หน่วยที่ 11 การเปลี่ยนแปลงของสังคมวัฒนธรรมไทย และสังคมโลก

วิชาชีวิตกับสั งคมไทย

(30000-1501)

หน่วยที่ 11
การเปลี่ยนแปลงของสั งคม
วัฒนธรรมไทย และสั งคมโลก

ครูตะวัน ชัยรัต

หน่วยที่ 11
การเปลี่ยนแปลงของสังคม
วัฒนธรรมไทย และสังคมโลก

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม (Social
and Cutural Change) เป็นการเปลี่ยนแปลงทาง
โครงสร้างสังคมที่เกี่ยวกับแบบแผนทางสังคมและ
วัฒนธรรม การเปลี่ยนแปลงนี้ต้องเป็นไปอย่างสม่ำเสมอ
ไม่ได้เป็นแบบชั่วคราว

ดังนั้น เราที่เป็นส่วนหนึ่งของสังคมต้องมีความเข้าใจ
ถึงสาเหตุและลักษณะการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว เพื่อให้
สามารถปรับตัวและอยู่ในสังคมไทยได้อย่างปลอดภัย
และมีความสุข

ความหมายของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
และวัฒนธรรม

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม
(Social and Cutural Change) เป็นการ
เปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างสังคมที่เกี่ยวกับแบบแผน
ทางสังคมและวัฒนธรรม เช่น พฤติกรรมของสมาชิก
ในสังคม แบบแผนความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกและ
แบบแผนทางวัฒนธรรม เช่น การเปลี่ยนแปลงจาก
ครอบครัวขยายไปสู่ครอบครัวเดี่ยว การเปลี่ยนจาก
สังคมเกษตรกรรมมาสู่สังคมอุตสาหกรรม รวมถึง
การเปลี่ยนแปลงความเสมอภาคระหว่างชายหญิง
การเปลี่ยนแปลงนี้ต้องเป็นไปอย่างสม่ำเสมอ ไม่ได้
เป็นแบบชั่วคราว

ความหมายของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
และวัฒนธรรม

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมใน
ยุคปัจจุบัน ทุกๆการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ย่อมมี
วิวัฒนาการไปพร้อมๆกัน วัฒนธรรมเป็นสิ่งที่ทำให้
สังคมมนุษย์แตกต่างไปจากสังคมหรือชีวิตของสัตว์
ทั้งนี้เพราะมนุษย์เป็นผู้สร้างวัฒนธรรม

ความหมายของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม
การเปลี่ยนแปลงทางสังคม หมายถึง การที่

ระบบสังคม กระบวนการ แบบอย่างหรือรูปแบบทาง
สังคม เช่น ขนบธรรมเนียมประเพณี ระบบ
ครอบครัว ระบอบการปกครองได้เปลี่ยนแปลงไป
ไม่ว่าจะเป็นด้านใดก็ตาม การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
นี้อาจจะเป็นไปในทางก้าวหน้าหรือถดถอย เป็นไป
ได้อย่างถาวรหรือชั่วคราว โดยวางแผนให้เป็นไป
หรือเป็นไปเอง และที่เป็นประโยชน์หรือให้โทษก็ได้
ทั้งสิ้น

สรุป การเปลี่ยนแปลงทางสังคม หมายถึง
การเปลี่ยนแปลงโดยที่มนุษย์สร้างขึ้น เปลี่ยนแปลง
โครงสร้างของสังคม การกระทำทางสังคม
ซึ่งเปลี่ยนแปลงแบบค่อยเป็นค่อยไปในช่วงเวลาใด
เวลาหนึ่งของสังคม

ความหมายของการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม
การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม หมายถึง

การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในวัฒนธรรมของประชา-
ชาติหนึ่งๆ ทั้งวัฒนธรรมทางวัตถุและวัฒนธรรมที่
ไม่ใช่วัตถุ แต่อัตราการเปลี่ยนแปลงของวัฒนธรรม
สองประเภทนี้เป็นไปไม่เท่ากัน โดยทั่วไปวัฒนธรรม
ที่ไม่ใช่วัตถุเปลี่ยนแปลงช้ากว่า นอกจากนั้นการ
เปลี่ยนแปลงอาจเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติหรือโดยการ
วางแผนก็ได้

สรุป การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม หมายถึง
เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับระเบียบวิธีการ
ปฏิบัติ ค่านิยมทางสังคม ประเพณีและวัฒนธรรม
เหล่านี้เป็นต้น
การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม

ประเภทของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและ
วัฒนธรรม

1. แหล่งที่มาของปัจจัยสำคัญในการ
เปลี่ยนแปลง

1.1 การเปลี่ยนแปลงจากภายใน
(Endogenous Change) เป็นการเปลี่ยนแปลง
จากภายในสังคม โครงสร้างของสังคม กลุ่มชน
เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในชนชั้น แบ่งชั้นวรรณะ
การ1จัดระเบียบ2ทางสังคม

1.2 การเปลี่ยนแปลงจากภายนอก
(Exogenous Change) เป็นการรับเอาค่านิยม
วัฒนธรรมประเพณีจากภายนอกสังคม เป็นการรับโดย
ความเต็มใจ ยอมรับการเปลี่ยนแปลง การล่าอาณานิคม
การรับเอาเทคโนโลยีจากภายนอก การรับอารยธรรม
จากชาติอื่น

2. ระบบของการเปลี่ยนแปลง
2.1 การเปลี่ยนแปลงแบบจุลภาค
(Micro Level) เป็นการเปลี่ยนแปลงในระดับ
บุคคล เน้นคุณธรรม จริยธรรม การแต่งกาย
ประเพณี วัฒนธรรม
2.2 การเปลี่ยนแปลงแบบมหภาค
(Macro Level) เป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งยิ่งใหญ่
ขยายอาณาบริเวณกว้าง กลุ่มชนในสังคมส่วนใหญ่
มยีปอระม1โยรัชบน์ 2 4

หรือคนใน

สังคมเห็นว่า

เป็นประโชน์

กว่าเดิม

3. แนวโน้มทิศทางการเปลี่ยนแปลง
3.1 การเปลี่ยนแปลงลักษณะก้าวเดินไป
ข้างหน้า ต่างไปจากเดิม เช่น คนอพยพจากสังคม
ชนบทสู่สังคมเมือง สร้างค่านิยมเชิงวัตถุ ความเชื่อ
ประเพณี พิธีกรรม เกิดการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
3.2 การเปลี่ยนแปลงยึดแนวเดิม ถึงแม้จะ
รับวัฒนธรรม ค่านิยมแบบใหม่ๆ ก็ยังยึดรูปแบบ
วัฒนธรรมเดิมเอาไว้ เช่น การไหว้ การเคารพธงชาติ
12 4

มีประโยชน์

หรือคนใน

สังคมเห็นว่า

เป็นประโชน์

กว่าเดิม

สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและ
วัฒนธรรม

1. การสร้างวัฒนธรรม หมายถึง มนุษย์ได้
สร้างวัฒนธรรมขึ้นมาติดต่อเป็นเวลาช้านาน
นำเทคโนโลยีเข้ามาใช้ในวิถีชีวิตประจำวัน ทำให้
สังคมปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม

2. ความสัมพันธ์แลกเปลี่ยนวัฒนธรรมซึ่งกัน
และกัน มีการรับและถ่ายทอดทางวัฒนธรรม รับ
วัฒนธรรมต่างช2 าติด้านอาหาร การปก4ครอง วิถีชีวิต
การแต่งกาย เป็นต้น

3. การรับวัฒนธรรมจากชาติอื่น โดยทางตรง
แล้วนำมาเผยแพร่ในประเทศ จึงทำให้เกิดวัฒนธรรม
ใหม่ขึ้นมา

7. วิกฤตการณ์ทางสังคม ความวุ่นวาย
ในสังคม เศรษฐกิจตกต่ำ พืชผลได้กำไรน้อย
ภัยธรรมชาติ โรคระบาด ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
ทางสังคมและวัฒนธรรม

8. ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี เกิดค่านิยม
ทางวัตถุ มุ่งหาเทคโนโลยีใหม่ๆ เกิดขึ้นในสังคม
อยู่ในโลกออนไลน์ เกิดสังคมก้าวหน้า ทำให้ค่านิยม
ทางจิตใจเสื่อมลง

24

9. ปัจจัยทางเศรษฐกิจ เกิดภาวะฟองสบู่แตก
เศรษฐกิจตกต่ำ การผลิต การจำหน่าย การบริโภค
เกิดการเปลี่ยนแปลง เกิดภาวะเงินเฟ้อ ทำให้
วัฒนธรรมและสังคมเกิดการเปลี่ยนแปลง

10. ปัจจัยทางศาสนา และอุดมการณ์
เกิดการแตกแยกทางศาสนา แบ่งดินแดน
ตามความเชื่อ อุดมการณ์ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
ทางสังคมและวัฒนธรรม

24

ลักษณะของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม
1. การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม เกิด

ขึ้นในสังคมหนึ่งไปยังอีกสังคมหนึ่งอย่างรวดเร็วและเป็น
ระยะๆ

2. การเปลี่ยนแปลงแบบลูกโซ่ คือโยงไปเป็น
ตาข่าย มีผลต่อเนื่องกันไปในบริเวณกว้าง

3. การเปลี่ยนแปลงเกิดได้ทุกสถานที่ มีความ
สำคัญต่อสังคมและวัฒนธรรมมีความสัมพันธ์กันก่อให้
เกิดการเปลี่ยนแ2ปลงด้านอื่นตามมา 4

4. การเปลี่ยนแปลงในยุคปัจจุบัน
เป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว

5. การเปลี่ยนแปลงมีผลกระทบถึงปัจเจกบุคคล
และหน้าที่ของสังคมอย่างกว้างขวาง คนทุกคนมี
ประสบการณ์ในการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ

ผลของการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม
1. มนุษย์ต้องการความสะดวกสบายในด้าน

ต่างๆ เช่น การใช้เทคโนโลยี เครื่องมือเครื่องใช้
ต่างๆ เพื่อทดแทนแรงงานของมนุษย์

2. ทำให้เกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจในการ
ลงทุน การผลิต การอุปโภค บริโภค

3. ทำให้เกิดการวางแผนพัฒนาสังคมและ
เศรษฐกิจของมนุษย์

4. มนุษย2์เกิดการเรียนรู้ แลกเปลี่ยนวัฒนธรรม
จากสังคมหนึ่งไปยังอีกสังคมหนึ่ง ทำให้เปลี่ยนแปลง
ไปจากเดิม

5. ทำให้เกิดความไม่เป็นระเบียบทางสังคม
เพราะวัฒนธรรมเปลี่ยนแปลงไปด้วย ก่อให้เกิด
ความขัดแย้งนำไปสู่ความไม่เป็นระเบียบเกิดขึ้น

6. ปัญหาสังคม พฤติกรรมเบี่ยงเบนไปจาก
สังคม เช่น ปัญหามลพิษ อาชญากรรม ยาเสพติด
สภาพแวดล้อม

7. สังคมอยู่เหนือวัฒนธรรม เกิดการด้อย
พัฒนา ขาดการพึ่งพาอาศัยกัน ขาดความยุติธรรม
ความเสมอภาค2ทางสังคม เกิดการแบ่4งชนชั้นทาง
สังคม

สภาพปัจจุบันสังคมโลก
สังคมโลกปัจจุบัน มีความก้าวหน้าและพัฒนา

เกิดการพัฒนาเทคโนโลยีระดับสูง เป็นการปฏิวัติที่
ยิ่งใหญ่ของมนุษยชาติ เข้าสู่ยุคโลกาภิวัตน์เกิดการ
เปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเศรษฐกิจ สังคม
การเมืองโลก ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ดินแดน
ที่ห่างไกลก็สามารถติดต่อถึงกันด้วยระบบเครือข่าย
ทุกคนก้าวสู่สังคมใหม่เป็นหนึ่งเดียว องค์กรความ
ร่วมมือระหว่างประเทศจึงทวีความสำคัญยิ่งขึ้น
ดำเนินการเพื่อผลประโยชน์ส่วนรวม ประนีประนอม
สร้างความสัมพันธ์ในการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน
เพื่อสันติภาพและความมั่นคงของสังคมโลกในยุค
โลกาภิวัตน์