Nota SEJARAH Ting 2

B KESULTANAN MELAYU MELAKA

A ISTANA SULTAN MANSUR SHAH

B Parameswara berjaya memilih lokasi yang sesuai untuk
5 mengasaskan kerajaan. Pemilihan lokasi ini menjadikan
Melaka sebagai sebuah kerajaan yang unggul di Alam Melayu

1. LALUAN PERDAGANGAN 2. BENTUK MUKA BUMI

Kedudukan Melaka di laluan Melaka mempunyai bentuk
perdagangan utama antara timur muka bumi yang berbukit-
dengan barat membolehkannya bakau yang sesuai dijadikan
mengawal laluan kapal dagang. benteng pertahanan dan menjadi

panduan kapal dagang.

PEMILIHAN LOKASI
YANG STRATEGIK
OLEH PARAMESWARA

3. BENTENG PERTAHANAN 4. TERLINDUNG ANGIN MONSUN

Pokok bakau dan api-api yang Muara sungai yang terletak di Selat
terdapat di pesisir pantai pula Melaka terlindung daripada tiupan angin
menjadikannya sebagai benteng monsun.Keadaan ini membolehkan kapal
pertahanan dan pelindung semula dagang datang dan berlabuh di pelabuhan
jadi yang sukar ditembusi oleh
Melaka dengan selamat.
musuh.

FAKTOR KEGEMILANGAN KEPEMIMPINAN RAJA

Raja merupakan ketua pemerintah dan ketua kerajaan yang
mempunyai kuasa tertinggi.

KETURUNAN RAJA PALEMBANG PERANAN YANG UNGGUL
Raja mempunyai pelbagai peranan dalam sisitem
 Berdasarkan teks Sulahatus Salatin, pemerintahan:
pemerintah Melaka berasal daripada zuriat
keturunan anak Raja Palembang yang  Menjadi simbol perpaduan dan kemakmuran
dikatakan bersusur galur daripada Iskandar
Zulkarnain.  Merupakan ketua angkatan tentera

 Susur galur ini memberikan taraf kedudukan  Mengetuai hubungan diplomatik
yang tinggi kepada Sultan Melaka dalam
 Menyelaraskan kegiatan ekonomi
kalangan kerajaan lain di Alam Melayu.
 Menjadi Ketua Agama Islam
DAULAT DAN ALAT KEBESARAN
KEWIBAWAAN
 Kepemimpinan raja juga dikaitkan dengan
konsep daulat dan derhaka serta pelbagai  Raja memiliki ciri ciri kepimpinan seperti
institusi perajaan seperti adat istiadat istana dan adil,berwibawa dan mengambil berat terhadap
alat kebesaran diraja. kebajikan rakyat.

 Daulat merupakan kuasa dan kewibawaan raja  Raja memerintah berdasarkan bidang kuasa
sebagai pemimpin.Rakyat mengakui kedaulatan yang ditetapkan mengikut Hakum Kanun
raja dengan memberikan taat setia sepenuhnya Melaka.
dan tidak boleh menderhaka kepada raja.
 Sultan Muzaffar Shah dan Sultan Mansur Shah
 Antara alat kebesaran diraja termasuklah cap merupakan pemerintah yang mengutamakan
mohor,nobat,keris,lembing dan mahkota. Alat keamanan dan kebajikan rakyat.Sultan Mansur
kebesaran digunakan semasa upacara istiadat Shah menasihatkan puteranya, Sultan Alaud-
pertabalan, perkahwinan dan kemangkatan raja. din Riayat Shah supaya bersikap adil terhadap
rakyat.
 Konsep daulat,adat istiadat dan alat kebesaran
menjadikan raja mempunyai kedudukan yang
tinggi dan istimewa.

CAP MOHOR PENDING DIRAJA

SISTEM PENTADBIRAN Sultan

1. Sistem Pembesar Empat Lipatan Pembesar
 Sultan dibantu oleh pembesar berempat, Berempat
Pembesar Berlapan
pembesar berlapan, pembesar enam belas dan Pembesar Enam Belas
pembesar tiga puluh dua Pembesar Tiga Puluh Dua
 Pembesar ini merupakan pentadbir kerajaan
pada peringkat pusat,jajahan,daerah,mukim
dan kampung.

2. Tugas Pembesar

 Menjaga keamanan kawasan
 Mengutip cukai dan hasil lain melalui sitem serah

 Membekalkan tenaga tentera ketika perang dan menyediakan tenaga buruh melalui sistem
kerah.

Pemerintah Melaka mengurniakan kawasan khas kepada pembesar sebagai tanda untuk mendapat
sokongan pembesar bagi mewujudkan pentadbiran yang mantap.
 Kawasan yang dikurniakan kepada pembesar berempat dikenali sebagai kawasan pegangan.
 Kawasan pembesar jajahan dan daerah pula dikenali kawasan pemakanan.
 Pembesar dibenarkan mengutip cukai dan menyerahkannya kepada pemerintah sebagai ufti

SULTAN
PEMBESAR BEREMPAT

BENDAHARA PENGHULU BENDAHARI
Penasihat raja Pemungut hasil atau ufti
Menteri utama peringkat pusat Ketua segala bendahari
Ketua turus angkatan perang Ketua urus setia istana
Ketua hakim Ketua Syahbandar
Pemangku Sultan

LAKSAMANA TEMENGGUNG
Ketua angkatan laut Ketua polis dan penjara
Pengawal peribadi raja Penguasa Bandar dan kota Melaka
Pegawai protokol istana
Ketua duta
Ketua utusan ke negara luar Hakim di darat

Hakim di laut

SISTEM PERUNDANGAN 2. UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA

1.HUKUM KANUN MELAKA Undang-undang ini ditulis semasa zaman Sultan Mahmud
Shah bertujuan menentukan peraturan pelayaran dan
perdagangan

Undang-undang yang mengandungi 25 fasal(peraturan di
laut, tertib berniaga,tatacara berjual beli,tanggungjawab

nakhoda,anak kapal,kiwi dan syahbandar

Undang-undang ini menyebakan aktiviti perdagangan
berjalan lancar dan adil

Hukum Kanun Melaka ditulis semasa pemerintahan Sultan
Muzaffar Shah(1446-1456)

Undang-undang ini mengandungi 44 fasal yang berkaitan
hak keistimewaan, tanggungjawab raja dan pembesar

Hukum Islam berkaitan dengan jenayah,urusan jual beli dan
kekeluargaan

Hukum Kanun Melaka dapat mewujudkan keamanan dan
menjamin keselamatan rakyat

3. UNDANG-UNDANG ADAT

HUKUM KANUN MELAKA ADAT TEMENGGUNG

Diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan

Berkaitan sistem pemerintahan, perwarisan
takhta, perkahwinan, perwarisan harta dan

perundangan

Berkaitan sistem penggantian sultan, iaitu
takhta kerajaan diwarisi oleh anak lelaki yang

sulung

Mengamalkan sistem pemerintahan beraja

Membolehkan sistem perwarisan takhta

berlaku secara teratur

UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA

ASPEK KEGEMILANGAN

CARA PEMBENTUKAN
EMPAYAR

1. PENAKLUKAN 2. PERKAHWINAN

Menjamin keselamatan dan Antara Sultan Melaka dengan puteri diraja
kemakmuran Kesultanan Melayu kerajaan lain
Melaka
Mengukuhkan lagi hubungan
Kawasan taklukan di Semenanjung persahabatan dan kekeluargaan antara
Tanah Melayu (Kuala Linggi,Beruas, kerajaan Melaka dengan kerajaan lain
Pahang,Terengganu Kelantan)
Perkahwinan Sultan Mansur Shah dengan
Kawasan taklukan di Sumatera puteri Majapahit,Raden Galuh Cendera
(Siak,Rokan,Kampar dan Rupat) Kirana menyebabkan pengaruh Melaka
semakin meluas

3. NAUNGAN

Terdapat pemerintah kerajaan lain
yang rela bernaung di bawah
Kesultanan Melayu Melaka

Raja yang berada di bawah naungan
Melaka ditabalkan oleh Sultan
Melaka

Antara kerajaan yang rela bernaung
(Lingga,Patani dan Kedah)

KEPENTINGAN PEMBENTUKAN EMPAYAR

POLITIK EKONOMI

 Meluaskan wilayah dan jajahan  Menerima hadiah dalam
takluk. bentuk wang, emas, timah
dan bantuan ketenteraan.
 Mengukuhkan hubungan dengan
kerajaan yang ditakluk.  Mendapat bekalan seperti
hasil pertanian,rempah-ratus
 Menyekat pengaruh kuasa kuasa dan bijih timah
serantau seperti Siam, Majapahit
dan Pasai.  Menguasai perdagangan di
Selat Melaka.

SOSIAL AGAMA

 Asimilasi budaya tempatan dengan  Mendorong usaha penyebaran
budaya dari Arab,India,China dan agama Islam.
Alam Melayu.
 Islam telah berkembang luas ke
 Wujud masyarakat majmuk. Pahang,Kelantan,Perak,timur
Sumatera dan Patani.

PENTADBIRAN PUSAT PENTADBIRAN EMPAYAR PENTADBIRAN KAWASAN

Pusat pemerintahan dan PENTADBIRAN KAWASAN JAJAHAN
pentadbiran di Melaka yang NAUNGAN
Pemerintahan diketuai oleh
terletaknya tempat raja Kawasan yang mengakui pemerintah yang dilantik
bersemayam. Raja dibantu oleh ketuanan Melaka dan
oleh Sultan Melaka.
pembesar pusat. menghantar ufti.Pemerintahan
diketuai oleh pemerintah

negeri berkenaan dan dibantu
oleh pembesar tempatan.

PUSAT PENYEBARAN AGAMA ISLAM

1. PENGISLAMAN
PEMERINTAH

Pengislaman Sultan Iskandar Shah
pada tahun 1414.

Sultan Muzaffar Shah menjadikan
agama Islam sebagai rasmi
Kesultanan Melayu Melaka.

5.PELUASAN KUASA 2. PERKAHWINAN

Kesultanan Melayu Melaka menyebarkan Perkahwinan puteri Sultan
agama Islam melalui proses perluasan Mansur Shah dengan
kuasa.
putera Raja Siak.
Negeri naungan dan jajahan memeluk
Islam sebagai tanda taat setia kepada CARA PENYEBARAN
pemerintah Melaka. AGAMA ISLAM

4.PERDAGANGAN 3.PERANAN ULAMA DAN MUBALIGH

Islam tersebar melalui pedagang Pemerintah Melaka menghantar ulama dan
Arab, India dan China yang datang mubaligh.
ke Melaka.
Ajaran tasawuf dan sufi dari Timur Tengah
Mereka juga menyebarkan Islam ke dan India.
kawasan seperti Brunei, Filipina
dan kepulauan Indonesia. Sultan Alauddin Riayat Syah menghantar
ulama untuk mengajar Raja Pahang,Kampar
dan Inderagiri tentang hal ehwal agama.

KESAN PENYEBARAN

PUSAT PERDAGANGAN PUSAT PENGUMPULAN DAN
PENGEDARAN PELBAGAI BARANGAN
KEDUDUKAN STRATEGIK
Barang yang dikumpul seperti
Melaka terletak di laluan timah,emas,kapur,barus,hasil hutan dan
perdagangan antara India dan China
Melaka dikunjungi oleh pedagang rempah-ratus.
dari dalam dan luar Alam Melayu Barangan luar yang dibawa masuk ke Melaka

PUSAT PERKAPALAN ialah benang emas,kain pelikat,batu
Kapal kecil terdiri daripada delima,tembikar,wangian dan bahan makanan.

perahu,sampan,ghurab,penjajap,sagur,payar, DIKUNJUNGI PEDAGANG
baluk,lancang,kakap,balang dan kelulus. DARI DALAM DAN LUAR
Kapal besar seperti jong dan bahtera.
ALAM MELAYU
Pedagang yang paling ramai ialah
pedagang Arab,China dan Gujerat

PENGURUSAN PERDAGANGAN

1. SYAHBANDAR 2. CUKAI PERDAGANGAN

1. Memainkan peranan penting dalam 1. Pengurusan cukai pelabuhan yang
menjadikan Melaka sebagai pelabuhan rendah menarik minat
entrepot.
2. Cukai dan bayaran surat kebenaran
2. Mengurus pasar dan gudang,menjaga berniaga di pelabuhan menjadi
kebajikan serta keselamatan pedagang. sumber pendapatan Kesultanan
Melayu Melaka.
3. Memeriksa alat timbang,sukat dan mata
wang, menjadi harkim di pelabuhan, 3. Ada dua jenis cukai yang
mengurus cukai dan menguatkuasakan dikenakan.
peraturan keluar masuk kapal.
 Cukai rasmi : cukai import yang
dikenali sebagai panduan.

 Cukai tidak rasmi : dalam bentuk
hadiah.

3. MATA WANG 4. ORANG LAUT

1.Penggunaan mata wang telah melancarkan lagi 1. Mereka merupakan pelayar dan
urusan jual beli.Pada peringkat awal, digunakan penunjuk arah yang cekap
tukaran nilaian seperti jongkong timah, serbuk
emas dan kulit siput(cowrie) 2. Bertanggungjawab sebagai tentera
2.Mata wang timah yang digunakan dikenali untuk menjamin keselamatan
sebagai Calains. pedagang di perairan Melaka.
3. Mata wang dari Pasai, Hormuz dan Cambay.

5.KEMUDAHAN PELABUHAN

1.Gudang tempat menyimpan barang.
2.Kemudahan pengakutan, tempat beribadat

bekalan makanan dan minuman.
3.Khidmat membaiki kapal.
4.Tempat penginapan.

HUBUNGAN LUAR

PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU MELAKA YANG
BERPUSAT DI MELAKA

SERANGAN PORTUGIS

Kedatangan Portugis untuk mencapai kekayaan,keagamaan dan
kemasyhuran dan juga menyebarkan agama Kristian dan
menghapuskan penguasaan pedagang Islam.
Serangan berlaku sebanyak tiga kali pada 25 Julai 1511,
10 Ogos 1511 dan 24 Ogos 1511.

PERJUANGAN MENGEMBALIKAN KEDAULTAN

Sultan Mahmud Shah berundur dari Melaka ke beberapa
wilayah naungan serta jajahannya kemudian bersemayam di

Bentam.
Tahun 1515-1519 : Sultan Mahmud Shah melakukan tiga

kali serangan untuk mendapatkan semula Melaka.
Tahun 1526 : pusat pemerintahan Sultan Mahmud Shah di

Bentan telah dimusnahkan Portugis
Tahun 1528 : Sultan Mahmud Shah berundur ke Kampar

dan mangkat .

TENTERA BERGAJAH

MERIAM



1. Pengasasan Kerajaan 2. Pusat Pemerintahan Kota Kara,
Diasaskan oleh Raja Ali, putera Pekan Tua
Sultan Mahmud Shah dan Tun
Fatimah dengan gelaran Sultan Sultan Alauddin Riayat Shah I
Alauddin Riayat Shah I. membina pusat pemerintahan di Kota
Bendahara Seri Nara Diraja Kara, Pekan Tua pada tahun 1528.
dititahkan untuk menghimpunkan
rakyat untuk membuka negeri di Kedudukan Kota Kara yang terletak
pesisir Sungai Johor. berhampiran sungai yang lebar dan
dalam, memudahkan kapal untuk
3. Pusat Pemerintahan Kota keluar masuk.
Sayong, Sayong Pinang
Kota Kara diserang dan Kawasan berbukit bukau sekitarnya
dimusnahkan Portugis pada tahun menjadi benteng pertahanan dari
1535. ancaman luar.

Sultan Alauddin Riayat Shah I 4. Pusat Pemerintahan Kota
berundur dan membuka pusat Batu, Johor Lama
pemerintahan Kota Sayong.
SARS I memindahkan pusat
Lebih selamat kerana kapal perang pemerintahan ke Kota Batu pada
musuh sukar melintasi sungai tahun 1540.
yang sempit.
Kawasan ini juga dikenali sebagai
Tanjung Batu.

Kedudukannya yang strategik
memudahkan kemasukan kapal
dagang.

1. Persaingan ❖peperangan 3 kuasa untuk menguasai perdagangan di Selat Melaka dikenali
Johor-Acheh- sebagai Perang Tiga Segi/ Perang Seratus Tahun.

Portugis ❖perang ini berakhir apabila Johor memberikan bantuan kepada Belanda untuk
mengalahkan Portugis dan menguasai Melaka pada tahun 1641.

❖Acheh mengalami kemorosotan selepas kemangkatan Sultan Iskandar Thani.

➢Johor menuntut wilayah Tungkal daripada kerajaan Jambi. Krisis
dan peperangan berlaku dari tahun 1659-1679.

2. Perang Johor- ➢Johor menyerang Jambi pada bulan Jun 1679. Jambi tewas dan
Jambi tunduk di bawah kuasa Kesultanan Johor Riau berpusat di Riau.

3. Konflik Konflik antara Bendahara Tun Habib Ab
Pembesar Lasamana Tun Abdul Jamil untuk mengu
Kerajaan Johor Riau.
Persaingan berakhir dengan pengundu
Terengganu.
Keturunan Bendahara kembali berpenga
Johor Riau.

Baginda menyerang Johor pada tahun 171
kerajaan Johor-mendakwa dirinya sebagai p
I (Sultan Mahmud Mangkat Dijulang) (1685

4. Ancaman Baginda mengisytiharkan dirinya sebagai S
Raja Kechil Sultan Abdul Jalil Rahmat Shah.

Raja Sulaiman meminta bantuan Opu Bugis
mengusir Raja Kechil.

Raja Kechil dikalahkan 4 Oktober 1722.

Raja Sulaiman ditabalkan sebagai Sultan Jo
manakala Daeng Merewah sebagai Yang di

bdul Majid dengan
uasai pemerintahan
uran Laksamana ke
aruh dalam pemerintahan

18 kerana menuntut takhta Opu Bugis; gelaran untuk
putera Sultan Mahmud Shah kerabat diraja Bugis-Luwu
5-1699). di Sulawesi Selatan.
Sultan dengan gelaran
s Lima Bersaudara untuk OP 5 Bersaudara: Daeng
Parani, Menambun,
ohor (1722-1760), Merewah, Chelak dan
i-Pertuan Muda di Johor. Kemasi.

Majoriti pusat pemerintahan Kesultanan Johor Riau terletak di sepanjang pesisir pantai.

Kegemilangan Kesultanan Johor Riau diteruskan di Kepulauan Riau Lingga yang menjadi pusat
pemerintahan yang baharu semasa pemerintahan Sultan Ibrahim(1677-1685)

Pusat pemerintahan terpaksa berpindah untuk strategi ketenteraan dan pertahanan

2. Membina kota pertahanan

Kota pertahanan yang dibina sering berubah mengikut lokasi pusat pemerintahan dan mempunyai
bentuk serta ciri yang tersendiri

Kota kara

Dibina semasa pengasasan kerajaan oleh Sultan Alauddin Riayat Shah
I

Terletak di Kuala Sungai Telor
Pagar dibuat dengan pancang kayu besar setinggi 40 kaki(12 meter)

Diperkuatkan dengan meriam dan bedil

3.Menjalinkan Hubungan dengan Belanda

Mengadakan perjanjian persahabatan dengan Belanda

Belanda menawarkan bantuan kepada Sultan Alauddin Riayat Shah II untuk melindungi Johor
dari serangan Portugis dan Acheh.

Perjanjian Johor Belanda ditandangi pada 17 Mei 1606 antara Admiral Belanda, Cornelis
Matelief de Jonge dan Sultan di atas kapal Belanda bernama Oranje.

Belanda meminta bantuan Johor untuk menyerang Melaka
Johor memberi bantuan dalam perang Belanda-Portugis :
Membantu mengangkut peralatan perang
Membuat tapak meriam
Menggali parit kubu
Menyekat musuh lari ke dalam hutan
Menaikkan semangat tentera Belanda

Johor membantu Belanda menyerang Portugis di Melaka-2 Ogos 1640
Portugis Berjaya ditewaskan- Januari 1641

Pusat Perdagangan yang Unggul

1. Kedudukan Strategik

 Pelabuhan Lokasi Pelabuhan 
Johor Lama, pelabuhan di Riau yang p
Batu Sawar dan terletak di
Panchor mudah kawasan
dimudiki oleh selatan Selat persimpangan
kapal besar lalu lintas
kerana Sungai Melaka maritim
Johor yang membolehkann menjadi
dalam dan
ya mengawal tumpuan para
lebar. lalu lintas kapal pedagang luar
untuk berurus
dagang dari
Timur dan niaga.

Barat.

2. Tumpuan Para Pedagang

Pedagang Jawa memilih Pedagang Siam
pelabuhan di Johor kerana memasarkan beras

tidak berminat dengan
Portugis di Melaka

Tumpuan pedagang dari
China, Gujerat, Belanda,

dan Inggeris

3. Pusat Pengumpulan dan
Dag

Barang dagangan oleh tanah jajahan
Johor : lada hitam, bijih timah, dan

emas.

Lada hitam Barang tempatan Bijih timah
dibawa dari lain ialah kelapa dari Klang, Sg
Jambi dan Ujong, dan
emas dari kering, kayu
Inderagiri. gaharu, damar, Pulang
kelembak dari Bangka,
Pahang, Klang, Sumatera.

Naning dll.

4. Kesibukan Pela

Terdapat 500-600 buah kapal dagang pelbagai
bangsa berlabuh di pelabuhan Johor terutama

di Riau.

n Pengedaran Pelbagai Barang
gangan

Barangan dari China
didagangkan di

Pelabuhan Batu Sawar.

Barang dagangan Pedagang Jawa Johor
dari China: benang bawa beras dan mendapat
emas, kain sutera Pedagan Gujerat bekalan
beras dari
putih, barang bawa kain, pedagang
tembikar, seramik. wangian dan
Siam.
manik.

abuhan Johor Riau

Antaranya kapal siam, Portugis, Inggeris, dan
pulau-pulau di Alam Melayu.

5. Kemudahan 1.Kemudahan
Membaiki dan Pelabuhan
Membina Kapal

Pengurusan
Pelabuhan

4. Peranan Orang Laut 2.Urusan Jual Beli

3.Sistem Naungan

Pusat Persuratan

Karya Agung: Karya yang tertulis dalam bahasa Melayu yang mampu
mencetuskan unsur pemikiran, sistem nilai, kepercayaan,
falsafah dan pencapaian unggul dalam tamadun Melayu

Sulalatus Salatin Bermaksud Salasilah Raja-Raja atau Peraturan Segala Raja-
Raja
Naskhah asal bernama Hikayat Melayu
Menceritakan asal usul keturunan raja-raja Melaka, adat
istiadat kerajaan dan sejarah Kesultanan Melayu Melaka.

Hikayat Hang Naskhah ini dihasilkan oleh pengarang dari Johor selepas
Tuah kekalahan Portugis di Melaka tahun 1641.

Hikayat ini ialah sebuah epik kepahlawanan zaman
kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka.

Kandungannya berkaitan dengan ketaatan atau kesetiaan
Hang Tuah kepada raja dan Kesultanan Melayu Melaka.

Tokoh Persuratan: ❖ Nama sebenar beliau ialah Tun Muhammad bin Tun Ahmad

Tun Seri Paduka Raja.
Lanang ❖ Dilahirkan di Bukit Seluyut, Kota Tinggi tahun 1565.
❖ Menjadi Bendahara Johor semasa permerintahan Sultan

Alauddin Riayat Shah II
❖ Menyusun dan menulis semula Salatus Salatin

Karya Lain ✓ Tajul Salatin atau Mahkota Raja-Raja
✓ Tuhfat al Nafis, Salasilah Melayu dan Bugis, Gurindam Dua

Belas
✓ Hikayat Anak Panah Sedasa
✓ Syair Ungku Puteri

BA B 7

KESULTANAN MELAYU PAHANG,PERAK,TERENGGANU DAN
SELANGOR

TENGKOLOK SULTAN TERENGGANU TENGKOLOK SULTAN SELANGOR

TENGKOLOK SULTAN PAHANG TENGKOLOK SULTAN PERAK

7.1 PENGASASAN KESULTANAN
PAHANG,PERAK,TERENGGANU DAN SELANGOR

KESULTANAN PAHANG

Pada abad ke-15, Pahang merupakan sebahagian wilayah naungan Kesultanan Melayu
Melaka. Seri Bija Diraja dilantik sebagai wakil untuk mentadbir Pahang.

Raja Muhammad berangkat dari Melaka ke Pahang diiringi oleh golongan bangsawan
Melaka. Mereka telah dilantik sebagai Bendahara,Penghulu Bendahari,Temenggung

dan Hulubalang Besar.

Pada tahun 1470 Raja Muhammad mengasaskan Kesultanan Pahang dengan gelaran
Sultan Muhammad Shah.

Sultan Muhammad Shah mendirikan pusat pemerintahan di Pekan, berhampiran Kuala
Sungai Pahang.

Pada tahun 1495-1512, Sultan Abdul Jamil Shah merupakan sultan ketiga yang
memerintah Pahang dan antara sultan yang masyhur.

Pada tahun 1592-1614, Sultan Abdul Ghafur Muhaiyuddin Shah tidak meninggalkan
waris kerana puteranya Raja Muda Abdullah mangkat.

Keluarga Bendahara Johor yang mentadbir Pahang, Kemudian mengasaskan
Kesultanan Pahang yang baharu..Pengasasnya ialah Bendahara Siswa Raja Wan

Ahmad.

Pada abad ke 15, Perak merupakan sebahagian wilayah naungan

K Kesultanan Melayu Melaka. Serangan Portugis menyebabkan

Sultan Mahmud Shah dan keluarga meninggalkan Melaka dan

E akhirnya bersemayam di Kampar, Sumatera.

S

U

L

T Raja Muzaffar berangkat ke Perak bersama-sama

alat kebesaran berupa sebilah pedang Cura Si Manja

A Kini, sebilah keris, cap mohor, nobat dan Surat Ciri.

N

A

N

Pada tahun 1528, Raja Muzaffar mengasaskan

Kesultanan Perak dengan gelaran Sultan Muzaffar

P Shah.

E

R

A

K Sultan Muzaafar Shah mendirikan pusat pemerintahan
yang pertama di Tanah Abang, di persisir Sungai Perak.

MAKAM TOK TEMONG ISTANA ISKANDARIAH

KESULTANAN TERENGGANU

ISTANA MAZIAH SULTAN ZAINAL ABIDIN III

Pada tahun 1708, Sultan Abdul Jalil
menganugerahkan Teremgganu kepada

Tuan Zainal Abidin yang juga
merupakan putera angkat Raja Patani

yang digelar Nang Chayam (Raja
Kuning).

Tun Zainal Abidn berangkat ke
Terengganu diiringi oleh 80 orang
keluarga Patani dan beberapa orang
tokoh agama seperti Qadhi Wan Imam

Mahmud dan Che Buang.

Pada tahun 1708, Tun Zainal Abidin
mengasaskan Kesultanan Terengganu
dengan gelaran Sultan Zainal Abidin I.

Sultan Zainal Abidin I
mendirikan pusat pemerintahan yang

pertama di Tanjung Baru, Kuala
Berang.

Pada tahun 1881-1918, Sultan Zainal
Abidin merupakan antara Sultan
Terengganu yang masyhur. Antara

sumbangan penting baginda termasuklah
penggubalan Undang-Undang Bagi Diri

Kerajaan Terengganu yang dikenali
sebagai Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk.

KESULTANAN SELANGOR

ISTANA ALAM SHAH SULTAN ALA’IDDIN SULEIMAN SHAH

Pada abad ke 18, Daeng Chelak yang berketurunan Bugis menjadi Yang
di-Pertuan Muda Kesultanan Johor Riau. Selangor merupakan sebahagian

Muda Kesultanan Johor Riau.

Sultan Mahmud Shah telah menabalkan Raja Lumu sebagai sultan Selangor
dan dianugerahkan nobat dan cap mohor.

Raja Lumu mengasaskan Kesultanan Selangor dengan gelaran Sultan
Salehuddin Shah.

Sultan Salehuddin Shah mendirikan pusat pemerintahan pertama di Kuala
Selangor.

Sultan Ala’iddin Suleiman Shah 1898-1938 merupakan antara Sultan
Selangor yang masyhur. Banyak jalan raya dan landasan kereta api telah

dibina.

7.2 WARISAN KESULTANAN MELAYU MELAKA DI PAHANG,
PERAK, TERENGGANU DAN SELANGOR

KESULTANAN PAHANG
 Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Tengku Mahkota.
 Sistem pentadbiran berasakan pembesar empat, lapan dan enam belas. Empat

pembesar utama Pahang ialah :
-Orang Kaya Indera Shahbandar
-Orang Kaya Indera Segara
-Orang Kaya Pahlawan
-Orang Kaya Indera Perba Jelai

KERIS PANJANG DIRAJA PAHANG

KESULTANAN PERAK

 Mengamalkan sistem penggiliran. Dewan Negara Perak bertanggungjawab
memilih dan melantik sultan.

 Sistem pentadbiran berasakan pembesar empat, lapan enam belas dan tiga
puluh dua. Empat pembesar utama Perak ialah :

-Orang Kaya Bendahara Seri Maharaja

-Orang Kaya Besar Maharaja Di-Raja

-Orang Kaya Temenggong Paduka Raja

-Orang Kaya Menteri Paduka Tuan

PANJI DIRAJA PERAK

KESULTANAN TERENGGANU
 Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Yang

Di-Pertuan Muda.
 Dewan Pangkuan Diraja berhak memilih dan melantik sultan. Jumaah ini

turut dikenali sebagai Ahli al-Hal wa al-Aqad yang bermaksud ahli yang
memilih dan menjadikan raja.

 Pemerintahan kerajaan negeri dijalankan bersama-sama Majlis Mesyuarat
Kerajaan.

KERIS PANJANG DIRAJA TERENGGANU

KESULTANAN SELANGOR
 Mengamalkan sistem perwarisan takhta. Waris ganti digelar Raja Muda.

 Dewan di-Raja bertanggungjawab membantu dan menasihati sultan
dalam menjalankan fungsi baginda. Antara anggota dewan ini

termasuklah Raja Muda,Tengku Laksamana dan Tengku Bendahara.
 Pemerintahan kerajaan negeri dijalankan bersama-sama Majlis Mesyuarat

Kerajaan.

PANJI DIRAJA SELANGOR

MASJID NEGERI SELANGOR

AGAMA ISLAM DALAM PEMERINTAHAN
 Sultan merupakan ketua agama bagi setiap negerinya.
 Institusi agama berperanan penting dan bidang kuasa mereka

mestilah dihormati.
 Sultan juga bertanggungjawab dalam mendaulatkan syiar Islam.

HUKUM KANUN PAHANG

UNDANG-UNDANG 99 PERAK

PERUNDANGAN

 Hukum Kanun Melaka menjadi asas kepada kelahiran undang-
undang bertulis negeri-negeri Melayu yang lain seperti Hukum
Kanun Pahang dan Undang-Undang 99 Perak.

 Warisan Hukum Kanun Melaka berrhubung peraturan dan
larangan istana, kekeluargaan Islam, jenayah, hutang-piutang
dan hukum jual beli.

ADAT ISTIADAT

ADAT KEPUTERAAN
-melenggang perut ketika kandungan berusia tujuh

bulan
-bayi diperdengarkan azan sebaik sahaja dilahirkan.
-bercukur apabila putera atau puteri berusia 7 tahun.

-berendoi

BUAIAN

ADAT PERKAHWINAN
-merisik, meminang, bertunang, berinai

-khatam Al-Quran
-pernikahan

-persandingan dan bertepung tawar
-santap beradab

-bersiram di atas panca persada

ISTIADAT PERSANDINGAN

ISTIADAT PEMAKANAN ISTIADAT PEMAKANAN
-tempoh berkabung bergantung pada pihak

istana
-pihak istana memberikan sedekah kepada

rakyat
-usungan disediakan untuk mengangkat jenazah

dikenali sebagi Seraja Diraja
-nobat tidak akan dimainkan dalam tempoh tertentu

PERSURATAN KARYA PERUBATAN
KARYA SEJARAH

Hikayat Pahang dikarang
oleh Haji Muhammad Nor,

mengisahkan sejarah
Kesultanan Pahang abad

ke-19

Misa Melayu, dikarang oleh Kitab Tib, disalin oleh Haji
Raja Chulan mengisahkan Mahmud al-Jawi, di
sejarah Kesultanan Perak
Terengganu pada tahun
abad ke-18 1819.

SASTERA RAKYAT

Hikayat Sang Kancil, cerita
teladan dan jenaka yang

berasaskan manuskrip Hikayat
Pelandok Jenaka dibukukan oleh

Daeng Abdul Hamid

Hikayat Isma Yatim dibukukan
oleh Tengku Ampuan Mariam

permaisuri Terengganu

EKONOMI

PELABUHAN
Aktiviti perdagangan dijalankan melalui pelabuhan.
Antara hasil dagangan utama termasuklah bijih timah, kian sutera, senjata, gula

dan hasil hutan.
Pelabuhan tersebut diuruskan oleh syahbandar dan pegawai pelabuhan yang lain.

PELABUHAN

MATA WANG
Negeri Perak– mata wang bongkah timah yang dinamakan bidor sejak abad ke-17.
Negeri Pahang– mata wang pitis yang diperbuat daripada timah digunakan di Pahang dan

mata wang tampang digunakan pada abad ke 19
Negeri Terengganu-mata wang berupa kupang emas dan juga mata wang pitis

Negeri Selangor-mata wang syiling digunakan

MATA WANG TAMPANG MATA WANG KUPANG EMAS MATA WANG PITIS

EKONOMI SARA DIRI DAN JUAL BELI

Ekonomi sara diri seperti pertanian,penternakan,perlombongan,mengutip hasil hutan dan
perikanan dijalankan.

Perlombongan bijih timah merupakan kegiatan yang utama di Selangor dan Perak.Mereka
juga mengusahakan tanaman padi, buah-buahan dan sayur-sayuran.

Pengusaha Perak merupakan antara pengusaha utama hasil hutan seperti rotan,sumbu badak
dan kayu-kayan.

Di Terengganu pula mengusahakan tanaman lada hitam dan perlombongan emas.

TANAMAN PADI

BAB 8

KERAJAAN KEDAH, KELANTAN, NEGERI SEMBILAN
DAN PERLIS

ISTANA ANAK BUKIT, KEDAH ISTANA BALAI BESAR, KELANTAN

ISTANA LAMA SERI MENANTI, NEGERI SEMBILAN ISTANA ARAU, PERLIS

8.1 PENGASASAN KERAJAAN KEDAH,
KELANTAN, NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS

KERAJAAN KEDAH

Maharaja Drebar Raja dari Parsi datang ke Kuala Sungai Merbok, Kedah pada
sekitar tahun 630 M.

Tan Dermadewa dan Tun Perkasa, ketua orang Melayu di Kedah telah menghadap
dan melantik Maharaja Derbar Raja menjadi Raja Kedah.

Pemasyhuran Maharaja Drebar Raja sebagai Raja Kedah.

Baginda kemudiannya telah membina pusat kerajaan di Sungai Mas. Kawasan
pemerintahan kerajaan Kedah berkembang menerusi pembukaan kota atau pusat

pentadbiran baharu setelah seseorang pemerintah menaiki takhta.

Kedudukan Kuala Sungai Merbok yang menghala ke Selat Melaka dan Gunung
Jerai, iaitu puncak tertinggi di Kedah telah menarik kehadiran pedagang.

KERAJAAN KELANTAN

WANG EMAS KELANTAN

Pada tahun 1650, Kelantan merupakan
sebahagian daripada Negara Patani Besar yang

diasaskan oleh Raja Sakti I.

Pada tahun 1670, Kemangkatan Raja
Bahar menyebabkan Kelantan berpecah kepada
dua wilayah pemerintahan iaitu Kelantan Barat

dan Kelantan Timur.

Pada tahun 1672, di Kota Kubang Labu Long
Yunus telah berjaya menyatukan kedua-dua
wilayah dan Baginda menaiki takhta dengan

gelaran Yang di-Pertuan Kelantan.

Pada tahun 1777, baginda telah memindahkan
pusat pentadbiran ke Kota Galoh di timur tebing

Sungai Kelantan.

Pada tahun 1837-1886, Sultan Muhammad II merupakan
antara pemerintah yang masyhur. Baginda telah

mengasaskan Kota Bharu sebagai pusat pemerintahan
pada tahun 1844. Istana Balai Besar telah dibina sebagai
tempat bersemayam dan pentadbiran kerajaan Kelantan.

KERAJAAN NEGERI SEMBILAN

Negeri Sembilan pada asalnya merupakan naungan
Kesultanan Johor Riau.

MAKAM RAJA MELEWAR

Sejak awal abad ke 15, masyarakat Minangkabau yang
berasal dari Sumatera telah merantau dan mendiami
beberapa wilayah di Negeri Sembilan

Pada tahun 1770. empat penghulu Luak terdiri daripada
Sungai Ujong,Jelebu, Johol dan Rembau telah menghan-

tar utusan untuk menjemput anak raja Minangkabau

Raja Minangkabau bersetuju mengutuskan Raja
Melewar sebagai pemerintah di Negeri Sembilan.

Pada tahun 1773, Raja Melewar mengasaskan kerajaan
Negeri Sembilan yang berpusat di Seri Menanti

Yamtuan Antah 1872-1888 merupakan antara yang
masyhur.Baginda berusaha menjamin keamanan negeri

daripada campur tangan kuasa luar.

`

KERAJAAN PERLIS

Pada peringkat awal, Perlis merupakan sebahagian daripada wilayah Kedah.

Sultan Kedah, Sultan Muhyiddin Mansur Shah, Sultan Dhiauddin Mukarram
Shah I dan Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II telah menjadikan Perlis
sebagai pusat pemerintahan kerajaan

Sultan Muhyiddin Mansur Shah telah membina Kota Sena yang menjadi
asas kepada perkembangan Bandar Kangar.

Sultan Dhiauddin Mukarram Shah I, telah mengasas dan membangunkan Kota
Kayang dan baginfa mangkat pada tahun 1688 dan dimakmkan di Kota Kayang,

Perlis.

Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II
-membangunkan Kota Kayang II semasa menjadi Raja Muda
-membentuk Mukim Arau dengan melantik Syed Harun Jamalullail

sebagai Penghulu pada tahun 1798

Pada tahun 1839, wilayah Kedah
dipecahkan kepada empat unit
pentadbiran, iaitu Setul, Perlis,
Kubang Pasu dan Kedah.

REPLIKA BUNGA EMAS PERLIS

K

E

R

A Pada tahun 1843, Siam mengiktiraf

Syed Hussin Jamalullail sebagai

J pemerintah negeri Perlis dengan

A gelaran Phya Songkhram Ramu
Wichit Willis Asmara Phya Pelit

A

N

P

E

R

L

I Syed Hussin Jamalullail telah
menjadikan Arau sebagai pusat

S pentadbiran.

8.2 Hubungan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri
Sembilan dan Perlis dengan Negeri-negeri Melayu

yang Lain

Asas Hubungan

Tu ju an

Pada peringkat awal, setiap kerajaan menjalinkan hubungan luar kerana hendak mem-
perkukuh kedaulatan kerajaan.
Pemerintah telah menghantar utusan ke negeri Melayu yang lain bagi mendapatkan
pengiktirafan kedaulatan kerajaan.
Kestabilan dalam negeri kemudiannya mendorong perintah berusaha menjalinkan hub-
ungan luar untuk kemakmuran negeri.

1
Keserumpunan
Persamaan dalam aspek bahasa dan
budaya mendorong wujud hubungan
dengan negeri-negeri Melayu yang lain.
Memudahkan interaksi sesama kera-
jaan
Setiap kerajaan saling bertoleransi da-
lam menerima amalan budaya lain.

2

Geografi
Sempadan antara negeri yang berjiran
memudahkan perhubungan.
Tarikan perhubungan: hasil alam dan sum-
ber bumi
Sungai: laluan perhubungan yang dikongsi
bersama
Kepentingan sungai mendorong setiap
negeri menjamin keselamatan laluan terse-
but.
Pelabuhan di pinggir sungai –menggalakkan
hubungan negeri berjiran dan kuasa luar.

3
Agama
 Islam diterima oleh pemerintah.
 Diperkukuhkan dalam kegiatan
keagamaan menerusi peranan ulama.
 Berkongsi institusi Pendidikan aga-
ma menerusi kehadiran penuntut dari
pelbagai wilayah.

Hubungan Diplomatik

Cara Jalinan Hubungan Diplomatik

1. Pengiktirafan

 Bertujuan mengabsahkan sultan sebagai Sultan Mahmud Shah, pemerintah KMM telah

pemerintah mengiktiraf kerajaan Kedah sebagai kerajaan yang

 Mewujudkan hubungan antara kerajaan ber- berdaulat

daulat yang mempunyai taraf yang sama Kerajaan Kedah mengakui pertuanan Sultan

Melaka.

Sultan Terengganu mengiktkraf kerajaan Kelantan

2. Pertahanan

 Penting untuk memastikan kelangsungan  Long Yunus mendapat ketenteraan daripada

kerajaan kerajaan Terengganu dan kerajaan Reman di

 Mengekalkan kedaulatan kerajaan daripada Hulu Perak dalam usaha menyatukan Kelantan.

campur tangan kuasa lain  Pelantikan Long Gaffar dari kerajaan Reman

sebagai Perdana Menteri Kelantan merangakap

Panglima Perang membantu mengekalkan kea-

manan di Kelantan.

3. Perkahwinan

 Perkahwinan diraja antara kerajaan meru-  Orang Kening, iaitu puteri Kelantan

pakan amalan tradisi kerajaan negeri-negeri dikahwinkan dengan Sultan Mahmud Shah dari

Melayu Melaka. Lahirnya Raja Muzaffar yang kemudiannya

 Mengukuhkan hubungan dan menjamin menjadi Sultan Perak yang pertama.

kedaulatan kerajaan  Che’ Ku Wan, puteri Long Yunus dikhwinkan

dengan Tengku Muhammad, putera Sultan Tereng-

ganu.

 Raja Perlis, Raja Syed Hussin berkahwin dengan
Tengku Nor Asiah, cucunda Sultan Abdullah
Mukarram Shah, Sultan Kedah ke-20.

Hubungan Perdagangan

1. Pelabuhan 2. Barang Dagangan

Hubungan antara kerajaan berlaku melalui aktiviti Kekayaan hasil bumi dan kepelbagaian jenis barang

perdagangan di pelabuhan. dagangan tarikan pedagang tempatan dan dari luar

Pelabuhan asas kepada pembentukan hubungan peda- Alam Melayu.

gang tempatan dan luar seperti Melaka, Johor, Siam, Keperluan barang dagangan mendorong hubungan

China. perdagangan antara kerajaan.

Kedah Kedah

• Pangkalan Lembah Bujang, Pangkalan Kuala  Kedah memperdagangkan beras, garam, damar

Merbok di Sungai Merbok kapur barus dan emas urai. Manakala pedagang

• Pangkalan Kuala Muda di Sungai Muda dari Perak dan Melaka membawa arang kayu,
papan, dan ikan kering.

• Sultan Muhammad Jiwa telah memperkemas-  Kedah juga pembekal gading dan gajah bagi
kan penggunaan mata wang Kedah di pedagang entrepotnya.

pelabuhan

Kelantan Kelantan

Pangkalan Galoh= Pangkalan Permata dibina di Memperdagangkan emas dan dikunjungi oleh peda-
Sungai Kelantan gang dari dalam dan luar Kepulauan Melayu.

Menggunakan mata wang logam dinar dalam urusan
perdagangan

Perlis Perlis
Pelabuhan Kuala Perlis di Sg. Perlis
Pekan Kangar menjadi tempat pertemuan pedagang Memperdagangkan beras dan bijih timah dengan
Negeri Sembilan negeri jiran dan Siam

Pangkalan di Sungai Linggi Negeri Sembilan
Pedagang Rembau menguasai aktiviti perdagangan
dengan pedagang luar. NS memperdagangkan bijih timah, sirih, kayu
gaharu, dan kapur barus dengan Johor dan Melaka.

WARISAN KERAJAAN
KEDAH, KELANTAN,
NEGERI SEMBILAN DAN

PERLIS