หน่วยที่ 1 การใช้ภาษาไทยในการสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ ความหมายของการสื่อสาร ในชีวิตประจำ วันของมนุษย์จำ เป็นต้องมีการติดต่อ สื่อสารกับบุคคลอื่น เพื่อให้เกิดสัมพันธภาพที่ดี และรับรู้ ข่าวสาร ความเป็นไปในสังคม โดยใช้สัญลักษณ์ คือ ภาษา เป็นสื่อกลางในการทำ ความเข้าใจ การสื่อสาร หมายถึง การติดต่อระหว่างมนุษย์ด้วย วิธีการต่างๆ อันจะทำ ให้อีกฝ่ายเกิดการเข้าใจ รับรู้ และ เกิดปฏิกิริยาตอบสนอง โดยใช้ภาษาในการสื่อความหมาย ภาษาที่ใช้ได้แก่ ภาษาถ้อยคำ ภาษาเขียน กิริยาท่าทาง สัญลักษณ์ต่างๆ การสื่อสารจะประสบผลสำ เร็จได้ก็ต่อเมื่อ เกิดการตอบสนองขึ้น วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
องค์ประกอบในการสื่อสาร ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ดังนี้ 1. ผู้ส่งสาร คือ ผู้สร้างเรื่องราวเพื่อให้อีกฝ่าย รับรู้เรื่องราวที่ต้องการสื่อสาร ผู้ส่งสาร ได้แก่ ผู้พูด ผู้เขียน ผู้แสดง 2. สาร คือ เรื่องราวที่สร้างขึ้นเพื่อใช้ในการสื่อ ความหมาย อาจจะปรากฏในรูปของถ้อยคำ ภาษา เขียน รูปภาพ สัญลักษณ์ ตลอดจนกิริยาท่าทางต่างๆ 3. สื่อ คือ ช่องทางหรือตัวกลางในการนำ พาสาร จากผู้ส่งสารไปถึงยังผู้รับสาร สื่อมี 2 ประเภท คือ - สื่อธรรมชาติ เช่น อากาศ แสงสว่าง - สื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น โทรทัศน์ วิทยุ อินเทอร์เน็ต ไมโครโฟน 4. ผู้รับสาร คือ จุดหมายปลายทางที่สารจะ เดินทางไปถึง ผู้รับสาร ได้แก่ ผู้ฟัง ผู้อ่าน ผู้ชม วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
ชนิดของภาษา สามารถแบ่งออกได้ 2 ชนิด ดังนี้ 1. วัจนภาษา หมายถึง ภาษาถ้อยคำ ได้แก่ คำ พูดหรือตัวอักษรที่ผู้ส่งสารใช้สื่อสารกับผู้รับสาร 2. อวัจนภาษา หมายถึง ภาษาที่ไม่ใช่ถ้อยคำ แต่แสดงออกด้วย กิริยาท่าทาง สีหน้า การแต่งกาย ตลอดจนสัญลักษณ์ต่างๆ วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 ระดับของภาษา สังคมไทยประกอบด้วยบุคคลหลายสถานภาพ ทั้งพระมหากษัตริย์ พระภิกษุสงฆ์ และสามัญชน การใช้ภาษาจึงจำ เป็นต้องมีการแบ่งระดับของภาษา เพื่อให้ใช้ภาษาในการสื่อสารได้อย่างถูกต้อง เหมาะสม กับกาลเทศะ บุคคล และโอกาส โดยสามารถแบ่งออก ได้ 3 ระดับ ดังนี้ 1. ภาษาระดับไม่เป็นพิธีการ / ภาษาระดับ สนทนา / ภาษาปาก คือ ภาษาที่นิยมใช้ในการติดต่อ สื่อสารในชีวิตประจำ วัน ใช้กับบุคคลที่มีความสนิทสนม คุ้นเคยกัน อาจจะมีคำ ไม่สุภาพ คำ หยาบ ภาษาท้องถิ่น หรือ คำ สแลงปะปนอยู่ 2. ภาษาระดับกึ่งพิธีการ คือ ภาษาที่ใช้ใน โอกาสที่สนทนากับบุคคลที่ไม่คุ้นเคยกัน หรือการ สนทนาที่มีสุภาพสตรีร่วมอยู่ด้วย หรืออาจใช้ในการ เขียนสารคดี โฆษณา ประชาสัมพันธ์ 3. ภาษาระดับพิธีการ คือ ภาษาที่ใช้ในโอกาส ที่เป็นพิธีการ ใช้ในการติดต่อราชการ หรือการเขียน จดหมายราชการ เพราะต้องการความถูกต้องเป็น ระเบียบแบบแผน
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 ตัวอย่างการใช้ภาษาในแต่ละระดับ ตัวอย่างระดับภาษา
การใช้ถ้อยคำ ในการสื่อสาร คำ หมายถึง ส่วนที่เล็กที่สุดในภาษาไทยที่มี ความหมายใช้ตามลำ พังเพื่อการสื่อสารได้ เป็นข้อความ ก็ได้ คำ ที่ใช้สื่อสารต้องมีความหมาย อาจจะเป็นความ หมายโดยตรงตามตัว ความหมายอุปมา ความหมาย คล้ายกัน ความหมายตรงกันข้าม ความหมายกว้าง ความหมายแคบ ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ของการสื่อสาร ดังตัวอย่างต่อไปนี้ 1. ความหมายโดยตรง หมายถึง ความหมาย ตามพจนานุกรม เช่น * ปาก หมายถึง อวัยวะสำ หรับรับประทาน อาหาร และเปล่งเสียง * หวาน หมายถึง รสชาติอย่างน้ำ ตาล * หมู หมายถึง สัตว์สี่เท้า จมูกกลม หางสั้น ผิวหนังมีสีชมพู นิยมเลี้ยงเป็นอาหาร * แดง หมายถึง สีอย่างเลือด วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
2. ความหมายอุปมา หมายถึง ความหมาย เปรียบเทียบ เช่น * ปากหวาน หมายถึง พูดจาไพเราะ * หมู หมายถึง ง่าย เช่น งานหมูๆ * แดง หมายถึง เปิดเผยออกมา เช่น เรื่องทุจริต ของเขาแดงขึ้น 3. ความหมายคล้ายกัน หมายถึง ความหมาย ใกล้เคียงกัน หรือเป็นไปในทำ นองเดียวกัน เช่น * โชย (ส่งกลิ่นมาระยะไกล) * ฟุ้ง (ส่งกลิ่นกระจายไปในอากาศ) * ครึกโครม (เสียงดังชวนให้ตื่นเต้น) * ครื้นเครง (ดังด้วยความสนุกสนาน) * แบบบาง (ผอมและบาง) * บอบบาง (เล็กบางและเจ็บป่วยง่าย) วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
4. ความหมายตรงข้าม หมายถึง ความหมาย ตรงข้ามกัน เช่น * หน้า-หลัง * ซ้าย-ขวา * ดี-ชั่ว * หอม-เหม็น * ต้น-ปลาย * ขาว-ดำ * อ้วน-ผอม * โง่-ฉลาด * น่ารัก-น่าเกลียด 5. ความหมายกว้าง-แคบ หมายถึง ความหมาย กินความมากกว่า หรือครอบคลุมคำ อื่น เช่น วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
6. ความหมายนัยประหวัด หมายถึง ความหมายที่โยงถึงบางสิ่งบางอย่างที่เกี่ยวเนื่องกับ คำ นั้น เช่น * สีดำ จิตประหวัดถึง ความทุกข์ ความเศร้า * สีขาว จิตประหวัดถึง ความบริสุทธิ์ ความดี ความสะอาด * น้ำ จิตประหวัดถึง ความอุดมสมบูรณ์ ความเย็น ความชุ่มชื้น 7. ความหมายหลายนัย หมายถึง ความหมาย ที่ขึ้นอยู่กับบริบท เช่น * ขัน หมายถึง - ภาชนะสำ หรับตักน้ำ - ทำ ให้ตึงหรือแน่นด้วยวิธีหมุนกวดเร่งเข้าไป - อาการร้องเป็นเสียงอย่างหนึ่งของไก่ - หัวเราะ นึกอยากหัวเราะ น่าหัวเราะ * ขัด หมายถึง - ฝ่าฝืน (ขัดขืน) - ไม่คล่อง (ติดขัด , ขัดสน) - ไม่ลงรอยกัน (ขัดแย้ง) วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
8. ความหมายเหมือนกัน หมายถึง ความหมาย เดียวกันแต่มีคำ ใช้ได้หลายคำ คล้ายคำ พ้องความหมาย เช่น * นก มีคำ ดังนี้ ปักษา วิหค สกุณา บุหรง ฯลฯ คำ ที่มีความหมายเหมือนกันแต่ใช้แทนกันไม่ได้ ทุกกรณี เช่น * บุรุษสรรพนามที่ 1 : ข้า ฉัน กระผม ข้าพเจ้า จะใช้แตกต่างกัน คือ ข้า ฉัน ใช้ในภาษาระดับไม่เป็น พิธีการ กระผม ข้าพเจ้า ใช้ในภาษาระดับพิธีการ * ทองคำ : กนก กาญจนา สุวรรณ จะใช้ใน ภาษาการประพันธ์ แต่ภาษาสามัญจะใช้คำ ว่า ทอง ทองคำ วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
การใช้คำ ยืม คำ ภาษาต่างประเทศที่ประเทศไทยรับเข้ามาใช้ ในภาษาไทย มี 2 รูปแบบ คือ ศัพท์บัญญัติ และคำ ทับศัพท์ 1. ศัพท์บัญญัติ การบัญญัติศัพท์เป็นวิธีการนำ ภาษาต่างประเทศ มาใช้โดยกำ หนดคำ ในภาษาไทยให้มีความหมายตรงกับ คำ ศัพท์นั้นๆ เพื่อใช้เป็นมาตรฐานในการเขียนอย่าง เป็นทางการ วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
2. คำ ทับศัพท์ การทับศัพท์ คือ การถ่ายเสียงคำ ในภาษาใน ภาษาเดิมให้ออกมาเป็นเสียงของคำ ในภาษาไทย การทับศัพท์จะใช้ต่อเมื่อไม่สามารถหาคำ มาบัญญัติ ศัพท์ได้ หรือในกรณีที่คำ ศัพท์นั้นใช้กันแพร่หลายจน เป็นที่เข้าใจกันในหมู่ผู้ใช้แล้ว วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
การใช้สำ นวน สำ นวน เป็นคำ พูดที่มีลักษณะเฉพาะตัว มีความหมายเป็นนัยแฝงอยู่ไม่ตรงไปตรงมา นำ มาใช้ให้ มีความหมายแแตกต่างไปจากความหมายเดิมของคำ คำ นั้น หรืออาจมีความหมายคล้ายกับความหมายเดิม ของคำ ที่นำ มาประสมกัน แต่ไม่เหมือนกันเลยทีเดียว เป็นความหมายในเชิงอุปมาเปรียบเทียบ ต้องอาศัยการ ตีความจึงจะเข้าใจ การใช้สำ นวนต้องเลือกใช้ให้ถูกต้อง เหมาะสม กับกาลเทศะและสถานการณ์ จึงจะทำ ให้การสื่อสาร มีประสิทธิภาพตามความมุ่งหมาย สำ นวนช่วยให้ภาษา ที่ใช้ในการสื่อสารสละสลวยเห็นภาพได้ชัดเจนมากขึ้น สำ นวนเปรียบเทียบจำ ช่วยให้การเขียนหรือการสนทนา มีอรรถรสยิ่งขึ้น วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
การใช้สำ นวนควรคำ นึงถึงหลักการ ดังนี้ 1. ใช้สำ นวนให้ถูกต้องตรงตามความหมาย บางสำ นวนอาจจะมีคำ หรือความหมายคล้ายคลึงกัน อาจจะใช้แทนกันได้บ้าง แต่ไม่อาจใช้แทนกันได้ ทุกโอกาส เช่น * จับปลาสองมือ - เหยียบเรือสองแคม * งมเข็มในมหาสมุทร - เข็นครกขึ้นภูเขา * ตำ น้ำ พริกละลายแม่น้ำ - ขี่ช้างจับตั๊กแตน - เกี่ยวแฝกมุงป่า - ฆ่าช้างเอางา * กิ้งก่าได้ทอง - วัวลืมตีน - คากคกขึ้นวอ * หัวล้านได้หวี - ไก่ได้พลอย 2. ใช้สำ นวนให้ถูกต้องตามรูปแบบ การใช้สำ นวนผิดไปจากรูปแบบเดิมที่กำ หนดไว้ อาจทำ ให้สื่อสารผิดความหมายได้ เช่น * กงเกวียนกำ เกวียน ใช้ผิดเป็น กงกำ กงเกวียน * ผีซ้ำ ด้ำ พลอย ใช้ผิดเป็น ผีซ้ำ ด้ามพลอย วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
3. ใช้สำ นวนให้เหมาะสม การใช้สำ นวนไม่ควรใช้พร่ำ เพรื่อเกินความจำ เป็น ควรใช้ให้เหมาะสมกับสถานการณ์ เช่น ใช้เพื่ออบรม สั่งสอน ตักเตือน ให้ข้อคิด ชี้แจงข้อเท็จจริง เปรียบเทียบให้เห็นชัดเจน ตัวอย่างการใช้สำ นวนไทย * ข้อสอบวิชาภาษาไทยง่ายยิ่งกว่าปอกกล้วย เข้าปากเสียอีก * เขาทั้งสองคนเป็นคู่บ่าวสาวที่เหมาะสมกันราว กิ่งทองใบหยก * งานนี้ยากเหมือนเข็นครกขึ้นภูเขา * วิชัยจัดงานบวชอย่างเรียบง่าย เพราะไม่อยาก ตำ น้ำ พริกละลายแม่น้ำ วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 ข้อควรระวังในการใช้ภาษาไทยในการสื่อสาร 1. การใช้ภาษาผิด คือ การใช้ภาษาไทยผิด หลักไวยากรณ์ หรือผิดความหมาย * การใช้ภาษาผิดความหมาย เช่น "น้ำ ท่วมเป็นเวลานานหลายเดือน บัดนี้แผ่นดิน แห้งแล้งลงแล้ว" - ควรใช้คำ ว่า "แห้ง" แทนคำ ว่า "แห้งแล้ง" * การใช้ภาษาผิดหลักไวยากรณ์ เช่น "พระภิกษุวัดนี้ ทุกท่านล้วนฉันอาหารมังสวิรัติ" - ควรใช้คำ ว่า "รูป" แทนคำ ว่า "ท่าน" 2. การใช้ภาษาไม่เหมาะสม คือ การเลือกใช้คำ ไม่เหมาะสมกับกาลเทศะ บุคคล โอกาส การใช้ภาษา ผิดระดับ และการใช้ภาษาต่างประเทศปนในภาษาไทย * การใช้ภาษาต่างระดับ เช่น "พ่อแม่ต้องไปทำ งานจึงไม่มีเวลาอบรมบุตร" - ควรใช้คำ ว่า พ่อ แม่ ลูก หรือบิดา มารดา บุตร * ใช้คำ ภาษาต่างประเทศ เช่น "ที่นี่บริการส่งแฟกซ์แก่ลูกค้าฟรี" - ควรใช้คำ ว่า "โทรสาร" แทนคำ ว่า "แฟกซ์" และ ใช้คำ ว่า "โดยไม่คิดเงิน" แทนคำ ว่า "ฟรี"
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 3. การใช้ภาษาไม่ชัดเจน คือ การใช้ภาษาที่ไม่ สามารถสื่อความหมายให้ผู้ฟังเข้าใจได้ อาจเกิดจาก การใช้คำ ที่มีความหมายขัดแย้งกัน หรือใช้คำ ที่ก่อให้ เกิดความกำ กวม * ใช้คำ ที่มีความหมายขัดแย้ง เช่น "นานๆครั้งเขาจะไปหาป้าเสมอๆ" - ควรเลือกใช้คำ ว่า "นานๆครั้ง" หรือ "เสมอๆ" คำ ใดคำ หนึ่ง * ใช้คำ ที่ก่อให้เกิดความกำ กวม เช่น "รถชนต้นไม้ล้ม" - ควรใช้คำ ว่า "รถยนต์ชนต้นไม้จนล้ม" หรือ "รถยนต์ชนต้นไม้ที่ล้มอยู่"
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 4. การใช้ภาษาไม่สละสวย คือ ภาษาที่ใช้อาจ สื่อความหมายได้ แต่อาจไม่ราบรื่นเกิดจากการใช้คำ ฟุ่มเฟือย ใช้คำ ไม่คงที่ * การใช้คำ ฟุ่มเฟือย เช่น "นักเรียนส่วนใหญ่ต่างก็นำ หนังสือมากัน เป็นส่วนมาก" - ควรใช้คำ ว่า "นักเรียนส่วนใหญ่ต่างก็นำ หนังสือ มา" หรือ "นักเรียนนำ หนังสือมาเป็นส่วนมาก" * การใช้คำ ไม่คงที่ เช่น "แพทย์ให้การรักษาคนป่วยด้วยโรคไข้เลือดออก ในบางวันก็มีคนไข้มากเป็นพิเศษ" - ควรใช้คำ ว่า "คนป่วย" หรือ "คนไข้" คำ ใดคำ หนึ่ง
วิชาทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชีพ 30000-1101 ภาษา คือ เครื่องมือที่มนุษย์ใช้สื่อสารกันเพื่อ สื่อความหมายเฉพาะของกลุ่มชนนั้น การใช้ถ้อยคำ ใน การสื่อสารต้องมีความหมาย อาจเป็นความหมาย โดยตรง ความหมายอุปมา ความหมายตรงข้าม ซึ่งขึ้น อยู่กับจุดประสงค์ของการสื่อสาร ผู้ส่งสารต้องรู้ความ หมายที่แน่นอนของคำ จึงจะใช้คำ ได้ถูกต้องเหมาะสม กับกาลเทศะ บุคคล และโอกาส นอกจากนี้ในการสื่อสาร จำ เป็นต้องคำ นึงถึง การใช้สำ นวนภาษาให้เหมาะสมกับเนื้อหาที่ต้องการ สื่อสารเพื่อให้การสื่อสารนั้นเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ