ประวัติศาสตร์ ม.2_หน่วย1_ความสำคัญของหลักฐานทางประวัติศาสตร์

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ ๑ หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี ๒ หน่วยการเรยี นรู้ที่ ๓ ประวตั ศิ าสตร์
ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๒

กลุ่มสาระการเรยี นรสู้ งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี ๔ หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี ๕ หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ ๖

๑_หลกั สูตรวชิ าประวตั ิศาสตร์
๒_แผนการจดั การเรียนรู้
๓_PowerPoint_ประกอบการสอน
๔_Clip
๕_ใบงาน_เฉลย
๖_ขอ้ สอบประจาหนว่ ย_เฉลย
๗_การวดั และประเมนิ ผล
๘_เสรมิ สาระ
๙_ส่ือเสรมิ การเรยี นรู้

บรษิ ัท อักษรเจริญทศั น์ อจท. จากดั : 142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200
Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand
โทรศัพท์ : 02 622 2999 โทรสาร : 02 622 1311-8 [email protected] / www.aksorn.com

๑หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี

ความสาคัญของหลกั ฐาน

ทางประวตั ิศาสตร์

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้
๑. ประเมนิ ความน่าเชอื่ ถือของหลกั ฐานทางประวัติศาสตร์ในลกั ษณะตา่ งๆได้
๒. วิเคราะห์ความแตกตา่ งระหว่างความจริงกับขอ้ เทจ็ จริงของเหตกุ ารณ์ทางประวัติศาสตรไ์ ด้
๓. เหน็ ความสาคัญของการตคี วามหลักฐานทางประวัติศาสตรท์ ่นี า่ เชอื่ ถือ

หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรใ์ นข้นั ตอนของวธิ ีการทางประวัตศิ าสตร์

• หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตร์มคี วามสาคัญอย่างมากในการศึกษาคน้ คว้า เรียบเรยี งงานทางประวตั ศิ าสตร์ เพราะ
การศกึ ษาประวตั ศิ าสตร์ตอ้ งอาศยั หลักฐานต่างๆ โดยเฉพาะผทู้ ีเ่ กย่ี วข้องกับเหตกุ ารณ์ทั้งหลายได้บันทึกไว้ หาก
ไม่มีหลกั ฐาน การศึกษาประวตั ิศาสตร์กจ็ ะไมถ่ ูกตอ้ งหรอื ถกู ตอ้ งน้อย และอาจเปรยี บได้กบั นวนิยาย

• การรวบรวมหลักฐานเป็นข้ันตอนตน้ ๆ ของวธิ กี ารทางประวตั ศิ าสตร์ เปน็ ข้นั ตอนท่ีสาคญั มาก มีผลต่อขั้นตอน
ต่อไปของวิธกี ารทางประวตั ศิ าสตรท์ ั้งหมด หากรวบรวมหลักฐานไมส่ มบูรณ์ หลักฐานท่ีไม่สาคญั หลักฐานทีไ่ ม่
เป็นกลางหรือหลักฐานปลอม ก็จะทาใหก้ ารวเิ คราะห์ การเขียนงานทางประวัตศิ าสตร์ไม่น่าเชือ่ ถือ หรอื เกดิ
ความผิดพลาดข้นึ ได้

การเรยี นรู้ การศึกษาวิชาประวตั ศิ าสตร์ หากการทบทวนในขนั้ ตอนตา่ งๆ ของวิธีการทางประวตั ศิ าสตร์ ก็จะทาให้เขา้ ใจ
ความสาคญั ของหลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรไ์ ดด้ ีย่ิงข้ึน

วธิ กี ารทางประวตั ิศาสตร์

การกาหนดหัวเรอื่ งที่จะศึกษา ข้นั ที่ ๑
เลือกหัวขอ้ หรอื ประเด็นทางประวตั ศิ าสตร์ท่สี นใจ
การรวบรวมหลักฐาน
การประเมินคณุ ค่าของหลกั ฐาน ขั้นท่ี ๒ ศึกษาจากหลกั ฐานลายลักษณ์อักษรเป็นสาคัญ และใช้
วเิ คราะห์และประเมินค่าว่าหลักฐานใดเปน็ ของแท้
มคี วามนา่ เชอ่ื ถือ ถูกตอ้ งหรือไม่ หลกั ฐานอ่นื ประกอบ

การเรยี บเรียงหรือการนาเสนอ ขั้นที่ ๓
นาข้อมูลทั้งหลายท่ีได้มาเรียบเรยี งหรือนาเสนอแก่
บุคคลท่วั ไป การวิเคราะห์ สังเคราะห์ และจดั หมวดหมู่ขอ้ มูล
ขน้ั ท่ี ๔ แยกแยะและรวมประเด็น แล้วนาข้อมลู มาจดั เป็น

หมวดหมู่

ขน้ั ที่ ๕

หลักฐานทางประวตั ิศาสตร์

หลกั ฐานทเ่ี ปน็ ลายลักษณ์อักษร

• หลักฐานทางประวตั ศิ าสตร์ของไทยทีเ่ ป็นลายลกั ษณอ์ กั ษร มพี ระราชพงศาวดารฉบบั ตา่ งๆ เช่น

พระราชพงศาวดารฉบบั บรติ ิชมวิ เซียม

พระราชพงศาวดารกรงุ เก่า พระราชพงศาวดาร
ฉบบั หลวงประเสริฐอักษรนติ ิ์ ฉบับพระราชหตั ถเลขา

หลักฐานของไทย หลกั ฐานของต่างชาติ

• พระราชพงศาวดารฉบบั ต่างๆ เช่น พระราชพงศาวดาร • จดหมายเหตุ ลา ลู แบร์, สาเภากษัตรยิ ส์ ลุ ัยมาน, หมิงสือล,ู่
กรงุ เกา่ ฉบับหลวงประเสรฐิ อกั ษรนิติ์ ชิงสอื ลู่

หลกั ฐานทไ่ี มเ่ ปน็ ลายลักษณอ์ กั ษร

• หลกั ฐานทไี่ มเ่ ปน็ ลายลักษณ์อักษรมีหลายประเภท เช่น พระราชวังเกา่ ทพี่ ระนครศรอี ยุธยา ที่ลพบรุ ี วดั ทร่ี ะนครศรอี ยธุ ยา
และทอ่ี ื่นซึ่งสร้างในสมัยอยธุ ยา ศลิ ปวัตถสุ มยั อยธุ ยา หมู่บา้ นชาวต่างชาตทิ ่เี ขา้ มาค้าขายหรือเผยแผ่คริสต์ศาสนา ภาพเขยี น
เกย่ี วกับชีวิตผคู้ น หลักฐานเหลา่ นีส้ ามารถใช้ประกอบกบั หลกั ฐานที่เปน็ ลายลักษณอ์ กั ษรในการศึกษาค้นคว้า ซ่งึ จะทาให้
ประวัติศาสตรส์ มัยอยุธยามคี วามชดั เจนยงิ่ ขึ้น

การประเมินคุณคา่ ของหลักฐานทางประวัติศาสตร์

๑ เป็นของแท้หรือของทาเลียนแบบ

ดไู ด้จากวัสดทุ ใ่ี ชเ้ ขยี น รูปแบบตวั เขยี น สานวนภาษา

๒

การศกึ ษาภมู ิหลงั ของผูท้ าหรือผเู้ ก่ยี วข้อง

เปน็ พวกเดยี วกัน เปน็ ศตั รู หรือเป็นผมู้ คี วามรู้ในเรอ่ื งทบี่ ันทึกหรือไม่

๓

วตั ถุประสงค์ของการจดั ทา

พจิ ารณาวา่ เหตใุ ดจึงต้องบันทกึ หรือจัดทาหลักฐานนน้ั ๆ

๔

ช่วงระยะเวลาท่จี ัดทาหลกั ฐาน

โดยพิจารณาว่าจดบนั ทึกแบบทนั ที หรือเวลาผ่านไปนานแล้ว จึงจดบนั ทึก

๕

รูปลักษณ์ของหลักฐาน

หากเป็นรายงานทางราชการ จะเขยี นกระชับ หากเปน็ บันทึกสว่ นตวั จะเขยี นเชงิ พรรณนา

การแยกแยะข้อมลู จากหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร์

ขอ้ เทจ็ จรงิ

เป็นขอ้ มลู ท่ีมีความเปน็ ไปได้
ซง่ึ อาจตรงกัน หรืออาจขดั แยง้ กันบ้าง

ความแตกตา่ งระหว่าง
ข้อเทจ็ จริงกบั ความคิดเห็น

ความคดิ เหน็

เปน็ ขอ้ มูลสว่ นทผ่ี บู้ ันทกึ แสดงความรู้สึก
แสดงความคาดคะเนหรือเสนอแนะ

ความจริง

เปน็ ขอ้ มูลหรือเรอ่ื งราวท่ีเกดิ ขึ้นจรงิ
เชน่ ไทยเสียกรงุ ศรอี ยุธยา

ใน พ.ศ. ๒๑๑๒ และ พ.ศ.๒๓๑๐

ความแตกตา่ งระหว่าง
ความจริงกบั ข้อเท็จริง

ข้อเทจ็ จรงิ

ขอ้ มูลท่ีเป็นคาอธบิ ายท่ีปรากฏในหลกั ฐาน
ซงึ่ คาอธิบายอาจถูกต้อง หรอื ไมถ่ ูกต้อง

การตคี วามจากหลกั ฐาน

ความสาคญั ของการตีความทางประวัตศิ าสตร์

• เพอ่ื อธิบายเร่ืองราวที่ปรากฏในหลกั ฐาน เพราะหลกั ฐานทใ่ี ชศ้ ึกษาคน้ คว้าอาจเขียน โดย
กล่าวถึงบคุ คลหรอื สถานท่ี หรือเหตกุ ารณ์ไว้สน้ั ๆ

• เพ่อื ตีความ วิเคราะห์ความสาคัญของหลกั ฐานทางประวัตศิ าสตร์

• เพอ่ื วพิ ากษห์ รือวจิ ารณห์ ลกั ฐานวา่ มคี วามเที่ยงตรง ไม่ลาเอยี ง ที่มีการบันทึกไวห้ ลาหลาย โดยเฉพาะผ้ทู ่เี สยี ผลประโยชน์ และมมี มุ มอง
แตกต่างกัน

• ชว่ ยอธิบายความถูกผิดของหลกั ฐานได้ เพราะหลกั ฐานอาจมีการเขียนข้อมูลผิด มีรับรมู้ าผิด จดบันทึกผดิ หรือเขา้ ใจผดิ

• เพอื่ อธิบายหลกั ฐานใหเ้ ขา้ ใจง่ายข้นึ เชน่ เกีย่ วกบั ตวั บุคคล สถานท่ี

ตวั อยา่ งการตคี วามขอ้ มูลจากหลกั ฐาน

“(สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช) “เสด็จทรงช้างตน้ พญาไชยานภุ าพ เสดจ็ ออกรบมหาอุปราชา (ที่) ตาบล

หนองสาหรา่ ย... แลได้ชนชา้ งดว้ ยพระมหาอปุ ราชาน้นั ... ครงั้ น้ันมหาอปุ ราชาขาดคอช้าง ตายในทน่ี นั้ ”
ทม่ี า : พระราชพงศาวดารกรงุ เก่าฉบบั หลวงประเสรฐิ ฯ

ข้อมูลน้ตี ีความได้ว่า... สมเด็จพระนเรศวรมหาราชเสด็จทรงชา้ งตน้ คอื พระยาไชยานุภาพ แล้วนากองทพั ไป
ต่อต้านกองทพั ของพระมหาอปุ ราชาของพมา่ สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชทรงชนชา้ งหรอื ทายุทธหตั ถีกบั พระ
มหาอุปราชา ทรงฟนั พระมหาอุปราชาด้วยพระแสงของา้ วขาดบนคอชา้ งจนสน้ิ พระชนม์

การวเิ คราะห์และสงั เคราะหข์ ้อมูล

ความสาคัญของการวิเคราะห์และสังเคราะหข์ อ้ มลู

ความสาคัญของการวเิ คราะหข์ อ้ มูล

• เพ่ือแยกข้อมูลในสว่ นทีเ่ ปน็ ข้อเท็จจริงจากหลักฐาน ๑
กับความคิดเหน็ ของบคุ คล ๒ • เพ่อื แยกขอ้ มูลท่มี ีข้อเทจ็ จรงิ ทีต่ รงกัน สนับสนุนกนั

กับข้อมูลทแ่ี ตกต่างหรือคัดคา้ น

• เพื่อแยกขอ้ มลู ท่ีตอ่ เนอ่ื งกัน เป็นข้อมลู ที่เป็นความ ๓
เปล่ียนแปลงของเหตกุ ารณ์

ความสาคญั ของการสงั เคราะห์ข้อมลู

• เพอื่ จดั รวมขอ้ มลู ทีเ่ ป็นเรอ่ื ง ประเด็น หรือหัวข้อเดียวกัน ๑
ไว้ดว้ ยกนั เพอ่ื สะดวกในการนาเสนอ

๒ • เพื่อจัดลาดับเหตุการณ์ ความต่อเนื่อง หรือความ-
เปลี่ยนแปลงของข้อมลู เพื่อสะดวกในการนาเสนอ

• เพ่อื จัดรวบรวมความคดิ เห็นส่วนตัว เป็นผลจากการอ่าน ๓
ค้นคว้าขอ้ มลู ต่างๆ เพือ่ นาเสนอตอ่ ไป

ตัวอย่างการวิเคราะหแ์ ละสังเคราะหข์ อ้ มลู จากหลกั ฐาน

เอกสารสมยั อยธุ ยา

“กรุงศรีอยุธยาจึงเป็นสถานที่ที่ผู้คนเดินทางเข้ามาค้าขายทั้งโดยทางบกและทางน้า มีชาติต่างๆ จาก
เอเชยี และพวกพ่อค้าครสิ เตียน... พระเจา้ แผน่ ดนิ และพระอนุชาของพระองค์ทรงส่งเรือลาหน่ึงบรรทุกสินค้ามี
ค่าผ่านตะนาวศรีไปยังโจฬะมณฑลทุกปี ท้ังทรงส่งไปยังกวางตุ้ง กับทรงส่งเรือสาเภา ๒ หรือ ๓ ลาไปยังท่ี
อนื่ ๆ ในประเทศจีน...”

ที่มา : รวมบันทึกประวัติศาสตร์อยุธยาของฟาน ฟลีต (วัน วลิต). กรุงเทพมหานคร : กรมศิลปากร,๒๕๔๘
หน้า ๑๔๐ - ๑๔๓.

ผลจากวเิ คราะหแ์ ละสังเคราะหข์ ้อมูล

• ทาให้เหน็ ความเจริญรุ่งเรอื ง ความก้าวหน้าทางการค้าของกรุงศรีอยุธยา โดยเฉพาะในรัชกาลสมเดจ็ พระเจา้ ปราสาท
ทอง (ซ่ึงวัน วลติ ไดเ้ ขียนบันทึกนีข้ น้ึ เมอื่ ประมาณ พ.ศ. ๒๑๘๐ ตรงกับรัชกาลน้ี) เหน็ ความคึกคกั ของตลาดค้าขายท่ีมี
พอ่ ค้าตา่ งชาตหิ ลายชาติเขา้ มาค้าขาย เช่น เรอื สาเภาจนี

เอกสารสมยั ธนบุรี

“ข้อหนึ่ง ทูตานุทูตพระนครศรีอยุธยาคุมเครื่องราชบรรณาการออกไปแต่ก่อนต้องขังใส่ตึกลั่นกุญแจไว้ (ที่) กรุงจีน
ทุกคร้ัง ไม่ได้เท่ียวเตร่ ข้อนี้ทราบถึงสมเด็จพระเจ้ากรุงต้าฉิ้งผู้ใหญ่หรือไม่ กลัวจะกบฏประทุษร้ายประการใด
พระนครศรีอยธุ ยา ใครแ่ จ้ง ขอ้ หนึ่ง”

ท่ีมา : สัมพันธภาพระหว่างไทย-จีน. กรุงเทพมหานคร : กองจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร,
๒๕๒๑ หน้า ๗.

ผลจากวเิ คราะหแ์ ละสงั เคราะหข์ ้อมูล
• สมเด็จพระเจา้ ตากสินมหาราชทรงบอกกล่าวในลักษณะต่อว่าจีนที่ไมใ่ ห้เกียรตแิ กบ่ ุคคลในคณะทูตไทยท่ไี ปถวาย

บรรณาการ ใหอ้ ยู่แตใ่ นท่พี ักและใส่กุญแจขังไวเ้ หมอื นเปน็ นกั โทษ ทาใหร้ าชทตู และคณะไมไ่ ด้ออกไปดูสภาพ
บ้านเมอื ง วถิ ชี ีวติ ของผคู้ น วฒั นธรรมประเพณจี ีน จักรพรรดจิ นี ทราบหรือไม่ เปน็ เพราะเหตุใด หรอื กลวั วา่ คณะ
ราชทูตไทยจะเป็นกบฏคิดประทษุ รา้ ยจนี