หน่วยที่ 1 นันทนาการ นันทนาการเป็นกิจกรรมที่บุคคล หรือ กลุ่มบุคคลเข้าร่วมโดยความสมัครใจ อันก่อให้ เกิดความพึงพอใจ และเกิดการพัฒนาจิตใจ ของบุคคลและสังคมในเรื่องคุณธรรม จริยธรรม สามารถนำ มาพัฒนาตนเองและ สังคมได้ คำ ว่านันทนาการตรงกับคำ ภาษาอังกฤษ คือ "RECREATION" แต่เดิมกรมวิชาการ กระทรวงธรรมการเคยกำ หนดให้ใช้ใน ภาษาไทยว่า "สันทนาการ" แต่คำ นี้มาจาก "สนฺทน" + "อาการ" แปลว่า การไหล ซึ่งไม่ ตรงกับความหมายของ "RECREATION" ที่แปลว่า การพักผ่อนหย่อนใจ ต่อมา ราชบัณฑิตยสถานจึงบัญญัติให้ใช้ว่า "นันทนาการ" แทน
ความเป็นมาของกิจกรรมนันทนาการ ประเทศไทยมีวัฒนธรรมประเพณี ที่สืบทอดกันมาเป็นเวลาช้านานกว่า 700 ปี จะเห็นไดจากการมีเทศกาลต่างๆ จัดขึ้นเกือบ ตลอดทั้งปี และระหว่างเทศกาลมักจะมีการจัด กิจกรรมนันทนาการสอดแทรกอยู่เสมอ เช่น เทศกาลสงกรานต์ จะมีการละเล่นพื้นบ้าน เทศกาลเข้าพรรษา จะมีกิจกรรมแห่เทียน จำ พรรษา เทศกาลลอยกระทง จะมีกิจกรรม ประกวดนางนพมาศและกระทง รวมถึงการ ร้องเพลงอีแซว เพลงเรือ เพลงฉ่อย ในวาระ โอกาสต่างๆ ดังนั้น กิจกรรมนันทนาการกับคนไทย จึงมีความผูกพันกันมาตลอด และเป็นส่วนหนึ่ง ของการดำ เนินชีวิตประจำ วัน ตั้งแต่อดีตจนถึง ปัจจุบัน
ส่วนกิจกรรมทางกีฬา ได้มีการเล่นมา ตั้งแต่สมัยสุโขทัย เช่น ตะกร้อ มวยไทย รำ กลองยาว กระบี่กระบอง ลูกช่วง สะบ้าดีด ตี่จับ เล่นว่าว และแข่งเรือยาว ซึ่งถือว่าเป็น กีฬาประจำ ชาติอีกด้วย ต่อมาวัฒนธรรมทาง ตะวันตกเข้ามามีอิทธิพลต่อชีวิตความเป็นอยู่ ของคนไทยในช่วงรัชกาลที่ 4 ตอนปลาย โดยกลุ่มของข้าราชการและลูกหลานบุคคล ชั้นนำ ที่ได้ไปศึกษาต่อต่างประเทศแล้วนำ กลับ มาเผยแพร่ จึงทำ ให้ค่านิยมของคนไทย เปลี่ยนแปลงไปบ้างตามยุคสมัย เช่น การเต้นรำ การเล่นกีฬาสากล การร้องเพลง กิจกรรมค่ายพักแรม การแสดงละคร การแสดงภาพยนตร์ เป็นต้น
ความหมายของกิจกรรมนันทนาการ นันทนาการ หมายถึง กิจกรรมที่สมัคร ใจทำ ในยามว่าง เพื่อให้เกิดความเพลิดเพลิน ผ่อนคลายความตึงเครียดทั้งร่างกายและจิตใจ นันทนาการ การเล่น และความสนุกสนาน ไม่สงวนไว้แต่มนุษย์ แต่พบได้ในสัตว์เกือบ ทุกชนิด การเล่นช่วยพัฒนาทักษะต่างๆ โดยเฉพาะทักษะการเคลื่อนไหวในสิ่งมีชีวิต วัยเยาว์ นันทนาการ หมายถึง การทำ ให้ชีวิต สดชื่น โดยการเสริมสร้างพลังงานขึ้นใหม่ หลังจากที่ร่างกายใช้พลังงานแล้วเกิดเป็น ความเหนื่อยเมื่อยล้าทางร่างกาย จิตใจและ ทางสมอง เมื่อบุคคลเข้าร่วมกิจกรรม นันทนาการจะช่วยขจัด หรือผ่อนคลายความ เหนื่อยเมื่อยล้าทางด้านร่างกายและจิตใจ ในความหมายนี้ นันทนาการจึงเป็นการตอบ สนองความต้องการทางกายและจิตใจของ บุคคลได้อย่างแท้จริง
สำ หรับมนุษย์ กิจกรรมนันทนาการ มักเกิดขึ้นในช่วงสุดสัปดาห์ และวันหยุด ประกอบด้วย ดนตรี การเต้นรำ กีฬา งานอดิเรก เกม และการท่องเที่ยว การดู โทรทัศน์ และฟังเพลง เป็นรูปแบบสามัญของ นันทนาการ ความเป็นเอกลักษณ์ของนันทนาการ 1. ไม่เป็นงานอาชีพ 2. ไม่เป็นอบายมุข 3. ไม่มีผลตอบแทน 4. ไม่มีใครบังคับให้ร่วมกิจกรรม
จุดมุ่งหมายของกิจกรรมนันทนาการ 1. เพื่อพัฒนาอารมณ์ กิจกรรมนันทนาการเป็นกระบวนการเสริม สร้าง และพัฒนาอารมณ์ของบุคคลและชุมชน โดยอาศัยกิจกรรมต่างๆ เป็นสื่อกลางในช่วง เวลาว่าง หรือเวลาอิสระ การเข้าร่วมกิจกรรม ต้องเป็นไปด้วยความสมัครใจ และกิจกรรมนั้น จะต้องเป็นกิจกรรมที่สังคมยอมรับ สามารถ ก่อให้เกิดความสุข สนุกสนาน เพลดเพลิน 2. เพื่อเสริมสร้างประสบการณ์ใหม่ กิจกรรมนันทนาการ ช่วยสร้างประสบการณ์ ใหม่ให้แก่ผู้ร่วมกิจกรรม ทั้งนี้เพราะความ หลากหลายกิจกรรม เช่น การท่องเที่ยว ทัศนศึกษา การเสริมสร้างประสบการณ์ใหม่ ในสถานที่และทรัพยากรท่องเที่ยว ขึ้นอยู่กับ ประสบการณ์ และพื้นฐานเดิมของบุคคลหรือ ชุมชน
3. เพื่อเพิ่มพูนประสบการณ์ กิจกรรมสร้างเสริมประสบการณ์ หรือกิจกรรม บางอย่างที่เคยเข้าร่วมมาแล้ว แต่ผู้เข้าร่วม อยากสร้างความประทับใจ หรือความทรงจำ เดิม ก็จะเป็นการเพิ่มพูนประสบการณ์ทั้งสิ้น 4. เพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วม กิจกรรมนันทนาการ จะส่งเสริมการมีส่วนร่วม ของบุคคลและชุมชน ฝึกให้มีโอกาสเข้าร่วม กิจกรรมของชุมชนด้วยความสนใจและสมัคร ใจ ส่งเสริมการทำ งานร่วมกันเป็นทีม เป็นส่วน หนึ่งของกลุ่ม รู้จักสิทธิและหน้าที่ ตลอดจน ความรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่นในฐานะ องค์กรของสังคม
5. เพื่อส่งเสริมการแสดงออก กิจกรรมนันทนาการหลายประเภท เป็นการ ส่งเสริมให้บุคคลได้แสดงออกทางด้านความ รู้สึกนึกคิด สร้างสรรค์ การระบายอารมณ์ การเลียนแบบสถานการณ์ หรือพฤตกรรม ต่างๆ ทำ ให้สามารถเรียนรู้และรู้จักตนเองมาก ขึ้น สร้างความมั่นใจ ความเข้าใจและการ ควบคุมตนเอง 6. เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิต กิจกรรมนันทนาการเป็นกิจกรรมที่ช่วย พัฒนาอารมณ์ ความสุข ความสามารถของ บุคคล สุขภาพและสมรรถภาพทางกายและ จิตใจ ความสมดุลทางกาย และจิต สิ่งเหล่านี้ จะช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิต ของสังคมทุกเพศ และวัย นอกจากนี้ ยังช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิต ของกลุ่มประชากรทุกกลุ่มด้วย
7. เพื่อส่งเสริมความเป็นมนุษยชาติ กิจกรรมนันทนาการจะช่วยส่งเสริม พฤติกรรม และพัฒนาความเจริญงอกงามของ บุคคลทั้งทางกาย อารมณ์ สังคม สติปัญญา และจิตใจของคนทุกคน ทุกเพศ ทุกวัย ตาม ความสนใจและความต้องการของบุคคล เช่น การจัดกิจกรรมนันทนาการนานาชาติ คือ มหกรรมกีฬาโอลิมปิค ซึ่งจะช่วยส่งเสริมความ เข้าใจอันดีและมิตรภาพของมวลมนุษยชาติ 8. เพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองดี กิจกรรมนันทนาการเป็นการให้การศึกษาแก่ เยาวชนในด้านการช่วยเหลือตนเอง รู้จักสิทธิ หน้าที่ ความรับผิดชอบ ระเบียบวินัย และการ ปรับตัวให้เข้ากับกลุ่มและสังคมได้เป็นอย่างดี เป็นการพัฒนาบทบาทของการเป็นพลเมืองดี ไม่เห็นแก่ตัว ช่วยเหลือสังคมส่วนรวมเป็น สำ คัญ ส่งผลให้สังคมอบอุ่น และเพิ่มพูน คุณภาพชีวิต
ขอบข่ายของการจัดกิจกรรมนันทนาการ กิจกรรมนันทนาการเป็นกิจกรรมที่มี ขอบข่ายกว้างขวาง หลายประเภท ครอบคลุม กิจกรรมต่าง ๆ ด้วยเหตุผลที่ว่ามนุษย์ย่อมมี ความแตกต่างระหว่างบุคคล ความชื่นชอบ และความพึ่งพิใจในกิจกรรมนันทนาการไม่ เหมือนกัน กิจกรรมนันทนาการจึงมีสิ่งสัมพันธ์ กัน 3 ประการ คือ 1. ประเภทของกิจกรรมนันทนาการ 1.1 การฝีมือและศิลปหัตถกรรม เป็นงานฝีมือหรือสิ่งประดิษฐ์ต่างๆ เช่น การวาดรูป การประดิษฐ์ดอกไม้ งานปั้น งานแกะสลัก ประดิษฐ์สิ่งของเครื่องใช้ และ งานศิลปะอื่นๆ
1.2 เกม กีฬา และกรีฑา กิจกรรม นันทนาการประเภทนี้เป็นที่นิยมกันอย่างแพร่ หลาย แบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ - กีฬากลางแจ้ง (OUTDOOR GAMES) ได้แก่ กีฬาที่ต้องใช้สนามกลางแจ้ง เช่น ฟุตบอล บาสเก็ตบอลและกิจกรรมกลาง แจ้งอื่นๆ
- กีฬาในร่ม (INDOOR GAMES) ได้แก่ กิจกรรมในโรงยิมเนเซียม หรือในห้อง นันทนาการ เช่น เทเบิลเทนนิส เทควันโด หมากรุก ฯลฯ 1.3 ดนตรีและร้องเพลง เป็นกิจกรรมนันทนาการที่ให้ความบันเทิง ดนตรีเป็นภาษาสากลที่ทุกชาติทุกภาษา สามารถเข้าใจเหมือนกัน แต่ละชาติ แต่ละ ท้องถิ่นจะมีเพลงพื้นบ้านของตนเอง และ เครื่องดนตรีพื้นบ้าน สามารถเลือกได้ตาม ความสนใจไม่ว่าจะเป็นสากลหรือพื้นบ้าน
1.4 ละครและภาพยนตร์ เป็นนันทนาการประเภทให้ความรู้ความบันเทิง ความสนุกสนานเพลิดเพลิน และสะท้อนให้ เห็นถึงสภาพจริงของสังคมยุคนั้น ๆ 1.5 งานอดิเรก เป็นกิจกรรม นันทนาการที่ช่วยให้การดำ เนินชีวิตประจำ วัน มีความสุข เพลิดเพลิน งานอดิเรกมีหลาย ประเภท 1.6 กิจกรรมทางสังคม เป็นกิจกรรม ที่กลุ่มคนในสังคมร่วมจัดขึ้น โดยมีจุดมุ่งหมาย เดียวกัน เช่น การจัดเลี้ยงปีใหม่ งานเลี้ยง วันเกิด การฉลองในโอกาสพิเศษต่างๆ 1.7 เต้นรำ ฟ้อนรำ เป็นกิจกรรมที่ใช้ จังหวะต่างๆ เป็นกิจกรรมที่ให้ความสนุกสนาน เช่น เต้นรำ พื้นเมือง การรำ ไทย รำ วง ลีลาศ นาฏศิลป์
1.8 กิจกรรมนอกเมือง เป็นกิจกรรม นันทนาการนอกสถานที่ ที่ให้โอกาสมนุษย์ได้ เรียนรู้ธรรมชาติ ได้พักผ่อน เช่น การอยู่ค่าย พักแรม ท่องเที่ยวตามแหล่งธรรมชาติ 1.9 ทัศนศึกษา เพื่อศึกษาศิลปวัฒนธรรม ตามสถานที่สำ คัญ หรือศึกษาความ ก้าวหน้าในด้านต่างๆ ในนิทรรศการ หรืองานแสดงต่างๆ 1.10 กิจกรรมพูด เขียน อ่าน ฟัง การพูด เขียน อ่านฟัง ที่นับว่าเป็นกิจกรรม นันทนาการประเภทหนึ่งที่เสริมสร้างทักษะ 1.11 กิจกรรมอาสาสมัคร เป็นกิจกรรมบำ เพ็ญประโยชน์ที่บุคคลเข้าร่วม ด้วยความสมัครใจ เช่น กิจกรรมอาสาพัฒนา และกิจกรรมอาสาสมัครต่างๆ
2. การจัดบริการ การจัดบริการ นันทนาการถือว่าเป็นสวัสดิการอย่างหนึ่งที่ จัดให้แก่สังคมเพื่อให้เกิดความอยู่ดีมีสุข จึงเป็นงานที่บุคคลองค์การ หน่วยงานรัฐต่างๆ จะต้องร่วมมือกันทำ 3. แหล่งนันทนาการ - นันทนาการในครอบครัว - นันทนาการในโรงเรียน - นันทนาการสาธารณสุข - นันทนาการเทศบาล/ตำ บล - นันทนาการในชุมชน