1 ST STD MARATHI

l सांग पाहू. काय काय असेल बर े याचं ्या आत?

l चित्र बघ, चव सागं .

गोड
आंबट
खारट
कडू

42

पूरवण् िरामाची ओळख

l प्रत्ेयक गटातील एक शब्द घ.े अर्थपरू ्ण वाक्ये तयार कर. वाक्य झाल्यावर शवे टी
परू वण् िराम नक्की दे.

कमल पाऊस बघ .
रमा घे
इमारत
उमा सरबत पी बस
सलीम कर चल
कप
समीर लवकर उचल
नाना

(१) कमल पाऊस बघ. (२) .........................................

.........................................

( ३) .................................................................................. (४) ..................................................................................

( ५) .................................................................................. (६) ..................................................................................

शब्दखळे

l शवे टी ‘ळी’ यणे ारे शब्द लिही.

जसे - टाळी .............................
.............................
..............................
..............................

.............................. .............................
.............................. .............................

.............................. .............................
.............................. .............................

43

वाचनपाठ २

l गोलातील शब्द घे. अर्थपरू ्ण वाक्य तयार कर. लिही व वाच.

चते न ताई आले पी
सपू काम घे कर पाहा
आली बघ आला
चहा घरी उचल चल
लता घर पाऊस
..............................................
कमल सरबत ..............................................

त....ा..ई......घ......र..ी....आ........ल......ी....................................................... ..............................................
..............................................
..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................
..............................................
.............................................. ..............................................
.............................................. ..............................................

l ‘ ’ उच्चाराचे शब्द लिही. .............................
.............................
जसे - तेल .............................
.............................
.............................. .............................
.............................. .............................
..............................
..............................
..............................
..............................

44

द  ड  व ग ऐ

गिरव, लिही, म्हण.

४ ....................................................................................
२ १ ....................................................................................

३

ž चित्र बघ, नाव सांग, नाव लिही.

.............. .............. ..............
.............. .............. ..............

गिरव,लिही, म्हण.

३ ....................................................................................
....................................................................................
१

२

ž चित्र बघ, नाव सागं , नाव लिही.

.............. .............. ..............
.............. .............. ..............

45

गिरव,लिही, म्हण.

३

....................................................................................
१ २ ....................................................................................

ž चित्र बघ, नाव सांग, नाव लिही.

.............. .............. ..............
.............. .............. ..............

गिरव,लिही, म्हण.

३ ....................................................................................
२ ....................................................................................
१

ž चित्र बघ, नाव सागं , नाव लिही.

.............. .............. ..............
.............. .............. ..............

ž शब्द वारचिप, र लििपह ी. सळसळ हळूहळू चळु बुळ

................ ................ ................ ................
................ ................
................ ................

46

गिरव, लिही, म्हण.

५ ....................................................................................
४ ....................................................................................
१३

२

ž चित्र बघ, नाव सागं . ‘ऐ’ अक्षराला कर.

ऐरण.............. ऐक..............

.............. ..............

ž बघ, ऐक, वाच.

ब ब ब बै

ž ‘ ’ जोडून लिही.

जसे - क क ै

म  ल  घ  र  ब न  स प त 

च  ळ  ह  झ  द  ड  व  ग

ž शब्द वाच, लिही.

करै ी बलै पसै े

................ ................ ................
................
................ ................

47

ध  य  फ  ओ  ज  श  ो

ž चित्र बघ. नाव सांग. अक्षर चित्र जोडी जळु व.

गिरव, लिही, म्हण.

१ ४ ....................................................................................
२ ३ ....................................................................................

३ ....................................................................................
१ २ ....................................................................................

४ ३ ....................................................................................
१ ....................................................................................

२

48

ž चित्र बघ. नाव सांग. अक्षर चित्र जोडी जळु व.

गिरव, लिही, म्हण.

१ ६ ७ ....................................................................................
३ ....................................................................................

२ ४५

२ ४ ....................................................................................
१ ३ ....................................................................................

४ ....................................................................................
१ ३ ....................................................................................

२

49

ž बघ, ऐक, वाच.

घ ो घ ो घ ो घो

ž ‘ ो ’ जोडून लिही.

जसे - क को 
म  ल  घ  र  ब न  स प त  च  ळ
ह  झ  द ड  व  ग ध य फ ज  श

वािनपाठ ३

ž चित्रांच्या जागी योग्य शब्द वापरून वाक्य तयार कर व वाच.

(१) गावाजवळ होता.

(२) त मासे होत.े

(३) फार चपळ होत.े

(४) राजूला पकडायचे होत.े बरोबर ओला झाला.
(५) पकडता पकडता तोलच गले ा.
(६) मग दोघांनाही हसू आले.

50

माझा घोडा

टपटप टपटप टाकित टापा चाले माझा घोडा
पाठीवरती जीन मखमली पायि रुपेरी तोडा.
उंच उभारी दोन्ही कान
ऐटित वळवी अपलु ी मान
मधचे केव्हा दडु कत दडु कत चाले थोडा थोडा.
घोडा माझा फार हुशार
पाठीवर मी होता स्वार
नुसता त्याला पुरे इशारा, कशास चाबुक ओढा?
घोडा माझा घाली रिंगण
उखडनु टाकी सारे अगं ण
काही त्याला अडवित नाही, नदी असो की ओढा.
सात अरण्ये, समुद्र सात
ओलाडं ित हा एक दमात
आला आला माझा घोडा, अाधी रस्ता सोडा.

- शातं ा शेळके

51

शब्दखेळ
l शब्द वाच. तो, ती, ते च्या गटात लिही.

पान उशी झाड घर
ऊस समई चाक
फळा पपई मगर ससा नळ

तो ती ते
फळा उशी पान

.................. .................. ..................
.................. .................. ..................
.................. .................. ..................
.................. .................. ..................
.................. .................. ..................
.................. .................. ..................

l चित्र बघ. शब्दसाखळी पूर्ण कर. तीन ..................
..................
पा न ना ग गवत .................. ..................
.................. ..................
.................. .................. ..................
.................. .................. ..................

52

प्रश्नचिन्हाची ओळख

l प्रत्येक गटातील एक शब्द घे. अर्थपरू ण् वाक्य तयार कर. वाक्य परू ण् झाल्यावर शवे टी
प्रश्नचिन्ह नक्की द.े

दीपा कधी आली आहे ?
सीमा रोहन कुठे आले करते
करतो राहतो
चेतन काय
ओजस आला
कसा राहते
पूजा

( १ ) दीपा कधी आली? (२) ..................................................................................
( ३) ..................................................................................
( ५) .................................................................................. (४) ..................................................................................

(६) .........................................
.........................................

असे कस?े

असे कसे? असे कसे? - राजा मंगळवेढेकर
रात्रीचेच चांदणे दिसे !

असे कसे? असे कसे?
मोरालाच सदंु र पिसे !
असे कसे? असे कस?े
पाण्यातच झोपती मासे !
असे कसे? असे कसे?
आईसारखे कणु ी नसे !

53

l योग्य चिन्हे जोडून शब्द लिही, वाच. मा त पर
ि , ी

व ही र त ला

ु , ू कबतर झा ड का प र

कदळ

, ब ल क री

ब डू क र ड कू

ो

झ का स म र ग ग ल गा य ज डी

शब्दखेळ

l शब्दांत लपलेले शब्द शोध व लिही.

( १) बालभारती ................ ................ ................
................ ................ ................

( २) दुकानदार ................ ................ ................
................ ................ ................

( ३) सकाळपासून ................ ................ ................
................ ................ ................

( ४) अहमदनगर ................ ................ ................
................ ................ ................

( ५) कोपरगाव ................ ................ ................
................ ................ ................

54

l लिहूया, वाचूया.

क का कि की कु कू के कै को
म मे
ल ली लो
घ घे
र रू
ब बी
न नि
स सू
प पे
त तै
च चो
ळ ळै
ह हे
झ
द दु
ड डू
व वे
ग गि
ध धी
य यु
फ
ज
श

55

लोठेबाबा

लोठबे ाबा लोठबे ाबा,
झोपता किती?
आठ तास दिवसा
आठ तास रात्री.

लोठेबाबा लोठेबाबा,
खाता काय तरी?
पाच लीटर दधु ासंगे
दहा किलो पुरी.

लोठेबाबा लोठबे ाबा,
काय करता काम?
काम शब्द ऐकताच
येतो मला घाम.

56

गाडी आली गाडी आली

गाडी आली गाडी आली चला पळा रे
गाडी थांबली गाडी थाबं ली धक्का मारा रे ।।ध.ृ ।।
गाडी आली कोकणातनू , आबं े आणले भरून भरून
आंबे उतरून घ्यारे आणि धक्का मारा रे ।।१।।
गाडी आली वसईहून, केळी आणली भरून भरून
केळी उतरून घ्यारे आणि धक्का मारा रे ।।२।।
गाडी आली नागपरू हून, सतं ्री आणली भरून भरून

सतं ्री उतरून घ्यारे आणि धक्का मारा रे ।।३।।
गाडी आली काश्मीरहून, सफरचंदं आणली भरून भरून

सफरचंदं उतरून घ्यारे आणि धक्का मारा रे ।।४।।

57

जत्रा

l चित्र बघ. चित्रात काय काय दिसते ते सागं .

58

59

ण  ख  थ  औ भ  ौ 

ž चित्र बघ. नाव सागं . अक्षर चित्र जोडी जुळव.

गिरव, लिही, म्हण.

३ ....................................................................................
१ २ ....................................................................................

५ ....................................................................................
१ ४ ....................................................................................

२३

१ ४ ....................................................................................
३ ....................................................................................

२

60

ž चित्र बघ, नाव सांग. अक्षर चित्र जोडी जुळव.

गिरव, लिही, म्हण.

७ ८
१६
....................................................................................
३ ....................................................................................

२ ४५

५ ....................................................................................
१३ ....................................................................................

४
२

ž बघ, ऐक, वाच.

ह ौ ह ौ ह ौ हौ

ž ‘ ौ ’ जोडून लिही, म्हण.

जसे - क कौ
म ल  घ र ब न स प त च ळ ह  झ

द ड व ग ध य फ ज श ण खथ भ

61

ट  ढ  ठ  छ  ष

गिरव, लिही, म्हण.

३

१ ....................................................................................
२ ....................................................................................

ž चित्र बघ, नाव लिही, वाच.

.................... .................... ....................
.................... .................... ....................
....................
ž ‘ट’ चे शब्द लिही, वाच. .................... ....................
....................
टाळी ....................
....................

गिरव, लिही, म्हण.

३

१ .....................................................................................
२ .....................................................................................

ž चित्र बघ, नाव लिही, वाच.

.................... .................... ....................
.................... .................... ....................

ž ‘ढ’ चे शब्द लिही, वाच.

पढे ा .................... .................... ....................
.................... .................... ....................

62

ž चित्र बघ, नाव सागं . गिरव, लिही, म्हण.

ž ‘ठ’ चे शब्द लिही, वाच. ३ ....................................
१ ....................................
  ठिणगी .................... ....................................

.................... २ ....................................

.................... ....................

.................... ....................

ž चित्र बघ, नाव सांग. गिरव, लिही, म्हण.

४ ....................................
१ ३ ....................................

....................................
२ ....................................

ž ‘छ’ चे शब्द लिही, वाच.

बछडा .................... .................... ....................
.................... .................... ....................

ž चित्र बघ, नाव सांग. गिरव, लिही, म्हण.

४ ....................................
....................................
३ ....................................
१२ ....................................

ž ‘ष’ चे शब्द लिही, वाच.

  विशषे .................... .................... ....................
.................... .................... ....................

63

l चित्र बघ. वाक्य लिही, वाच.

....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................

64

वडे ं कोकरू

वेडं कोकरू खूप थकलं
येताना घरी वाट चुकलं
अंधार बघनू भलतच भ्यालं
दमनू दमून झोपले ा आलं

शेवटी एकदा घर दिसलं
वडे ं कोकरू गोड हसलं
डोकं ठेवून गवताच्या उशीत
हळूच शिरलं आईच्या कशु ीत

- मगं शे पाडगावकर

65

क्ष ज्ञ अ ॲ ऑ अं अ:

गिरव, लिही, वाच.

४ ....................................................................................
....................................................................................
१
३ क्षण क्षमा क्षितीज  पक्षी  बक्षीस

२

५ ....................................................................................
१ ....................................................................................
३ २४
यज्ञ ज्ञान  आज्ञा विज्ञान ज्ञानदेव
१५
३ ....................................................................................
....................................................................................
२४
६ अभय  अकरा  अळी  अजनू   अगोदर

१५ ....................................................................................
३ ....................................................................................

२४ बॅट  सकॅ   हॅट  कॅमरे ा  बॅटरी

७ ..................................................................................
१६ ..................................................................................

३ कॉट  बॉल  गॉगल  सॉस  मॉल

२ ४५ ....................................................................................
....................................................................................
१ ५६
३ अगं ण  अंगठी  अकं अंजीर  अगं रखा

२४

१५ ....................................................................................

३ ६ ....................................................................................

७ स्वत: द:ु ख  शतश:  उष:काल अंशत:
२४

66

ž शब्दातील पहिल्या अक्षरावर अनुस्वार दे. शब्द पनु ्हा लिही, वाच.

(१ ) सोड .......................................... (२ ) नदी .....................
.....................

(३ ) माडी .......................................... (४ ) आबा .....................
.....................

(५ ) थडी .......................................... (६ ) साग .....................
.....................

(७ ) कुडी .......................................... (८ ) वदन .....................
.....................

l कसं ातील योग्य स्वरचिन्हांचा वापर करून शब्द तयार कर. स म वा र
( ा ि ी ु ू े ै ो ौ ं )

बा ह ली सा म स म

म दा न प ठ णी भ गो ल

पा ल ख ए ट दा र स नि क

ट क ली प च का री अळख
हद दपर स ध्या का ळ

67

l घटनाक्रम लाव.

पान े आली , फलु े आली. (१) .....................................................
.....................................................

कोंब फुटल े. (२) .....................................................
.....................................................

झाड ाला फ ळे आ ली. (३) .....................................................
.....................................................

पाण ी घातल .े (४) .....................................................
.....................................................

बी रुजवल े. (५) .....................................................
.....................................................

रोप वाढल े. (६) .....................................................
.....................................................

ž रिकाम्या जागी कंसातील योग्य शब्द भर.
(घे, द,े ये, जा, घे, आण)
.....................
( १) इरा हे पैसे ..................... .

(२) बाजारात ..................... .
.....................

( ३) बाज ारातून भेडं ी, टोमॅटो ... ........................................

( ४) पैसे मोजून .....................
..................... .

( ५) उरलले े पैसे परत ..................... .
.....................

( ६) घरी लवकर परत ..................... .
.....................

68

* बघ, ऐक, वाच. जोडाक्षरे स्‌ त
स्‌त
त्‌ या च‌् या
त्‌या च‌् या स्त
त्या च्या मस्तक
होत्या मिरच्या पसु ्तक
आत्या गावाच्या जास्त
पणत्या नावाच्या

* गोलातील अक्षराला गोलाबाहरे ील अक्षर जोडनू शब्द तयार कर.

ह
स कि

प ल्ला बि

गड
खा
सल्ला.................... 
........................................   ........................................   ..................................
.................... 

....................  ........................................   ........................................   ................................
.................... 

69

वािनपाठ ४

l वाच.

(१) आकाश निळ े दिसत होत.े
(२) जोराचा वारा सटु ला होता.
(३) मलु ानं ी पतगं उडवायचे ठरवल.े
(४) कवै ल्यने पतगं ाचे सामान आणल.े
(५) अक्षताने पतगं बनवल.े
(६) सगळे पतगं उडवण्यासाठी मदै ानावर आल.े
(७) ॲना पतगं उडवत होती.
(८) ज्ञानशे ने माजं ा धरला होता.
(९) आकाशात रगं ीबरे गं ी पतगं दिसत होत.े
(१०) पतगं उडवनू मलु ानं ा मजा आली.

l चित्रे बघ. गोष्ट तयार कर. सागं .

70

रघे लहान झाली.

l गोष्ट वाच.

अकबर आणि बिरबल एकदा फिरायला बिरबलाने एकवळे बादशहाकडे व
गले े होत.े चालता चालता बादशहा एकवळे रघे के डे पाहिल.े थोडा विचार
अचानक थाबं ला. बादशहाने वाळतू कले ा. पटकन खाली वाकला. रघे शे जे ारी
बोटाने एक रघे मारली आणि बिरबलाला दसु री लाबं रघे मारली आणि म्हणाला,
विचारल,े ‘‘ही रघे पाहिलीस? ही रघे ‘‘महाराज, झाली की नाही तमु ची रघे
लहान करायची; पण पसु ायची नाही. लहान?’’ बादशहा चकित होऊन
जमले तलु ा?’’ पाहतच राहिला!

l हे करून बघ.
(१) पाटीवर एक रेघ काढ. ती रेघ न पसु ता लहान करून दाखव.
(२) पाटीवर एक रेघ काढ. त्या रघे ले ा हात न लावता ती मोठी करून दाखव.
(३) बिरबलाने रघे लहान करण्याची यकु ्ती केली तशी दसु री यकु ्ती
तलु ा सुचते का? कोणती ते सांग.

71

जगं लात ठरली मफै ल

जगं लात ठरली नाचगाण्याची मैफल
अस्वल म्हणालं, ही तर हत्तीची अक्कल.

तबल्यावर होती कोल्होबाची साथ
वाघोबा म्हणाल,े नाही ना बात?

पेटी मी किती वाजवतो सदंु र
हसत हसत म्हणाले साळींदर.
गंुड-ू पांडू लाडं ग्यांना तबं ोऱ्याची हौस
सतं रू वाजवू म्हणाले चिकीमिकी माऊस!

मंगु ीने लावला वरचा सां
आवाज आवाज ओरडला ससा.

ठमु कत नाचत आला मोर
वन्समोअर, वन्समोअर झाला शोर!

- परू ्वी भावे

72

माझा भारत

भारत माझा देश आहे
मी भारतीय आह.े

हा भारताचा राष्रट्ध्वज.
राष्रट्ध्वज तिरंगी आह.े

हा भारताचा पक्षी मोर. हा भारताचा पशू वाघ.
मोर संुदर आहे. वाघ ऐटदार आहे.

हा भारताचा पर्वत हिमालय.
हिमालय उंच आहे.

भारताची राजधानी दिल्ली.
दिल्ली मोठे शहर आहे.

जय जय भारत! माझा भारत.

73

* लिहूया, वाचयू ा.

ािी ु ू ोॉौ :

क का कि की कु कू के कॅ कै को कॉ कौ कं क:

ख

ग

घ

च

छ

ज

झ

ट

ठ

ड

ढ

ण

त

थ

द

ध

74

न
प
फ
ब
भ
म
य
र
ल
व
श
ष
स
ह
ळ
क्ष
ज्ञ

75

 अक्षरे व चिन्हे जोड. शब्द तयार कर.

भ म य र ए ल व ओढशऑणषत स ह
छज झ टठ ड थ
बग घच ईउ ऊ ॲ ऐ द
ख इ ध
फ क आ क औ न ळ
प अ अं क्ष

खा अ: ज्ञ

घिाधौ कि घि
गि
छुच

झो ु ू जू का झोका ढे
झू ै ठ ट
मी णै डे

त पी

न फं
ौो
दथ ब ं ी भं
भी

76