วารสารสัตวบาล ปีที่ 31 ฉบับที่ 130 ประจำเดือน เมษายน-มิถุนายน 2564

1

2 www.abvista.com Stimulation of the gut microbiome is an emerging strategy to improve animal performance. Success depends on what the microbiome is fed and how it adapts over time. Signis, a dual acting combination of xylanase and xylo-oligosaccharide accelerates the development of a fibre-degrading microbiome which: • Enables improved fermentation of fibre sources that otherwise remain undegraded • Delivers consistent animal performance and reduced production costs • Improves nutrient digestibility READY. STEADY. GROW. SIGNAL RECEIVED สนใจกรุณาติดต่อ [email protected] ตัวแทนจำหน่าย บจก.แวร์ลูเอต อีเมลล์ [email protected] โทร 098-919-4664

3

4

วารสารสัตวบาล ปที่ 31 ฉบับที่ 130 ประจำเดือน เมษายน - มิถุนายน พ.ศ. 2564 ตามหลักโหราศาสตรจีน ปฉลูจะเริ่มตนตั้งแตวันที่ 3 กุมภาพันธ 2564 แตตามหลัก โหราศาสตรไทยกำหนดไววา ปฉลูจะเริ่มตนตั้งแตวันที่ 16 เมษายน เปนตนไป หลังจากวัน มหาสงกรานตเปนตนมาจะเห็นวาปนี้จัดเปนป“วัวกระทงไฟิ ” หรืออาจจะเรียกไดวาเปนป “อภิมหากลียุค” เรายังตองเจออะไรที่ดุเดือดเผ็ดมันรออยูอีกเพียบ !! เริ่มตั้งแตโรคโควิด-19 ระลอกที่ 3 ที่แพรระบาดอยูในบานเราจนขณะนี้ก็ยังไมสงบ ตามมาดวยโรคระบาดในสุกร ทกรมปศ ี่สุตวั ไดรายงานวา โรคพอารีอารเอส (PRRS) ไมใช โรคแอฟรกินสไวน ั ฟเวอร (ASF)  ตามมาดวยโรคลาสุดที่กรมปศุสัตวไดประกาศเปนโรคอุบัติใหมที่เขามาระบาดสู โคเนื้อ โคนมและกระบอืในเมองไทยค ือืโรคลมปั สกนิ (Lumpy Skin Disease : LSD) ซงโรคน ึ่ไมี้เคย มการระบาดในเม ี องไทยมาเลย ืเพยงแคีชวงเวลา 2 เดอนนืบตังแตั้ปลายเด อนมืนาคมีถงเดึอนื พฤษภาคม 2564 โรคนได้ี ระบาดออกไปถ งึ 41 จงหวัดัภาคอสานีภาคเหนอืภาคตะวนตกัและ ภาคใตซงแตึ่เด มโรคระบาดในโค ิ -กระบอืของประเทศไทยจะมเพียงี โรคเฮโมรายกเซฟต ิซิเมียี (Hemorrhagic Septicemia) หรอืนยมเริยกตามอาการวีา “โรคคอบวม” และโรคปากและเทาเปอย (Foot and mouth disease : FMD) ซงโรคสองชน่ึดนิ ได้ีจดเปั นโรคประจำถ  นของไทยไปแล่ิว แตโรคระบาดอุบัติใหมที่เกิดกับมนุษยและปศุสัตวในปจจุบันนี้มาจากเชื้อ “ไวรัส” ทั้งสิ้น จากการทำนายทายทกของั โหรโสรจจะันวลอยูหรอื “นอสตราดามสเมุองไทย ื ” ทำนายไววา “ดาวมฤตยู” ทับราศีเมษ จะเกิดการเคลื่อนไหวเต็มไปหมดการเมืองวุนวาย รวมถึงภัยพิบัติ โรคระบาดและเศรษฐกิจ ประเทศสยามของเรามีโอกาสจะเขาสูภาวะ “สงครามกลางเมือง” เปนปอันตราย ประมาทมิไดในทุกๆ ทางธุรกิจสับสน กระแสเงินตรามีจดเครุียด ภาวะทาง การเงินตึงตัวเราจะเสียเปรียบทางการคากับตางแดน และเปนหนี้สินมากมาย มีการกูยืมเงิน จากตางประเทศจำนวนมาก  จะเปนหนหนี้กเศรษฐกั จประเทศอาจตกต ิ ำไปอ่กีถงขึนลั้มละลาย คนงานถูกปลดออกจากงานเปนจำนวนมาก ขาวยากหมากแพง สถาบันทางการเงินและ ธนาคารลมลง โดยรวมดาน “เศรษฐกจิ” หนกกวั าป 2540 เนองจากครื่งนั้จะกระทบประชาชน ี้ ไปทุกหยอมหญา ทั้งจนและคนร่ำรวย ตอเนื่องจนถึงป 2565 สำหรับพี่นองเกษตรกรที่จะ ตองระวังใหมากในปนี้คือจะมี “ภัยพิบัติทางธรรมชาติ” จะเกิด “น้ำทวมใหญ” ทั่วประเทศ ในชวงปลายปประมาณเดือนพฤศจิกายน จากนั้นตั้งแตเดือนธันวาคม จะหนาวจัดอยาง ไมเคยเกดขินมาก้ึอนดงนั นในป้ันจะต้ี องไม  ประมาทควรจ ดเตรั ยมป ีองกนภัยพับิตัไวิลวงหนา เงนทิ นสำรองควรเกุบออมไว ็ การใชจายต องไม  ฟ มเฟุอยขาวสารอาหารแห ง ฟาง-หญาอาหาร สัตวจะตองเก็บตุนใหเพียงพอกับจำนวนสัตวจากหนักจะไดเปนเบาครับ. สุดทายขอใหพี่นองชาวสัตวบาล...จง...สู...สู...สู...เพื่ออุดมการณใน “วิชาชีพสัตวบาล”ของพวกเรา...ครับ...!!! สวัสดีครับ ผศ.ไพบูลย ใจเด็ด [email protected] โทร. 081-8743313 5

สารบัญ Contents 7-14 แนวทางการสนบสนันุเรงรดัและพฒนาอั ตสาหกรรมโคเนุอ้ืเพื่อชาติและเพื่อแกวิกฤตโควิด-19 (ตอนจบ) 15-18 หายนะปศุสัตวไทยจากไวรัส 19-23 ขนาดของฟอลลิเคิลและคะแนนรางกายมีผลตออัตราการ ตั้งทองในโคนม 24-29 ผลของการใชอาหารไกเนื้อและอาหารไกงวงตอสมรรถนะ การผลิตและคุณภาพซากของไกงวง 30-36 การใชกาซชีวภาพเปนพลังงานทดแทนสำหรับการผลิต ไฟฟาบนพื้นที่สูง 37-43 การตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกจากตลาดสดและ ซูเปอรมาเก็ตโดยวิธีปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรส 44-47 กิจกรรมสมาคมฯ - พธิลงนามบีนทักขึอตกลงความรวมม อเปืนภาคเครีอขืาย และกิจกรรมอื่นๆ 48-54 ประชาสัมพันธ - ประชุมวิชาการ สัตวศาสตรแหงชาติครั้งที่ 9 ประจำป 2563-2564 - กระทรวงเกษตรฯ สงมอบวัคซีนปองกันโรคลัมปสกิน 60,000 โดส - โครงการรณรงคปองกันการแพรระบาดโรคลัมปสกิน ในโค-กระบือ - กระทรวงเกษตรฯ Kick off รณรงคปองกันและกำจัด โรคลัมปสกิน จังหวัดสกลนคร - ซีพีเอฟ รวมฟนฟูความหลากหลายทางชีวภาพ - เครือเบทาโกร ใสใจสิ่งแวดลอม - เชิญรวมฟงสัมมนาออนไลน "ปศุสัตวออนแรง ตนทุน แพง รายแรงโรคระบาด  ใครชวยได ?" 55-58 แซบ-นัว… ครัวสัตวบาลตอนอาหารฮิต ...ยุคโควิด-19 ภาค2 59-61 "สัตวบาล" กับ "ภาษาอังกฤษ" 62 ขอขอบคุณบริษัท หางราน และผูมีอุปการะ อัตราคาประชาสัมพันธ "วารสารสัตวบาล" รูปแบบe-magazine e-magazine ปกหนากรอบลาง 3,500 บาท/ครั้ง ปกหนาดานใน 2,500 บาท/ครั้ง ปกหลังดานใน 2,000 บาท/ครั้ง ปกหลังดานนอก 2,000 บาท/ครั้ง ในเลม เต็มหนา 1,500 บาท/ครั้ง ปที่ 31 เลม 130 เดือนเมษายน - มิถุนายน พ.ศ. 2564 6

กิจกรรมที่ 7 การพัฒนาพันธุ “วัวไท” โดยเอกชน ฟารมเอกชน 5-10 ราย (นอกเครือขาย) 1 ที่ตองการผลิตลูกโค เพื่อการคาและตองการพัฒนาพันธุโคไปดวยเพื่อใหเกิดโคพันธุสังเคราะหขึ้น ในประเทศ สามารถลดขั้นตอนการผสมพันธุดวยการคัดเลือกซื้อ “โคลูกครึ่ง” ชาโรเลสxบราหมันเลือดสูง และแองกัสxบราหมันเลือดสูง และแม“โคนมคัดออก” ที่มีอยูในประเทศหรือนำเขา “โคลูกครึ่ง” บราหมันxแองกัส บราหมันxเฮียรฟอรด บราหมันxชาโรเลสบราหมันxชอรทฮอรน หรือเดราทมาสเตอรฯลฯเขามาเลี้ยงในฟารม และผสมพันธุดวยพอพันธุบีฟมาสเตอรปลอดเขา (polled Beefmaster)ผลิตโคลูกผสมบีฟมาสเตอรปลอดเขา F1 ในเมื่อผลิตลูกผสมบีฟมาสเตอรปลอดเขา F1 ไดแลว (ประมาณปที่ 3 ของโครงการ) ควรมีโคลูกผสมพันธุบีฟมาสเตอร (ปลอดเขา) F1 ทเกี่ดจากิ “โคลกครูงึ่ ” หรอื “โคนมคดออกั ” ทผี่านการคดเลัอกตามแผนการรืวมสรางพนธั “ุววไท ั ”โดยกรมปศสุตวั  มากพอ ก็สามารถซื้อโคลูกผสมบีฟมาสเตอร (ปลอดเขา) F1 (ตามสัญญาที่ทำกับเกษตรกรโดยการสนับสนุนของกรมปศุสัตว) มารวมฝูงเพื่อคัดเลือกผสมพันธุกับบีฟมาสเตอรปลอดเขา เพื่อผลิตลูกผสมบีฟมาสเตอร F2 ตอไป ตอจากนั้นก็ดำเนินการคัดเลือก พันธุตาม “อุดมลักษณะ” และผสมพันธุตามแผนการผสมพันธุที่ดำเนินการรวมกับ “สถาบันพัฒนาพันธุวัวไท” ของกรมปศุสัตว ไดตอไป จนจะสามารถรวมกนพั ฒนาโคพ ันธัสุงเคราะหัแท ของไทยเร ยกวีาพนธั “ุววไท ั ” ทอาจม่ีคีณสมบุตัในการให ิเนอค้ืณภาพุ สงกวูาพนธับุ ฟมาสเตอร ี (เพราะไดรบยันสี (genes) ทดี่จากพีนธั ชาโรเลสุ แองกสั และฟรเชียนีดวยได  ) และอาจตรงกบความตัองการ ของตลาดในอนาคตและเหมาะสมสำหรับเลี้ยงในประเทศไทยและใน AEC หรือในภาคพื้น Asia-Pacific ซึ่งอยูในเขตรอนชื้นเชน กันไดดวยโดยมีการสนับสนุนเงินกูดังนี้ : 1 ควรมี “ฟารมบีฟมาสเตอร” หันมารวมพัฒนาพันธุโคเพิ่มขึ้นเมื่อพิสูจนไดวา “วัวไท” มีคุณสมบัติเหนือกวาบีฟมาสเตอร สุนทราภรณ รัตนดิลก ณ ภูเก็ต 7

2 หากมีการนำเขา “โคลูกครึ่ง” จากตางประเทศเขามาเปนแมพันธุสำหรับเกษตรกรตามแผนขยายจำนวนแมโคดวย ก็จะมีลูก F1 ของบีฟมาสเตอรกับ “โคลูกครึ่ง” เหลานี้เกิดขึ้นในเครือขายตางๆ ซึ่งก็สามารถคัดเลือกโคที่มีคุณสมบัติตามที่กำหนดเขามารวมการ คัดเลือกพัฒนาพันธุไดดวยโดยไมตองคำนึงวาแมพันธุเปนลูกของ “โคลูกครึ่ง” พันธุอะไรแตใหโอกาสไดมีแมพันธุทุกพันธุไดเขารวม การผลิตลูกดวย ก. สินเชื่อ : ใหเงินกูระยะยาว 7 ปมีระยะปลอดชำระหนี้ (grace period) 3 ปสำหรับผูประกอบการแตละราย สำหรับ : 1) ในปแรกคาซื้อแมพันธุพื้นฐาน เชน (i) “โคลูกครึ่ง ชาโรเลส” (ชาโรเลสxบราหมันเลือดสูง) (ii) “โคลูกครึ่ง แองกสั” (แองกสั-บราหมนเลัอดสืงู) (iii) แม “ โคนมคดออกั ” และ (iv) “โคลูกครึ่ง” บราหมัน xแองกัส บราหมัน x ชอรทฮอรน บราหมัน x เฮียรฟอรด บราหมัน x ชาโรเลสฯลฯ ประมาณรายละไมต ำกว่า 200 หรอื 350 ตวั 2) คาซื้อโค ลูกผสม F1 บีฟมาสเตอรกับ “โคลกครูงึ่ ” 2 และ “โคนมคดออกั ” เชน (i) บฟมาสเตอร ี  x ชาโรเลส-บราหมันเลือดสูง (ii) บีฟมาสเตอร x แองกสั -บราหมนเลัอดสืงู (iii) บฟมาสเตอร ี x บราหมนั - ชอรทฮอรน (iv) บีฟมาสเตอรxบราหมัน-แองกัส (v) บีฟมาสเตอรxบราหมัน- เฮียรฟอรด (vi) บีฟมาสเตอร x บราหมัน-ชาโรเลส (vii) บีฟมาสเตอร x เดราทมาสเตอรและ (viii) บฟมาสเตอร ี xฟรเชียนเลีอดสืงูฯลฯ (ทกพุนธัหรุอบางพืนธัุ ขึ้นกับแมพันธุที่ถูกคัดเลือก) ประมาณรายละไมต่ำกวา 100 หรือ 150 ตัวในปที่ 3 ของโครงการ 3) คาซื้อน้ำเชื้อโคพันธุบีฟมาสเตอรปลอดเขา (Polled Beefmaster) 4) คาบริหารจัดการเลี้ยงดูและเก็บขอมูล 5) คากอสรางโรงเรือนพรอมคอกค ัดสัตวเพื่อเลี้ยงดูและจัดการแมโค ประมาณ 300 หรือ 500 แมและสำหรับลูกที่เกิดขึ้น และโครุนที่คัดไวทำพันธุดวย 6) การสรางและรักษาแปลงหญา (ขนาดไมต่ำกวา 100 หรือ 150 ไร) ใหพอเพียงสำหรับการเลี้ยงแมโคไมต่ำกวา 300 หรือ 500 แมพรอมล กและโครูนทุคี่ดไว ั ทำพ นธั (ุหมายเหต : ุการสรางแปลงหญ  าดำเน นการตามทิ กรมปศ ี่สุตวั กำหนด  โดยมคณะกรรมการี สงเสริมการสรางแปลงพืชอาหารสัตวเปนผูใหคำแนะนำและตรวจสอบการจัดสรางและอาจมีการเบิกจายเงินกูสวนนี้โดยแบง เปนงวดตามความกาวหนาของการสรางแปลงพืชอาหารสัตว) 7) คาซอแทรกเตอรื้ขนาดไม ต ำกว่า 65 แรงมาพรอมเครองมื่อการเกษตรืเกบเก็ยวพี่ชืหนตั่ดหญัาและเคร องผสมอาหารื่ TMR/ FTMR (ขนาดความจุไมต่ำกวา 5 ลบ. เมตร) จำนวน 1 ชุด 8) คาพัฒนาแหลงน้ำเชน น้ำบาดาล หรือบอน้ำ สระน้ำตามความเหมาะสมของพื่นที่ ข. การสนับสนุนจากรัฐ : 1) การใหความชวยเหลือในการดำเนินการจัดแผนสรางฝูงยอดโค 2) การสนับสนุนในการคัดเลือกแมโคและทำสัญญารับซื้อโคบีฟมาสเตอร F1 ระหวางผูพัฒนาพันธุวัวไทกับเกษตรกรราย เล็กในเครือขาย 3) การกำหนดแผนการคัดเลือกและผสมพันธุการดำเนินการตามระบบพัฒนาพันธุ “วัวไท” ของกรมปศุสัตว 4) การแลกเปลยนโคพ ี่อพนธั /ุนำเช้อระหวื้างกรมปศ สุตวัก บฟาร ัมพฒนาพันธั “ุววไท ั ” และระหวางฟาร มเอกชนดวยกนตามั โปรแกรมที่กำหนด 5) การสนบสนันทุอนพนธัพุชอาหารสืตวั สำหร  บปล ั กในพูนท้ื 1 ่ี ใน 10 ของพนท้ื ปล่ีกเพูอให่ืผประกอบการขยายพ ูนธัตุอไปเอง  8

กิจกรรมที่ 8. การเพิ่มมูลคาและอนุรักษพันธุพื้นเมือง สำหรบกัจกรรมนิ กรมปศ ี้สุตวัรวมกบัธ.ก.ส. ควรทำโครงการสนเชิอตามื่ “โครงการสนเชิอธื่รกุจชิมชนสรุางไทย  ” ของธ.ก.ส. ทมี่อยีเดูมิซงคึ่ดดอกเบิยจากผี้กูรูอยละ 0.01 ตอป รฐบาลชดเชยดอกเบัยรี้อยละ 3.50 ตอป เปนระยะเวลา 3 ปเพ อเปื่นค าใช จายหมนเวุยนี กำหนดเงนกิ ไมูเกนิ 18 เดอนและเป ืนคาลงท นกำหนดชำระคุนเงืนกิ ตามความสามารถในการชำระหนู (ี้ไมเกนิ 5 ป) ใหแกเกษตรกร สมาชกองคิ กรเกษตรกรจำนวน  10,000-20,000 รายเพอซื่อวื้วพันเมื้องรายละื 3-6 ตวั จำนวน 60,000 ตวและเป ันคากอสร างโรงเร อนื โดยใชวัสดุที่หาไดในทองถิ่น เพื่อสรางตลาดใหแกเกษตรกรผูเลี้ยง “วัวเนื้อธรรมชาติ” กลุมนี้ควรสนับสนุนใหมีผูประกอบการจำนวน 40 ราย (1 รายตอ องคกรเกษตรกร 10 องคกร) เพื่อเปนผูจัดซื้อรวบรวม “วัวเนื้อธรรมชาติ” จากเกษตรกรหรือองคกรเกษตรกรไปสงใหโรงแปรรูป “เนื้อวัวธรรมชาติ” ตอไป โดยมีการใหสินเชื่อและการสนับสนุนดังนี้ : ก. สินเชื่อ : เปนสินเชื่อระยะ 3 ปมีระยะปลอดชำระหนี้ 1 ปแตละรายควรไดรับสินเชื่อแกผูประกอบการรวบรวมซื้อโค ธรรมชาติเพื่อ: 1) คาซื้อ “วัวเนื้อธรรมชาติ” จากองคกรเกษตรกร/เกษตรกรคราวละ 40-50 ตัวจำนวน 15-30 ครั้งในเวลา 6 เดือน 2) คารถบรรทุกโคขนาดบรรทุก “วัวเนื้อธรรมชาติ” (นน. ประมาณ 350 กก.) ไดครั้งละไมต่ำกวา 15 ตัวจำนวน 2 คัน ข. การสนับสนุนจากภาครัฐ 1) สนับสนุน สงเสริมคัดเลือกเกษตรกรและเปนพี่เลี้ยงในการตกลงรวมมือผลิตและจำหนายโคพื้นเมืองระหวางผูรวบรวม วัวและผูเลี้ยงวัวพื้นเมืองใหเขารวมโครงการพื้นเมือง 2) อำนวยความสะดวกในการขนยายสัตวขามจังหวัด 1. แผนงานพัฒนาระบบการสนับสนุนโดยรัฐ ในการเรงรัดการพัฒนาการผลิตโคเนื้อในภาคเอกชนตามแนวทางขางตน มีความจำเปนตองไดรับการสนับสนุนในปจจัย การผลิตจากทางรัฐดวย ดังนั้นรัฐโดยเฉพาะอยางยิ่งกรมปศุสัตวซึ่งรับผิดชอบการสงเสริมและการพัฒนาการผลิตโคเนื้อโดยตรง จำเปนตองพัฒนาเทคโนโลยีและประสิทธิภาพการผลิตและทำการผลิตปจจัยที่จำเปนใหพอเพียงสำหรับใชในการสนับสนุนการ ผลิตโคเนื้อในภาคเอกชนดวย กิจกรรมที่มีความจำเปนเรงดวนในการดำเนินการเรงรัดพัฒนาการผลิตโคเนื้อในภาคเอกชนรวมถึง กิจกรรมตอไปนี้ 3 ควรใชน ำเช้อของพื้อพนธั ชาโรเลสุท ปลอด ี่ เขาเทาที่จะทำได 4 ควรเปนพันธุแองกัสแดง กจกรรมทิ 1 ่ีการจดหานั ำเช้อ้ื สำหรบใช ับรการแกิ เกษตรกรประกอบด วย 1) น้ำเชื้อโคเนื้อเมืองหนาว ดวยการผลิตโค “ลูกครึ่ง” โคเมืองหนาว x วัวเมืองรอนจำเปนตองใช นำเช้อโคเม ื้องหนาวืและเนองจากไม ื่สามารถนำพ อพนธัมาคุ มฝุงไดูซงจำเป ึ่น ตองใชเพิ่มขึ้นเปนจำนวนมากตามแนวทางที่เสนอนี้ดังนั้นกรมปศุสัตวตอง เพมการผลิ่ตหริ อนำเข ืาน ำเช้อื้โคพนธั ชาโรเลสุ  3 และพนธัแองกุสั4 ซงเปึ่นพนธัทุ ี่ กรมปศสุตวัสงเสรมมานานจนถิ งปึจจบุนัเพอให่ืบรการแกิ เกษตรกรในการผล ติ “โคลกครูง่ึ” ซงเป่ึนทน่ียมของเกษตรกรและตลาดโคข ินุจำนวนพนธั ละไม ุต ำกว่า 200,000 โดสรวม 400,000 โดส/ป (สำหรบพันธัแองกุ สควรจะใช ัพนธัแองกุสั แดงเพอให ื่ลกทูเกี่ดมิสีกลมกลีนกืบลั กผสมชาโรเลสูกบบั ฟมาสเตอร ีซ งกำล ึ่งั เปนทนี่ยมมากในขณะน ิ และเป ี้นพนธัทุ ควรจะใช ี่ผสมยกระด บพันธั “ุลกครูงึ่ ” ตอไป 9

2) น้ำเชื้อโคพันธุสังเคราะห “บีฟมาสเตอร” ในปจจุบันกรมปศุสัตวผลิตน้ำเชื้อโคพันธุสังเคราะหบีฟมาสเตอร จากพอพันธุ 4 ตัว (CY001, CY004, CY007 และ CY009) ที่ไดรับบริจาค จากฟารมโชคชัยยืนยงและไดใชน้ำเชื้อบริการผสมพันธุใหกับโคของ เกษตรกรซึ่งมีการขยายการบริการอยางรวดเร็วและกวางขวางเนื่องจาก ลูกโคที่เกิดจากบีฟมาสเตอรคลอดงาย แข็งแรง ลุกขึ้นกินนมแมอยาง รวดเร็วกวาลูกโคพันธุอื่นโดยไมตองใหความชวยเหลือและโตเร็ว ทั้งมี ลักษณะรูปรางคลายพันธุพอมาก กิจกรรมที่ 2 การผลิตโคพันธุบีฟมาสเตอรพันธุแท เพอการขยายจำนวนโคพ ื่นธับุ ฟมาสเตอร ี ใหทนความตั องการใช  เปนพอพนธั ในประเทศซุงจะมึ่ความตีองการส งูกรมปศสุตวั  ควรดำเนินการจัดตั้งฟารมเพื่อทำการผลิตโคพันธุโคบีฟมาสเตอรขึ้น เพื่อผลิตโคผูสำหรับใหเกษตรกรนำไปใชเปนพอพันธุและ เพื่อจำหนายโคเพศเมียใหฟารมโคพันธุบีฟมาสเตอรนำไปใชขยายพันธุโดยดำเนินการดังนี้ : 1) ดำเนินการพัฒนาฟารมของศูนยวิจัยและบำรุงพันธุสัตวซึ่งมีพื้นที่ประมาณ 8,000 ไรเปน “ศูนยการผลิตพอพันธุโคพันธุ บีฟมาสเตอร” เพื่อใหสามารถเลี้ยงโคไมต่ำกวา 1,200 แมพรอมลูกโค อายุไมเกิน 1 ปซึ่งจะจำหนายไปทำการขยายพันธุและ ปรับปรุงพันธุตอไป 2) ดำเนินการนำเขาโคเพศเมียพันธุแทบีฟมาสเตอรปลอดเขาจำนวนไมต่ำกวา 100 ตัวมาเปนแมพันธุและเปนแมตัวให (donors) โดยผสมกับน้ำเชื้อพอพันธุบีฟมาสเตอรปลอดเขาชั้นเยี่ยมที่จะนำเขามาเพื่อผลิตลูกโคและตัวออน (embryos) ตอไป 3) ดำเนนการบริหารจิดการจัดหาัและเลยงดี้แมูพนธัทุมี่ความสมบีรณูพนธัุจำนวน 1,000 ตวัเพอใช ื่เปนแม โคร  บฝากต ัวอัอน (receipients) 4) ดำเนินการจัดซื้อหรือผลิตตัวออน (embryo) พันธุบีฟมาสเตอรชนิดปลอดเขา (Polled Beefmaster) มาทำการฝากตัวออน (embryo transfer) หรือจัดจางทำการผลิตลูกโคโดยการฝากตัวออนโดยจายคาจางตามจำนวนโคที่ผลิตดวยระบบ turn key เพื่อผลิตลูกโคพันธุบีฟมาสเตอรปลอดเขาใหไดปละไมต่ำกวา 400 ตัว 5) จำหนายลูกโคหยานมเพศเมียให "ฟารมโคพันธุบีฟมาสเตอร” และเพศผูใหกับเกษตรกรทั่วไปเพื่อนำไปเลี้ยงและใชเปน พอพันธุตอไป 6) ตั้งแตปที่ 3ไปทยอยจำหนายแมพันธุเพื่อลดจำนวนลงใหมีพื้นที่สำหรับใชพัฒนาพันธุ “วัวไท” ตอไป กิจกรรมที่ 3 การพัฒนาฝูงโคพันธุ “วัวไท” เพื่อตอยอดและสนับสนุนการพัฒนาการพัฒนาพันธุโคที่เกิดจากโครงการฯ กรมปศุสัตวควรดำเนินการพัฒนาฝูงโคพันธุ “วัวไท” 5 (หรือชื่ออื่น6 ) เพื่อใหเกิดพันธุโคที่มีเอกลักษณเฉพาะของประเทศไทยตาม “อุดมสมบัติ” (Ideale Traits) ที่เห็นชอบเปนเ อกฉนทัของผรูบผัดชอบและเกิยวขี่องในการพ ฒนาอัตสาหกรรมการผลุตโคเน ิ อของประเทศรวมถ ื้งผึ ประกอบการทู สนใจร ี่วมมอื จัดตั้ง “ฟารมพัฒนาพันธุวัวไท” 7โดยการทยอยดำเนินการตอเนื่องจากกิจกรรม “การขยายจำนวนพอพันธุโคพันธุบีฟมาสเตอรพั นธุแท” ที่กลาวถึงในกิจกรรมที่ 1 ตามขั้นตอนการดำเนินงานดังตอไปนี้ : 5 ใชชื่อ “วัวไท” แทนที่จะเปน “วัวไทย” เพื่อแสดงถึงความ “เปนไท” (อิสระ) จากความติดพันกับพันธุโคพันธุใดพันธุหนึ่งดวย 6 ควรเปนชื่อที่ยอมรับเอกฉันทของผูรับผิดชอบการพัฒนาโคเนื้อและโคนมของประเทศไทยและเห็นชอบโดยคณะกรรมการ นโยบายพัฒนาโคเนื้อ-กระบือและผลิตภัณฑแหงชาติ 7 ควรไดรับความเห็นชอบจากคณะกรรมการนโยบายพัฒนาโคเนื้อ-กระบือและผลิตภัณฑแหงชาติเชนกันเพราะมีผูมีผลประโยชน ในคุณสมบัติของ “วัวไท” ที่จะพัฒนาขึ้นอยูในคณะกรรมการอยางครบถวน ตามแผนงานในโครงการฯจะมีการผลิตโค “ลูกครึ่ง” เพศเมียเพิ่มขึ้นอีกเปนจำนวนมากที่ อยในมูอของเกษตรกรรายยือยและรายเลกท็ ไมี่เหมาะทจะซี่อพื้อพนธั ไปคุ มฝุงจูงึจำเปนตองจดั หาน้ำเชื้อบีฟมาสเตอรเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะอยางยิ่งควรเปนพันธุบีฟมาสเตอรชนิดปลอดเขาเพื่อ ใหไดลูกที่ปลอดเขาจะไดไมตองสูญเขาซึ่งเปนการสิ้นเปลืองและเสี่ยงตอการสูญเขาไมหมด 10

1) ดำเนินการ ตรวจสอบอุดมลักษณะ (ideal traits) ที่เสนอแนะไวในภาคผนวก 2 เพื่อกำหนดอุดมลักษณะและตัวกำหนด ตววัดลักษณะั (selection criteria) สำหรบอัดมลุกษณะตัางๆ ใหเปนทยอมร่ี บเป ันเอกฉนทัของน กปร ั บปร ังพุนธัสุตวั (Animal Breeders)  และไดรับความเห็นชอบจาก “คณะกรรมการนโยบายพัฒนาโคเนื้อ-กระบือและผลิตภัณฑแหงชาติ” 8 2) จดตังั้“สถาบนพัฒนาพันธัวุวไท ั ” โดยความรวมม อของกรมปศ ืสุตวั และสำน กงานวัจิยและพัฒนาวัทยาศาสตริ และเทคโน  โลยแหีงชาต (ิสวทช.)9 เพอบรื่หารจิ ดการในการสร ั างฝ งโคพูนธั “ุววไท ั ” ขนในศ ึ้นยุวจิยและบำร ังพุนธัสุตวั ของกรมปศ สุตวั และใน “ฟารมพัฒนาพันธุวัวไท” ในภาคเอกชน เพื่อรวมกันพัฒนาพัฒนาพันธุ “วัวไท” ขึ้น โดยดำเนินการดังนี้ : (1) ดำเนินการพัฒนาตอยอดศูนยวิจัยและบำรุงพันธุสัตวทับกวางจากการเปนศูนยการผลิตโคพันธุบีฟมาสเตอรเปน ฟารมสำหรับพัฒนาพันธุโค “วัวไท” ตอไป (2) ดำเนินการคัดเลือก10แมพันธุพื้นฐานจากโคของเกษตรกรรายเล็กจำนวน 5,000 ตัว (10%)โดยไมคำนึงถึงสายพันธุซึ่งอาจ จะเปนบางพนธัหรุอทืกพุนธัของสายพุนธัตุอไปน  : (i) “ ี้โคลกครูงชาโรเลส ึ่ ” (  ชาโรเลสxบราหมนเลัอดสืงหรูอบราหืมนั x ชาโรเลส)  (ii) “โคลูกครึ่งแองกัส” (แองกัส-บราหมันเลือดสูง หรือบราหมันxแองกัส) (iii) โคเดราทมาสเตอร (iv) “โคลูกครึ่งชอรทฮอรน” (บราหมันxชอรทฮอรน) (v) “โคลูกครึ่งเฮียรฟอรด” (บราหมันxเฮียรฟอรด) และ (vi) แม “โคนมคัดออก” ฯลฯ ที่เกษตรกรรายเล็ก ในโครงการมีอยูและผานการคัดลือก ดำเนินการผสมพันธุ (โดยทำสัญญารับซื้อลูกโคเพศเมียในราคาสูงกวาราคาตลาดประมาณ 20-30%) ดวยน้ำเชื้อโคพันธุบฟมาสเตอร ี  (ปลอดเขา) ซึ่งจะไดลูกเพศเมียประมาณ 1,600 ตัว (เผื่อ “ฟารมพัฒนาพันธุวัวไท” ดวย) (3) ดำเนินการคัดเลือก11จัดซื้อลูกโคหยานมลูกผสม F1 บีฟมาสเตอร (ปลอดเขา) กับ “โคลูกครึ่ง” และ “โคนมคัดออก” เพศ เมียพันธุตางๆที่ทำสัญญาไวซึ่งอาจจะเปนบางพันธุหรือทุกพันธุตามแมพันธุที่ไดรับคัดเลือกคลอดออกมาไดแก (i) บีฟมาสเตอร x ชาโรเลส-บราหมันเลือดสูง (ii) บีฟมาสเตอร x แองกัส-บราหมันเลือดสูง (iii) บีฟมาสเตอร x เดราทมาสเตอร (iv) บีฟมาสเตอร x บราหมัน-ชอรทฮอรน (v) บีฟมาสเตอรxบราหมัน-แองกัส (vi) บีฟมาสเตอรxบราหมัน- เฮียรฟอรด (vii) บีฟมาสเตอร x บราหมันชาโรเลสและ (vii) บฟมาสเตอร ี xฟรเชียนเลีอดสืงูฯลฯประมาณ 800 ตวั (อกี 800 ตวจัดซั อโดย้ื “ฟารมพฒนาพันธัวุวไท ั ” ทเข่ีาร วมโครงการ  ) 2) เลี้ยงลูกโคหยานม บีฟมาสเตอร F1 เปรียบเทียบลักษณะการเจริญเติบโต (growth rate) อัตราการแลกเปลี่ยนอาหารเปนเ นื้อ (feed conversion rate) อายุเจริญพันธุ (maturity age) ลักษณะเตาและหัวนม และลักษณะความเปนวัวเนื้อ (conformation) ฯลฯ เพื่อคัดเลือกโคสาวเปนแมพันธุ 3) ผสมโคสาวที่ผานการคัดเลือก12 ในฝูงยอดโค (elite herds) ทุกฝูง (รวมทั้งฝูงยอดโคของ “ฟารมพัฒนาพันธุวัวไท” ที่รวมโครงการดวย) ดวยน้ำเชื้อของพอพันธุบีฟมาสเตอรเกรดสูง (premium grade) เพื่อผลิตลูก F2 ที่ไมมีเขา (polled) ทุกตัว (ที่จะมีทั้งปลอดเขาแทและไมแท) สำหรับแมพันธ F1 ที่เปนแมของลูกสาว F2 ที่ไดรับคัดเลือก ก็จะใชเปนแมพันธุผลิตลูก F2 เสริ มขึ้นมาในชุดตอไปอีกเชนกัน 4) ผสมโคสาวที่ตกการคัดเลือกและแมพันธุ F1 ที่ตกคัดเลือก ดวย บีฟมาสเตอรเกรดธรรมดา เพื่อจำหนายโคสาวตั้งทอง ใหเกษตรกรที่สนใจ 8 ที่ไดจัดตั้งขึ้นตามคำสั่งกระทรวงเกษตรและสหกรณที่ 648/2561 หรือ คณะกรรมการที่จะมีการแตงตั้งขึ้นแทน 9 เพอให่ืมการบรีการทิคล่ีองตวยังข่ิ นสามารถให้ึผบรูหารและเจิาหนาทผ่ีเชู ยวชาญ่ี สามารถทำงานตอหลังเกษียนอายุจนกวาจะมีตัวแทนเพื่อใหการพัฒนาพันธุโค ซงต่ึ องใช เวลานานมควมตีอเน องและประสบความสำเร่ืจ็สามารถจายคาสมณาคณุ ใหกกบเจัาหนาท ผสมเท่ียมที ดำเน่ีนการตามแผนการผลิ ตโคบ ิ ฟมาสเตอร ี F1  ไดเปนตน 10 คุณลักษณะ: (i) มีสุขภาพสมบูรณ (ii) มีรูปรางลักษณะและขนาดน้ำหนัก ไมต่ำกวาเกณฑที่กำหนด (iii) มีรูปทรงของเตานมและหัวนมที่เหมาะกับการ ใหลูกกินและรีดนม และ (iv) ลักษณะของอวัยวะเพศที่เหมาะสมในการผสม พันธุตามธรรมชาติเปนตน 11 คุณลักษณะ : (i) เปนลูกของแมโคที่ผสมติดภายใน 2 ครั้ง (ii) รูปรางลักษณะ และอวัยวะสมประกอบ และ (iii) น้ำหนักหยานมไมต่ำกวามาตรฐานที่กำหนด เปนตน ซึ่งจะตองกำหนดไวในสัญญาดวย 12 โคที่ผสมไมติดเกิน 2 รอบการเปนสัดจะถูกคัดออกแมผสมติดภายหลังก็ จำหนายไปพรอมลูก 11

5) คัดเลือกโคลูกผสมบีฟมาสเตอร F2 ทั้งโคหนุม และโคสาวดวยระบบคัดเลือกรายตัว (mass selection) โดยใช เกณฑคดเลัอกื (selection criteria) เดมิแลวให  ผสมก นเองั (inter se mating) แบบคละกนโดยใช ัพอพนธัคุ มฝุงรวมู (multiple sires mating) เพอผลื่ตลิกู “ยอดวัวไท” ชั้นที่ 1 (D1= Development 113) ตอไป (สำหรับโคสาว F2 ที่ไมไดรับคัดเลือกเปนพอแมพันธุ ก็ผสมดวยบีฟมาสเตอรเกรดทั่วไป (commercial grade) เพื่อจำหนายโคทองใหเกษตรกรนำไปเลี้ยงขยาย พันธุและผลิตโคขุนตอไป) 6) ในรุน D1 และรุนตอๆ ไป ทำการคัดเลือกทั้งเพศผูและเมียโดย ใชหลักเกณฑเดิมอยางเขมขน แลวจัดการผสมพันธุแบบแยกฝูง ที่จัดฝูง 13 นับชั้นการพัฒนาตามที่ใชสำหรับโคพันธุกำแพงแสน ซึ่งคุนเคยกันอยูแลวในกลุมผูเลี้ยงโคเนื้อ 14 ควรดำเนินการจัดทำทะเบียนโคตามระบบ NID อยางเครงครัดเพื่อประโยชนในการพัฒนาพันธุดวย แบบสุมทั้งพอและแมพันธุที่ไดรับคัดเลือก เพื่อใหสามารถทดสอบพอพันธุโดยความ สามารถของลูก (progeny testing)ไดและนำโคพอพันธุที่ใหลูกดีสม่ำเสมอก็สามารถนำมาผลิตน้ำเชื้อสำหรับบริการ ผสมพันธุกับ “โคลูกครึ่ง” ของเกษตรกรตอไปไดดวย สวนพอโคชั้นรองก็สามารถจำหนายไปเปนพอพันธุ สำหรับคุมฝูง “โคลูกครึ่ง”ไดอีกดวย 7) ลูกที่เกิดในชั้น D5 ก็ถือเปน “พันธุวัวไท” แท แตก็จะคัดเลือกตอไปเรื่อยๆ และเมื่อไดโคพอพันธุแมพันธุที่ สมบูรณแบบตามอุดมลักษณะที่ตั้งไวและสามารถถายทอดอุดมลักษณะใหรุนลูกไดสม่ำเสมอจึงใชเทคโนโลยีดาน การขยายพันธุโค เชน การผลิตและฝากตัวออนเพื่อเรงขยายจำนวนพอพันธุสำหรับผลิตน้ำเชื้อใหพอเพียงสำหรับใชในประเทศ และจำหนายไปตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยิ่งใน AEC ดวย 8) การดำเนนการขิางต นจะดำเน  นการเป ินชดๆุตามกนไปท ั กปุจนได  โคพอเพ ยงจีงหยึดซุอโคล้ืกครูง่ึบฟมาสเตอร ี F1  จากโคสาย “โคลูกครึ่ง” และ “โคนมคัดออก” ของเกษตรกรเขาฝูงยอดโคอีกตอไป (ปดฝูง) การดำเนินงานตามขั้นตอนขางตนที่กลาวมานี้ เปนการดำเนินการแบบทยอยตอเนื่องกันและการคัดเลือกแมพันธุสามารถ แขงขันขามรุนกันไดใหเกิด selection differential ที่สูงมากเทาใดก็ยิ่งดีจะไดฝูงยอดโค “พันธุวัวไท” ที่สุดยอดเหมาะสมกับการ ใชพัฒนาพันธุโคในประเทศไดอยางมีประสิทธิภาพ ยิ่งกวาการใชโคพันธุบีฟมาสเตอรอีกดวย และจะสามารถจำหนายพันธุเพื่อ เผยแพรใน AEC และตางประเทศที่มีสภาพการเลี้ยงดูและภูมิอากาศคลายบานเราตอไปอีกดวย ในขณะเดยวกี นการดำเน ันการพิฒนาพันธั โคบุ ฟมาสเตอร ี F1-F2 และกลมุ “ววไท ั ” ของเกษตรกรทซี่อโคไปจากฝ ื้งยอดโคหรูอื ผลิตขึ้นเอง ก็ดำเนินการตามไปดวยโดยที่เกษตรกรจะสามารถนำโคพอพันธุระดับรอง ( D ตางๆ) ซึ่งไมไดเก็บไวรีดน้ำเชื้อหรือที่ เปนสวนเกินจากฝูงยอดโค (elite herds) หรือ นำน้ำเชื้อจากฝูงยอดโค มาผสมพันธุในฝูง ตามความเหมาะสมในการจัดการเลี้ยง ดูและผสมพันธุ ก็จะสามารถขยายจำนวนโคที่มีคุณลักษณะและรูปรางคลายคลึงกันใหกลายเปนโคพื้นบานที่เรียกวา “วัวไท” ได ใหมจำนวนโคข ีนพอเพุยงี สำหรบตลาดระดับกลางและระดั บบนและเป ันตวเรังขยายอตราสั วนของตลาดบนในอ ตราทัเร่ีวข็นด้ึวย ทั้งไดเปนโคพื้นฐานในการผลิตโคขุนเพื่อตลาดจำเพาะที่มีอยูในปจจุบันหรือเกิดขึ้นในอนาคตดวย โคกลุมนี้และลูกๆ ยังสามารถใชเปนฐานที่สำคัญในการพัฒนา เปน “พันธุวัวไท” โดยการผสมยกระดับพันธุดวยโคพอพันธุ หรือน้ำเชื้อโค “พันธุวัวไท” อีกดวย14 กิจกรรมที่ 4 การเรงรัดขยายการผลิตทอนพันธุพืชอาหารสัตว กรมปศุสัตวไดพัฒนาพันธุพืชอาหารสัตวที่มีคุณภาพทางอาหาร (nutritive value) สูงสามารถเจริญเติบโตและใหผลผลิตสูง ในประเทศหลายชนดซิ งเหมาะสมสำหร่ึ บการใช ัเล ยงโคเน้ีอ้ื และไดรบความนัยมิมการกระจายการผลี ตไปอย ิางกว างขวางโดยเฉพาะ  อยางยิ่งพืชที่สามารถขยายพันธุดวยเมล็ด ซึ่งไดมีธุรกิจการผลิตและจำหนายเมล็ดพันธุเกิดขึ้นอยางกวางขวางและเพียงพอ อยางไรก็ตามพืชอาหารสัตวที่จำเปนตองขยายพันธุดวยทอนพันธุเชนหญาแพงโกลา (Pangola grass : Digitaria erianta) และหญาปากช อง 1 ซงเปึ่นหญาสายพ นธัลุกผสมเนเปูยร (Pennisetum purpureum x Pennisetum americanum) ทนี่ยมปล ิกกูนมากนันั้ ยังขาดทอนพันธุสำหรับขยายพันธุอยางมาก แมจะมีธุรกิจการผลิตทอนพันธุขายอยูบางแลวก็ตาม แตก็จะไมเพียงพอสำหรับการ พัฒนาแปลงหญาในฟารมโคเนื้อและศูนยอาหารสัตวชุมชนที่จะเกิดขึ้นตามแนวทางการเรงรัดพัฒนาการผลิตโคเนื้อที่นำเสนอ 12

ดังนั้นจึงมีความจำเปนตองเพิ่มศักยภาพการ ผลตของศินยูวจิยและพัฒนาอาหารสัตวัทงั้ 31 แหงท ี่ กระจายอยูทั่วประเทศ ใหสามารถผลิตทอนพันธุ สนับสนุนแกเกษตรกรรายยอย ฟารมโคเนื้อราย กลางและรายใหญและศูนยอาหารสัตวชุมชนได อยางพอเพียงสำหรับการขยายพันธุตอไป จง มองไกลใจกวาง หาหนทางสรางผลผลิต อันเปนมิตรและประโยชนสูงสุดตอประชาคม 16 เมื่อแรกเกิดมีขนาดเล็ก น้ำหนักนอยทำใหคลอดงายเมื่อหยานมและอายุ 1 ปมีน้ำหนักมากแสดงถึงการเจริญเติบโตดีและสามรถขุน ไดน้ำหนักมาก 17 ระบบการเลี้ยงดูโคโดยเกษตรกรสวนใหญของไทยสามารถนำไปปรับใชไดใน AEC ซึ่งมีการเลี้ยงดูใกลเคียงกันอยุแลวและจะเปน ตลาดพันธุโคสำหรับ “โคไท” ในอนาคตไดดวย ภาคผนวก อุดมสมบัติของโคพันธุ “วัวไท” อุดมสมบัติ (Ideal Traits) ของ “วัวไท” พรอมดวยเหตุผล ที่ขอนำเสนอในบทความนี้เปนเพียงแนวทางเพื่อใหผูรับผิดชอบ ในการพัฒนาพันธุและผูที่เกี่ยวของในการผลิต ผูประกอบการธุรกิจโคเนื้อและเนื้อโค ตลอดจนผูรับผิดชอบในการพัฒนาการผลิต โคนมในประเทศ ไดนำไปรวมกันพิจารณาปรับปรุงใหเหมาะสมทางวิชาการและความเหมาะสมดานการปฏิบัติการและศักยภาพ ขององคกรที่รับผิดชอบมีดังน้ :ี การกำหนด “อดมสมบุตั”ิของ “ววไท ั ” ทจะพ่ีฒนาขันท้ึงท้ั เป่ี นโคพ นธัและเพุอการผล่ืตทางธิรกุจเปิ นการกำหนดเพ มเต่ิมจากิ ลักษณะจำเปน 6 ประการ (Six Essentials) ของโคพันธุบีฟมาสเตอรอีก 2 คุณลักษณะ ที่เห็นวาเปนคุณลักษณะจำเปน15 เพิ่มขึ้นเพื่อที่จะทำให “วัวไท” มีคุณลักษณะตรงความตองการและเหมาะสมกับการผลิตในประเทศไทยและในภาคพื้นเอเชียและ เชียนเนียรวมเปนคุณลักษณะ 8 ประการ (มรรค 8) ดังนี้ : (1) ความสมบูรณพันธุ (fertility) เปนโคที่ผสมติดงายใหลูกถี่ปละตัว เพื่อใหไดผลตอบแทนตอตัวแมโคสูงมีโคขยายพันธุ และจำหนายได  จำนวนมาก เทาท จะเป่ี นได  ซงถ่ึ อเปืนหล กสำค ัญั (corner stone) ทต่ีองคดเลัอกอยืางเขมขนท ส่ีดอุนแรกของคัณสมบุตัิ ทจำเป ี่นตองม (six essentials) ีของพนธับุ ฟมาสเตอร ี (แมท ไมี่สามารถให ลกปูละตวจะถักคูดออกจากฝ ังทูนทั ีไมวาจะมคีณลุกษณะั อื่นดีอยางไร) ; (2) นำหน้กั (Weight) ซงถ่ึอวื าเปนลกษณะทั สำค่ี ญเพราะเป ันต วทำรายได ั และเปนคณสมบุตัทิสามารถถ่ีายทอดต อให ลกหลานู ไดด (highly heritable) ีจงตึองมการคีดเลั อกโคให ืมนีำหน้กตามอายั (weight for age) ุแบบพอด (optimum weight) ี 16 ในสภาพการเลยงี้ ดทูลงท่ีนตุำ่ (minimum inputs) ซงเกษตรกรส่ึ วนใหญ  ในประเทศ  (และใน AEC) สามารถปฏบิตัไดิ  17 โดยไมตองลงท นปรุบสภาพแวดลัอม เปนพิเศษ ซึ่งเปนการสิ้นเปลืองพลังงาน เงินทุน และแรงงานเพิ่มขึ้นเกินควร ; (3) รูปรางทรวดทรง (conformation) มีรูปทรง ที่แสดงถึงการเปนโคที่ใหเนื้อสวนดีเปนที่ตองการของตลาดในสัดสวนที่สูง คือ มีเนื้อสันและเนื้อสะโพกมากเนื้อพื้นทองมีนอยไขมันไมมากเกินไป โดยการคัดเลือกโคที่มีกลามเนื้อหัวไหลและโคนขาหนา นูนเดนแสดงถึงการมีกลามเน้ือมาก (well muscle) สวนของโคนขาหลังไมใหญจนกลมยอยจนเกินไป (ซึ่งแสดงถึงการมีไขมัน สะสมมากเกินไป) เปนตน ; (4) การใหนม (Milk Production) แมพนธัมุเตีานมสมส วนท บอกได ี่วาใหนมมากเพอให ื่มนีำนมมาก้ เพยงพอให ีลกกูนเติมท็ ี่ และโตเร็ว เพราะนอกเหนือจากพันธุกรรมแลว การใหนมของแมโค เปนสิ่งสำคัญที่สุดที่จะใหลูกมีน้ำหนักหยานมมากและ เจริญเติบโตเร็วตอไปดวย ซึ่งคุณลักษณะนี้เปนลักษณะหนึ่งที่เดนมากใน six essentials ของบีฟมาสเตอรและเปนลักษณะจำเปน สำหรับการพัฒนาเปนโคนม-เนื้อ (dairy-beef) ในบานเราดวยเพราะแมโคที่ใหนมมากก็สามารถนำไปใชรีดนมเปนการคาไดดวย 13

(5) ความทรหดอดทน (hardiness) เปนโคท สามารถเจรี่ญเติ บโต ิ ไดดีในสภาพการใหอาหารทมี่หญีาคณภาพตุำ่และการเลยงดี้ในพูนทื้ี่ โรงเรือนตามปกติที่ปฏิบัติกันอยูในสภาพภูมิอากาศรอนชื้น มีความ ทนทานตอโรคและพยาธ  ิเมองรือนทมี่อยี ในบูานเรา ลกโคมูชีวีตรอดิ (calf livability) สูง 18, อัตราการตายต่ำ (low death loss), การดูแลรักษา งายสิ้นเปลืองนอย (low maintenance costs) ; (6) นิสัยและอารมณ (disposition) เปนโคที่เชื่อง (gentle cattle) ชวยลดค าใช จายในการจ ดการั ไมแตกตนงื่ายเลยงงี้าย ผสมพนธัสะดวกุ งายดาย การใหอาหารและพยาบาลงาย คลอดลูกงาย ชวยเหลือไดงาย สูญเสียนอยและจูงใจผูซื้อ ; (7) มีลักษณะ “ปลอดเขา” หรือการไมมีเขาโดยพันธุกรรมตาม ธรรมชาต (naturally polled) ิเพอลดต่ืนท นและไมุสรางความเจ บปวด ็ แกล กโคในการจูดการสัญเขา ูซงน่ึ ยมทำก ิ นในวงการโคเน ั อและโคนม้ื (ในประเทศที่พัฒนาแลว) เพื่อปองกันอุบัติเหตุและการสูญเสียที่อาจ จะเกดขินก้ึ บคนและโค ั และโคปลอดเขาจะชวยเพมล่ิกษณะความเชัอง่ื ขึ้นอีกทางหนึ่งดวยและ 18 แมโคที่เลี้ยงลูกไมรอดในสภาพปกติตองถูกคัดออกขุนทันที 19 ถาลำตัว หนายาวรัดรูปมากขึ้นจะไดเนื้อสวนที่เปนที่ตองการของตลาด (เนื้อซี่โครง (rib) เนื้อสัน (short loin, sirloin & tender loin)) มีปริมาณเพิ่มขึ้น แตก็อาจจะทำใหขนาดหนาตัดของเนื้อสวนนี้เล็กลงดวย ซึ่งก็จะกลับเปนลักษณะที่ดีลักษณะหนึ่งสำหรับโคเนื้อใน เมืองไทย เพราะจะทำใหสามารถตัดสเต็คใหหนาขึ้น เหมาะสำหรับการปรุงใหสุกระดับตางๆ ไดดีขึ้น โดยมีที่ไมมากเกินไป เหมาะ สำหรับการบริโภคของคนไทยดวยดังนั้นจึงควรมีการคัดเลือกโครงสรางโคโดยเนนที่มีลำตัวหนาแตยาวและเรียวขึ้น 20 หากมีการนำเขาซิมบราหเขามาเพิ่มประชากรโคในอนาคต (8) ลกษณะเนัอส้ืวนหลงั (rib, short loin และ sirloin) หนาและยาว โดยนอกจากจะใหเน อส้ืวนนม้ีความตีงเตึมอ็ นเป ันลกษณะทั ี่ ตองการของโคเน อท้ืกพุนธัแลุวควรคดเลั อกโคท ืม่ีีลำตวยาวัรดรั ปู (long and trim)19 ความลกของลำต ึ วไม ัมากเก นไป ิหลงตรงสะโพก ั เต็มและใหญ แนวพื้นทองตรงและขนานกับพื้นดวยเพื่อเพิ่มชิ้นสวนของเนื้อที่เปนที่ตองการของตลาด (saleable cuts) ใหมากขึ้น หากกำหนดตามทกล่ีาวถงขึางตนน “้ีพนธัวุวไท ั ” กจะม็อีดมลุกษณะั (ideal characteristics or standard of excellent) 8 ประการทได่ี  จากโคเมองหนาวื 6 พนธั ุและววเมัองรือน 2 พนธั ุซงถ่ึายทอดยนสี (genes) ผานบ ฟมาสเตอร ี 4 พนธั (ุเฮยรี ฟอร ดชอรทฮอรนมลกิง้ิ- ชอรทฮอรนและบราหมนั ) และกลมลุกครูง่ึ 3 กลมจำนวน ุ 6 พนธั (ุชาโรเลสแองกสั ฟรเชียนีซมเมินทอล็ 20บราหมนและวั วไทย ั ) ดวยดงนั :้ี (1) มีความเชื่อง (docility) ซึ่งจะไดจากพันธุแองกัส และโดยเฉพาะอยางยิ่ง ชอรทฮอรนและเฮียรฟอรด ที่ไดนำมารวมกับ พันธุบราหมันเปนบีฟมาสเตอรแลวก็ไดรับการคัดเลือกลักษณะนี้อยางเขมขนเปนเวลายาวนานรวม 1 ศตวรรษ (2) เปนโคไม ม เขาโดยพ ีนธักรรมหรุอปลอดเขา ื (polled) ซงจะได ึ่จากแองก สั เฮยรี ฟอร ด (ซงมากึ่บบั ฟมาสเตอร ี (ปลอดเขา)) และชาโรเลสกับฟรีเชียน (หากใชน้ำเชื้อจากพอพันธุปลอดเขา) (3) มีความสมบูรณพันธุสูง เปนสาวเร็ว (early maturity) ผสมติดงาย (fertility) อายุยืน (stayability) ใหลูกดก ซึ่งจะไดจากพันธุแองกัส เฮียรฟอรด ซิมเม็นทอลและวัวพื้นเมืองไทย (4) แมพันธุมีเตานมสมสวนที่บอกไดวามีการใหนม (milk production) ดีจากฟรีเชียน แองกัส ซิมเม็นทอลและโดยเฉพาะ อยางยิ่งจาก มิลกิ้งชอรทฮอรน (Milking Shorthorn) ซึ่งมีภูมิคุมกันโรค มาสไตติส (mastitis) ดวย (5) มีการเจริญเติบโตดีตามวัยไดมาตรฐานโคเนื้อเมืองหนาวจากพันธุชอรทฮอรน ชาโรเลสแองกัส และเฮียรฟอรด (6) มีรูปรางทรวดทรง (conformation) ที่แสดงถึงการเปนโคเนื้อที่ดีจากพันธุชอรทฮอรน ชาโรเลสแองกัส เละเฮียรฟอรด (7) มีความยาวของเนื้อสวนหลัง (rib, short loin และ sirloin)จะไดจากโคทุกพันธุที่มีความผันแปรในคุณลักษณะนี้ซึ่งอาจ จะถายทอดมากับโคที่นำเขามารวมพันธุ (8 ) มีความทรหดอดทน (hardiness) สูง สามารถทนทานตอสภาพอากาศรอนชื้นและโรคพยาธิเมืองรอนจากพันธุบราหมัน และวัวพื้นเมืองไทย คณลุกษณะเหลัานจะตี้องมการคีดเลั อกโคท ื นำเข ี่ามารวมพนธัและคุดเลัอกอยืางเขมขนตลอดการพฒนาพันธัและและเมุอมาื่ รวมพันธุกันแลวก็ตองมีการคัดเลือกอยางเขมขนตลอดไปดวย 14

วิกฤตจากไวรัสโควิด-19 ที่บุกโลกไดสรางการเจ็บปวยลมตาย ทำลายชีวิตมนุษยเปนอยางมาก และสรางความเสียหายแกสัตวเลี้ยง ที่เปนอาหารของมนุษยไดเริ่มปรากฏความรุนแรงใหเห็นขึ้นมาตั้งแต ปพ.ศ. 2534 ไดมีการระบาดของโรคชนิดใหมในสุกรทั่วโลกรวมถึง ประเทศไทยจึงไดมีการบัญญัติชื่อโรคนี้วา Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome หรือ PRRS โรคนี้พบไดทั่วโลกรวมถึงประเทศ ไทย ซึ่งไวรัสจะโจมตีระบบภูมิคุมกันหลัก 2 ระบบ คือระบบสืบพันธุ และระบบทางเดินหายใจ กลาวคือแมสุกรจะพบปญหาระบบสืบพันธุ เปนหลักขณะที่สุกรขุนจะมีปญหาระบบทางเดินหายใจ สวนโรค ASF เปนโรคจากเชื้อไวรัสเกาแกโรคหนึ่งของสุกร พบครั้งแรกป 2452 ที่ประเทศเคนยา มีชื่อเต็มวา African Swine Fever (ASF) เนื่องจากชื่อ โรคภาษาอังกฤษตรงกับโรคสุกรโรคหนึ่งคือ “Swine Fever” หรือ “Classical Swine Fever” (CSF) โดยโรคนี้มีอีกชื่อหนึ่งวา hog cholera ซึ่งคำวา cholera แปลวา “อหิวาตกโรค” ดังนั้น จึงบัญญัติชื่อโรค ASF ภาษาไทยวา “โรคอหิวาตแอฟริกาในสุกร” โรค ASF มีการระบาดใน ประเทศจีนเมื่อปพ.ศ. 2561 ทำใหโรคนี้มีความสำคัญตอประเทศไทย มากขึ้น อยางไรก็ตาม ประเทศไทยมีการเตรียมความ พรอมไวลวงหนาแลว มีมาตรการการเฝาระวังและ ปองกันโรค โรคนี้ระบาดเขาสูประเทศในภูมิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใตไดแกเวียดนาม ลาวกัมพูชา ฟลิปปนสอินโดนีเซีย และเมียนมา ทำใหไทยเปน ประเทศเดียวที่ยังคงปองกันโรคนี้ไดและยังไมมีการ ระบาด ซึ่งขาวลาสุดโรคระบาดสุกรยังลามไมหยุด พบเสียงส่งู 50 จงหวัดั ฟารมรายเลกรายกลางตายยกเล็า เกษตรกรชิงขายสุกรขุนทำราคาหมูมีชีวิตหนาฟารม รวงหนักจาก 80 เหลือ 72 บาท/กก. อีกทั้งโรคได ลุกลามลงไปยังพื้นที่ภาคใตในพื้นที่จังหวัดพัทลุงสราษฎร ุธาน ีเริมปรากฏหม่ปูวย -ตายตอเน ือง่ดานหน ึง่ ผูเลี้ยงสุกรสวนใหญเชื่อวา หมูตายจากโรคอหิวาต แอฟริกันในสุกร หรือ ASF แตกรมปศุสัตวยัง “ไมยอมรับ” การระบาดของโรคนี้ในประเทศไทย ซึ่งจริงหรือเท็จคงจะไดทราบกันในเร็วๆ นี้ !!! ËÒÂ¹Ð»È Ø Ê Ñ μÇ ä·Â¨Ò¡äÇÃÑ Ê ผศ.ไพบูลย ใจเด็ด 15

ไวรัสไขหวัดนกเริ่มจากการแพรระบาดของไวรัสสายพันธุ H1N1 H5N1 และ H7N9 ขาวลาสุดปจจุบัน ไวรสกลายพันธั มาเป ุน H10N3 โดยเมอว่ืนทั 28 ่ีเมษายน พ.ศ.2564 มการเป ี ดเผยจากสำน กงานคณะกรรมการั สขภาพแหุงชาตของจินี (NHC) วามชายวียั 41 ปชาวเมองเจืนเจิ้ยงี ในมณฑลเจยงซีูของประเทศจนี เปนมนษยุ ท่ถีูกยืนยันรายแรกของโลกวาติดเชื้อไวรัสไขหวัดนกสายพันธุ H10N3 และถูกนำตัวเขารักษาในโรงพยาบาล นอกจากเชอสายพื้นธั H10N3 ุนแลี้วยงมัการระบาดของเชี อไวร ื้สไข ัหว ดนกสายพันธั H5N8 ุ ในหลายประเทศ ของทวีปยุโรปในขณะนี้และนำมาสูการกำจัดสัตวปกนับแสนตัว นอกจากนี้ยังมีรายงานการแพรเชื้อ H5N8 จากสัตวปกสูคนเปนครั้งแรกกับพนักงานในฟารมสัตวปกที่รัสเซียจำนวน 7 คน ทั้งนี้ประเทศไทยปจจุบัน ไมพบการติดเชื้อไขหวดนกทั ั้งในคนและสัตวแตการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วของสภาพอากาศ ทำใหสัตวปกปรับตัวไดยากอาจสงผลตอสุขภาพสัตวปก ทำใหสัตวปกออนแอสามารถติดโรค ไดงายดังนั้นกรมปศุสัตวกระทรวงเกษตรและสหกรณมีการเฝาระวังโรคสัตวตามแนวชายแดน อยางเขมงวดและขอความรวมมือเกษตรกรผูเลี้ยงสัตวปกสังเกตอาการสัตวอยางใกลชิด หากพบ สัตวปกปวยตายผิดปกติอยานำสัตวปกไปจำหนายจายแจก หรือนำไปประกอบอาหารโดย เด็ดขาดใหแจงเจาหนาที่ปศุสัตวอำเภออาสาปศุสัตวอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมูบาน เจาหนาปศุสัตวในพื้นที่ทันที โรคถัดมาที่ทำความเสียหายเปนอยางมากกับประเทศไทยคือโรคไขหวัดนก ที่ไดบุกมาถึงประเทศไทย แบบตั้งรับกันไมทัน ซึ่งมีการระบาดในไกเนื้อไกไขและสัตวปก ตั้งแตปพ.ศ. 2547 โดยพบวาโรคไขหวัด นกสามารถติดตอสูคนไดในประเทศไทยมีผูปวยและเสียชีวิตมากที่สุดในปนั้นกลาวคือปวย 17 รายเสียชีวิต 12 รายในปพ.ศ. 2548 ปวย 5 รายเสียชีวิต 2 รายและปพ.ศ. 2549 ปวย 3 รายเสียชีวิต 3 รายรวมพบผูปวย 25 ราย เสียชีวิต 17 ราย โดยในปพ.ศ. 2547 พบพื้นที่ระบาดมากที่สุดถึง 60 จังหวัด ตอมาในปพ.ศ. 2548 พบพื้นที่ระบาดรองลงมา 21 จังหวัด ในปพ.ศ. 2549 พบเพียงสองจังหวัด ในปพ.ศ. 2550 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัด และปที่พบเปนปสุดทายไดแกพ.ศ. 2551 พบพื้นที่ระบาด 4 จังหวัดไดแกจังหวัดนครสวรรค จังหวัดพิจิตร จังหวัดสุโขทัย จังหวัดอุทัยธานีปลายปพ.ศ.2562 เปนตนมา 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 16

สวนโค-กระบือ ในประเทศไทยโรคระบาดที่เคยเกิดขึ้นมีเพียงโรคคอบวม หรือโรคเฮโมรายิกเซฟติซีเมีย (Haemorrhagicsepticemia) เกิดจากเชื้อแบคทีเรียชื่อ พาสทูเรลลา มัลโตซิดา (Pasteurella multocida) พบในประเทศตางๆ ของเอเชียและอาฟริกา เปนสวนมาก และยังมีอีกโรคหนึ่งที่ระบาดมากในประเทศไทยคือ โรคปากและเทาเปอย (Foot and mouth disease : FMD หรือ hoof-and-mouth disease : HMD)เกิดจากเชื้อไวรัส เอฟ เอ็ม ดี (FMD) ที่พบในประเทศไทยมี 3 ไทปคือโอ (O) เอ (A) และเอเชียวัน (Asia I) แตที่พบในโลกมี 7 ไทปคือ A, O, C, SAT1, SAT2, SAT3, และ Asia1 ในสกุล Aphthovirus แตปจจุบันไดมีโรคระบาด อบตุใหม ิ ในโค  -กระบอืคอื “โรคลมปั สกนิ” โรคระบาดอกโรคหน ีงทึ่ทำให ี่เกษตรกรผเลู ยงโค ี้กระบอืเดอดรือนหนกัซงเรึ่มระบาดิ่ เมื่อชวงปลายเดือนมีนาคมที่ผานมาในประเทศไทย จนทำใหโค กระบือลมตายไปจำนวนมาก โรคลัมปสกิน เปนโรคติดเชื้อ ในโคกระบือแตไมใชโรคที่ติดสูคนไดเกิดจากเชื้อไวรสั Lumpy Skin Disease : LSD ในสกุล Capripoxvirus จากสถานการณการระบาดของเชื้อไวรัสโรคลัมปสกิน ในโค-กระบือเริ่มแพรระบาดในเอเชียตั้งแตป 2562 ในประเทศจีน แผนดินใหญบังกลาเทศและอินเดีย หลังจากนั้น ในป 2563 พบการระบาดในภูฏาน เนปาลศรีลังกาฮองกงไตหวัน เวียดนาม และพมา การระบาดที่เกิดขึ้นในประเทศไทยเปนครั้งแรก เกิดมาจากการลักลอบนำเขาโคเนื้อจากประเทศเพื่อนบานมาเลี้ยงที่ ที่บานดอนแดง ตำบลแสนสุขอำเภอพนมไพรจังหวัดรอยเอ็ด ตั้งแตปลายเดือนมีนาคม 2564 ในชวงเลาเพียง 2 เดือน การระบาด ของโรคไดแพรกระจายไปอยางรวดเร็วถึง 41 จังหวัดของประเทศ ซึ่งการติดตอของโรคนี้ ติดจากแมลงดูดเลือดเชน ยุงแมลงวันคอกเหลือบ เห็บ และอาจติดจากการสัมผัสใกลชิด กันของสัตวติดจากน้ำลาย สารคัดหลั่ง สะเก็ดแผลรวมไปถึงการใชอุปกรณรวมกัน และกรมปศุสัตวไดมีการรายงานการเกิดโรคไปยังองคการสุขภาพสัตวโลก (OIE) แลว ตั้งแตวันที่ 9 เมษายน 2564 โรคนี้เปน โรคเฉพาะในโคกระบอืไมตดติอจาก สัตวสูคน ซึ่งในอดีตที่ผานมา โรคระบาดโค-กระบือ 17

1. แมลงดูดเลือดไดแกยุงแมลงวันคอกเหลือบ เห็บ แมลงเหลานี้สามารถบินไปไดไกลถึง 50 กิโลเมตร 2. รถบรรทุกขนยายสัตวมีความสามารถเปนพาหะนำโรคไปไดไกลกวาแมลง สามารถทำระยะทางและเวลาไดไมนอยกวา 500 กิโลเมตร/วัน 3. คนเลยงส้ีตวั คนขนยายส ตวั สตวบาลทัด่ีแลสูตวั และสตวแพทยัทร่ีกษาสัตวั สามารถเปนพาหะในการนำโรคได  เปนอยางด ี ถาไมไดจัดการตัวเองใหถูกตองในดานความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosecurity) อีกทั้งสามารถนำเชื้อไวรัสของโรคนี้ ติดตัวไปไดในระยะทางไกลเชนเดียวกับยานพาหนะบรรทุกขนยายสัตว 4. สตวัทต่ีดเชิอ้ืสตวัท ป่ีวยเป  นโรค และสตวัท หายจากโรคแล่ีว สามารถเปนพาหะนำโรคได  เปนอยางด ีเพราะไวรสั Capripox มความทนทานมากีสามารถคงอยไดู เปนเวลานานท งในต ั้วสัตวัหรอนอกสืตวัเชนอาจคงอยไดูนานถงึ 6 เดอนในปากส ืตวั  และนานกวา 3 เดือนในสะเก็ดแหงบนผิวหนังและขนสัตวที่ติดเชื้อโรคนี้ โดยสรุป การแพรกระจายของไวรัสโรคลัมปสกิน (Lumpy Skin Disease : LSD) ในโค-กระบือ เกิดไดโดยการสัมผัสกับ สัตวที่ติดเชื้อ ละอองของน้ำมูกน้ำลายและสะเก็ดแหง อีกทั้งสามารถติดไปบนเสื้อผาและอุปกรณตางๆ ของคนเลี้ยง สัตวแพทย และสตวบาลันอกจากนไวร ี้สยั งสามารถกระจายไปก ับการขนสัง โดยเฉพาะรถบรรทกขนสุงสตวั ทวี่งไปตามท ิ่ตี่างๆทวประเทศได ั่  อยางงายดายและพาหะที่ตองระวังใหมากเปนพิเศษคือยุงและแมลง เชน แมลงวันที่มีเสถียรภาพ (Stomoxys calcitrans) บางครั้ง ทำหนาที่เปนเวกเตอรเชิงกล ในการแพรกระจายของไวรัส ซึ่งมีรัศมี 50 กิโลเมตร ไดเปนอยางดีการกำจัดแหลงเพาะพันธุยุง และแมลง เพื่อตัดวงจรชีวิตของยุงและแมลง จึงเปนโจทยที่ตองใหความสนใจมากเปนพิเศษ ซึ่งตองมีความรวมมือกันระหวางเจา ของฟารม ชุมชน และสวนราชการตางๆ ดังนั้นขอเสนอแนะใหหนวยราชการที่มีหนาที่จะตองปฏิบัติดังนี้ 1. อันดับแรกตองปดตลาดนัดโค-กระบือ ทุกแหงทั่วประเทศอยางนอย 2-3 เดือน หรือจนกวาโรคจะสงบ 2. หามเคลื่อนยายโค-กระบือ ขามอำเภอ และจังหวัด จนกวาเขตพื้นที่ทั้งตนทาง-ปลายทาง ปลอดโรค หรือเปนพื้นที่สีขาว ไมมีการระบาดของโรค 3. พนยาฆาเชื้อไวรัส และพนยากำจัดแมลง เพื่อควบคุมวัฎจักร ทุกฟารมที่มีโค-กระบือจนกวาโรคจะสงบ 4. ชุมชน และองคการบริหารสวนทองถิ่น ตองรวมมือกำจัดแหลงขยะมูลฝอย และแหลงน้ำเสีย ซึ่งเปนแหลงเพาะพันธุยุง และแมลง 5. รฐควรกำหนดให ัมการจี ดการกำจ ั ดขยะในร ั ปแบบูเตาเผาขยะ ทสามารถนำความร่ี อนจากการเผาขยะมาเป นพลงงานผลัติ กระแสไฟฟาประจำชุมชน 6. กรมปศุสัตวตองออกระเบียบควบคุมรถบรรทุกสัตวทุกชนิดทุกคัน ตองปฏิบัติกอนเคลื่อนยายสัตวทุกชนิดดังนี้ 6.1 พนยากำจัดแมลง ทั่วทั้งคันรถกอนขึ้นสัตว 6.2 ยาฆาเชื้อ ทั่วทั้งคันรถกอนขึ้นสัตว 6.3 หลังขึ้นสัตวอยูในรถแลวตองพนยาฆาเชื้อที่ตัวสัตวซ้ำอีกครั้งกอนออกรถ 6.4 หลังการขนบรรทุกสัตวเรียบรอยแลว ตองลางทำความสะอาดรถและพนยาฆาเชื้อ จะเห็นไดวาการระบาดของโรคนี้เปนไปอยางรวดเร็ว เพราะพาหะนำโรคชนิดนี้มีรัศมีทำการไกล และ รวดเร็ว ซึ่งพาหะนำโรคนี้สามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภทคือ 2.5 3.0 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 วิธีการเหลานี้ตองมีการปฏิบัติอยางเขมงวดกับการเคล ื่อนยายสัตว  ทุกชนิด หายนะปศุสัตว ไทยก็จะหมดไป 18

¢¹Ò´¢Í§¿ÍÅÅÔà¤ÔÅ áÅФÐṹËҧ¡Ò ÁÕ¼Åμ‹ÍÍÑμÃÒ¡ÒÃμÑ駷ŒÍ§ เจนจิรา สมศักดิ์ 1 , อานนท ปะเสระกัง1 , วาที คงบรรทัด2 และ วิวัฒน พัฒนาวงศ 1* Jenjira Somsak enjira Somsak1 , Anon Paserakung Anon Paserakung1 , Watee Kongbuntad Watee Kongbuntad2 and Wiwat Pattanawong nd Wiwat Pattanawong1* บทคัดยอ : การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาผลของขนาดของฟอลลิเคิลและคะแนนรางกาย (BCS) ตออัตราการตั้งทองในโคนม โดยใชโคนมพันธุโฮลสไตนฟรีเชี่ยนฟารมเชียงใหมเฟรชมิลคเปนโคนาง 50 ตัวและโคสาว 54 ตัว มีคะแนน (BCS) ที่ 2.5, 3.0, 3.5 และ 4.0 คะแนน โคทุกตัวเปนสัดตามธรรมชาติในวันผสมเทียม ทำการวัดขนาด ฟอลลิเคิลดวยเครื่องอัลตราซาวดรุน PL-4018V ในการวัดขนาดฟอลลิเคิล (<4.9, 5.0-7.9, 8.0-10.9, 11.0-13.9 และ >14.0 มิลลิเมตร) กอนทำการผสมเทียมโดยใชน้ำเชื้อพอพันธุโคนม หลังจากผสมเทียม 60 วัน ทำการตรวจทองเพื่อปร ะเมินอัตราการตั้งทองจากผลการทดลอง พบวาโคนางที่มีคะแนนรางกาย 3.5, 4.0 และโคสาวที่มีคะแนนรางกาย 3, 3.5, 4.0 จะมีอัตราการตั้งทองสูงสูงสุด (P<0.01) โดยนางที่มีขนาดของฟอลลิเคิลที่มากกวา 14 มิลลิเมตร และโคสาวที่มีขน าดของฟอลลิเคิลที่อยูในชวง 11-13.9 และมากกวา 14 มิลลิเมตร จะมีอัตราการตั้งทองสูงสุด (P<0.01) คำสำคัญ :คะแนนรางกาย, ขนาดฟอลลิเคิล, อัตราการตั้งทอง, โคนม ABSTRACT : The purpose of this research was to study the effect of follicle size and body condition score (BCS) on pregnancy rate in dairy cattle. Fifty cows and fifty-four heifer of Holstein Friesian dairy cattle in Chiangmai freshmilk farm which had body condition score (BCS) at 2.5, 3.0, 3.5, and 4.0 points were used in this study. All dairy cattle were displayed natural estrous on artificial insemination. The size of the follicle in both ovaries (<4.9, 5.0-7.9, 8.0- 10.9, 11.0-13.9, and > 14.0 mm) was measured with the ultrasound model PL-4018V before insemination using the semen of the dairy cows. Sixty days after artificial insemination, dairy cattle were diagnosed pregnancy to evaluate pregnancy rate. The results show that cows have BSC 3.5, 4.0 and heifers has BSC 3.0, 3.5, 4.0 were highest pregnant. Cows are mostly with the size of follicles >14 millimeters and heifers are follicle size 11-13.9 and >14 millimeters were highest pregnant. Keyword : Body condition score, Follicle size, Pregnancy rate, Dairy cows ã¹â¤¹Á The follicle size and body condition score affect the pregnancy rate in dairy cows 1 คณะสัตวศาสตรและเทคโนโลยีมหาวิทยาลัยแมโจอำเภอสันทรายจังหวัดเชียงใหม Faculty of Animal Science and Technology, Maejo University. Sai San District, Chiangmai Province. 2 คณะวิทยาศาสตรมหาวิทยาลัยแมโจอำเภอสันทรายจังหวัดเชียงใหม Faculty of Science, Maejo University. Sai San District, Chiangmai Province. * Corresponding author: [email protected] 19

บทนำ การเลี้ยงโคนมในปจจุบันมีปญหาเรื่องการผสมติดและการตั้งทองของเกษตรกรหรือ เจาของฟารมขนาดใหญพบปญหาการผสมติดยากในโคนม ซึ่งเปนปญหาที่มีความสำคัญอยางยิ่ง เพราะเปนปญหาตอเนื่องที่สงผลกระทบถึงจำนวนการคลอดลูกในแตละปสำหรับการผลิตน้ำนมเพื่อ จำหนายเปนรายไดหลักของการเลี้ยงโคนม แมวาโคนมบางตัวอาจจะสามารถรีดนมไดเรื่อยๆ ถึง 3-4 ป โดยไมไดลูกก็ตาม แตน้ำนมที่ไดก็ยอมไดนอยกวาที่ควรไดและไมคุมคากับคาใชจายในการเลี้ยงดูปญหาการ ผสมติดยากในโคนมนั้นสวนใหญเกิดจากตัวแมโค พอพันธุหรือคุณภาพน้ำเชื้อ สภาพแวดลอม และผูที่ทำการผสม หรือเจาหนาที่ผสมเทียม (กรมปศุสัตว, 2559) ซึ่งปจจัยที่มีผลตอการผสมติดและการตั้งทองของโคมีหลายปจจัย เชน การกำหนดเวลาการผสมเทยมี (fixed-time artificial insemination, FTAI) การพัฒนาการของคลื่นฟอลลิเคิลและการตกไข ความสามารถในการสังเคราะหสเตียรอยดในชวงกอนการตกไขคุณภาพของโอโอไซตและการหนาที่ของคอรปสลูเทียม (corpus luteum, CL) ภายหลังการตกไข เปนตน การพฒนาการของฟอลล ัเคิ ลและการตกไข ิถ อเปื นปจจ ยสำค ัญทัสี่งผลตออตราการผสมตัดิซงึ่ณฐวัฒุิและคณะ (2561) รายงานวา โคตระกลู Bos indicus มฟอลล ีเคิลขนาดิ 2-3 มลลิเมตริ จำนวนมากในชวงเรมต่ินของการพ ฒนาการของฟอลล ัเคิลิ แตมีการเจริญและพัฒนาการของฟอลลิเคิลที่ต่ำเมื่อเปรียบเทียบกับโคตระกูล Bos taurus ที่มีฟอลลิเคิลขนาด 4-5 มิลลิเมตร จำนวนนอยในช วงเรมติ่นการพ ฒนาการของฟอลล ัเคิลแติมการเจรีญและพิ ฒนาการของฟอลล ัเคิลทิสี่งกวูาและจากการศกษาึ ของ Mallory et al. (2011) พบวาการใช CIDR® รวมกับฮอรโมน GnRH (gonadotropin releasing hormone, GnRH) และ PGF2 α (prostaglandin F2 α, PGF2 α) ในโคเนอสาวื้สงผลให มอีตราการแสดงอาการเป ันสดและผสมตัดเพิมขิ่นึ้ซงโดยท ึ่วไป ั่ ฮอรโมนในวงรอบการเป นส ดของโคจะถ ักสูงเคราะหั จากไฮโปทาลาม สัเพอกระต่ืนตุอมใต สมองส วนหน าใหมการสีงเคราะหั  ฮอรโมน  FSH (follicle stimulating hormone, FSH) จะสงผลกระต นใหุมการเจรีญและพิ ฒนาการของฟอลล ัเคิลิสวนฮอร โมน  LH (luteinizing hormone, LH) จะสงผลกระตุนใหเกิดการตกไขและการผสมติด โดย Morotti et al. (2018) รายงานวา แมโคที่มีจำนวนฟอลลิเคิลนอยจะสงผลตอขนาดของรังไขและแมโคมีขนาดฟอลลิเคิลที่ใหญจะมีผลตอการผสมติดและ การตั้งทองและ Marcelo et al. (2016) ไดรายงานวาขนาดของรังไขและภาวะเจริญพันธุมีความสัมพันธกับการผสมติดและ การตั้งทองของโค ซึ่งในการเจริญของฟอลลิเคิลที่รังไข การตกไขและการตั้งทองนั้นจะมีฮอรโมนและปจจัยดานอื่นๆ เขามามีอิทธิพลรวมดวย ดังนั้น จึงเปนที่มาของการศึกษาความสัมพันธของขนาดฟอลลิเคิลและคะแนนรางกายในวันผสม เทียมตออัตราการตั้งทองในโคนม วิธีการศึกษา การศกษาครึงนั้ี้ใชโคนมพ นธั โฮลสไตนุ ฟรเชียนี่ของฟารมเช ยงใหม ี เฟรชม ลคิ อำเภอบานโฮ งจงหวั ดลำพ ันูเปนฟาร ม ตนแบบที่มีการบริหารจัดการฟารมใหเหมาะสมกับสภาพอากาศในประเทศเขตรอน พรอมกับปรับสูตรอาหารในการเลี้ยง แมโคในว ยเจรัญพินธั ุเพอการผล่ืตนิ ำนมได้ในปร มาณมากิ โคนมทศ่ีกษาครึงน้ัม้ีคะแนนรีางกาย (Body condition score; BCS) ท 2.5, 3.0, 3.5 ี่และ 4 จำนวน 104 ตวั เปนโคสาว  54 ตวัและโคนาง 50 ตวั ทำการทดลองระหวางเดอนเมษายนืถงึเดอนตืลาคมุ 2560 โดยโคทุกตัวเปนสัดตามธรรมชาติแลวผสมเทียม ในวันผสมเทียมทำการวัดขนาดฟอลลิเคิลบนรังไขขางซายและขาง ขวาดวยเครื่องอัลตราซาวดรุน PL-4018V (เครื่องสแกนเนอรอัลตราซาวนดสำหรับสัตวแพทย) กอนทำการผสมเทียมดวย น้ำเชื้อพอพันธุโคนมของกรมปศุสัตวจากนั้นหลังการผสมเทยมี 60 วัน ทำการตรวจทองโคนม เพื่อดูผลการตั้งทอง 20

การวิเคราะหขอมูลทางสถิติ กลุมการจัดการไดแกโคนมพันธุโฮลสไตนฟรีเชียน แบงเปน 2 กลุม ไดแกกลุมโคนาง และกลมโคสาว ุซงได่ึ จำแนกคะแนนร างกาย (BCS) ตามสภาพรางกายของโค  (จระชียัและสมเกยรตี , ิ 2537) แบงเปน 4 คะแนน ไดแกคะแนน 2.5 = คอนขางผอม, คะแนน 3.0 = พอดีไมอวนไมผอม, คะแนน 3.5 = สมบูรณ (คอนขางอวน) และคะแนน 4 = สมบูรณเต็มที่ (อวน) ในวันผสมเทียมทำการวัด ขนาดฟอลลิเคิลบนรังไขซายและขวา ซึ่งไดแบงขนาดของฟอลลิเคิลเปน 4 ขนาดไดแกฟอลลิเคิลขนาด 5.0-7.9 มิลลิเมตร, 8.0-10.9 มิลลิเมตร, 11.0-13.9 มิลลิเมตรและ >14.0 มิลลิเมตรและตรวจการตั้งทองหลังผสมเทียม 60 วัน แลวนำขอมูลมาวิเคราะหและหาคาความแตกตางทางสถิติโดยวิธี PROC GLM โดยกลุมการจัดการ ไดแกกลุมโคนม คะแนนรางกาย ชวงขนาดของฟอลลิเคิล ขอมูลที่ไดนำไปวิเคราะหหาคาเฉลี่ยแบบลีสแควรสำหรับแตละกลุมยอยของ ปจจัยถูกประมาณคา และนำมาเปรียบเทียบความแตกตางทางสถิติดวยวิธี Tukey-Kramer ในโปรแกรมสำเร็จรูปสำหรับ วิเคราะหขอมูลทางสถิติ SAS Studio 3.8 Basic Edition (SAS University Edition, 2018) ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 และ 0.01 ผลการศึกษา จากการศึกษาคะแนนรางกายตออัตราการตั้งทอง พบวา โคนางที่มีคะแนนรางกายเทากับ 2.5, 3.0, 3.5 และ 4.0 มีอัตราการตั้งทองเทากับ 0, 44.83, 85.71 และ 85.71 เปอรเซ็นตตามลำดับ โดยโคนางที่มีคะแนนรางกาย 3.5 และ 4.0 มีอัตราการตั้งทองสูงกวาโคนางที่มีคะแนนรางกาย 2.5 แตกตางอยางมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ (P<0.01) แตไมแตกตางกับ โคนางที่มีคะแนนรางกาย 3.0 สวนในโคสาวที่มีคะแนนรางกายเทากับ 2.5, 3.0. 3.5 และ 4.0 มีอัตราการตั้งทองเทากับ 0, 81.48, 85.71 และ 94.44 เปอรเซ็นตตามลำดับ โดยโคสาวที่มีคะแนนรางกาย 3, 3.5 และ 4.0 มีอัตราการตั้งทองสูงกวา โคสาวที่มีคะแนนรางกาย 2.5 แตกตางอยางมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ (P<0.01) ดวยเชนกัน ดังแสดงใน Table 1 Table 1. Effect of body condition score (BCS) on pregnancy rate in dairy cows and heifers. Dairy cattle Body condition score (point) P-value 2.5 3.0 3.5 4.0 Dairy cows Total number of cows (no.) 7 29 7 7 - Number of pregnant cows (no.) 0 13 6 6 - Percentage of pregnant cows (%) 0% 44.83%ab 85.71%a 85.71%a 0.0012 Dairy heifers Total number of heifers (no.) 2 27 7 18 - Number of pregnant heifers (no.) 0 22 6 17 - Percentage of pregnant heifers (%) 0% 81.48%a 85.71%a 94.44%a 0.0064 a , b values in columns with different letters differ significantly (P<0.01) จากการศึกษาขนาดเสนผานศูนยของฟอลลิเคิลตออัตราการตั้งทอง พบวา โคนางที่มีเสนขนาดของฟอลลิเคิลอยูในชวง 5.0-7.9, 8.0-10.9, 11.0-13.9 และ > 14 มิลลิเมตร มีอัตราการตั้งทองเทากับ 0, 11.11, 52.17 และ 92.31 เปอรเซ็นตตามลำดับ โดยโคนางที่มีขนาดของฟอลลิเคิลที่มากกวา 14 มิลลิเมตรจะมีอัตราการตั้งทองสูง กวาโคนางที่มีขนาดของฟอลลิเคิลอยูในชวง 5.0-7.9 และ 8.0-10.9 มิลลิเมตร แตกตางอยางมีนัยสำคัญยิ่งทางทางสถิติ (P<0.01) แตไมแตกตางกับโคนางที่มีขนาด 21

ของฟอลลิเคิลอยูในชวง 11.0-13.9 มิลลิเมตร สวนในโคสาวที่มีขนาดของฟอลลิเคิล อยูในชวง 5.0-7.9, 8.0-10.9, 11.0-13.9 และ > 14 มิลลิเมตร มีอัตราการตั้งทองเทากับ 0, 12.55, 96.55 และ 100 เปอรเซ็นตตามลำดับ โดยโคสาวที่มีขนาดของฟอลลิเคิล ที่อยูในชวง 11.0-13.9 และมากกวา 14 มิลลิเมตร จะมีอัตราการตั้งทองสูงกวา โคสาวที่มีขนาดของฟอลลิเคิลอยูในชวง 5.0-7.9 และ 8.0-10.9 มิลลิเมตร แตกตาง อยางมีนัยสำคัญยิ่งทางทางสถิติ (P<0.01) ดังแสดงใน Table 2 Dairy cattle Follicle size (mm) P-value < 4.9 5.0-7.9 8.0-10.9 11.0-13.9 > 14 Dairy cows Total number of cows (no.) 0 5 9 23 13 - Number of pregnant cows (no.) 0 0 1 12 12 - Percentage of pregnant cows (%) - 0%b 11.11%b 52.17%ab 92.31%a < 0.0001 Dairy heifers Total number of heifers (no.) 0 1 8 29 16 - Number of pregnant heifers (no.) 0 0 1 28 16 - Percentage of pregnant heifers (%) - 0b 12.55%b 96.55%a 100%a < 0.0001 a , b values in columns with different letters differ significantly (P<0.01) Table 2. Effect of follicle size at time of artificial insemination on pregnancy rate in dairy cows and heifers. วิจารณ โคนางที่มีเปอรเซ็นตการตั้งทองสูงในครั้งนี้สวนใหญมีคะแนนรางกายเทากับ 3.5 ขึ้นไป และมีขนาดเสนผานศูนย กลางฟอลลิเคิลที่มากกวา 14 มิลลิเมตร โดยโคนางที่มีคะแนนรางกายเทากับ 3.5 และ 4 มีอัตราการตั้งทองสูงถึง 85.71 เปอรเซ็นตและโคนางที่มีขนาดเสนผานศูนยกลางฟอลลิเคิลที่มากกวา 14 มิลลิเมตร มีอัตราการตั้งทองสูงถึง 92.31 เปอรเซ็นตซึ่ง Abdulkadir et al. (2016) ไดรายงานวา ปจจัยดานสายพันธุปริมาณการใหนม จำนวนการคลอด ลูก และฤดูกาล สามารถสงผลตอขนาดของฟอลลิเคิล โดยโคนางจะมีขนาดฟอลลิเคิลที่ใหญกวาโคสาว โคที่มีขนาด ฟอลลิเคิลอยูในชวง 13.5 - 17.5 มิลลิเมตร จะมีอัตราการตั้งทองสูงกวาโคที่มีฟอลลิเคิลขนาดอื่นๆ โคสาวที่ตั้งทองสูงในครั้งนี้สวนใหญมีคะแนนรางกายเทากับ 3.0 ขึ้นไป และมีขนาดเสนผานศูนยกลางฟอลลิเคิล ที่อยูในชวง 11.0-13.9 และมากกวา 14 มิลลิเมตร โดยโคสาวที่มีคะแนนรางกายเทากับ 3.0, 3.5 และ 4 มีอัตรา การตั้งทองสูงถึง 81.48, 85.71 และ 99.44 เปอรเซ็นตตามลำดับ และโคสาวที่มีขนาดเสนผานศูนยกลางฟอลลิเคิลที่อยู ในชวง 11-13.9 และมากกวา 14 มลลิเมตริมอีตราการตั ังท้องส งถูงึ 96.55 และ 100 เปอรเซนต็ ซึงสอดคล่องก บการศักษาของึ Perry et al. (2014) ทพบว่ีา โคสาวทฟอลล่ีเคิลขนาดเสินผ านศนยูกลางของฟอลล เคิลนิอยกวา 10.7 มลลิเมตริจะมอีตราั การตั้งทองต่ำกวาโคสาวที่มีฟอลลิเคิลขนาดเสนผานศูนยกลางอยูในชวง 10.7-15.7 มิลลิเมตร ซึ่งขนาดของ ฟอลลิเคิลเปนปจจัยที่มีผลตอระดับฮอรโมน Estrogen ที่ทำใหโคแสดงอาการเปนสัด พรอมที่จะไดรับการ ผสมพันธุและฟอลลิเคิลที่มีขนาดใหญมีความสัมพันธกับฮอรโมน Estradiol และ Progesterone รวมถึงปจจัยอื่นๆ ดวย (Abdulkadir et al., 2016) นอกจากนี้ Tenhagen et al. (2003) ยังพบวา โคที่ให ลกครูงเดั้ยวจะผลี ตฟอลล ิเคิลทิมี่ขนาดเลีกกว็ าโคท  ใหี่ลกหลายครูงั้ปรมาณอาหารและสเติยรอยดี  และการเผาผลาญอาหารมีผลตอการเพิ่มขนาดของฟอลลิเคิลในโคที่ใหลูกหลายครั้งได 22

สรุป จากการศึกษาขนาดของฟอลลิเคิลและคะแนนรางกายตออัตราการตั้งทองในโคนม พบวาขนาดของฟอลลิเคิลและคะแนนรางกายในชวงผสมเทียมมีผลตออัตราการตั้งทองทั้ง ในโคนางและโคสาว โดยโคนางที่มีคะแนนรางกายตั้งแต 3.5 ขึ้นไป และขนาดฟอลลิเคิลที่มี ขนาดเสนผานศูนยกลางมากกวา 14.0 มิลลิเมตร จะมีอัตราการตั้งทองดีที่สุด และโคสาวมี คะแนนรางกายตั้งแต 3.0 ขึ้นไป และมีฟอลลิเคิลที่มีขนาดเสนผานศูนยกลางตั้งแต 11.0 มิลลิเมตรขึ้นไป จะมีอัตราการตั้งทองดีที่สุด กิตติกรรมประกาศ คณะผูวิจัยขอขอบคุณ ฟารมเชียงใหมเฟรชมิลคอำเภอบานโฮง จังหวัดลำพูน และเจาหนาที่ที่เกี่ยวของ ที่ให การสนับสนุนสถานที่ในการทดลอง สัตวทดลอง ขอมูลประวัติโค และขอมูลดานการผสมเทียม จึงทำใหไดขอมูลมา เพื่อใชในการวิเคราะหผล ทำใหการวิจัยในครั้งนี้สำเร็จลุลวงไปไดดวยดี เอกสารอางอิง กรมปศุสัตว. 2559. ปจจัยที่มีผลตอการผสมติดในโคนม. ปศุสัตวเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ; 32-37 จีระชัย กาญจนาพฤติพงศและสมเกียรติทิมพัฒนพงศ. 2537. การใหอาหารโคนมโดยใชคะแนนรางกายเปนเกณฑ. ภาควิชาสัตวบาลคณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. ณัฐวุฒิกกรัมยธัญญา บุญมา และไชยณรงคนาวานุเคราะห. 2561. ความจำเปนในการใชฮอรโมน GnRH พรอมกับ CIDR® สำหรับการเหนี่ยวนำการเปนสัด และพัฒนาการของฟอลลิเคิลในโคสาวลูกผสมบราหมัน x พื้นเมือง. วารสารวิจัยและสงเสริมวิชาการเกษตร 35(2) (พิเศษ 2): 290-297 Abdulkadir K., M. Gulnaz, B. Ebru, G. Baris, O.Abdulkadir, O. Hayrettin and G. Ahmet. 2016. The effect of ovulatory follicle size at the time of insemination on pregnancy rate in lactating dairy cows. Turk J Vet Anim Sci. 40: 68-74. Mallory D. A., Nash J. M., Ellersieck M. R., Smith M.R. and Patterson D. J. 2011. Comparison of long-term progestin-based protocols to synchronize estrus before fixed-time artificial insemination in beef heifers. J. Anim. Sci. 89: 1358-1365. Marcelo F. Martinez, Neil Sanderson, Laurel D. Quirke, Stephen B. Lawrence and Jennifer L. Juengel. 2016. Association between antral follicle count and reproductive measures in New Zealand lactating dairy cows maintained in a pasture-based production system. J.Theriogenology. 85: 466-475. Morotti F., Rogério Moretti, Gustavo Martins Gomes dos Santos, Katia Cristina Silva Santos, Pedro Henrique Ramos Cerqueira and Marcelo Marcondes Seneda. 2018. Ovarian follicular dynamics and conception rate in Bos indicus cows with different antral follicle counts subjected to timed artificial insemination. J. Anim. Reprod. Sci. 188: 170-177. Perry G. A., Smith M.F., Roberts A.J., MacNeil M.D. and Geary T. W. 2007. Relationship between size of the ovulatory follicle and pregnancy success in beef heifers. J. Anim. Sci. 85: 684-689 SAS University Edition. 2018. SAS Studio Release: 3.8 (Basic Edition). SAS Institute Inc., Cary, NC, USA. Tenhagen B. A., Witteke M., Drillich M., and Heuwiser W. 2003. Timing of ovulation and conception rate in primiparous and multiparous cows after synchronization of ovulation with GnRH and PGF2 α. Reprod. Dom. Anim. 38: 451-454. 23

¼Å¢Í§¡ÒÃ㪌ÍÒËÒÃä¡‹à¹×éÍáÅÐÍÒËÒÃä¡‹§Ç§ μ‹ÍÊÁÃö¹Ð¡ÒüÅÔμáÅФسÀÒ¾«Ò¡¢Í§ä¡‹ §Ç§ Effects of broiler and turkey diets on productive performance and carcass quality of turkey กองเกียรติ สุขเกษม1*, ณัฐวุฒิ สุทธิบาก1 และ โฆษิต ขวาของ2 Kongkiat Sukkasem ongkiat Sukkasem1*, Natthawut Sutthibak Natthawut Sutthibak1 and Kosit Kwakhong and Kosit Kwakhong2 บทคัดยอ : การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาประสิทธิภาพการเจริญเติบโต คุณภาพซากและผลตอบแทนทาง เศรษฐกจิ ในไกงวงท ได่ีรบอาหารสองชนัดิ โดยการทดลองใชแผนการทดลองแบบส  มสมบุรณู (Complete randomized  design ; CRD) ม 2 ีทรตเมีนต แตละทรตเมีนตม 6 ีซำ้ตามลำดบัทรตเมีนตท 1 ่ี ใชอาหารไก เนอ้ืโปรตนี 21% ตลอดการเลยง้ี สวนทรีตเมนตที่ 2 ใชอาหารไกงวงสำเร็จรูปโปรตีน 28%, 24% และ 17% ที่อายุ 0-6, 7-12 และ 13-26 สัปดาหพบวา ที่อายุ 0-6 สัปดาหน้ำหนักตัวเฉลี่ย (ก./ตัว), น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น (ก./ตัว/วัน) และปริมาณอาหารที่กิน (ก./ตัว/วัน) และที่อายุ 0-26 สัปดาหคาประสิทธิภาพการเปลี่ยนอาหารเปนน้ำหนักตัวในกลุมที่ใชอาหารไกงวงสำเร็จรูปมีคาดีก วากลมทุ ใชี่อาหารไก เนออยื้างมนียสำค ัญทางสถัติ (P<0.05) ิแตในด านตนทนคุาอาหารพบวากลมทุ ใชี่อาหารไก เนอื้ (274.28 บาท/ตัว) มีตนทุนที่ถูกกวาการใชอาหารไกงวงสำเร็จรูป (289.18 บาท/ตัว) คำสำคัญ :ไกงวง, อาหารไกงวง, อาหารไกเนื้อ, ประสิทธิภาพการเจริญเติบโต ABSTRACT : The study aimed to investigate the effect of protein level in commercial turkey and broiler diets on growth productive performance, carcass quality, and economic benefit return.This experiment was Complete Randomized Design (CRD) with 2 treatments, 6 replications. The treatment 1 was broiler diets with 21% CP for 0-16 weeks. and treatment 2 was turkey diets with 28, 24 and 17% CP for 0-6, 7-12 and 13-26 weeks, respectively. The results show that from 0-6 weeks the body weight (g/bird), average daily gain (g/bird/day) and feed intake (g/bird/day) of the turkey and 0-26 weeks the feed conversion ratio was significantly better (P< 0.05) than broiler diets. However In feed cost per bird on broiler diets (274.28 Baht/bird) was lower than turkey diets (289.18 Baht/bird). Keywords : Turkey, Turkey diets, Broiler diet, Productive performance 1 สาขาวิชาสัตวศาสตรคณะศิลปศาสตรและวิทยาศาสตรมหาวิทยาลัยราชภัฏรอยเอ็ด Department of Animal Science, Faculty of Liberal Art and Science, Roi Et Rajabhat University. 2 สาขาวชาสิตวศาสตรั คณะวทยาศาสตริ และเทคโนโลย  ีมหาวทยาลิยราชภัฏพระนครั Department of Animal Science, Faculty of Science and Technology, Phranakorn Rajabhat University. * Corresponding author: [email protected] 24

บทนำ ไกงวงจัดเปนสัตวปกชนิดหนึ่งที่อยูในวงศ Meleagridae จำแนกออกเปน 2 พวก (Species) โดยพวกแรกพบใน บรเวณตอนเหนิอและตอนกลางของทวื ปอเมร ีกาิคอืพวกMeleagris gallopavo และอกพวกหนีงทึ่พบบรี่เวณประเทศ ิ เม็กซิโกและอเมริกากลางตอนเหนือ คือ พวก Agriocharis ocellata (กรมปศุสัตว, 2547) ไกงวงเปนสัตวปกที่มีการ เจริญเติบโตดีเลี้ยงงาย สามารถปรับตัวเขากับสภาพการเลี้ยงแบบพื้นบาน จึงเหมาะสมที่จะเปนอีกทางเลือกหนึ่งเพื่อ สงเสร มให ิ เกษตรกรได  นำไปเล ยงเพี้อใช ื่เปนแหล งอาหารโปรต  นภายในคร ีวเรัอนืหรอจำหน ืายเพอเพื่มรายได ิ่ใหแก  ครอบครวัการนำไกงวงเขามาเล ยงในประเทศไทยคร ี้งแรกเมั้อไหร ื่ไม ปรากฏหล กฐานทัชี่ดเจนัพบแตเพยงวี าในสม ยั หลวงสุวรรณ วาจกกสิกิจ ไดมีการเขียนบทความสงเสริม และแนะนำใหคนไทยเลี้ยงไกงวงครั้งแรกในชวงป 2497 และพบวามการเลี ยงไก ี้งวงแพรหลายท วไปในหลายจ ั่งหวัดของภาคตะวันออกเฉัยงเหนีอืเชอกื่นวั าไก งวงนาจะเขามา สภาคูตะวนออกเฉัยงเหนี อมากในย ืคทุทหารอเมรี่กินมาประจำอย ัทูฐานที่พจังหวัดอัดรธานุและจีงหวัดนครราชสัมาี ซึ่งชาวตางชาติมีธรรมเนียมและวัฒนธรรมการบริโภคไกงวง และปจจุบันมีปริมาณการเลี้ยงและการบริโภคไกงวง จำนวนเพิ่มมากขึ้น ซึ่งการเลี้ยงไกงวงของเกษตรกรในประเทศไทยสวนมากจะเลี้ยงดวยอาหารสำเร็จรูปที่มีขายตาม ทองตลาดซึ่งมีอยูหลากหลายชนิด จากการศึกษาของ วิทยา และคณะ (2547) พบวา การใชระดับโปรตีนที่ 22% ไมมผลแตกตีางทางสถติิตอประส ทธิภาพการผลิติเมอเทื่ยบกี บการใช ั โปรต นทีระดี่บั 25% และ 28% แตการเล ยงไก ี้งวง ทอายี่ 5-8 ุสปดาห ั การใชโปรต นที 20% ี่สงผลให ตนทนคุาอาหารตอการเพมนิ่ำหน้กตัวั 1 กก. ตำกว่าเมอเทื่ยบกี บการใช ัท ี่ 23% และ 26% ในขณะที่ประสิทธิภาพการผลิตไมมีความแตกตางทางสถิติและจากการรายงานของศุภฤกษ (2554) ศกษาการใช ึ โปรต นี 3 ระดบัคอื 21%, 19% และ 17% พบวา ไมมความแตกตีางตอสมรรถนะการผลติแตการใช  โปรต นี ที่ระดับ 17% กลับพบวาตนทุนคาอาหาร (บาท/ตัว) มีคาถูกลง ดังนั้น คณะผูวิจัยจึงเห็นวาควรจะดำเนินงานวิจัยเพื่อ ศึกษาประสิทธิภาพการผลิต คุณภาพซาก และผลตอบแทนทางเศรษฐกิจของไกงวงที่ไดรับอาหารตางชนิดกัน โดยสามารถนำไปใชประโยชน ท งในด้ัานพ ฒนาประส ัทธิภาพการผลิตอาหาริและตนทนอาหารทุจะช่ี วยให เกษตรกร ผูเลี้ยงไกงวงสามารถนำมาเปนทางเลือกในการใชอาหารที่เหมาะสมตอการเลี้ยงไกงวงตอไป วิธีการศึกษา การศกษาครึงน้ั เป้ีนการวจิยเชั งทดลองเป ินร ปแบบการวางแผนการทดลองแบบสูมสมบุรณู Complete randomized  design ; CRD) ประกอบไปดวย 2 ทรีตเมนตดังนี้ - ทรีตเมนต 1 เปนการใหอาหารไกเนื้อทางการคาที่มีโปรตีน 21% พลังงาน 3,000 kcal/kg ลักษณะเปนอาหารเม็ดบี้เล็กใชตลอดระยะเวลาการเลี้ยง - ทรีตเมนต 2 เปนการใหอาหารไกงวงทางการคาที่มีโปรตีนเทากับ 28%, 24% และ 17% มีคาพลังงานเทากับ 3,000, 2,900 และ 2,800 kcal/kg โดยใหไกงวงตามชวงอายุคือ 0-6, 7-12, และ 13-26 สัปดาหตามลำดับ ลักษณะอาหารเปนอาหารเม็ดบี้เล็ก สัตวทดลองที่ใชคณะผูศึกษาใชไกงวงพันธุเบลทสวิลลสมอลไวท (Beltsville Small White) คละเพศอายุ 1 วัน รวม 144 ตัวโดยเลี้ยงในสภาพ แวดลอมเดียวกัน จำนวน 12 คอกคอกละ 12 ตัวโดยมีขั้นตอนในการศึกษาดังนี้ ขั้นเตรียมการกอนทดลอง 1. ทำการเกลี่ยน้ำหนักไกงวงคละเพศอายุ 1 วัน จำนวน 144 ตัว ชั่งน้ำหนักลงเลี้ยงในคอกที่มีสภาพแวดลอมเดียวกัน คอกละ 12 ตัว ขนาด 2.0 x 2.5 x 2.5 ม. จำนวน 12 คอก 25

2. ไกงวงทุกตัวจะไดรับการทำวัคซีนตามอายุของไกงวงโดยไกงวงแรกเกิดจะทำวัคซีนนิวคาสเซิลไกงวงอายุ 2 สัปดาหทำวัคซีนฝดาษ ไกงวงอายุ 3 สัปดาหทำวัคซีนนิวคาสเซิลและไกงวงอายุ 45 วันทำวัคซีนอหิวาต ขั้นทดลอง 1. การใหอาหารจะให เตมท็วี่นละั 1 ครงั้ชงนั่ำหน้กอาหารั ใสถงแขวนสังระดูบแนวหลั งไก ังวง ใหกนตลอดเวลาิ หากอาหารเหลอนื อยจะชั่งอาหารใหเพิ่ม เพื่อที่จะใหไกงวงไดกินอาหารที่ใหมและชั่งอาหารที่เหลือทุกๆ 7 วัน 2. ชั่งน้ำหนักไกงวงทุกสัปดาหโดยอดอาหารกอนชั่ง 2 ชม. และทำการชั่งในชวงเวลา 05.00 น. ขั้นตอนการเก็บรวบรวมขอมูล 1. น้ำหนักไกงวง ชั่งน้ำหนักไกงวงแตละตัวเมื่อเริ่มตนทดลองและทุกๆ สัปดาหจนสิ้นสุดการทดลองคือ 26 สัปดาหเพื่อคำนวณหาอัตราการเจริญเติบโตของไกงวง 2. ปริมาณอาหารสำเร็จรูปที่ไกกิน โดยการบันทึกปริมาณอาหารสำเร็จรูปที่ใหไกงวงแตละคอกกินทุกวันและ อาหารที่เหลือทุก ๆ 7 วัน เพื่อคำนวณหาประสิทธิภาพการเปลี่ยนอาหาร 3. คณภาพซากทุอายี่ 26 ุสปดาห ั โดยทำการฆาและชงชั่นสิ้วนอวยวะั ไดแก ซากหลงถอนขนัเนอหนื้าอก สะโพก นองแขง หัวใจ ตับ และกึ๋น 4. ตนทุนคาอาหารในการเลี้ยงไกงวง บันทึกคาอาหารที่ไกงวงกิน ขั้นตอนการวิเคราะหขอมูล คณะผศูกษาใช ึวธิวีเคราะหิ ความแปรปรวน  (ANOVA) และเปรยบเทียบอีตราการเจรัญเติ บโต ิ ปรมาณอาหารทิกี่นิ ตนทนคุาอาหารตอตวัตนทนคุาอาหารตอน ำหน้กเพัมิ่ 1 กก. ประสทธิ ภาพการเปล ิยนอาหารระหวี่างทรตเมนตี โดยวธิี Duncan’s new multiple rang test วิเคราะหขอมูลโดยใชโปรแกรมคอมพิวเตอรสำเร็จรูป ผลการศึกษา 1. ผลของระดับโปรตีนในอาหารตอสมรรถภาพการผลิตไกงวง จาก Table 1 แสดงผลของระดบโปรต ั นในอาหารต ีอสมรรถภาพการผล ตไก ิงวงพบวา ไกงวงกลมทุ 2 ี่ทใหี่อาหาร ระดับโปรตีน 28% ที่ชวงอายุ 0-6 สัปดาหสงผลใหน้ำหนักตัวเฉลี่ยเพิ่มขึ้น และปริมาณอาหารที่กินสูงกวากลุมที่ 1 ที่ใหอาหารระดับโปรตีน 21% ตลอดการทดลอง มีความแตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) เนื่องจากไกงวง กลุมที่ 2 ไดรับอาหารที่มีโปรตีนสูง (โปรตีน 28%) และพลังงานเพียงพอตอความตองการของไกงวงในชวงอายุ 0-6 สัปดาหซึ่งเปนชวงไกงวงเจริญเติบโตเร็วทำใหตองการอาหารที่มีระดับโปรตีนสูงเพื่อไปพัฒนาดาน โครงสรางรวมถึงกลามเนื้อสวนตางๆ ภายในรางกาย ซึ่งสอดคลองกับงานของ Stjepan (2003) ที่ศึกษาการใหอาหารระดับโปรตีน 28% ในชางอายุ 0-4 สัปดาหใหอาหารระดับโปรตีน 24% ในชวงอาย 4-8 ุสปดาห ั ใหอาหารระด บโปรต ันี 20% 9-24 สปดาห ั เปรยบเทียบี กับการใหอาหารระดับโปรตีน 24% ในชวงอายุ 0-4 สัปดาหใหอาหารระดับ โปรตีน 20% ในชวงอายุ 4-24 สัปดาหสงผลใหน้ำหนักตัวเฉลี่ยมีความแตกตาง อยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) ในสวนของอัตราการเปลี่ยนอาหารเปนน้ำหนักตัว พบวาไกงวงกลุมที่ 2 ที่ใหอาหารระดับโปรตีน 3 ระดับ คือ 28, 24, และ 17% ในชวงอายุ 0-26 สัปดาหนั้น มีอัตราการเปลี่ยนอาหารเปนน้ำหนักตัวต่ำกวาและดีกวา ไกงวงกลุมที่ 1 ที่ใหอาหารระดับโปรตีน 21% ตลอดการทดลอง แตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) แตผลการศึกษาของ 26

Table 1 Effects of Broiler and Turkey Diets on Productive Performance Data Treatment 1 Treatment 2 P-Value Body weight (g/bird) (BW) 0-6 week 676.81b 788.48a 0.002 0-12 week 1991.80 2122.64 0.161 0-26 week 4996.11 5167.22 0.475 Average daily gain (g/bird/day) (ADG) 0-6 week 634.02b 755.60a 0.002 7-12 week 1277.14 1324.17 0.161 13-26 week 3042.15 3044.57 0.475 0-26 week 4953.32 5124.34 0.476 Feed intake (g/bird/day) (FI) 0-6 week 1350.65b 1482.88a 0.015 7-12 week 3390.42 3434.51 0.431 13-26 week 13430.53 12758.36 0.221 0-26 week 18171.44 17675.75 0.380 Feed conversion ratio (FCR) 0-6 week 2.13 1.96 0.106 7-12 week 2.66 2.61 0.643 13-26 week 4.45 4.19 0.159 0-26 week 3.68a 3.56b 0.041 Livability 0-6 week 100 100 0.00 7-12 week 100 100 0.00 13-26 week 100 100 0.00 0-26 week 100 100 0.00 a , b Means within columns with different super scripts were significant different (P<0.05) ศุภฤกษ (2554) ที่ใชอาหารไกเนื้อทางการคาที่มีระดับโปรตีน 21, 19, และ 17% ในไกงวงพันธุอเมริกันบรอนซและ พันธุเบลทสวิลสมอลไวทรวมถึงผลการทดลองของ Stjepan (2003) พบวาการใหอาหาร 28, 24, 20% โปรตีนที่อายุ 0-4, 4-8, 9-24 ตามลำดับ เปรียบเทียบกับการใหอาหาร 24, 20, 20% โปรตีนที่อายุ 0-4, 4-8, 9-24 ตามลำดับ พบวา ประสทธิ ภาพการเปล ิ ยนอาหารของไก ี่งวงไม มความแตกตีางกนอยัางมนียสำค ัญทางสถัติ (P>0.05) ินอกจากนยี้งพบวัา อัตราการเลี้ยงรอดของไกงวงกลุมที่ 1 เทียบกับกลุมที่ 2 พบวาไมมีความแตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) และยังพบวา ไกงวงกลุมที่ 2 ชวงอายุ 7-12 สัปดาหที่มีการใหอาหารระดับโปรตีน 24% และชวงอายุ 13-26 สัปดาห ที่มีการใหอาหารระดับโปรตีน 17% เมื่อเปรียบเทียบกับกลุมที่ 1 ที่ใหอาหารระดับโปรตีน 21% ตลอดการทดลอง พบวา น้ำหนักตัวเฉลี่ย น้ำหนักที่เพิ่มขึ้น ปริมาณอาหารที่กิน อัตราการเปลี่ยนอาหารเปนน้ำหนักตัว และอัตราการ เลี้ยงรอด ไมมีความแตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) เนื่องจากไกงวงไดรับอาหารที่มีระดับโปรตีน และ พลังงานเพียงพอกับความตองการที่เหมาะสมในแตละชวงอายุ 27

Table 2 Effects of Broiler and Turkey Diets on carcass quality Data Treatment 1 Treatment 2 P-value Live weight (g) 4,810 4,960 NS Carcass yield 77.62 81.59 NS Breast 17.84 17.70 NS Thigh 10.07 10.21 NS Drumstick 10.19 11.00 NS Wing yield 9.19 9.55 NS Heart 0.50 0.48 NS liver 2.01 1.88 NS NS = non-significant Table 3 Effects of Broiler and Turkey Diets on cost per bird (Baht/bird) Data Treatment 1 Treatment 2 0-6 week 20.26 34.55 7-12 week 50.96 76.03 13-26 week 203.06 178.60 0-26 week 274.28 289.18 Feed Cost : Treatment 1 => (21% cp = 15.00 Baht/kg.) Treatment 2 => (28% cp = 23.33 Baht/kg.) (24% cp = 15.33 Baht/kg.) (17% cp = 14.00 Baht/kg.) 3. ตนทุนคาอาหารไกงวงที่ไดรับโปรตีนที่มีระดับตางกัน จาก Table 3 แสดงตนทุนคาอาหารของไกงวง (บาท/ตัว) ที่ไดรับโปรตีนที่มีระดับตางกัน พบวา ไกงวงกลุมที่ 1 ซึ่งเปนไกงวงที่ไดรับอาหารระดับโปรตีน 21% ตลอดชวงอายุมีตนทุนคาอาหารตอตัวเทากับ 274.28 บาท ซึ่งมีราคาต่ำกวาไกงวงกลุมที่ 2 ที่มีตนทุนคาอาหารตอตัวเทากับ 289.18 บาท ซึ่งแสดงวาหากใชโปรตีนสูงในสูตร อาหารจะทำใหตนทุนอาหารสูงขึ้น แมจะสงผลดีตอสมรรถนะการผลิตแตกลับเปนการเพิ่มตนทุนและยังสงผลให กำไรนอยลงดวย ซึ่งสอดคลองกับผลการศึกษาของ ศุภฤกษ (2554) ที่ไดเปรียบเทียบการใชอาหารไก  เนื้อทางการคา ที่มีระดับโปรตีน 21, 19, และ17% ในไกงวงพันธุอเมริกันบรอนซและพันธุเบลทสวิลมอลไวทพบวา มีตนทุน คาอาหารตอตัวเทากับ 309.85, 305.68 และ 276.54 บาท ตามลำดับ 2. ผลของระดับโปรตีนในอาหารตอคุณภาพซากของไกงวง จาก Table 2 แสดงผลของระดับโปรตีนในอาหารตอคุณภาพซากของไกงวง พบวา การใชอาหารทั้งสองกลุม ไมสงผลตอคุณภาพซากของไกงวง ทั้งดานนำหน้ักมีชีวิต น้ำหนักหลังถอนขน น้ำหนักซากอุน เนื้ออก สะโพก นอง ปก โครง แขง เทา หัว คอ หัวใจ ตับ กระเพาะบด และกระเพาะหมัก ไมมีคาแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) แสดงวาในอาหารไม มสารพีษทิอาจสี่งผลให อว ยวะภายในม ัขนาดผี ดปกต ิ ิและสารอาหารทไกี่งวงได รบเพั ี ยงพอทำใหไม สงผลแตกตางของน ำหน้กอวัยวะัสอดคลองก บผลการศักษาของึ Stjepan (2003) ทพบวี่า การใหอาหาร 28, 24, 20% โปรตีนที่อายุ 0-4, 4-8, 9-24 ตามลำดับ เปรียบเทียบกับการใหอาหาร 24, 20, 20 %โปรตีนที่อายุ 0-4, 4-8, 9-24 ตามลำดับ ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) 28

สรุปและขอเสนอแนะ จากผลการทดลองการใชอาหารไกเนื้อและอาหารไกงวงตอสมรรถนะการผลิตและคุณภาพซากของไกงวง สามารถสรุปผลไดดังนี้ 1. น้ำหนักตัวเฉลี่ยไกงวงกลุมที่ 2 มีคาสูงกวากลุมที่ 1 แตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) ในชวงอายุ 0-6 สัปดาหแตในระยะสุดทาย 0-26 สัปดาหไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) 2. น้ำหนักที่เพิ่มขึ้น ไกงวงกลุมที่ 2 มีคาสูงกวากลุมที่ 1 แตกตางอยางมีนยสำค ั ัญทางสถิติ (P<0.05) ในชวงอายุ 0-6 แตในระยะสุดทาย 0-26 สัปดาหไมมีความแตกตางอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) 3. ปริมาณอาหารที่กิน ไกงวงกลุมที่ 2 มีคาสูงกวากลุมที่ 1 แตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) ในชวงอายุ 0-6 สัปดาหแตระยะสุดทาย 0-26 สัปดาหไมมีความตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) 4. อัตราการเปลี่ยนอาหารเปนน้ำหนักตัว ไกงวงกลุมที่ 2 มีคาดีกวากลุมที่ 1 แตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทาง สถิติ (P<0.05) ในชวงอายุตลอดการทดลอง คือ 0-26 สัปดาหแตในชวงอายุ 0-6 สัปดาห 7-12 สัปดาหและ 13-26 สัปดาหไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P>0.05) 5. อัตราการตายและคุณภาพซาก ไกงวงทั้งกลุมที่ 1 และกลุมที่ 2 ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทาง สถิติ (P>0.05) 6. ตนทุนคาอาหารไกงวง (บาท/ตัว) ในไกงวงกลุมที่ 1 จะมีตนทุนที่ต่ำกวากลุมที่ 2 7. ถึงแมวาอัตราแลกเนื้อ ไกงวงกลุมที่ 2 จะดีกวากลุมที่ 1 แตเมื่อพิจารณาตนทุนคาอาหาร (บาท/ตัว) พบวา กลุมที่ 1 ทีตนทุนที่ต่ำกวาจึงสมควรใชสูตรอาหารสูตรที่ 1 ในการเลี้ยง ในสวนของขอเสนอแนะคณะผูศึกษามองวาอาหารไกงวงที่เหมาะสมและควรแนะนำใหเกษตรกรใช คืออาหารที่มีโปรตีน 21% ในการเลี้ยง ซึ่งสามารถหาไดงายในอาหารไกเนื้อสำเร็จรูปตามทองตลาด เอกสารอางอิง กรมปศุสัตว. 2547. ระดับโปรตีนที่เหมาะสมในสูตรอาหารไกงวงที่ชวงอายุตางๆ. กองอาหารสัตวกรมปศุสัตว. แหลงขอมลู : http://www.dld.go.th/nutrition/exhibision/RESEARCH/Research7.htm. คนเมอื่ 20 มนาคมี 2562. วทยาิสมามาลยุ , สมจตริอนทรมณิ , ีโอภาส รอดชมพ, ูและธวชัจตบรรเทาิ . 2547. ระดบโปรต ันทีเหมาะสม่ี ในสูตรอาหารไกงวงที่อายุตางๆ. รายงานผลงานวิจัยประจําป 2547 กองอาหารสัตว กรมปศุสัตวกระทรวงเกษตรและสหกรณ. เลมที่: 286-288. หนา 486 - 500 ศภฤกษ ุสายทอง. 2554. ผลของการใชอาหารไก เน อสำเร้ืจร็ ปตูอประส ทธิภาพการเจริญเติ บโต ิ และตนทุนคาอาหารไกงวง. น. 279-288. ใน: รายงานสืบเนื่องจากการ ประชุมทางวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย “มสธ. วิจัย ประจำป 2554” -การประชุมทางวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัย มสธ.วิจัย ประจำป 2554. 8 เมษายน 2554. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. กรุงเทพฯ. Muzic stjepan, Janjecic Zlatko, Grbeza Darko, Pinta Jasna and Dikic Marija. 2003. Effect of lower protein level n feed on production performance of Zagorje turkey. Agriculturae Conspectus Scientificus, Vol. 68 (2003) No. 2 (133-138) 29

บทคดยัอ : การศกษานึม้ีวีตถั ประสงคุเพ อนำก่ืาซช วภาพมาใช ี เปนพล งงานทดแทนในเคร ัองยนต่ืเพอผล่ืตกระแสิ ไฟฟาแบงออกเปน 3 การทดลองคือการทดลองที่ 1 หาอัตราสวนของอากาศกับกาซชีวภาพ โดยใหกาซชีวภาพ ผานชดกรองกุาซไฮโดรเจนซ  ลไฟด ัหรอกื าซไข เนาก อนปล อยเขาเครองยนตื่ชน ดใช ิกาซโซล นขนาดี 6.5 แรงมา ผลปรากฏวา สัดสวนของอากาศและกาซชีวภาพที่ทำใหเครื่องยนตจุดติดไดดีที่สุดคือ 2:1 ถึง 4:1 หรือเทียบเทา กับมีคาความเขมขนของกาซมีเทน 12.6±1.25 ถึง 21.0±2.06% การทดลองที่ 2 หาอัตราการใชกาซชีวภาพของ เครองยนตื่ขนาด 6.5 แรงมา (hp) ในการผลตกระแสไฟฟ ิาผลปรากฏวาเมอใช ื่เครองยนตื่ผล ตไฟฟ ิ าจำนวน  300- 1,800 วตตั มอีตราการใช ักาซชวภาพี 1.31-1.64 ลบ.ม./ชม. จากขอมลขูางตนเม อนำมาสร่ืางสมการถดถอยสามารถ  ประมาณการจำนวนสัตวเลี้ยงและขนาดบอผลิตกาซชีวภาพที่เหมาะสมตอการผลิตกระแสไฟฟาตามปริมาณที่ ตองการใช ของแตละครวเรั อนได ื การทดลองท 3 ี่หาขนาดชดกรองกุาซไข เนาออกจากกาซชวภาพี โดยใชเมดด็ดซูบั ตามวธิการของีสชนุและคณะ (2555) บรรจในทุอพวีซีเสีนผ าศนยูกลาง 15 ซม พบวาชดกรองทุม่ีความสีงู 50-100 ซม หรือเทากับมีปริมาตรบรรจุ 8.8-17.7 ลิตร เปนขนาดที่เหมาะสม สามารถกรองกาซไขเนาได 99.6-100% จากนั้นไดดัดแปลงเครื่องยนตที่ใชกาซโซลีนมาใชกาซชีวภาพ นำไปติดตั้งที่บานเกษตรกรในพื้นที่ที่ไมมีไฟฟา ใชจำนวน  3 ราย พบวา สามารถใชงานได อยางด ีเกษตรกรไมมคีาใช จายเพม่ิและชวยให คณภาพชุวีตบนพินท้ืส่ีงู ดีขึ้นจากปกติที่ไมมีไฟฟาใช คำสำคัญ :กาซชีวภาพ พลังงานทดแทน เครื่องยนตขนาดเล็กกระแสไฟฟาพื้นที่สูง ¡ÒÃ㪡ŒÒ«ª  ÇÀÒ¾à» Õ ¹¾Å š §§Ò¹·´á·¹ÊÓËÃ Ñ º¡ÒÃ¼Å Ñ μÔ ä¿¿Òº¹¾ ‡ ¹·×é ÊÕè §Ù Use of biogas as a renewable energy source for producing electricity on highland area สุชน ตั้งทวีวิพัฒน 1 , 2*, องอาจ สองสี 1 , บุญลอม ชีวะอิสระกุล1 , กัญญารัตน พวกเจริญ1 , วิไลพร ทัณฑะรักษ 2 และ คาซูทากะ อูเมทสุ 3 Suchon Tangtaweewipat uchon Tangtaweewipat 1 , 2*, Ongart Songsee Ongart Songsee1 , Boonlom Cheva-Isarakul Boonlom Cheva-Isarakul 1 , Kanyarat Puakchareon anyarat Puakchareon1 , Wilaiporn Thantharak Wilaiporn Thantharak2 and Kazutaka Umetsu and Kazutaka Umetsu3 1 ภาควิชาสัตวศาสตรและสัตวน้ำคณะเกษตรศาสตรมหาวิทยาลัยเชียงใหมจ.เชียงใหม 50200 Department of Animal and Aquatic Sciences, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, 50200, Thailand 2 มูลนิธิโครงการหลวง Royal Project Foundation 3 Graduate School of Animal and Food Hygiene, Obihiro University of Agriculture and Veterinary Medicine, Obihiro, Japan * Corresponding author: [email protected] 30

บทนำ การเลี้ยงสัตวของเกษตรกรในพื้นที่สูง มูลนิธิโครงการหลวง นับวาเปนวิถีชีวิตของเกษตรกรที่ปฏิบัติกัน มาชานาน ที่ผานมางานพัฒนาและสงเสริมปศุสัตวไดสงเสริมใหเกษตรกรเลี้ยงสัตวเพื่อเปนอาชีพเสริมและเพิ่ม รายไดเชน ไกเบรส ไกฟาไกกระด กดำูสกรุควายนม และแพะนม ซงประสบผลสำเร ึ่จในการเพ ็ มรายได ิ่ และได จดทำบ ัอผลตกิาซชวภาพี (Biogas) เพอลดมลภาวะควบคื่กู นไป ัรวมทงยั้งสามารถใช ั เปนแหลงพลงงานทดแทนั ในการหุงตม และใชกากตะกอนที่ลนออกจากบอซึ่งเปนผลพลอยไดเปนปุยทดแทนปุยเคมีดวย กาซชีวภาพเปนพลังงานสะอาดที่เกิดจากการนำของเสีย เชน มูลสัตวน้ำเสียจากการเลี้ยงสัตวน้ำเสียจาก โรงงานอตสาหกรรมุโรงฆาสตวั และขยะจากชมชนหรุอจากรืานคาภตตาคารัรวมถงของเหลึ อใช ืทางการเกษตร เปนตน มาผานกระบวนการหมักเพื่อใหเกิดการยอยสลายสารอินทรียในสภาวะแวดลอมที่เหมาะสมจะไดกาซ ชีวภาพที่สามารถนำมาใหเปนพลังงานความรอน หรือพลังงานเพื่อผลิตกระแสไฟฟาได (กรมพัฒนาพลังงาน ทดแทนและอนุรักษพลังงาน, 2556) จากการผลิตกาซชีวภาพแบบถุงพลาสติกที่มีความยาว 6 เมตร เสนรอบวง 5.25 เมตร (ขนาดบอกวาง 2 เมตร ยาว 4 เมตร ลึก 1 เมตร) มีปริมาตรความจุรวม 8 ลูกบาศกเมตร (ลบ.ม.) แยกเปนสวนหมัก (ของเหลว) 5 ลบ.ม. สวนเก็บกาซ 3 ลบ.ม. สามารถผลิตกาซชีวภาพตอวันไดประมาณ 35% ของของเหลว หรือเทากับ 2 ลบ.ม. ซึ่งเพียงพอตอการใชกับเตาหุงตมจำนวน 2 เตา คิดเปนปริมาณกาซ 0.15 ลบ.ม./ชั่วโมง (ชม.) (สุชน และคณะ, 2552; สุชน และคณะ, 2561) หรือเพียงพอตอการใชกับเครื่องยนตกาซ โซลีนขนาด 5.5 แรงมา (hp) ผลิตกระแสไฟฟาจำนวน 3 กิโลวัตต (kW) หรือใชกับเครื่องยนตสูบน้ำ ซึ่งพบวา ตองใชกาซชีวภาพเทากับ 1.2-1.4 และ 0.8-1.0 ลบ.ม./ชม. ตามลำดับ (องอาจ, 2555) สุชน และคณะ (2554) รายงานวา การทดลองใชถุงผลิตกาซชีวภาพแบบอลลูนที่มีขนาด 5, 7.5 และ 10 ลบ.ม. บนพื้นที่สูงจากน้ำทะเลระดับ <800, 800-1,000 และ >1,000 เมตร พบวา ในสภาพแสงแดดปกติถุงที่มี ขนาดขางตนผลตกิาซช วภาพได ีเทากบั 0.16, 0.37 และ 0.41 ลบ.ม./ชม. ตามลำดบัสวนระดบความสังจากนูำทะเล้ ไมมีผลตอปริมาณการผลิตกาซชีวภาพ ทั้งนี้เนื่องจากในชวงเก็บขอมูลของทุกพื้นที่ระดับความสูงมีแสงแดด และอุณหภูมิใกลเคียงกัน ABSTRACT : This study aimed to apply biogas with engine motor for producing electricity on highland. Three experiments (Exp.) were conducted. Exp. 1 investigated the optimum ratio of air and biogas. The gas was passed through hydrogen sulfide (H2S) filter before using with 6.5 hp gasoline engine. The result revealed that the optimum ratio of air to biogas for engine ignition was 2:1 to 4:1. It was equal to the concentration of methane gas at 12.6±1.25 to 21.0±2.06%. Exp. 2 investigated the volume of biogas needed to drive 6.5 hp gasoline engine for producing electricity. The result revealed that the volume of biogas needed to produce 300 and 1,800 watts of electricity was 1.31 and 1.64 m3/h, respectively. These data are useful for estimating the appropriated number of animals and the size of biogas unit to fit the need of electricity for each highland farm. Exp. 3 found out the suitable size of H2S absorber according to Tangtaweewipat et al. (2012) method. The result revealed that the H2S absorber in PVC tube of 15 cm diameter and 50-100 cm height or 8.8-17.7 liters is the optimum size, due to 99.6-100% reduction of H2S concentration from biogas. After that the developed engines were set up at the three farmer houses in area without electricity. The result found that these developed engines can work properly. The farmers were satisfied due to the improvement of their life quality without paying additional cost. Keywords : Biogas, Renewable energy, Small engine, Electricity, Highland 31

จากขอมูลการสำรวจของงานพัฒนาและสงเสริมปศุสัตวมูลนิธิโครงการหลวง พบเกษตรกรสวนหนึ่งมี การเลี้ยงสัตวเชน สุกร หรือโคกระบือจำนวนมากกวา 20 ตัวตอครัวเรือน ทำใหมีกาซชีวภาพเหลือจากกการใช หุงตมประจำวัน ในขณะเดียวกัน เกษตรกรบางสวนที่อาศัยบนพื้นที่สูงยังไมมีไฟฟาใชไมมีแสงสวางยามค่ำคืน จงมึความตี องการนำก าซช วภาพมาใช ี เปนเชอเพลื้งทดแทนในเคร ิองยนตื่ขนาดเลก็รวมทงเพั้อผลื่ตกระแสไฟฟ ิา ใชในครัวเรือน ซึ่งจะชวยลดตนทุนและเพิ่มโอกาสในการพัฒนาระบบกาซชีวภาพ กอใหเกิดประโยชนตอ ทกภาคสุวนคณะผวูจิยฯัจงได ึศกษาหาสึดสัวนของอากาศและกาซชวภาพทีเหมาะสมตี่อการจดตุดิ (การระเบดิ) ของเครองยนตื่ วเคราะหิอ ตราการใช ักาซชวภาพของเครีองยนตื่ก าซโซล นขนาดี 6.5 hp ตอการผล ตกระแสไฟฟ ิา 2-3 kW หานาดของชดกรองกุาซไฮโดรเจนซ  ลไฟด ั (กาซไข เนา ) ขนาดบอผลตกิาซชวภาพี และจำนวนสตวัเลยงี้ ที่เหมาะสมสำหรับใชบนพื้นที่สูงดวย วิธีการ ศึกษา ใชกาซชวภาพจากบีอขนาด 8 และ 1,500 ลบ.ม. ของมลนูธิโครงการหลวง ิ และฟารมสกรุภาควชาสิตวศาสตรั  และสัตวน้ำคณะเกษตรศาสตรมหาวิทยาลัยเชียงใหมแบงออกเปน 3 การทดลองดังนี้ การทดลองที่ 1 ศึกษาอัตราสวนของอากาศตอกาซชีวภาพที่ทำใหเครื่องยนตผลิตกระแสไฟฟา (Gasoline generator) ขนาด 6.5 hp 3 kW สามารถจุดติดไดดีที่สุด โดยทดลองใชอัตราสวนอากาศตอกาซชีวภาพที่ระดับ 16:1, 14:1, 12:1, 10:1, 8:1, 6:1, 4:1, 2:1 และ 1:1 ระดับละ 10 ซ้ำ ทำการวัดความเร็วรอบของเครื่องยนต (Digital Techometer รุน DT2236B ในขณะที่เครื่องทำงานสม่ำเสมอ นำผลที่ไดมาพัฒนาชุดผสมระหวางอากาศกับกาซ ชีวภาพ (Mixer) ตามที่รายงานไวโดยองอาจ (2555) ซึ่งใชหลักการไหลของกาซชีวภาพเขาหองเผาไหมดวยแรง ดันจากถุงหมักและแรงดูดจากเครื่องยนต 32

Figure 1 Air and biogas mixer used in the experiment การทดลองที่ 2 ศึกษาปริมาณการใชกาซชีวภาพสำหรับเครื่องยนตกาซโซลีนในการผลิตกระแสไฟฟา รวมทั้งหาขนาดบอผลิตกาซชีวภาพ และปริมาณสัตวเลี้ยงบนพื้นที่สูงที่เหมาะสม ใชเครื่องยนตขนาด 6.5 hp และเครื่องกำเนิดไฟฟาขนาด 3 kW ทำการทดสอบอัตราการใชกาซชีวภาพที่ระดับ 10, 20, 30, 40, 50, 60 และ 70% ของเครื่องกำเนิดไฟฟาดวยการตอหลอดไฟฟาขนาดหลอดละ 100 วัตตจำนวน 3, 6, 9, 12, 15, 18 และ 21 หลอด (ซึ่งเทากับกำลังไฟ 300, 600, 900, 1,200, 1,500, 1,800 และ 2,100 วัตตตามลำดับ) แตละระดับทำจำนวน 4 ซ้ำ วิเคราะหผลดวยสมการถดถอย (Regression method) เพื่อคำนวณหาขนาดบอผลิตกาซชีวภาพและจำนวน สัตวเลี้ยงที่เหมาะสม การทดลองที่ 3 ศึกษาขนาดชุดกรองกาซไขเนาที่เหมาะสมกับเครื่องยนตกาซโซลีนขนาด 6.5 hp และระยะเวลาที่ใชงาน โดยใชเม็ดดูดซับกาซไฮโดรเจนซัลไฟด (กาซไขเนา) ท่ีประกอบดวย Fe(OH)3 ซงทำด ึ่วยทรายผสมป นซูเมนตี ในสดสัวน 2:1 เปนแกนกลางสำหร บยัดึ Fe(OH)3 ตามวธิการของีสชนุและคณะ (2555) บรรจสุวนผสมดงกลั าวในท อพวีซีขนาดเสีนผ าศนยูกลาง 15 ซม. ความสงู 3 ระดบัคอื 50, 100 และ 150 ซม. (มปรีมาตรบรรจิ 8.8, 17.7 ุและ 26.5 ลตริ ) ทำระดบละั 3 ซำ้วดปร ัมาณกิ าซไข เนาก อนปล อยกาซเขาชดกรองดุวย Gastec Detector Tube No.4H (10-4,000 ppm) สวนชวงหลงผัานช ดกรองใชุ Tube No.4L (1-240 ppm)  โดยกำหนด ใหความเขมขนของกาซไขเนาภายหลังผานชุดกรองแลวตองมีคาต่ำกวา 200 ppm บันทึกระยะเวลาการใชงาน และปริมาณการใชกาซชีวภาพ วางแผนการทดลองแบบสุมสมบูรณ (CRD) ผลการศึกษา และวิจารณ การทดลองที่ 1 หาสัดสวนของอากาศและกาซชีวภาพที่ดีที่สุดสำหรับการจุดติดของเครื่องยนตกาซโซลีน ขนาด 6.5 hp วัดกาซชีวภาพจากบอขนาด 8 ลบ.ม. ของมูลนิธิโครงการหลวง พบวา มีความเขมขนของกาซมีเทน (CH4) เทากับ 63% เมื่อทดสอบการจุดติดเครื่องยนตไดคาสัดสวนของอากาศตอกาซชีวภาพที่ทำใหเครื่องยนตจุดติด ไดดีที่สุดอยูระหวาง 2:1-4:1 โดยมีความเขมขนของกาซมีเทนในชวง 12.6±1.25- 21.0±2.06% ที่สัดสวน 1:1 วัดความเขมขนของกาซมีเทนได 31.5±2.65% ซึ่งเปนระดับที่สูงเกินไป จึงไมสามารถทำใหเครื่องยนตจุดติดได ในขณะที่สัดสวน 6:1-16:1 มีความเขมขนของกาซมีเทนลดลงตามลำดับ (9.0±0.84-3.7±0.52%) ก็ไมสามารถ ทำใหเครื่องยนตจุดติดไดเชนกัน (ขอมูลไมไดนำเสนอในที่นี้) ผลที่ไดจากการศึกษาครั้งนี้มีคาใกลเคียงกับ Irvan et al. (2017) ที่รายงานวา อัตราสวนของอากาศตอกาซชีวภาพสำหรับเครื่องยนตขนาด 1 kW เพื่อผลิต กระแสไฟฟาสำหรับหลอดไฟขนาด 100 วัตตจำนวน 5 หลอด มีคาเทากับ 4.5:1 โดยวัดกำลังไฟฟาได 424.74 วัตตที่ความเร็ว 3,898.5 rpm เมื่อเปรียบเทียบกับการใชน้ำมันจะใชอากาศ 13 สวน แตมีคานอยกวา Ayade and Latey (2016) ที่รายงานวา อัตราสวนผสมระหวางอากาศและเชื้อเพลิง (Air fuel ratio) ที่เหมาะสมสำหรับการ สนดาปหร ัอการระเบื ดในกระบอกส ิบสมบูรณูทสี่ดุมคีาเทากบั 14.5:1 นนคั่อืมมวลอากาศี 14.5 กรมตัอมวลน ำม้นั 1 กรัม สวนกาซชีวภาพมีคาเทากับ 10:1 เมื่อพิจารณาความเขมขนของกาซมีเทน พบวาอยูในชวง 12.6±1.25 ถึง 21.0±2.06% สูงกวารายงานของ Mihic (2004) เล็กนอย ซึ่งระบุวา การจุดติดของเครื่องยนตตองมีสัดสวนของ กาซมีเทนในชวง 5-15% จากนั้นนำผลขอมูลนี้ไปทำชุดผสมอากาศกับกาซชีวภาพ (Mixer) ตอไปดังภาพที่ 1 33

การทดลองที่ 2 การหาปริมาณการใชกาซชีวภาพของเครื่องยนตกาซโซลีนเพื่อผลิตกระแสไฟฟา พบวา อัตราการใชกาซชีวภาพแปรผันตามการเพิ่มขึ้นของกระแสไฟฟา กลาวคือ เมื่อมีการผลิตที่ระดับ 0, 300, 600, 900, 1,200, 1,500 และ 1,800 วตตั เครองยนต่ื จะใช กาซชวภาพี 1.25, 1.31, 1.36, 1.48, 1.57, 1.63 และ 1.64 ลบ.ม./ชม. ตามลำดบั (ตารางท 1) ี่ซงสอดคลึ่องกบองอาจั (2555) ทระบี่วุาเครองยนตื่ก าซโซล นขนาดี 5.5 hp เมอผลื่ตกระแสิ ไฟฟา 3 kW จะใชกาซชีวภาพ 1.2-1.4 ลบ.ม./ชม. ปริพัฒนและสุภวัฒน (2555) ที่รายงานวาการใชกาซชีวภาพ 1 ลบ.ม. ทผลี่ตจากขยะสามารถนำมาผล ิ ตกระแสไฟฟ ิ าได  0.71-1.4 kW และ Souza et al. (2016) ทอี่างวา การใชกาซ ชวภาพสำหร ีบเครัอง่ื 100 kW เพอให่ื กำล  งไฟฟ ัา 70 kW ใชกาซชวภาพเฉลีย่ี 1.4 ลบ.ม./kW ซงม่ึคีาสงกวูา Ga et al. (2008) ที่รายงานวา เครื่องยนตขนาด 2 hp เมื่อผลิตกระแสไฟฟา 1 kW จะใชกาซชีวภาพ 1 ลบ.ม. อยางไรก็ดี ในการวิจัยครั้งนี้เมื่อเพิ่มการผลิตกระแสไฟฟาเปน 2,100 วัตตหรือ 70% ของเครื่องกำเนิดไฟฟา เครื่องยนตจะ ดับทันทีดังนั้นการผลิตกระแสไฟฟาจากเครื่องกำเนิดไฟฟา 3 kW ดวยเครื่องยนต 6.5 hp สามารถผลิตกระแส ไฟฟาไดสูงสุดเพียง 1,800 วัตตเมื่อนำขอมูลจากตารางที่ 1 ไปคำนวณโดยสมการถดถอย (Regression analysis) เพื่อประเมินอัตราการใชกาซชีวภาพในการผลิตกระแสไฟฟาระดับตางๆ ไดสมการแบบเสนตรงดังนี้ Y = 1.20877 + 0.00025150X; (r2 = 0.86) เมื่อ Y = ปริมาณการใชกาซชีวภาพ (ลบ.ม./ชม) และ X = ปริมาณการผลิตกระแสไฟฟา (วัตต) เมื่อคำนวณคาอัตราการใชกาซชีวภาพของเครื่องยนตจากสมการ Y = 1.20877 + 0.00025150X เพื่อผลิต กระแสไฟฟาที่ระดับตางๆ ตั้งแต 100-1000 วัตตหรือเทียบเทากับการใชหลอดไฟใหแสงสวางแบบ LED ขนาดหลอดละ 9 วัตตจำนวน 11-110 หลอดเมื่อเปดใชเปนเวลา 5 ชั่วโมง ซึ่งเปนคาเฉล่ยของครี ัวเรือนคนไทย ทั่วไป (อุมาพรและอภิชิต, 2559) พบวา ใชกาซชีวภาพตั้งแต 6.15 ลบ.ม. ขึ้นไปจนถึง 7.30 ลบ.ม. หรือเทากับ การทำบอผลิตกาซชีวภาพแบบบอลลูนพลาสติกตามแบบของ สุชน และคณะ (2561) ขนาด 16-20 ลบ.ม. ซงเกษตรกรบนพ่ึนท้ืส่ีงควรมูสีตวัเล ยงประเภทส้ีกรุโคกระบอืหรอสืตวั ปกจำนวนไม นอยกวา 30, 20 หรอื 300 ตวั ตามลำดับ ทั้งนี้จำนวนสัตวเลี้ยงดังกลาวอาจผันแปรตามสายพันธุการใหอาหาร และวิธีการจัดการมูลสัตวของ เกษตรกรบนพื้นที่สูงดวย (สุชน และคณะ, 2561) การทดลองท 3ี่ศกษาขนาดชึดกรองกุาซไข เนาทเหมาะสมกี่บเครัองยนตื่ก าซโซล นขนาดี 6.5 hp และระยะ เวลาที่ใชงาน พบวากาซชีวภาพมีปริมาณกาซไขเนากอนผานชุดกรองเฉลี่ย 2,435±37.8 ppm เมื่อใชเครื่องยนต ตอเนื่องนาน 3 ชั่วโมง ชุดกรองที่มีความสูง 100 และ150 ซม. สามารถลดปริมาณกาซไขเนาไดมากกวาที่ความ สูง 50 ซม. อยางมีนัยสำคัญ (P<0.05; ตารางที่ 2) อยางไรก็ดีชุดกรองความสูง 50 ซม. (8.8 ลิตร) มีคาปริมาณ กาซไขเนาที่ยังคงเหลืออยูหลังใชงานไปแลว 3 ชั่วโมง เทากับ 8 ppm ซึ่งต่ำกวาเกณฑ 200 ppm จึงสามารถใช ประกอบชุดเครื่องยนตกาซชีวภาพได Table 1 Biogas usage (m3 /h) of 6.5 hp gasoline engine, 3 kW generator for different rate of electricity production Generator1/ Biogas usage (m3 /h) in each replication Mean (% of engine) (W) 1 2 3 4 0 0 1.380 1.120 1.180 1.320 1.250 10 300 1.267 1.336 1.318 1.310 1.308 20 600 1.361 1.404 1.353 1.336 1.364 30 900 1.481 1.490 1.473 1.455 1.475 40 1,200 1.558 1.575 1.550 1.592 1.569 50 1,500 1.652 1.635 1.627 1.610 1.631 60 1,800 1.661 1.644 1.635 1.620 1.640 1/ The engine stopped at the electricity production of 2,100 W or at 70% of generator capacity. 34

Table 2 H2 S content before and after passing through H2 S filter when used with 6.5 hp gasoline engine, 3 kW Usage Height of H2 S filter (cm) time(h) 50 100 150 H2 S content (ppm) Reduction H2 S content (ppm) Reduction H2 S content (ppm) Reduction Before After (%) Before After (%) Before After (%) 0 2,475a 2,430a 2,400a 1 0 100 a 0 100a 0 100a 2 2.5 99.74a 0 100a 0 100a 3 8 99.61b 0 100a 0 100a a-b Values within a row with no common superscripts are significantly different (P<0.05). จากนนได ั้นำต นแบบทพี่ฒนาแลั วไปต ดติ งให ั้เกษตรกรท ไมี่ม ไฟฟ ี าใช  จำนวน  3 รายคอืทบี่านป  คำหูวยแหง ต.แมสามแลบ อ.สบเมย จ.แมฮองสอน 2 ราย ซึ่งเลี้ยงสุกรจำนวน 25 และ 40 ตัว มีบอกาซชีวภาพขนาด 8 และ 12 ลบ.ม. ตามลำดับ สวนรายที่ 3 เปนเกษตรกรบานซอแขวาดีต.แมสอง อ.ทาสองยาง จ.ตาก เลี้ยงสุกร 15 ตัว มีบอกาซชีวภาพขนาด 8 ลบ.ม. ทำการทดสอบการผลิตกระแสไฟฟาโดยใชหลอดไฟ LED ขนาด 9 วัตตรายละ 10 หลอด ผลปรากฎวาเครื่องยนตแตละรายสามารถผลิตกระแสไฟฟาไดเฉลี่ยวันละ 3-4 ชั่วโมง ซึ่งพอเพียงตอ การใชสำหรับกิจกรรมประจำวันของเกษตรกร สรุปผล การทดลอง ชุดผสมอากาศกับกาซชีวภาพที่อัตราสวน 4:1 (12.6±1.25% of CH4) รวมกับชุดกรองกาซไขเนาที่มีเสน ผาศูนยกลาง 15 ซม. ความสูง 50-100 ซม. (8.8 -17.7 ลิตร) ซึ่งมีประสิทธิภาพดูดซับกาซไขเนาได 99.6-100% สามารถสตารทเครองยนตื่ผล ตกระแสไฟฟ ิาขนาด 6.5 hp ทตี่ดติงเครั้องกำเน ื่ดไฟฟ ิาขนาด 3 kW ไดงายและผลติ กระแสไฟฟาไดคงที่ไมเกิน 1,800 วัตตการใชกระแสไฟฟาจำนวน 100-1,000 วัตตเปนเวลา 5 ชั่วโมง/วัน เมื่อประเมินดวยสมการ regression จะใชกาซชีวภาพ 6.17-7.30 ลบ.ม. ตนแบบเครื่องยนตผลิตกระแสไฟฟา โดยใชกาซชีวภาพสามารถใชในพื้นที่สูงไดจริง เกษตรกรมีความพึงพอใจอยางยิ่ง กิตติกรรม ประกาศ ขอขอบคุณสถาบันวิจัยและ พฒนาพันท้ืส่ีงู (องคการมหาชน ) และ มลนูธิโครงการหลวงท ิ ไดี่สน บสนันุ ทุนวิจัย และอำนวยความสะดวกใน การวิจัยครั้งนี้ 35

เอกสาร อางอิง กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน. 2556. รายงานการอนุรักษพลังงานของประเทศไทย ป 2556. ศูนยสารสนเทศขอมูลพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน กระทรวงพลังงาน, 42 หนา. ปริพัฒนจึงชัยชนะ และสุภวัตนวิวรรธภัทรกิจ. 2555. ประเมินศักยภาพการผลิตไฟฟาดวย Biogas จากขยะ กรณีศึกษา ตลาดไท. วิจัยพลังงาน, 9(1):73-83. สุชน ตั้งทวีวิพัฒน, องอาจ สองสี, บุญลอม ชีวะอิสระกุล, ฐิติมา ทรงคุณ, และอภิชาติศรีภัย. 2552. การผลิตกาซ ชีวภาพเพื่อลดมลภาวะและเปนแหลงพลังงานทดแทนสำหรับเกษตรกรรายยอย. รายงานฉบับสมบูรณ เสนอตอกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี, คลินิกเทคโนโลยีมหาวิทยาลัยเชียงใหมและภาควิชา สัตวศาสตรและสัตวน้ำคณะเกษตรศาสตรมหาวิทยาลัยเชียงใหม, 221 หนา. สุชน ตั้งทวีวิพัฒน, องอาจ สองสี, บุญลอม ชีวะอิสระกุล, พรทิพยผลเพิ่ม, และสุคีพ ไชยมณี. 2554. การวิจัย และพฒนาประส ัทธิภาพการผลิตกิาซช วภาพสำหร ีบครัวเรัอนเกษตรกรบนทืสี่งู. รายงานวจิยฉบับสมบัรณู เสนอตอสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน), 88 หนา. สุชน ตั้งทวีวิพัฒน, องอาจ สองสี, และบุญลอม ชีวะอิสระกุล. 2555. การกำจัดไฮโดรเจนซัลไฟดออกจากกาซ ชีวภาพสำหรับใชในชุมชน. แกนเกษตร, 40 (ฉบับพิเศษ 2):201-204. สุชน ตั้งทวีวิพัฒน, บุญลอม ชีวะอิสระกุล, องอาจ สองสี, วิไลพร ทัณฑะรักษ, และกัญญารัตนพวกเจริญ. 2561. การผลิตกาซชีวภาพเพื่อลดมลภาวะและเปนพลังงานสำหรับใชในครัวเรือน. พิมพครั้งที่ 8. ทรีโอ แอดเอรไทซิ่งแอนดมีเดียจำกัดเชียงใหม, 36 หนา. องอาจ สองส . 2555. ีการผลตกิาซช วภาพเป ีนแหลงพลงงานทดแทนนั ำม้นเชัอเพล้ืงเคริองยนต่ืเลกเพ็อการเกษตร่ื สําหรับเกษตรกรรายยอย. รายงานฉบับสมบูรณเสนอตอกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี, คลินิก เทคโนโลยีมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลานนานาน จ.นาน, 77 หนา. อุมาพร สุภาวงศและอภิชิต เทิดโยธิน. 2559. ศักยภาพของการลดการใชไฟฟาเนื่องจากการสงเสริมการใช หลอดไฟแอลอีดีของบานอยูอาศัยในเขตความรับผิดชอบของการไฟฟานครหลวง, หนา 191-198, มหาวิทยาลัยขอนแกน. Ayade, M. and A.A. Latey. 2016. Performance and emission characteristics of biogas petrol dual fuel in Si Engine, Int. J. of Mechanical Engineering Technol., 7(2):45-54. Ga, B.V., L.M. Tien, T.L.B. Tram, and T.H. Luong. 2008. Biogas-gasoline hybrid engine. J. Science and Technology -The University of Danang, 3(16):40-48. Irvan., B.Trisakti, T. Husaini, A. Sitio, and T.B. Sitorus. 2017. Performance evaluation on Otto engine generator using gasoline and biogas from palm oil mill effluent. IOP Conf. Series: Mater. Sci. Engineering, 206 012028. doi:10.1088/1757-899X/206/1/012028, 8 p. Mihic, S. 2004. Biogas fuel for internal combustion engines. Annuals of the Faculty of Engineering Hunedoara. Tome II, Fasicole 3, pp 179-190. Souza, S.N.M., A.M. Lenz, I. Werncke, C.E.C. Nogueira, J. Antonelli, and J.D. Souza. 2016, Gas emission and efficiency of an engine-generator set running on biogas. Eng. Agric., 36(4):613-621. 36

37 อังสุมา แกวคต1 , อัจฉรา ขยัน2 , ชัยวัฒน บุญแกววรรณ2 และ ทิพยระวี ติ๊บปาละ2* Aungsuma Kaewkot ungsuma Kaewkot 1 , Autchara Kayan Autchara Kayan2 , Chaiwat Boonkaewwan Chaiwat Boonkaewwan2 and Tiprawee Tippala nd Tiprawee Tippala2* บทคัดยอ: งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาการปนเปอนของเชื้อซัลโมเนลลา (Salmonella spp.) ในเนื้อไกที่วางจำหนาย ในตลาด 2 ประเภท คือ ตลาดสดและซูเปอรมาเก็ต โดยใชวิธีปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรส (Polymerase Chain Reaction, PCR) จำนวนทั้งหมด 30 ตัวอยาง โดยแบงเปนสุมจากตลาดสดจำนวน 15 ตัวอยาง และซูเปอรมาเก็ตจำนวน 15 ตัวอยาง ซึ่งการ ตรวจสอบหาเชอื้ Salmonella spp. มยีนเป ีาหมายคอืยนี invAจากผลการศกษาึพบวา ประเภทของตลาดมผลตี อการปนเป อน ของเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดตรวจพบเชื้อ ซัลโมเนลลาจำนวน 10 ตัวอยางจากทั้งหมด 15 ตัวอยางคิดเปน 66.67 เปอรเซ็นตในขณะที่เนื้อไกที่วางจำหนายใน ซเปอรูมาเกตตรวจพบเช็อซื้ลโมเนลลาจำนวน ั 3 ตวอยัางจากทงหมดั้ 15 ตวอยัางค ดเปิน 20 เปอรเซนต็ ซงการพบการปนเป ึ่อน ของเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกอาจสงผลเสียตอสุขภาพของผูบริโภค เนื่องจากเปนเชื้อที่กอโรครายแรงใหกับรางกายมนุษย ดังนั้นควรมีการจัดการดานสุขาภิบาลในกระบวนการผลิตใหเครงครัดมากขึ้น คำสำคัญ : เชื้อซัลโมเนลลา เนื้อไกตลาดสด ซูเปอรมาเก็ต ปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรส ABSTRACT : The objective of this research was to study the contamination of Salmonella spp. in raw chicken meat marketed in 2 types include the open market and supermarket by using polymerase chain reaction (PCR). Samples (n=30) were randomly collected from open market (n=15) and supermarket (n=15). All samples were analyzed to the presence of Salmonella spp. and target gene was invA gene. The result showed that the market type had influenced on Salmonella spp. contamination in chicken meat was significantly (P<0.05). Salmonella spp. prevalence in open market was found 10 samples from 15 samples (66.67%) and supermarket was found 3 samples from 15 samples (20%). The contamination of Salmonella spp. in chicken meat may be influenced on consumer health, this pathogen influenced on human health. Therefore, the sanitation in processes should be strictly. Keywords : Salmonella spp., chicken meat, open market, supermarket, polymerase chain reaction 1 สาขาวิชาเกษตรและเทคโนโลยีการเกษตรคณะวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมหาวิทยาลัยราชภัฏบานสมเด็จเจาพระยา Program of Agriculture and Agriculture Technology, Faculty of Science and Technology, Bansomdejchaopraya Rajabhat University 2 ภาควิชาสัตวบาลคณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร Department of Animal science, Faculty of Agriculture, Kasetsart University * Corresponding author: [email protected] ¡ÒÃμÃǨ¾ºàª×éÍ«ÑÅâÁà¹ÅÅÒã¹ à¹ × éÍä¡‹ ¨Ò¡μÅÒ´Ê´ áÅЫ Ù à»ÍÏÁÒà¡çμâ´ÂÇÔ¸Õ»¯Ô¡ÔÃÔÂÒÅ Ù ¡â«‹¾ÍÅÔàÁÍàÃÊ The detection of Salmonella spp. in chicken meat from open market and supermarket by polymerase chain reaction (PCR)

บทนำ เชื้อซัลโมเนลลา (Salmonella spp.) เปนเชื้อแบคทีเรียที่กอใหเกิดโรคทางเดินอาหารที่พบมากที่สุดในโลก ซงเปึ่นปญหาทางดานส ขภาพทุที่วโลกตระหน ั่กทั งในประเทศท ั้กำล ี่งพัฒนาและพัฒนาแลัว นอกจากจะทำใหเกดิ การเจบป็วยจากการตดเชิ อในลำไส ื้โดยความรนแรงของเชุอสามารถทำให ื้เสยชีวีตได ิ และพบวาเชอมื้วีวิฒนาการั ในการดอยาปฏ้ืชิวนะีเนองจากม่ื การใช ี ยาปฏ ชิวนะในการปศ ีสุตวั สงผลให การรกษาผั ปูวยจากการตดเชิอซ้ื ลโมเนลลา ั โดยการใชยาปฏิชีวนะอาจไมไดผล (Sánchez-Vargas et al., 2011) เชื้อซัลโมเนลลากอใหเกิดโรคอาหารเปนพิษ ที่มีความรุนแรงและยังเปนสาเหตุของโรคบิด ไขไทฟอยดและอหิวาตกโรค (Thorns, 2000) โดยการแพรระบาด ของเชื้อซัลโมเนลลาที่เกิดในสหภาพยุโรปในระหวางปค.ศ. 2010-2012 พบวาเชื้อซัลโมเนลลาเปนเชื้อแบคทีเรีย ทกี่อให เก ดโรคจากอาหารท ิพบมากที่สี่ดในสหภาพยุโรปุโดยในปค.ศ. 2010 มรายงานการตรวจพบผี ปู วยจำนวน  1,604 คน ซึ่งคิดเปน 30.5% สวนในปค.ศ. 2011 พบจำนวนผูปวยจากเชื้อซัลโมเนลลา 1,501 คน ซึ่งคิดเปน 26.6% และในปค.ศ. 2012 พบจำนวนผูปวยจำนวน 1,533 คน ซึ่งคิดเปน 28.6% จากรายงานของโรคระบาดที่เกิดจาก อาหารทั้งหมด (European Food Safety Authority, 2012-2014) สำหรับประเทศไทยมีการแพรระบาดของเชื้อ ซัลโมเนลลาในอาหาร ไดแกเนื้อไกเนื้อสุกร เนื้อโค และกุง (จังหวัดกรุงเทพมหานครและปทุมธานี) ในชวงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2549 ถึงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2550 พบวามีการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลาในตัวอยาง จากตลาดสด 22 แหง จากทั้งหมด 61 แหง (คิดเปน 36%) (48% ในเนื้อไกไมพบในเนื้อสุกรและเนื้อโค แตพบ 53% ในกุง) และพบการปนเปอนในตัวอยางจากซูเปอรมาเก็ต 12 แหง จากทั้งหมด 75 แหง (คิดเปน 16%) (57% ในเนื้อไก 12% ในเนื้อสุกร 24% ในเนื้อโคและ 0% ในกุง) (Minami et al., 2010) นอกจากนี้เชื้อซัลโมเนลลายังกอใหเกิดโรคในสัตวเศรษฐกิจ โดยการแพรระบาดของเชื้ออาจมาจากการ จดการภายในฟาร ัมท ไมี่ไดมาตรฐานเนองจากเชื่อจะอาศื้ยอยัตามบรู เวณลำไส ิของมนษยุและสตวั และถกขูบออกั ภายนอกรางกายพรอมกับอุจจาระ ซึ่งอาจเกิดการปนเปอนของเชื้อสูผูที่ปฎิบัติงานภายในฟารมและตัวสัตวได รวมถึงการปนเปอนไปยังซากสัตวและผลิตภัณฑจากเนื้อสัตวการแพรระบาดของเชื้อซัลโมเนลลาสวนใหญมี ความเกี่ยวของกับอาหาร โดยอาหารสวนใหญที่เปนพาหะในการแพรระบาดของเชื้อซัลโมเนลลา ไดแก ไขไก เนื้อไกเนื้อสุกร นม ผลไมและพืชผักเปนตน (Food Safety Authority of Ireland, 2011) โดยเฉพาะเนื้อไกที่เปน แหลงของโปรตีนที่มีราคาถูกและเปนที่นิยมของผูบริโภค ทำใหมีการผลิตเนื้อไกเปนจำนวนมากเพื่อตอบสนอง ตอความตองการของผูบริโภค ซึ่งกระบวนการในการผลิตอาจจะไมไดมาตรฐาน ทำใหเนื้อไกที่ผลิตออกมาวาง จำหนายมความเสี ยงในการปนเป่ีอนเชอซ้ื ลโมเนลลา ันอกจากนพบว้ีาสถานท ในการวางจำหน่ีายก เป็ นปจจยหนัง่ึ ทอาจส่ีงผลต อการปนเป อนของเชอซ้ื ลโมเนลลาในเน ั อไก้ื  โดยพบวาเน อไก้ืท วางจำหน่ี ายในตลาดสดม ความเสียง่ี ในการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลามากกวาเนื้อไกที่วางจำหนายในซูเปอรมาเก็ต โดยอาจมีสาเหตุมาจากขั้นตอนใน การผลติการตดแตังซากขนตอนการขนสั้งเน อไก ื้จากโรงเช  อดไปย ืงสถานทั วางจำหน ี่ายตลอดจนความสะอาดของ สถานที่วางจำหนายและวิธีการเก็บรักษาเนื้อไก (Donado-Godoy et al., 2012; Jarquin et al., 2015) หากผูบริโภค ซอเนื้อไก ื้ทมี่การปนเป ีอนเชอซื้ลโมเนลลาไปประกอบอาหารโดยใช ัวธิการที ไมี่ถกตูองเชน ใชความร อนไม เพยงพอี ในการฆาเชื้อ อาจเปนสาเหตุใหเกิดการเจ็บปวยหรือเสียชีวิตไดดังนั้นงานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษา การปนเปอนของเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดและซูเปอรมาเก็ตโดยใชวิธีปฏิกิริยาลูกโซ พอลิเมอเรส (Polymerase Chain Reaction, PCR) 38

วิธีการศึกษา ตัวอยางทดลอง ตวอยัางเน อไก ื้บรเวณเนิออกื้จำนวนทงหมดั้ 30 ตวอยัาง โดยทำการสมตุวอยัางเน ออกไก ื้จากตลาด 2 ประเภท คอืตลาดสด 15 แหง จำนวน 15 ตวอยัางและซเปอรูมาเกต็ 15 แหง จำนวน 15 ตวอยัาง ในเขตจงหวัดกรังเทพมหานครุ ทำการเพาะเชื้อซัลโมเนลลา จากนั้นนำเชื้อซัลโมเนลลามาทำการศึกษาโดยวิธีการปฏิกิริยาลูกโซเพอริเมอเรส (Polymerase Chain Reaction; PCR) การเพาะเลี้ยงซัลโมเนลลา นำเนื้ออกไกตัวอยางละ 2 ซ้ำ ทำใหมีขนาดเล็กลง จำนวน 25 กรัม ใสในถุงพลาสติกที่มีอาหารเลี้ยงเชื้อ Buffer Peptone Water (Oxoid, England) ปรมาตริ 225 มลลิลิตริเขยาประมาณ  1 นาท ีบมทอี่ณหภุมู 37 ิ C ํ เปนเวลา 20-24 ชั่วโมง จากนั้นดูดตัวอยางที่บมใน Buffer Peptone Water มา 1 มิลลิลิตร ใสลงในหลอดทดลองที่มีอาหาร Rappaport-Vassiliadis Soya Peptone Broth (Oxoid, England) ปริมาตร 10 มิลลิลิตร บมที่อุณหภูมิ 42 ํC เปนเวลา 20-24 ชวโมง ั่จากนนใช ั้หวงเขยเชี่อแตะตื้วอยัางทบี่มในอาหาร  Rappaport-Vassiliadis Soya Peptone Broth ทำการ Streak plate ลงบนจานเพาะเลี้ยงเชื้อที่มีอาหาร Xylose Lysine Deoxycholate (XLD) Agar (Oxoid, England) บมที่อุณหภูมิ 37°C เปนเวลา 20-24 ชั่วโมงจากนั้นสังเกตลักษณะโคโลนีของเชื้อซัลโมเนลลาและปเปตตัวอยาง อาหารที่บมใน Rappaport-Vassiliadis Soya Peptone Broth ปริมาตร 1 มิลลิลิตรใสลงในหลอด Microcentrifuge เพื่อนำไปสกัด DNA ตอไป การศึกษาเชื้อซัลโมเนลลาโดยวิธีการทำปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรส การสกดดัเอีนเอจากเช็อซื้ลโมเนลลา ั โดยใชตวอยัางจากอาหารทบี่มใน  Rappaport-Vassiliadis Soya Peptone Broth ปริมาตร 1 มิลลิลิตร ใสลงในหลอด Microcentrifuge นำไปปนเหวี่ยงที่ความเร็ว 14,000 rpm เปนเวลา 2 นาทีเพื่อทำการตกตะกอนเซลลแบคท ีเรียจากนั้นนำมาทำตามขั้นตอนการสกัดดีเอ็นเอดวยชุดสกัดดีเอ็นเอสำเร็จ รูปที่จำเพาะสำหรับแบคทีเรีย (Favogen, Taiwan) ตรวจสอบคุณภาพของดีเอ็นเอดวยเครื่อง NanoDrop spectrophotometer และ 1.5% agarose gel electrophoresis ใชความตางศักยไฟฟา 100 โวลตเปนเวลา 15 นาที การทำปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรสจากเชื้อซัลโมเนลลาที่มียีนเปาหมายคือยีน invA โดยผลิตภัณฑที่ไดจาก การทำปฏกิริยาลิ กโซูพอลเมอเรสิ (PCR Product) จะมขนาดี 389 คเบสูโดยใช Primer  ตามการศกษาของึ Ramya et al. (2012) ดังนี้ forward: 5’-GCT GCG CGC GAA CGG CGA AG-3’ และ reverse: 5’-TCC CGG CAG AGT TCC CAT T-3’ ใชสภาวะการทำปฏิกิริยา PCR ดังนี้ 1) ขั้นตอน initial denaturation ที่ 95°C นาน 5 นาที 2) ขั้นตอน denaturation ที่ 95 ํC นาน 1 นาที 3) ขั้นตอน annealing ที่ 59 ํC นาน 1 นาที 20 วินาทีและ 4) ขั้นตอน extention ที่ 72 ํC นาน 45 วินาทีทำขั้นตอนที่ 2 ถึง 4 จำนวน 35 รอบ และขั้นตอน final extention ที่ 72 ํC นาน 7 นาที และเก็บรักษา PCR Product ที่อุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส จากนั้นนำผลผลิตจากปฏิกิริยา PCR ไปตรวจสอบดวย 1.5% agarose gel electrophoresis ทำการรนเจลเป ันเวลา 15 นาทีโดยใชกระแสไฟฟ า 100 โวลตจากนนนำไปย ั้อม ดวยเอทิเดียมโบรไมดและสองดูภายใตแสงอัลตราไวโอเล็ตเพื่อตรวจสอบ PCR Product 39

Table 1 Prevalence of Salmonella spp. in chicken meat from open markets and supermarkets. Market type P-value Open market Supermarket Total samples 15 15 Prevalence of Salmonella 10 3 % 66.67 20 0.025* * Significant at P<0.05 based on comparison between open market and supermarket samples การวิเคราะหทางสถิติ ใชการทดสอบ Fisher’s exact test เพื่อวิเคราะหความสัมพันธระหวางประเภทของตลาดกับการปนเปอน เชื้อซัลโมเนลลา ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 โดยใชโปรแกรมสำเร็จรูป SAS Version 9.0 ผลการศึกษา การตรวจสอบการปนเปอนเชอซื้ลโมเนลลาในเน ั อไก ื้ท วางจำหน ี่ายในตลาดสด  (Open market) เปรยบเทียบี กบเนั อไก ื้ท วางจำหน ี่ายในซ  เปอรูมาเกต็ (Supermarket) พบวาม การปนเป ีอนเชอซื้ลโมเนลลาท ังั้ 2 แหลง (Figure1) โดยจากการใชวธิปฏีกิริยาลิ กโซูพอลเมอเรสิ (Polymerase Chain Reaction, PCR) ในการตรวจสอบหาเชอ้ื Salmonella spp. มยีนเป ีาหมายคอยืนี invA โดยผลตภิณฑัท ไดี่จากการทำปฏ กิริยาลิ กโซูพอลเมอเรสิ (PCR Product) จะมขนาดี 389 คเบสูและผลการศกษาดึ งแสดงใน ั Table1 พบวาประเภทของตลาดม ผลตี อการปนเป อนเชอซ้ื ลโมเนลลาในเน ั อไก้ื  อยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลาจำนวน 10 ตัวอยางจากทั้งหมด 15 ตัวอยางคิดเปน 66.67% ในขณะที่เนื้อไกที่วางจำหนายในซูเปอรมาเก็ตตรวจพบเชื้อ ซัลโมเนลลาจำนวน 3 ตัวอยางจากทั้งหมด 15 ตัวอยางคิดเปน 20% ซึ่งผลการทำปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรสเพื่อ ตรวจสอบหาเชอซื้ลโมเนลลาในเน ั อไก ื้จากตวอยัางทสี่มมาจากตลาดสดและซุ เปอรูมาเกต็ ไดแสดงไว  ใน Figure2 A และ Figure2B ตามลำดับ 40

Figure 2 The detection of Salmonella spp. in chicken meat from open market (A) and supermarket (B) by Polymerase chain reaction. วิจารณผลการศึกษา จากผลการศึกษาการปนเปอนของเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสด (Open market) เปรยบเทียบกีบเนั อไก ื้ท วางจำหน ี่ายในซ  เปอรูมาเกต็ (Supermarket) โดยวธิปฏีกิริยาลิ กโซูพอลเมอเรสิ (Polymerase Chain Reaction, PCR) พบวาประเภทของตลาดม ผลตี อการปนเป อนของเชอซ้ื ลโมเนลลาอย ัางมนียสำค ัญทางสถัติิ ซงการปนเป ึ่อนของเชอซื้ลโมเนลลาในเน ั อไก ื้ท จำหน ี่ายในตลาดของประเทศไทย อาจมสาเหตีมาจากการตุดแตัง ซากภายในโรงเชือด และอุปกรณที่ใชในการตัดแตงซากอาจปนเปอนอุจจาระหรือองคประกอบภายในลำไสที่มี เชื้อซัลโมเนลลาอยูเมื่อนำอุปกรณที่มีการปนเปอนไปตัดแตงซากจึงเกิดการแพรระบาดของเชื้อขึ้นได (Boonmar et al., 1998) เนื้อไกที่มีการตัดแตงซากเสร็จแลวจะถูกสงไปยังตลาดสด ซึ่งสภาพแวดลอมภายในตลาดสดเต็มไป ดวยฝุนละอองแมลงและสัตวฟนแทะ ซ่งปึ จจัยเหลานี้เปนปจจัยที่เอื้อตอการแพรระบาดของเชื้อซัลโมเนลลาได อยางไรก็ตาม ผลการศึกษาครั้งนี้ขัดแยงกับการศึกษาของ Minami et al. (2010) ที่ไดศึกษาการปนเปอนของเชื้อ ซลโมเนลลาในเน ั อไก ื้เปร ยบเทียบระหวีางตลาดสดและซ เปอรูมาเก ตในประเทศไทย ็พบวาเน อไก ื้จากตลาดสดม ี การปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลา 48% และเนื้อไกจากซูเปอรมาเก็ตมีการปนเปอนของเชื้อซัลโมเนลลา 57% ซึ่งไมมีความแตกตางกันทางสถิติ (P>0.05) แตมีแนวโนมการปนเปอนของเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกจาก ซูเปอรมาเก็ตที่มากกวาอาจมีสาเหตุมาจากตลาดสดรับเนื้อไกโดยตรงจากโรงเชือดและสามารถจำหนายไดหมด ในแตละวัน และเปนไปไดวาเนื้อไกมีความสดมากกวาจึงพบการปนเปอนไดนอย ในขณะที่เนื้อไกที่วางจำหนาย ในซูเปอรมาเก็ตผานกระบวนการตัดแตงและกระบวนการในการเก็บรักษา ซึ่งเนื้อไกอาจปนเปอนเชื้อมาจาก สภาพแวดลอม บรรจุภัณฑหรือระยะเวลาที่ใชในการตัดแตง เชนเดียวกับการศึกษาของ Ta et al. (2012) ที่พบวา เนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดตรวจพบการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลา 46.2% สวนเนื้อไกที่วางจำหนายใน ซูเปอรมาเก็ตตรวจพบการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลา 43% ซึ่งไมมีความแตกตางกันทางสถิติและเมื่อพิจารณา เปรยบเทียบกีบผลการศักษาของึ Yang et al. (2011) ทได่ีศกษาการปนเป ึอนเชอซ้ื ลโมเนลลาในเน ั อไก้ืท วางจำหน่ีาย 41

ในตลาดสดและซูเปอรมาเก็ตในพื้นที่ตางกันของประเทศจีน พบวาเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดบางพื้นที่มี การปนเปอนเชอซื้ลโมเนลลามากกว ั าในซ  เปอรูมาเกต็แตบางพนทื้มี่การปนเป ีอนเชอซื้ลโมเนลลาน ัอยกวาซงการึ่ ปนเปอนที่แตกตางกันระหวางตลาดสดและซูเปอรมาเก็ตอาจมีสาเหตุมาจากกระบวนการในการผลิต การตัดแตง การจัดการทางดานสุขาภิบาลของโรงเชือดรวมถึงสภาพแวดลอมและอุปกรณภายในโรงเชือดที่ตางกัน สวนการ ปนเปอนเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสด ผูจำหนายอาจเปนสาเหตุหนึ่งของการแพรระบาดของเชื้อ หากไมมี การจัดการทางดานสุขอนามัยที่ดีสวนการปนเปอนเนื้อไกที่วางจำหนายในซูเปอรมาเก็ตอาจเกิดในขั้นตอนกอน การบรรจุภัณฑหรือการขนสงไปยังสถานที่วางจำหนาย ในปจจุบันวิธีการตรวจสอบเชื้อซัลโมเนลลาที่ปนเปอนในเนื้อไกโดยวิธีปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรสเปนวิธี ทมี่ความรวดเรี วและเป ็นวธิทีมี่การเลี อกใช ืมากกวาการเพาะเลยงเชี้อเนื้องจากใช ื่ระยะเวลานานกวาแตอย างไรก ตาม็ ในแตละวิธีมีขอผิดพลาดของผลการทดลองไดเชนกัน ดังนั้นการใชทั้งสองวิธีรวมกันทั้งการตรวจสอบโดย วิธีปฏิกิริยาลูกโซพอลิเมอเรสและการเพาะเลี้ยงเชื้อนาจะเปนวิธีที่ใหผลดีที่สุดในการตรวจสอบเชื้อซัลโมเนลลา ที่ปนเปอนในเนื้อไก (Whyte et al., 2002) เชนเดียวกับรายงานของ Oliveira et al. (2003) ซึ่งพบวาการตรวจสอบ เชื้อซัลโมเนลลาโดยวิธีปฏิกิริยาลูกโซรวมกับการใชอาหาร Rappaport-Vassiliadis (RV) ซึ่งเปนอาหารเลี้ยงเชื้อ ในขั้นซีเลคทีฟเอนริชเมนต (Selective enrichment) ใชระยะเวลาในการตรวจสอบและขั้นตอนในการปฏิบัตินอย กวาการตรวจนับเชื้อแบคทีเรียดวยวิธีมาตรฐาน นอกจากนี้การตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลาในตัวอยางเนื้อไกจาก การศึกษาครั้งนี้แสดงใหเห็นวามีการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลาอยูโดยทั่วไปทั้งในเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาด สดหรอซื เปอรูมาเกต็ซงขึ่ดแยังกบขั อกำหนดด  านความปลอดภ  ยสันคิาเกษตรและอาหาร (มาตรฐานสนคิาเกษตร และอาหารแหงชาติ, 2548) ที่กำหนดไววาเนื้อสัตวปกสดแชเย็นหรือแชแข็งหามมีการตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลา (Salmonella spp.) ในตัวอยางเนื้อ 25 กรัม เนื่องจากเชื้อซัลโมเนลลาเปนสาเหตุของโรคซัลโมเนลโลซิสซึ่งเปน โรคทางเดินอาหารที่พบไดบอยที่สุดรวมถึงสาเหตุของโรคไขไทฟอยดและพาราไทฟอยดที่มีความรุนแรงถึงขั้น เสียชีวิตได (อังกูร, 2549) ดังนั้นจึงเปนปญหาที่ตองหาหนทางในการแกไข รวมถึงเฝาระวังและควบคุมการแพร ระบาดของเชื้อซัลโมเนลลาตอไป สรุปผลการศึกษา จากผลการศึกษาการปนเปอนเชื้อซัลโมเนลลาในเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดและซูเปอรมาเก็ตโดยวิธี ปฏกิริยาลิ กโซูพอลเมอเรสิพบวาประเภทของตลาดม ผลตี อการปนเป อนเชอซ้ื ลโมเนลลาในเน ั อไก้ือยางมนียสำค ัญั ทางสถิติโดยเนื้อไกที่วางจำหนายในตลาดสดตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลาจำนวน 10 ตัวอยางจากทั้งหมด 15 ตัวอยางคิดเปน 66.67% ในขณะที่เนื้อไกที่วางจำหนายในซูเปอรมาเก็ตตรวจพบเชื้อซัลโมเนลลาจำนวน 3 ตัวอยางจากทั้งหมด 15 ตัวอยางคิดเปน 20% 42

เอกสารอางอิง มาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ (มกอช. 9007-2548). 2548. ขอกำหนดดานความปลอดภัยสินคา เกษตรและอาหาร. สำนักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติกระทรวงเกษตรและสหกรณ.อังกูรเกิดพาณิช. 2549. Salmonella Infections. เวชสารแพทยทหารบก ปที่ 59. 4:231-246. Boonmar, S., A. Bangtrakulnonth, S. Pornrunangwong, N. Marnrim, K. Kaneko, and M. Ogawa. 1998. Salmonella in broiler chicken in Thailand with special reference to contamination of retail meat with Salmonella Enteritidis. J. Vet. Med Sci. 60(11):1233-1236. Donodo-Godoy, P., V. Clavijo, M. León, M.A. Tafur, S. Gonzales, M. Hume, W. Alali, I. Walls, D.M.A. Lo Fo Wong, and M.P. Doyle. 2012. Prevalence of Salmonella on retail broiler chicken meat carcasses in Colombia. J. Food Prot. 75:1134-1138. European Food Safety Authority. 2012. The European Union summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents and food-borne outbreaks in 2010. EFSA Journal. 10(3):2597. European Food Safety Authority. 2013. The European Union summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents and food-borne outbreaks in 2011. EFSA Journal. 11(4):3129. European Food Safety Authority. 2014. The European Union summary report on trends and sources of zoonoses, zoonotic agents and food-borne outbreaks in 2012. EFSA Journal. 12(2):3547. Food Safety Authority of Ireland. 2011. Salmonella species. Microbial Factsheet Series. 1:1-5. Jarquin, C., D. Alvarez, O. Morales, A.J. Morales, B. López, P. Donado, M.F. Valencia, A. Arévalo, F. Muñoz, I. Walls, M.P. Doyle, and W.Q. Alali. 2015. Salmonella on raw poultry in retail markets in guatemala: levels, antibiotic susceptibility, and serovar distribution. J. Food Prot. 9:1624-1769. Minami, A., W. Chaicumpa, M. Chongsa-Nguan, S. Samosornsuk, S. Monden, K. Takeshi, S. Makino, and K. Kawamoto. 2010. Prevalence of foodborne pathogens in open markets and supermarkets in Thailand. Food Control. 21:221-226. Oliveira, S.D., C.R. Rodenbusch, M.C. Cé, S.L.S. Rocha, and C.W. Canal. 2003. Evaluation of selective and non-selective enrichment PCR procedures for salmonella detection. Lett. Appl. Microbiol. 36:217–221. Ramya, P., T. Madhavarao, and L.V. Rao. 2012. Study on the incidence of salmonella enteritidis in poultry and meat samples by cultural and PCR methods. Vet. World. Vol. 5(9):541-545. Sánchez-Vargas, F.M., M. A. Abu-El-Haija, and O.G. Gómez-Duarte. 2011. Salmonella infection: An update on epidemiology, management, and prevention. Travel Med. Infect. Dis. 9:263-277. Ta, Y.T., T.T. Nguyen, P.B. To, D.X. Pham, H.T.H. Le, W.Q. Alali, I. Walls, F.W. Lo, M.A. Danilo, and M.P. Doyle. 2012. Prevalence of Salmonella on chicken carcasses from retail markets in Vietnam. J. Food Prot. 10:1728-1902. Thorns, C.J. 2000. Bacterial food-borne zoonoses. Rev. Sci. Tech. Off Int. Epiz. 19(1):226-239. Whyte, P., K. Mc Gill, J.D. Collins, and E. Gormley. 2002. The prevalence and PCR detection of Salmonella contamination in raw poultry. Vet. Microbiol. 89:53-60. Yang, B., M. Xi, X. Wang, S. Cui, T. Yue, H. Hao, Y. Wang, Y. Cui, W.Q. Alali, J. Meng, I. Walls, D.M. Wong, F. Lo, and M.P. Doyle. 2011. Prevalence of salmonella on raw poultry at retail markets in china. J. Food Prot. 10:1590-1781. 43

นายชยานนทกฤตยาเชวง นายกสมาคม สัตวบาลแหงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภสมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไดรวม ลงนามบันทึกขอตกลงความรวมมือเปนภาคีเครือขาย “นมดทีกวุยัดมได ื่ทกวุนั” 7 องคกรทงภาครั้ฐและเอกชนั เมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม 2564 เพื่อชูคำวา “นม ยิ่งดื่ม ยิ่งดี" ซึ่งองคกรเครือขาย “นมดีทุกวัย ดื่มไดทุกวัน” โดยมุงผลักดันคนไทยดื่มนมเพื่อสุขภาพดีถวนหนา นายประภัตร โพธสุธน รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวง เกษตรและสหกรณกลาวในโอกาสเปนสักขีพยานใน พิธีลงนามบันทึกขอตกลงความรวมมือเปนภาคี “เครือขายนมดีทุกวัยดื่มไดทุกวัน” 7 องคกร ทั้งภาครัฐ และเอกชน พรอมดวย นายระพีภัทรจันทรศรีวงศ รองปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณนายสัตวแพทย ข  าวกิจกรรม สมาคมสัตวบาลแห งประเทศไทย สรวศิธานโตีอธบดิ กรมปศ ีสุตวั นายสรเดชุสมเปรม ิและนายสตวแพทยัเศรษฐเกยรตี ิกระจางวงษ รองอธบดิ กรมปศ ีสุตวั  ณ หอง 115 กระทรวงเกษตรและสหกรณวาการลงนามบันทึกขอตกลงในครั้งนี้เปนการลงนามฉบับที่ 2 หลังจากที่ได มีการลงนามครั้งแรกเมื่อ 2 ปที่แลว ทั้งนี้เพื่อแสดงเจตนารมณและความตั้งใจในการรวมเปน “ภาคีเครือขายนมดีทุกวัย ดมได ื่ทกวุนั ” ระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณโดยกรมปศสุตวั เครอขืายนมดทีกวุยดั มได ื่ทกวุนัสมาคมสตวบาลแหัง ประเทศไทยฯองคการสงเสรมกิ จการโคนมแห ิ งประเทศไทย สมาคมผเลู ยงโคนมไทยโฮลสไตน ี้ฟรเชียนีสมาคมผผลูติ นมพาสเจอรไรสและชุมนุมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย นายสัตวแพทยสรวิศธานีโต อธิบดีกรมปศุสัตวกลาววากระทรวงเกษตรฯโดยกรมปศุสัตวจะรวมกันรณรงคให ทุกคนในสังคมไทยไดมีความตระหนักรูถึงความสำคัญของการดื่มนม ในการสรางเสริมโภชนาการและสุขภาวะที่ดีขอ งคนไทย การเผยแพรขอมูลขาวสารเกี่ยวกับความปลอดภัยของกระบวนการผลิตนมที่ถูกตอง เพื่อสรางความเชื่อมั่นแก ผูบริโภคและรวมกันในการแลกเปลี่ยนขอมูลเกี่ยวของ โดยมีเปาหมายในการเพิ่มอัตราการบริโภคนมของคนไทย จาก 18 ลิตร/คน/ปเปน 25 ลิตร/คน/ปภายในป 2570 ¾Ô¸Õŧ¹ÒÁºÑ¹·Ö¡¢ŒÍμ¡Å§¤ÇÒÁà ŧ¤ÇÒÁËÇÁÁ×Í à»š¹ÀÒ¤Õà¤Ã×Í¢‹Ò “¹Á´Õ·Ø¡ÇÑ ´×è Á×èä´Œ·Ø¡Çѹ” 7 ͧ¤¡Ã 44

ข  าวกิจกรรม สมาคมสัตวบาลแห งประเทศไทย นายวิเชียร ผลวัฒนสุข ประธานเครือขาย “นมดีทุกวัยดื่มไดทุกวัน” เปดเผยวา เครือขายนี้เกิดจากการรวมตัวของ ภาคีเครือขายที่มีเปาหมายเดียวกัน คือตองการใหคนไทยมีสุขภาพดีขึ้นดวยการดื่มนมเปนประจำ ซึ่งจากการสำรวจ โดยสวนดุสิตโพล พบวา คนไทยรอยละ 44.1 ดื่มนมเปนประจำ แตดื่มในปริมาณที่นอยเพียง 18 ลิตรตอคนตอป ขณะทส่ีงคโปร ิดมคนละ่ื 62 ลตรติอคนต อป อยางไรก ตาม็ คนไทยยงอาย่ิมากขุน้ึยงด่ิมนมน่ือยลง โดยเดกไทยว ็ยั 3-12 ป ดื่มนมที่ไมรวมนมโรงเรียนสูงมากถึงรอยละ 88.9 แตมัธยมอายุ 13-20 ปกลับมีอัตราการดื่มลดลง เหลือเพียงรอยละ 44.39 แลวลดลงเรื่อย ๆ ตามอายุที่มากขึ้น องคกรภาครัฐ และเอกชนที่เกี่ยวของจึงไดรวมลงนามความรวมมือครั้งนี้ จะไดชวยกันเผยแพรขอมูล/สื่อประชาสัมพันธที่เหมาะสมในแตละชวงวัย เพื่อสรางการรับรูเกี่ยวกับประโยชนของนม ที่ถูกตอง และสรางความมั่นใจใหผูบริโภคนม ตลอดจนสรางกระแสการดื่ม “นม” ทดแทนเครื่องดื่มทำลายสุขภาพ เผยแพรขอมูลดานความปลอดภัยของกระบวนการผลิตนม ตลอดทั้งหวงโซการผลิต รวมทั้งสนับสนุนการมีสวนรวม ของทุกภาคสวนเกี่ยวกับการรณรงคบริโภคนม จึงไดจัดกิจกรรมการรณรงคดื่มนมทั่วประเทศและเชิญชวนประชาชน เขารวมสรางสถิติใหมของการดื่มนมในประเทศไทยใหเพิ่มมากขึ้น 45

ข  าวกิจกรรม สมาคมสัตวบาลแห งประเทศไทย สำนักควบคุม ปองกัน และบำบัดโรคสัตวขอเชิญนายกสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯ ประชุมคณะ ทำงานดานวิชาการในการปองกัน ควบคุม และกำจัดโรคอหิวาตแอฟริกาในสุกรครั้งที่ 2 ในวันศุกรที่ 19 กุมภาพันธ 2564 เวลา 09.30 น. ณ หองประชุมชัยอัศวรักษชั้น 2 กรมปศุสัตว กองสงเสริมและพัฒนาการปศุสัตวขอเชิญนายกสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯ ประชุมคณะทำงาน เพื่อพิจารณารางพระราชบัญญัติสุกรและเนื้อสุกร พ.ศ. ... ในวันพฤหัสบดีที่ 4 มีนาคม 2564 เวลา 13.30- 16.30 น. ณ หองประชุมชัยอัศวรักษชั้น 2 ตึกชัยอัศวรักษกรมปศุสัตวและผานระบบ Zoom โดยมี รศ.ดร.เนรมิตร สุขมณีเปนผูแทนสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯเขารวมประชุม บริษัท วีเอ็นยูเอ็กซิบิชั่นสเอเชียแปซิฟค จำกัด เชิญนายกสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯเขารวมงาน Dinner Talk ภายใตแนวคิด Food for Good : Best Practices and Lessons Learned ในวันพุธที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2564 ในชวงเวลา 17.30-21.00 น. ณโรงแรมโนโวเทลกรุงเทพ สุขุมวิท 20 โดยมีนายสุวัจนพันธุเสือ และนายสมศักดิ์ฤทธิ์จรุง เปนผูแทนสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯเขารวมประชุม. เครือขายนมดีทุกวัยดื่มไดทุกวัน เชิญนายกสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯ รวมประชุมเครือขายนมดี ทุกวัยดื่มไดทุกวัน ครั้งที่ 2/2564 ผานระบบ Zoom ในวันพุธที่ 10 มีนาคม 2564 เวลา 10.00-12.00 น. สำนักงานมาตรฐานสินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ (มกอช.) ขอใหสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯ แตงตั้งผูแทนเพื่อเปนกรรมการวิชาการ คณะกรรมการวิชาการพิจารณามาตรฐานสินคาเกษตร เรื่อง การ ปฏิบัติทางการเกษตรที่ดีสำหรับฟารมปศุสัตวเพื่อการบริโภค และขอเชิญเขารวมประชุมครั้งที่ 1-1/2564 ในวันศุกรที่ 26 มีนาคม 2564 เวลา 09.30-13.00น. ณ หองประชุม 351 อาคาร 3 ชั้น 5 มกอช. โดยมี นายสมศักดิ์ฤทธิ์จรุง และนางสาว มณฑาทิพยชมแกว เปนผูแทนสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯ เขารวมประชุม. สำนกงานมาตรฐานสันคิาเกษตรและอาหารแหงชาต (ิมกอช.)เชญินายกสมาคมสตวบาลแหั งประเทศไทยฯ  ประชมคณะกรรมการวุชาการพิจารณามาตรฐานสินคิาเกษตรเรองื่หลกการดัานสว  สดัภาพสิตวั : ระบบการ ผลิตสุกร ครั้งที่ 1-1/2564 ในวันพฤหัสบดีที่ 25 มีนาคม 2564 เวลา 09.30 - 13.00 น. ณ หองประชุม 511 อาคาร 5 ชนั้ 1 มกอช. โดยมีนายศภชุยักลยาั เปนผแทนสมาคมสูตวบาลแหั งประเทศไทยฯ เขาร วมประช มุ สำนกงานมาตรฐานสันคิาเกษตรและอาหารแหงชาต (ิมกอช.) เชญินายกสมาคมสตวบาลแหั งประเทศไทยฯ  ประชมคณะกรรมการวุชาการพิจารณามาตรฐานสินคิาเกษตรเรอง่ื ฟารมสกรุครงท้ั 4-1/2564 ่ี ในวนพฤหัสบดัที่ี 1 เมษายน 2564 เวลา 09.30-13.00 น. ณ หองประชุม 521 อาคาร 5 ชั้น 2 มกอช. โดยมีนายสุวัจนพันธุเสือ เปนผูแทนสมาคมสัตวบาลแหงประเทศไทยฯเขารวมประชุม. 1 2 3 4 5 6 7 ¢‹ÒÇ¡Ô¨¡ÃÃÁ Í Ô¨¡ÃÃÁ Í×è¹æ è ¹æ 46

ข  าวกิจกรรม สมาคมสัตวบาลแห งประเทศไทย สำนกงานมาตรฐานสันคิาเกษตรและอาหารแหงชาต (ิมกอช.)เชญิรศ.ดร.เนรมตริสขมณุีผแทนสูตวบาลั แหงประเทศไทยฯ  ประชมคณะอนุกรรมการพุจารณาขิอกาหนดส  ขภาพสุตวับกขององคการสขภาพสุตวั โลก  ครงท้ั 60-1/2564 ่ี ในวนพัธทุ 7 ่ีเมษายน 2564 เวลา 09.30-13.00 น. ณ หองประช มุ 351 อาคาร 3 ชน้ั 5 มกอช. นายกสมาคมสตวบาลแหั งประเทศไทยฯ อวยพรคณะผบรูหารและเจิาหนาท ของกรมปศ ี่สุตวั ผานระบบ ออนไลนเนื่องในโอกาสวันคลายวันสถาปนากรมปศุสัตวครบรอบ 79 ปในวันที่ 5 พฤษภาคม 2564 ภาควชาสิตวบาลัคณะเกษตร มหาวทยาลิยเกษตรศาสตรั ขอเชญินายกสมาคมสตวบาลแหั งประเทศไทย  บรรยายพิเศษในหัวขอ “การคาดการณธุรกิจอาหารสัตวในภูมิภาคและในประเทศไทย” ในวันพุธที่ 28 เมษายน 2564 เวลา 9.00-12.00 ผานระบบ Zoom ทมวีจิยจากสานักงานนวัตกรรมแหังชาต (ิองคการมหาชน ) หรอืสนช. ขอสมภาษณั นายกสมาคมสตวบาลั แหงประเทศไทยฯ ถึงความคิดเห็นในขอจากัด ปญหาและอุปสรรค ตลอดจนแนวทางการแกไข เพื่อสนับสนุนการพัฒนาธุรกิจนวัตกรรมในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคใตและภาคใตชายแดน โดยสัมภาษณผานทาง ZOOM ในวันที่ 13 พฤษภาคม 2564 คณะอนกรรมการตุนทนการผลุตสิกรุขอเชญนายศิภชุยักลยาัผแทนสมาคมส ูตวบาลแหั งประเทศไทยฯ  ประชุมคณะอนุกรรมการตนทุนการผลิตสุกร ครั้งที่ 2/2564 ในวันพฤหัสบดีที่ 13 พฤษภาคม 2564 ณ หองประชุมศูนยขอมูลเกษตรแหงชาติชั้น 3 อาคารศูนยปฏิบัติการเศรษฐกิจการเกษตร สำนักงาน เศรษฐกิจการเกษตร กรมปศสุตวั ขอใหสมาคมส ตวบาลแหั งประเทศไทยฯ เสนอชอพรื่อมประว ตัผิทูมี่ความรีความเชูยวชาญี่ ดานการผลิตสุกร อาหารสุกร การปรับปรุงพันธุสุกร การตลาด กฎหมาย สิ่งแวดลอมหรือดานอื่นๆ ที่เกี่ยวของและเปนประโยชนจำนวนไมเกิน 4 ทาน เพื่อรวมพิจารณาคัดเลือก เพื่อแตงตั้งเปนกรรมการ ผูทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการนโยบายพัฒนาสุกรและผลิตภัณฑ (Pig Board) แทนกรรมการชุดเดิม ที่หมดวาระ สงกลับยังกองสงเสริมและพัฒนาการปศุสัตวภายในวันที่ 28 พฤษภาคม 2564 ที่ประชุมฯ เห็นควรเสนอชื่อ นายชยานนทกฤตยาเชวง ผศ.ดร.เสกสม อาตมางกูร รศ.ดร.เนรมิตร สุขมณีและ ศ.ดร.ชัยภูมิบัญชาศักดิ์เพื่อรวมพิจารณาคัดเลือกเพื่อแตงตั้งเปนกรรมการผูทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการ นโยบายพัฒนาสุกรและผลิตภัณฑ (Pig Board) กรมปศุสัตวขอใหพิจารณาผูแทนเขารวมการประชุมเชิงปฏิบัติการออนไลนในหัวขอ OIE Virtual Regional Awareness Raising Workshop on Veterinary Workforce and VPPs in Asia and the Pacific ผานโปรแกรม ZOOM ในชวงเดือนมิถุนายน - กรกฎาคม 2564 ที่ประชุมฯเสนอรศ.ดร.เนรมิตร สุขมณี เปนผูแทนเขารวมการประชุม 8 9 10 11 12 13 14 47

ข  าว ประชาสัมพันธ ¢ÍàªÔÞËÇÁ»ÃЪØÁÇÔªÒ¡Òà ÊÑμÇÈÒÊμà  áË ‹ §ªÒμÔ ¤ÃÑé §·Õè 9 »ÃШӻ‚ 2563-2564 ÃÐËÇ‹Ò§Çѹ·Õè 23-26 ÁԶعÒ¹ 2564 ³ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂà·¤â¹âÅÂÕÊØùÒÃÕ 48

ข  าว ประชาสัมพันธ ¡ÃзÃǧà¡ÉμÃÏ Ê‹§ÁͺÇѤ«Õ¹»‡Í§¡Ñ¹ âäÅÑÁ»‚Ê¡Ô¹ 60,000 ⴍ Ê ãËŒ¡ÃÁ»ÈØÊÑμǏà¾×èͪ‹ÇÂàËÅ×Íà¡Éμáà ·Õèä´ŒÃѺ¼Å¡Ãзº ดร.เฉลิมชัย ศรีออน รัฐมนตรีวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนประธานพิธีสงมอบวัคซีน เพื่อชวยเหลือ เกษตรกรผูไดรับผลกระทบจากโรคลัมปสกิน ชุดแรก 60,000 โดส เพื่อควบคุมปองกันการระบาดของโรคลัมปสกิน และชวยเหล อเกษตรกรในพ ืนทื้ที่ไดี่รบความเดัอดรือนพรอมด วยนายประภ ตรั โพธสธนุรฐมนตรัชีวยวาการกระทรวงเกษตร และสหกรณและผบรูหารกระทรวงเกษตรฯิ โดยมีนายสตวแพทยัสรวศิธานโตีอธบดิ กรมปศ ีสุตวั กลาวรายงานนายสรเดชุ สมเปรม ินายสตวแพทยัเศรษฐเกยรตี ิกระจางวงษ นายสตวแพทยัชยวัฒนั โยธคลรองอธบดิ กรมปศ ีสุตวั 3 ทานและเจาหนาท ี่ ที่เกี่ยวของเขารวมใหการตอนรับ ณ บริเวณดานกักกันสัตวทาอากาศยานสุวรรณภูมิจังหวัดสมุทรปราการ 49

ข  าว ประชาสัมพันธ ¡Ô¨¡ÃÃÁâ¤Ã§¡ÒÃó礏»‡Í§¡Ñ¹¡ÒÃá¾Ã‹ÃкҴ âäÅÑÁ»‚ Ê¡Ô¹ ã¹â¤-¡Ãк×Í ¢Í§Ê¶ÒºÑ¹à¡ÉμáÃ㹨ѧËÇÑ´ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ นางสาวมนัญญา ไทยเศรษฐรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงเกษตรกรและสหกรณเปนประธานในพิธีเปดงาน “โครงการรณรงคโรคลัมปสกิน” (Lumpy Skin Disease) ณ ฟารมโคนายสนธยา โสระเวช ตำบลนาปาแซง อำเภอปทุมราชวงศาจังหวัดอำนาจเจริญ โดยมีนายทวีป บุตรโพธิ์ผูวาราชการจังหวัดอำนาจเจริญ กลาวตอนรับ ในการนี้ นายวิศิษฐศรีสุวรรณ อธิบดีกรมสงเสริมสหกรณนายธานินทรจุฑาทิพยชาติกุล ปศุสัตวจังหวัดอำนาจเจริญ กลาวรายงานสถานการณโรคฯ สหกรณจังหวัดอำนาจเจริญ ปศุสัตวอำเภอปทุมราชวงศาคณะกรรมการและสมาชิกกลุมเ กษตรกรผูเลี้ยงสัตวปทุมราชวงศา สหกรณนิคมนาหวาใหญจำกัด พรอมคณะขาราชการและแขกผูมีเกียรติใหการตอนรับ โดยรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณไดมอบสิ่งของเวชภัณฑ/ยาฆาแมลง ใหแกสมาชิกสหกรณ/ กลุมเกษตรกร พรอมทั้งไดรวมปลอยขบวนหนวยสัตวแพทยเคลื่อนที่รักษาพยาบาลสัตวปวย หนวยพนยาฆาเชื้อทำลาย เชื้อโรคและหนวยพนยากำจัดแมลง ใหแกโค กระบือของเกษตรกร ทั้งนี้สำนักงานปศุสัตวจังหวัดอำนาจเจริญไดจัด กิจกรรมอบรมประชาสัมพันธใหความรูความเขาใจเรื่อง โรคลัมปสกิน และการปองกันโรคผูนำชุมชน/หมูบานและ เกษตรกรผูเลี้ยงสัตว 50