dan bertakwalah kepada Allah, kerana
manusia akan dibangkitkan mengikut amalannya di diperintahkan oleh Allah SWT. “Allah tidak melarang kamu daripada berbuat baik sesungguhnya Allah Maha Berat azab seksa-Nya (bagi
dunia ini. Jika dia mempunyai banyak amalan baik, dan berlaku adil kepada orang yang tidak memerangi sesiapa yang melanggar perintah-Nya).” [Surah al-
maka dia akan dibangkitkan dalam bentuk yang Malah, Dr. Yusuf al-Qaradawi menghukumkan kamu kerana agama (kamu), dan tidak mengeluarkan Maidah (5): 2]
lebih baik dan mulia. Jika amalan buruknya banyak, bahawa anggota tubuh badan orang bukan Islam kamu daripada kampung halaman kamu, sesungguhnya
maka dia akan dibangkitkan dalam bentuk yang adalah Islam. Ini kerana menurut beliau, perkara Allah mengasihi orang yang berlaku adil.” [Surah al- Risalah ini mengandungi petikan ayat-ayat suci al-Quran. Sehubungan itu,
lebih buruk dan hina. Maka seharusnya sebagai yang dimaksudkan Islam dan kufur seseorang itu Mumtahanah (60): 8] risalah ini hendaklah dikendalikan dengan baik bagi memelihara kesucian
orang Islam yang beriman, tidak timbul isu sama bukanlah anggota zahir (organ yang dipindahkan)
ada kita akan dibangkitkan dengan organ yang tetapi roh manusia itu. Maka tiada halangan syarak Rasulullah SAW juga mengingatkan kita bahawa ayat-ayat al-Quran ini. Sebarang maklum balas boleh dihantar kepada
didermakan atau tidak, kerana kita percaya bahawa untuk orang Islam mengambil manfaat daripada umat Islam seharusnya menjadi orang yang banyak [email protected] atau [email protected].
segala-galanya akan musnah ditiup sangkakala organ orang bukan Islam yang didermakan. memberi dan membantu orang lain. Ini dinyatakan © Unit Perkhidmatan Transplan, Bahagian Perkembangan
sebelum kita dibangkitkan semula oleh Allah SWT dalam Hadith berikut yang diriwayatkan oleh Imam Perubatan KKM 2011.
untuk dihimpunkan dan dihisab di Padang Mahsyar. Bukhari daripada Abdullah bin ‘Umar RA:

Pengenalan fatwa mengenai hukum pendermaan organ yang Memelihara nyawa ialah salah satu daripada Terjemahan: terhadap tubuh badannya. Berkaitan perkara
harus dalam keadaan darurat. Negeri-negeri lain maqasid al-syar‘iyyah atau objektif syariah. “Dan sesungguhnya Kami telah memuliakan anak ini, Dr. Yusuf al-Qaradawi menyatakan bahawa
Pemindahan organ ialah ikhtiar untuk merawat mengguna pakai fatwa kebangsaan. Larangan yang dinyatakan menerusi Hadith Adam, dan Kami telah beri mereka menggunakan perbuatan mengambil anggota daripada jenazah
pesakit-pesakit yang menghidap masalah ini terbatal apabila wujud keperluan yang berbagai-bagai kenderaan di darat dan di laut, tidak menafikan kehormatan jenazah itu.
kegagalan organ peringkat akhir. Usaha merawat Soalan-soalan Lazim lebih utama yang mengatasi larangan tersebut dan Kami telah memberikan rezeki kepada
penyakit ini bertepatan dengan Hadith Sahih yang mereka dari benda-benda yang baik serta Kami Jika kita percaya bahawa tubuh badan ini milik
diriwayatkan oleh al-Tirmidzi seperti berikut: 1. Adakah pemindahan organ sama dengan iaitu untuk menyelamatkan telah lebihkan mereka dengan selebih-lebihnya Allah SWT, maka kita tidak seharusnya kedekut
perbuatan menyeksa mayat? nyawa manusia. Niat di sebalik pendermaan atas banyak makhluk lain yang Kami ciptakan.” [Surah untuk mendermakan organ kita kepada orang lain.
Terjemahan: organ adalah murni dan baik. Pemindahan organ al-Isra’ (17): 70] Tambahan pula, nyawa yang hendak diselamatkan
Daripada Usamah ibn Syarik, beliau berkata, Dalam sebuah Hadith Sahih, Rasulullah SAW dilakukan hanya apabila tiada alternatif lain bagi itu juga milik Allah SWT.
“Sekumpulan orang Badawi berkata, “Ya Rasullah, bersabda: menyelamatkan nyawa pesakit. Dalam hal ini, Ayat ini menjelaskan bahawa Allah SWT
bolehkah kami mendapatkan rawatan?” Baginda firman Allah SWT berikut terpakai: memuliakan manusia dengan ciptaan yang sebaik- 3. Adakah penderma organ menanggung dosa
menjawab, “Ya boleh, wahai hamba-hamba Allah, Terjemahan: baiknya termasuklah tubuh badan manusia. Sebagai orang yang menerima organnya?
dapatkanlah rawatan kerana sesungguhnya Allah Daripada `Aisyah RAH bahawa beliau mendengar Nabi Terjemahan: umat Islam, kita percaya bahawa tubuh badan ini
tidak menurunkan sesuatu penyakit melainkan (Dia) s.a.w. bersabda, “Sesungguhnya perbuatan mematahkan “…maka sesiapa terpaksa (kerana darurat) sedang ialah anugerah dan amanah Allah SWT. Ini bermakna Tidak, kerana setiap orang mukalaf (baligh, berakal
menentukan pula untuknya penyembuhan atau ubat tulang si mati samalah seperti mematahkan tulangnya ia tidak mengingininya dan tidak pula ia melampaui tubuh badan perlu dijaga dan diberikan haknya dan mumaiyiz) bertanggungjawab ke atas tindak-
kecuali satu penyakit.” Mereka bertanya, “Wahai semasa ia hidup.” [Musnad al-Imam Ahmad ibn Hanbal, batas, maka tidaklah ia berdosa. Sesungguhnya Allah baik semasa hidup mahupun selepas meninggal tanduknya sendiri. Allah SWT berfirman dalam al-
Rasulullah, apakah penyakit itu?” Baginda bersabda, Jilid 42 (2001: 431)] Maha Pengampun, lagi Maha Mengasihani.” [Surah al- dunia. Hak semasa hidup adalah seperti menjaga Quran:
“Penyakit tua.” [Sunan al-Tirmidzi, Jilid 4 (1975: 383)] Baqarah (2): 173] kesihatan fizikal, memelihara tubuh badan daripada
Pada asasnya, Hadith ini melarang dilakukan kecederaan yang disengajakan dan sebagainya. Terjemahan:
Seperti yang dinyatakan menerusi fatwa yang penghinaan terhadap orang yang sudah meninggal Proses pemindahan organ juga dilakukan dengan Hak selepas meninggal dunia ialah dimandikan, “Katakanlah: Patutkah aku mencari Tuhan selain Allah,
dikeluarkan oleh Jawatankuasa Fatwa Majlis dunia. Islam amat menitikberatkan soal memberi penuh cermat, teliti dan penuh penghormatan dikafankan, disolatkan dan dikebumikan. padahal Dialah Tuhan bagi tiap-tiap sesuatu? Dan
Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam penghormatan kepada orang yang sudah meninggal terhadap tubuh penderma yang sudah meninggal tiadalah (dosa) yang diusahakan oleh tiap-tiap seorang
Malaysia pada tahun 1970, hukum pemindahan dunia baik orang Islam mahupun orang bukan Islam. dunia sama seperti penderma yang masih hidup. Perbuatan menderma organ baik semasa hidup melainkan orang itulah sahaja yang menanggung
dan pendermaan organ ialah harus. Ini kerana Perbuatan memecahkan atau mematahkan tulang Malah, proses pemindahan organ juga dijalankan mahupun selepas meninggal dunia sama sekali dosanya, dan seseorang yang boleh memikul tidak
pemindahan dan pendermaan organ memenuhi si mati yang sering dikaitkan dengan menyeksa dengan secepat mungkin bagi membolehkan tidak bermaksud seseorang itu melanggar hak dan akan memikul dosa perbuatan orang lain (bahkan dosa
tuntutan memelihara nyawa manusia yang mayat seperti yang dinyatakan dalam Hadith ini urusan pengebumian jenazah tidak tergendala. amanah tubuh badannya kerana penderma bukan usahanya sahaja), kemudian kepada Tuhan kamulah
merupakan salah satu daripada maqasid al- merujuk kepada perbuatan yang tidak bermanfaat. dengan sengaja mencacatkan atau merosakkan tempat kamu kembali, lalu Dia menerangkan kepada
syar‘iyyah (objektif syariah). Di samping fatwa 2. Adakah penderma organ melanggar hak dan anggotanya. Sebaliknya perbuatan menderma kamu akan apa yang kamu berselisihan padanya.”
kebangsaan, lima buah negeri iaitu Perlis (1965), Bagaimanapun, pemindahan dan pendermaan amanah yang diberikan kepadanya supaya organ dilakukan dengan niat yang baik bagi [Surah al-An‘am (6): 164]
Sarawak (1996), Selangor (2000), Johor (2001) organ bukan dilakukan kerana niat jahat atau memelihara maruah dan kehormatan jasadnya menyelamatkan nyawa orang lain. Dalam kata
dan Pulau Pinang (2010) juga mengeluarkan dengan tujuan yang tidak bermanfaat. Sebaliknya apabila dia mendermakan organ? lain, perbuatan menderma organ memberi peluang Sebaliknya, Dr. Yusuf al-Qaradawi berpandangan
pemindahan dan pendermaan organ dilakukan kepada orang lain untuk meneruskan kehidupannya bahawa orang yang menderma organ akan
sebagai pilihan terakhir bagi menyelamatkan Manusia adalah sebaik-baik dan semulia-mulia di samping menunaikan hak dan amanahnya diberikan ganjaran pahala kerana perbuatan
nyawa pesakit yang memerlukan organ tersebut. ciptaan Allah SWT. Ini seperti yang dinyatakan oleh menderma organ terangkum di bawah sedekah
Allah SWT menerusi ayat al-Quran yang berikut: