การศึกษาส่วนประกอบของดอกต้อยติ่งฝรั่ง

โรงเรยี นเตรียมอุดมศกึ ษา

ขกอารงศดกึ อษกาสตวอ นยปตริ่งะฝกอรบั่ง

นายภาคภูมิ เดชไพศาล

ช้ันมัธยมศึกษาปท ่5ี หอ ง 336 เลขท3่ี 7
สงครผู สู อน ช่อื นายวชิ ัย ลิขติ พรรักษ

ตำแหนง ครชู ำนาญการ (คศ.2)
กลุมสาระการเรยี นรูวทิ ยาศาสตร

โรงเรยี นเตรียมอุดมศกึ ษา

ขกอารงศดกึ อษกาสตวอ นยปตริ่งะฝกอรบั่ง

นายภาคภูมิ เดชไพศาล

ช้ันมัธยมศึกษาปท ่5ี หอ ง 336 เลขท3่ี 7
สงครผู สู อน ช่อื นายวชิ ัย ลิขติ พรรักษ

ตำแหนง ครชู ำนาญการ (คศ.2)
กลุมสาระการเรยี นรูวทิ ยาศาสตร

1

คํานํา

รายงานเลมน้ีจัดทําข้�นเพ่ือเปนสวนหนึ่งของว�ชาช�วว�ทยาเพ่ือใหได
ศึกษาหาความรูในเร่�องสวนประกอบของดอกตอยติ่งฝร่ัง โดยไดศึกษา
จากตัวอยางดอกตอยต่ิงของจร�งผานการทดลองและจากการสังเกตุ
จง� ทําใหไดประสบการณตรงจากการทดลองในคร้ังนี้และไดความรู
ความเขาใจที่ชัดเจนมากข้น�

ผูจัดทําคาดหวังเปนอยางย่ิงวาการจัดทกเอกสารฉบับนี้จะมีขอมูล
ท่ีเปนประโยชนตอผูที่สนใจศึกษาสวนประกอบของดอกตอยต่ิงฝรั่ง และ
เพอื่ เผยตอยอดความรูในสวนประกอบของดอกตอยต่ิงฝร่ังเปนอยางดี

นายภาคภูมิ เดชไพศาล

1

2

สารบัญ

ขอ มลู ทั่วไป หนา
ขอ มลู เบ้ืองตนของโครงสรางดอก 3
ลักษณะสณั ฐานภายนอกและกายวภ� าคภายใน 7
บรรณานกุ รม 8
ภาคผนวก 13
14

2

3

ขอ มลู ทวั่ ไป

ช่อ� ว�ทยาศาสตร : Ruellia simplex C. Wright
วงศ : Acanthaceae (วงศห นวดปลาหมอ)
ช�อ่ พนื้ เมือง : ตอ ยตงิ่ ฝร่งั , ตอยติง่ เทศ, ฟาประทานพร, ตอยต่งิ นา้ํ ,
องั กาบฝรัง่ , ตนองั กาบ, เปาะแปะ
ชอ�่ สามัญ : Mexican Petunia, Britton’s Wild Petunia, Mexican Bluebell
ประเภทของพชื : ไมล มลุกอายหุ ลายป (perennial herb)
ถน่ิ กาํ เนดิ : เปนพืชพน้ื เมอื งของเม็กซ�โก คาร�เบียน และอเมร�กาใต
วธ� �การเพาะปลูก : ไดทั้งว�ธ�ปกชําและเพาะเมล็ด การปกชําถือวานาสนใจมาก
เพราะใชไดเกอื บทกุ สวน
สถานที่พบเจอ : มักจะพบเจอในพื้นท่ีท่ีมีภูมิอากาศเขตรอน และภูมิอากาศ
กึ่งเขตรอ น

สภาพแวดลอมท่เี หมาะสมและว�ธก� ารดแู ลรกั ษา :

- แสง-ตองการแสงในระดบั ปานกลาง-มาก สามารถปลูกในพน้ื ทแี่ ดดราํ ไร
ไปจนถงึ แดดเตม็ วันได
- น้ํา-ตองการน้าํ ในระดบั ปานกลาง-มาก ควรรดนํ้าประมาณ 3-4 ครัง้
ตอสปั ดาห
- ดนิ -เตบิ โตไดดีในดินรวนซยุ ทก่ี กั เก็บความช้�นไดดี

ลําตนตอยติง่ ฝรั่ง ขนสีขาว

ลําตน ตอ ยติ่งฝร่งั : ตนตอ ยต่ิง
เปนไมพ มุ เล็ก ลาํ ตน สูงประมาณ
45-60 เซนติเมตร มีขอปลอง
โปงพอง โคนปลองมีขนสีขาว

3

4

ใบตอ ยต่งิ ฝร่งั : เปน พืชใบเลี้ยงคู เนอื่ งจากเสนใบเร�ยงตัวกนั เปน แบบรางแห
เปน ใบเดี่ยวออกแบบตรงขาม รูปแถบแกมรูปขอบขนาน เสนใบเปนรองลึก
แผน ใบหนาสีเข�ยวเขม โคนใบสอบ ขอบใบเร�ยบ ปลายใบแหลม ใบเร�ยวยาว
10-15 ซม. กวา ง 1.5-3 ซม.

ดอกตอ ยต่งิ ฝร่ัง : มลี ักษณะเหมอื นรูปทรัมเปต(Trumpet-shaped) ดอกจะ
ออกเปนชอๆละประมาณ 2-3 ดอกหร�อบางกิ่งก็ออกเปนดอกเดี่ยว
(โดยในรปู ภาพจรง� จมแี คด อกเดย่ี ว)โดย 1 ดอกจะแยกเปน แฉก 5 แฉก ขนาด
3-4 เซนติเมตร กลีบดอกหยักยน มีทั้งสีมวงเขม ชมพู และขาว และจะมี
เกสรอยบู ร�เวณกลางดอก ดอกจะออกดอกตลอดทัง้ ป

(Solดitอarกyเดflยี่oวwer)

4

5

ผลตอ ยต่ิงฝรง่ั : ผลตอ ยตงิ่ ฝรงั่ จะเหมอื นกบั ผลของตอ ยตงิ่ เรย� กวา ฝก
ทม่ี ลี ักษณะทรงกระบอก และเร�ยวยาว ปลายท้ังสองดานแหลม ขนาดฝก
ประมาณ 2-3 มลิ ลเิ มตร ยาวประมาณ 2-3 เซนตเิ มตร ฝก ออ นมเี ปลอื กฝก
สเี ข�ยว แลว คอ ยๆเปลย่ี นเปน สนี าํ้ ตาล และสดี าํ เมอ่ื แกเ ตม็ ที่ ฝก แกม เี ปลอื กฝก
สีดํา มีรองฝกแบงออกเปน 2 ซ�ก ดานในมีเมล็ด 8-15 เมล็ด ทั้งน้ี ฝกแก
เม่อื ถกู นาํ้ หรอ� สมั ผสั ความชน้� กจ็ ะปรแ� ตกออกเปน 2 ซก� ตามรอ งแบง แกนฝก

เมล็ดตอยต่ิงฝร่ัง : เมล็ดของตอยติ่งฝรั่งจะเหมือนกับเมล็ดของตอยต่ิง
มีลักษณะกลมแบนคลายเหร�ยญบาท และมีจํานวน 8-15 ในฝก เมล็ดมี
ลักษณะแบน คลายเหร�ยญบาท และมีขนยาวขนาดเล็ก (ตาเปลามองไมเห็น)
เมอ่ื นําเมลด็ มาแชน ํา้ จะปรแ� ตกอยางรวดเร็ว และมีเสียงดัง

5

6

รากตอยติง่ ฝรง่ั : รากของพืชชนิดน้ีเปนรากฝอย ซง�่ มลี กั ษณะเปน รากที่มี
ลักษณะเปน เสน เลก็ ๆ มากมาย ไมม รี ากใดเปน รากหลกั ขนาดโตสมา่ํ เสมอกนั
ไมเ ร�ยวเล็กลงทป่ี ลาย

ประโยชนทว่ั ไปและสรรพคณุ ของตอ ยตง่ิ ฝรง่ั
- ปลูกเปน ไมดอกประดบั เน่ืองดว ยดูแลงาย ใหด อกเกง และมีสีสันสวย
- รากใชเปนยารกั ษาโรคไอกรน เปนยาขบั เลอื ด ชวยดับพษิ ในรา งกาย
- ใบใชเปนยาถายพยาธ� ใชพอกแกอาการปวดเม่ือยกลามเนื้อ เมล็ด ใช
พอกแผลเร้อ� รัง ชว ยสมานบาดแผล
- ใบสดใชผสมเปน ยาพอกแผลเร�้อรังและพอกดูดฝหนอง

6

7

ขอ มูลเบือ้ งตน ของโครงสรา งดอก

ดอกเปน ดอกครบสวนมั้ย?

- เปน ดอกครบสวน เนื่องจากมีโครงสรางของ เกสรเพศผู เกสรเพศเมีย
กลีบดอก และกลีบเลี้ยง ดังน้ันตอยติ่งฝร่ังจ�งเปน “ดอกสมบูรณเพศ
(Perfect)”

เปน ดอกเดีย่ วหรือดอกชอ ?

- เปนทงั้ ดอกเดย่ี วและดอกชอ โดยดอกจะออกเปน ชอ ๆละประมาณ 2-3 ดอก
หรอ� บางกง่ิ กอ็ อกเปนดอกเดี่ยว

(Solดitอarกyเดflยี่oวwer)

7

8

ดอกมสี มมาตรแบบใด?

-เปนดอกที่มีสมมาตรแบบรัศมี กลีบดอกท่ีมีลักษณะและขนาดใกลเคียง
กันมากและหากผาหร�อแบงดอกน้ีตามแนวต้ังผานศูนยกลางของดอก
ใหไดส องสวนทีเ่ หมอื นกนั มากกวาหน่งึ ครั้งข�้นไป

ดอกมีชนดิ รังไขแบบใด?

-มีชนิดรังไขแบบ Superior Ovary คือ มีตําแหนงของรังไขสูงกวา
ฐานรองดอก ดังนั้นแลวดอกชนิดน้ีจ�งเปน Hypogenous flower คือ
ดอกท่มี รี งั ไขอ ยูเ หนือฐานรองดอก

ลักษณะสัณฐานภายนอกและกายวิภาคภายใน

1. กานดอก/กา นดอกยอ ย : มกี ารแตกกงิ่ กา นนอ ย เมอื่ แตกกา นเปน กา น
ยอ ยๆจะมขี อ ปลอ ง ผวิ นอกเรย� บ มขี นปกคลมุ ทขี่ อ และจะมสี เี ขม โทนมว ง

สเี ขม โทนมวง
ผิวนอกเรย� บ

ขนปกคลุมท่ีขอ

8

9

2. ฐานรองดอก : เมอื่ ทาํ การผา กลบี เลยี้ ง จะเหน็ ฐานรองดอกอยขู า งใน

ฐ(Rาeนcรeอpงtaดcอleก)

3. กลบี เลย้ี ง(Sepals) : มขี นปกคลมุ เปน กลบี ดอกชนดิ Gamosepalous/
Symsepalous เนื่องจากมีท้ังสวนที่เช�่อมกัน (Calyx tube) และสวนท่ี
แยกออกจากกนั (Calyx lobe)

Calyx lobe
Calyx tube

*เม่อื กลีบเล้ยี งเรย� งตัวกนั เปนวง เร�ยกวา Calyx*

9

10

4. กลีบดอก(Petals) : มีท้ังหมด 5 กลีบ รูปคลายทรัมเปต เปน
กลบี ดอกชนิด Gamopetalous/Sympetalous เนื่องจากมีท้ังสวน
ท่เี ช�่อมกนั (Corolla tube) และสว นทแี่ ยกออกจากกนั (Corolla lobe)

Cloorboella

*เม่ือกลีบดอกเรย� งตัวกันเปน วง Corolla tube
เรย� กวา Corolla*

5. เกสรเพศผู(Stamen) : มีจํานวน 4 อันกานสีขาว มีจํานวนส้ัน 2อัน
และยาว2อัน อยูบร�เวณกลางดอก จะเห็นเฉพาะเม่ือผาออกเทานั้น

เกสรเพศผทู ี่ยาวกวา

เกสรเพศผูท ส่ี ัน้ กวา

*เมื่อเกสรเพศผเู ร�ยงตวั กนั เปนวง เร�ยกวาAndroecium*

10

11

6. เกสรเพศเมีย : เกสรเพศเมยี สีขาว จํานวน 1อัน ยาวกวาเกสรเพศผู
4 อนั ท่เี หลือ

ยอด(เSกtสigรmเพaศ) เมยี

กา นชเู(กStสyรleเพ) ศเมยี

*เมอ่ื เกสรเพศเมียเร�ยงตวั กนั เปน วง เรย� กวา Gynoecium*
*รปู สัณฐานภายนอก*

กลีบเลีย้ ง กลีบดอก
(Sepal) (Petal)

11

*รปู สัณฐานภายใน* 12

กลีบดอก(Petal) ยอด(เSกtสigรmเพaศ) เมยี
กา นชูเ(กStสyรleเพ) ศเมีย
ยอด(Aเกnสthรeเพr) ศผู
กา น(Fชilูเaกmสeรnเพt)ศผู ก(ลSeีบpเลaี้ยl)ง
(Pกeา dนuดnอclกe)

ฐานรองดอก
(Receptacle)

(Pกeา dนuดnอclกe)

(Oรvงั aไขry )

12

13

บรรณานกุ รม :

https://www.nonghan.ac.th/garden/pages/page10.html
https://youtu.be/c1Yr7COe4GI
http://research.npru.ac.th/npruherb/npru-herb-detail.php?val=35
0ht2tp-2s0:/1/6w&wdawte.b=l1o0g&gagnrogu.cpo=m14/&mg/bvlioegw=d2i1ary.php?id=bite25&month=
https://www.baanlaesuan.com/plants/perennial/138290.html
https://www.dnp.go.th/botany/mplant/index.aspx
https://kaset.today/ดอกไม/ ฟาประทานพร/
https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/2/3/2397
0htDtpFEs4:/7/ApBl7a4nt6s1o%fh7aDw#adiei.oscrgrip/tdioentail/%7B8825B1AD-72EF-4125-97A5-
http://nwk.ac.th/botanical/showdetail.php?id=000051
http://www.sc.chula.ac.th/thaiplants/flowers/pages/Ruellia.htm
hdtbtp=s6:/10/0a1ri0t.k&pcroud.aec_.tthy/paep=20/1local/nu=pages&page_id=1623&code_
https://www.stub.or.th

13

14

ภาคผนวก

คลิปวิดีโอประกอบ

URL : https://youtu.be/1FBdZoqeZ1w

หมายเหตุ : คลิปวิดีโอมีความยาวมากกว่า 3 นาที เนื่องจาก ข้อมูลในเว็บไซต์
ของดอกต้อยติ่งฝรั่งนั้นมีไม่มากเท่าดอกชนิดอื่น เช่น กุหลาบ ชบา และบาง
เว็บไซต์มีข้อมูลที่ขัดแย้งไม่ตรงกัน เช่น ชื่อวิทยาศาสตร์ และความสูง ทางนักเรียน
ผู้จัดทำ จึงพยายามรวบรวมข้อมูลให้ได้มากที่สุด เพื่อทำเป็นคลิปวิดีโอที่มีเนื้อหา
ครบถ้วนสมบูรณ์มากที่สุดซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่ต้องการศึกษาดอกต้อยติ่งฝรั่ง

ที่มีเวลาจำกัดแต่ต้องการเนื้อหาที่ละเอียด

14

15

ภาคผนวก

หน้าจอจากคลิปวิดีโอ

จะอธิบายข้อมูล และลักษณะทั่วไปของต้น จากรูป จะอธิบายลักษณะสัณฐานภายนอก
ต้อยติ่งฝรั่ง เช่น ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ลักษณะ และกายวิภาคภายใน เช่น ลักษณะก้าน
ราก ลำต้น ดอก เป็นต้น ดอก ลักษณะกลีบเลี้ยง ลักษณะเกสรเพศผู้
ลักษณะเกสรเพศเมีย เป็นต้น แต่จะยังไม่
ลงมือผ่า

เป็นการอธิบายลักษณะสัณฐานภายนอกและ มีการแสดงรูปภาพจากการผ่าจริง
กายวิภาคภายในเช่นกัน แต่จะลงมือผ่าจริง มีการบ่งบอกชื่อโครงสร้างต่างๆของดอก
ต้อยติ่งฝรั่ง

15