วิชวิาชีวิ ชี ตวิกับสัง สั คมไทย รหัสวิชวิา 30000-1501 หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) พุทธศักราช 2563 หน่วยที่ 3 หลักธรรมาภิบาล ครูตะวัน ชัยรัต กลุ่มลุ่วิชวิาสังสัคมศึกษา แผนกวิชวิาสามัญมัสัมสัพันพัธ์ วิทยาลัยสารพัดช่างเชียงใหม่
หน่วยที่ 3 หลักธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาล หรือการบริหารบ้านเมืองที่ดี หลักธรรมรัฐ (GOOD GOVERNANCE) การปกครอง ที่เป็นธรรมไม่ใช่แนวความคิดใหม่ที่เกิดขึ้นในสังคม เป็นการสั่งสมความรู้ที่เป็นวัฒนธรรมในการอยู่ร่วมกัน เป็นสังคมของมนุษย์ เป็นหลักการอยู่ร่วมกันในบ้าน เมืองและสังคมอย่างสงบสุข รูปภาพ : หลักธรรมาภิบาล วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
1. ความหมายของหลักธรรมาภิบาล ธรรมาภิบาล (GOOD GOVERNANCE) หมายถึง แนวคิดเกี่ยวกับการบริหารกิจการบ้านเมือง ที่ดี มีพื้นฐานมาจากความร่วมมือของสถาบันทั้งภาครัฐ และภาคเอกชน รวมถึงภาคประชาสังคมที่จะช่วย พัฒนาองค์กร และสังคมทั้งระบบให้มีคุณภาพ และมีประสิทธิภาพ โดยยึดหลัก 6 ประการ คือ หลักนิติธรรม หลักคุณธรรม หลักความโปร่งใส หลักการมีส่วนร่วม หลักความรับผิดชอบ และหลักความคุ้มค่า ถือเป็นหลักการบริหารที่สำ คัญ ของนักปกครอง ผู้บริหารทุกระดับ ที่สามารถนำ ไปเป็น แนวทางในการบริหารจัดการองค์กรของตนให้มี ประสิทธิภาพและก้าวไปสู่ความสำ เร็จพร้อมๆ กัน รูปภาพ : องค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาล วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
2. ความสำ คัญของหลักธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาล ประกอบด้วยแนวทางปฏิบัติ สำ คัญ 3 ด้านดังนี้ 1. การปฏิบัติต่อพนักงาน 2. การปฏิบัติต่อผู้บริโภค 3. การปฏิบัติด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม 1.การปฏิบัติต่อพนักงาน ควรคำ นึงโดยใช้หลัก ธรรมาภิบาลในด้าน ค่าจ้าง ค่าตอบแทน สวัสดิการ การขึ้นเงินเดือน ผลประโยชน์ที่ควรได้รับการพยาบาล สุขอนามัย การพัฒนาความรู้และอาชีพ เป็นต้น รูปภาพ : การปฏิบัติต่อพนักงานด้วยการส่งเสริมสนับสนุนให้มีความก้าวหน้า วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
2. การปฏิบัติต่อผู้บริโภค โดยคำ นึงถึง สุขอนามัย การควบคุมการผลิต คุณภาพมาตรฐาน ลักษณะสินค้า ราคา เป็นต้น รูปภาพ : สินค้าที่มีมาตรฐานรับรองเป็นการปฏิบัติต่อผู้บริโภคที่ดี 3. การปฏิบัติด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม โดยคำ นึงการดูแลสภาพแวดล้อม มลภาวะเป็นพิษ การกำ จัดของเสีย การทำ ลายเชื้อโรค ระบบน้ำ ระบบอากาศ ต่อชุมชน แหล่งโรงงานอุตสาหกรรม การเสียภาษี การเรียกเก็บในอัตราที่ถูกต้อง เป็นต้น รูปภาพ : การปฏิบัติต่อสิ่งแวดล้อมด้วยการปลูกต้นไม้ วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
3. องค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาล มีองค์ประกอบที่สำ คัญ 6 ประการ ดังนี้ 1. หลักนิติธรรม 2. หลักคุณธรรม 3. หลักความโปร่งใส 4. หลักความมีส่วนร่วม 5. หลักความรับผิดชอบ 6. หลักความคุ้มค่า 1. หลักนิติธรรม คือ การตรากฎหมาย กฎ ระเบียบ ข้อบังคับและกติกาต่างๆ ให้ทันสมัย และเป็นธรรม ตลอดจนเป็นที่ยอมรับของสังคม และสมาชิก โดยมีการยินยอมพร้อมใจและถือปฏิบัติ ร่วมกันอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม กล่าวสรุปคือ สถาปนาการปกครองภายใต้กฎหมาย มิใช่กระทำ กัน ตามอำ เภอใจหรืออำ นาจของบุคคล รูปภาพ : หลักนิติธรรมว่าด้วยเรื่องกฎหมาย วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
2. หลักคุณธรรม คือ การยึดถือและเชื่อมั่น ในความถูกต้องดีงาม โดยการรณรงค์เพื่อสร้างค่านิยม ที่ดีงามให้ผู้ปฏิบัติงานในองค์กรหรือสมาชิกของสังคม ถือปฏิบัติ ได้แก่ ความซื่อสัตย์ สุจริต ความเสียสละ ความอดทน ขยันหมั่นเพียร ความมีระเบียบวินัย 3. หลักความโปร่งใส คือ การทำ ให้สังคมไทย เป็นสังคมที่เปิดเผยข้อมูลข่าวสารอย่างตรงไปตรงมา และสามารถตรวจสอบความถูกต้องได้โดยการปรับปรุง ระบบและกลไกการทำ งานขององค์กรให้มีความโปร่งใส มีการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารหรือเปิดให้ประชาชน เข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้สะดวก ตลอดจนมีระบบ หรือกระบวนการตรวจสอบและประเมินผลที่มี ประสิทธิภาพ ซึ่งจะเป็นการสร้างความไว้วางใจ ซึ่งกันและกัน และช่วยให้การทำ งานของภาครัฐ และภาคเอกชนปลอดจากการทุจริตคอร์รัปชัน รูปภาพ : การปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อตรงไม่รับสินบน วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
4. หลักความมีส่วนร่วม คือ การทำ ให้สังคมไทย เป็นสังคมที่ประชาชนมีส่วนร่วมรับรู้และร่วมเสนอ ความเห็นในการตัดสินใจสำ คัญๆของสังคม โดยเปิด โอกาสให้ประชาชนมีช่องทางในการเข้ามามีส่วนร่วม ได้แก่ การประชาพิจารณ์ การแสดงความคิดเห็น การแสดงประชามติหรืออื่นๆ และขจัดการผูกขาด ทั้งโดยภาครัฐหรือโดยภาคธุรกิจเอกชน ซึ่งจะช่วยให้ เกิดความสามัคคี และความร่วมมือกันระหว่างภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน 5. หลักความรับผิดชอบ คือ ผู้นำ ผู้บริหาร ข้าราชการ ต้องตั้งใจปฏิบัติภารกิจตามหน้าที่อย่างเต็ม กำ ลังความสามารถ โดยมุ่งให้บริการแก่ผู้มารับบริการ เพื่ออำ นวยความสะดวกต่างๆ มีความรับผิดชอบต่อ ความบกพร่องในหน้าที่การงานที่ตนรับผิดชอบอยู่ และพร้อมที่จะปรับปรุงแก้ไขได้ทันท่วงที รูปภาพ : การปฏิบัติต่อหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายอย่างเต็มกำ ลังความสามารถ วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
6. หลักความคุ้มค่า คือ ผู้นำ ผู้บริหาร ตระหนัก ว่ามีทรัพยากรค่อนข้างจำ กัด ดังนั้นในการบริหาร จัดการจำ เป็นจะต้องยึดหลักความประหยัดและความ คุ้มค่า ซึ่งจำ เป็นต้องตั้งจุดมุ่งหมายไปที่ผู้รับบริการหรือ ประชาชนโดยส่วนรวม รูปภาพ : การประหยัดทรัพยากร ปิดสวิทซ์เครื่องใช้ไฟฟ้าทุกครั้งหลังเลิกใช้งาน วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
หลักธรรมาภิบาลของประเทศในการบริหารที่ดี 1. ประสิทธิภาพ หมายถึง การปฏิบัติงาน ต้องใช้ทรัพยากรอย่างประหยัดต้นทุน เสร็จตาม กำ หนดระยะเวลา ภายในคุณภาพที่กำ หนดไว้ เกิดผลิตผลที่คุ้มค่าต่อการลงทุนและเกิดประโยชน์ สูงสุดต่อส่วนรวม ปัจจัยของประสิทธิภาพ จะมีอยู่ 3 อย่าง ได้แก่ ค่าใช้จ่าย เวลา และคุณภาพ ทั้งนี้ต้องมีการลดขั้นตอนและระยะเวลาในการปฏิบัติ งาน เพื่ออำ นวยความสะดวกและลดภาระค่าใช้จ่าย ตลอดจนยกเลิกภารกิจที่ล้าสมัยและไม่มีความจำ เป็น รูปภาพ : กระบวนการเพิ่มประสิทธิภาพการทำ งาน วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
2. ประสิทธิผล หมายถึง การปฏิบัติงานต้องมี วิสัยทัศน์เชิงยุทธศาสตร์เพื่อตอบสนองความต้องการ ของผู้รับบริการ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่าย ปฏิบัติ หน้าที่ตามพันธกิจให้บรรลุวัตถุประสงค์ขององค์กร มี การวางเป้าหมายการปฏิบัติงานที่ชัดเจนและอยู่ใน ระดับที่ตอบสนองต่อความคาดหวังของผู้รับบริการ สร้างกระบวนการปฏิบัติงานอย่างเป็นระบบ และมี มาตรฐาน มีการจัดการความเสี่ยงและมุ่งเน้นผลการ ปฏิบัติงานเป็นเลิศ มีการติดตามประเมินผลและพัฒนา ปรับปรุงการปฏิบัติงานให้ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง ประสิทธิผล คือ การทำ งานให้บรรลุเป้าหมาย ในคุณภาพและปริมาณที่ต้องการ ซึ่งหมายถึง ผลสำ เร็จ หรือการทำ งานให้บรรลุเป้าหมาย ในเชิง คุณภาพ เชิงปริมาณ หรือทำ ตามเป้าหมายที่กำ หนดไว้ เป้าหมายที่ใช้วัดประสิทธิผลก็มีอยู่ 2 อย่าง ได้แก่ เป้า หมายเชิงปริมาณ และ เป้าหมายเชิงคุณภาพ รูปภาพ : ความหมายของคำ ว่าประสิทธิภาพ และประสิทธิผล วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
3. การตอบสนอง หมายถึง การปฏิบัติงาน สามารถให้บริการได้อย่างมีคุณภาพ และดำ เนินการ แล้วเสร็จในระยะเวลาที่กำ หนด สร้างความเชื่อมั่น ไว้วางใจ รวมถึงตอบสนองตามความคาดหวัง ความ ต้องการของผู้รับบริการและผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียที่มี ความหลากหลาย มีความแตกต่างกันได้อย่างเหมาะสม 4. ภาระรับผิดชอบ/สามารถตรวจสอบได้ หมายถึง การปฏิบัติงานต้องสามารถตอบคำ ถามและ ชี้แจงได้เมื่อมีข้อสงสัย รวมทั้งต้องมีการจัดวางระบบ การรายงานความก้าวหน้าและผลสัมฤทธิ์เป้าหมาย ที่กำ หนดไว้ต่อสาธารณะเพื่อประโยชน์ในการตรวจ สอบและการให้คุณให้โทษ ตลอดจนมีการจัดเตรียม ระบบการแก้ไขหรือบรรเทาปัญหา หรือผลกระทบใดๆ ที่อาจจะเกิดขึ้น รูปภาพ : การปฏิบัติหน้าที่รับผิดชอบอย่างเต็มกำ ลังความสามารถ วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
5. เปิดเผย/โปร่งใส หมายถึง การปฏิบัติงาน ต้องปฏิบัติงานด้วยความซื่อสัตย์สุจริต ตรงไปตรงมา รวมทั้งต้องการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารที่จำ เป็นและเชื่อ ถือได้ให้ประชาชนได้รับทราบอย่างสม่ำ เสมอ ตลอดจน วางระบบให้การเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร ดังกล่าวเป็นไปโดยง่าย 6. หลักนิติธรรม หมายถึง การปฏิบัติงาน ต้องใช้อำ นาจของกฎหมาย กฎระเบียบ ข้อบังคับ ในการปฏิบัติงานอย่างเคร่งครัด ด้วยความเป็นธรรมไม่ เลือกปฏิบัติ และคำ นึงถึงสิทธิเสรีภาพของผู้รับบริการ หรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียฝ่ายต่างๆ รูปภาพ : การปฏิบัติหน้าที่ด้วยความโปร่งใส วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
7. ความเสมอภาค หมายถึง การปฏิบัติงาน ต้องให้บริการอย่างเท่าเทียมกันไม่มีการแบ่งแยก เพศ อายุ เชื้อชาติ ศาสนา ภาษา สภาพทางกายภาพหรือ สุขภาพ สถานะของบุคคล ฐานะทางเศรษฐกิจและ สังคม ความเชื่อทางศาสนา การศึกษา อีกทั้งยังต้อง คำ นึงถึงโอกาสความเท่าเทียมกันของการเข้าถึงบริการ สาธารณะของกลุ่มบุคคล ผู้ด้อยโอกาสในสังคมด้วย 8. การมีส่วนร่วม/การพยายามแสวงหา ฉันทามติ หมายถึง การปฏิบัติงานต้องรับฟังความคิด เห็นของผู้รับบริการ รวมทั้งเปิดโอกาสให้มีส่วนร่วมใน การรับรู้ เรียนรู้ ทำ ความเข้าใจ ร่วมแสดงทัศนะ ร่วม เสนอปัญญา ประเด็นที่สำ คัญที่เกี่ยวข้อง ร่วมคิดแก้ไข ปัญหา ร่วมในกระบวนการตัดสินใจและการดำ เนินงาน ร่วมตรวจสอบผลการปฏิบัติงาน ทั้งนี้ต้องมีความ พยายามในการแสวงหาฉันทามติหรือข้อตกลงร่วมกัน ระหว่างกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย โดยเฉพาะกลุ่มที่ได้รับ ผลกระทบโดยตรงจะต้องไม่มีข้อคัดค้านที่หาข้อยุติไม่ ได้ในประเด็นสำ คัญ รูปภาพ : การมีส่วนร่วม วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
9. การกระจายอำ นาจ หมายถึง การปฏิบัติงาน ควรมีการมอบอำ นาจและการความรับผิดชอบในการ ตัดสินใจและการดำ เนินการให้แก่ผู้ปฏิบัติงานในระดับ ต่างๆ ได้อย่างเหมาะสม รวมทั้งมีการโอนถ่ายบทบาท และภารกิจให้แก่องค์การอื่นๆ ในสังคม 10. คุณธรรม/จริยธรรม หมายถึง การปฏิบัติ งานต้องมีจิตสำ นึกความรับผิดชอบในการปฏิบัติหน้าที่ ให้เป็นไปอย่างมีศีลธรรม คุณธรรม และตรงตามความ คาดหวังของสังคม รวมทั้งยึดมั่นในค่านิยมหลักของ มาตรฐานจริยธรรมสำ หรับผู้ดำ รงตำ แหน่งทางการเมือง และเจ้าหน้าที่ของรัฐประมวลจริยธรรม รูปภาพ : การบริหารงานแบบกระจายอำ นาจ วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
ประโยชน์ของหลักธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาล เป็นสิ่งจำ เป็นสำ หรับทุก องค์กร ทำ ให้การบริหารงานภายในองค์กรเป็นไปอย่าง มีประสิทธิภาพ 1. ระบบการบริหารจัดการที่ดี การบริหารงาน ภายในองค์กรทำ ให้บุคลากรทุกคน มีส่วนร่วมแสดง ความคิดเห็น มีสิทธิและเสรีภาพที่ได้รับการคุ้มครอง โดยเท่าเทียมกันจาก ผู้บังคับบัญชา โดยยึดหลัก คุณธรรมทางสายกลางในการปฏิบัติงาน 2. การบริหารจัดการที่โปร่งใส ความโปร่งใส เป็นหัวใจสำ คัญมากอย่างหนึ่งของหลักธรรมาภิบาล ช่วยให้บุคลากรทั้งภายในและภายนอกสามารถตรวจ สอบซึ่งกันและกันได้ รูปภาพ : การบริหารจัดการที่ดีและโปร่งใส วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501
3. ได้รับการยอมรับและน่าเชื่อถือ การใช้หลัก ธรรมาภิบาลในการปกครอง ทำ ให้บุคคลภายนอกเกิด ความเลื่อมใส ศรัทธา เชื่อถือในการบริหารจัดการของ องค์กร 4. ได้รับประสิทธิภาพสูงสุดในการทำ งาน บุคลากรมีความสุข มีคุณภาพ นำ หลักธรรมาภิบาลมา ใช้ในการบริหารงานอย่างเคร่งครัด จะทำ ให้บุคลากร ทุกคนมีความสุขจากการปฏิบัติงานและให้ความเป็น ธรรมเท่าเทียมกันทุกคน ส่งผลให้มีความสุขในการ ทำ งาน รูปภาพ : การปฏิบัติงานที่มีประสิทธิภาพ วิชาชีวิตกับสังคมไทย 30000-1501