Lesdag 3.3, Zintuigen TAB 12, sept 17

Module 1a, Biologie Hond






Zintuigen








TAB 12








Opleiding Gedragstherapie bij Honden




Margit Bossard, gedragsdeskundig dierenarts






















les 3.3, zintuigen 1

Algemene waarnemingen












 Visceraal ➢ Honger, dorst,


vulling holle organen

 Tast ➢ Lichte aanraking/ zware druk



 Temperatuur ➢ Hitte en koude


 Pijn ➢ Heftige prikkel




mechanisch, chemisch of thermaal

 Proprioceptie ➢ Positie en beweging lichaam














les 3.3, zintuigen 2

Gespecialiseerde waarnemingen









 Smaakzin ➢ Proeven van smaken


 Reukzin ➢ Ruiken van geuren


 Zicht ➢ Zien van licht



 Gehoor ➢ Horen van geluiden


 Equilibrium ➢ Evenwicht

























les 3.3, zintuigen 3

Smaak











 Beoordelen voedsel


 Aanzetten spijsvertering:


 Speekselproductie



 Maag: bewegingen en maagsapproduktie


 Darmen: verteringssappen aangemaakt


 Beoordelen lichaamssappen soortgenoten



 Seksuele status, hierarchie














les 3.3, zintuigen 4

Smaak-aversie







 Waarschuwingsmechanisme:



Ziek geworden na het eten/ drinken →


dit niet nogmaals eten.




 Therapeutisch toepasbaar?





























les 3.3, zintuigen 5

Fysiologie van het ruiken







 Neusholte bekleed met slijmvlies



 Opwarmen, bevochtigen en filteren; Reukcellen




 Ademhalen: 10-30x/min



 Snuffelen: 140–200x/min, 5x/sec (300/min)



 Turbulentie  nieuwe moleculen binnen


 Links en rechts ander geurmonster


 Geurmoleculen tot dieper in neus



 Zintuigcellen  Nervus olfactorius 



 Hersenschors (wel/niet actie; herinnering)


 Deels naar Limbische systeem: emoties


les 3.3, zintuigen 6

les 3.3, zintuigen 7

Ademhaling Snuffelen
































Recessus Olfactorius


met reukreceptoren








Geur-afbeelding van een wijk

Ruiken is voor honden


als zien voor mensen 8
les 3.3, zintuigen

Reukvermogen hond tov mens





Wisselende bronnen






Hond ruikt veel beter dan wij! ‘300x beter’



 Veel groter oppervlakte aan reukslijmvlies


hond 20-200 cm², mens 2-4 cm²


 Meer reukreceptoren



mens 5-10 miljoen, hond 220-250 miljoen (44x!)


 Meer typen receptoren!


vb hond 875, mens 380 typen



 Moleculen gevangen in Olfactory recess


 Groter deel hersenen voor reuk









les 3.3, zintuigen 9

Zicht









 Zicht belangrijk voor communicatie bij hond!


 Belang van zicht verschilt per ras:


Windhond ≠ Bloedhond





 Bouw, functie + pathologie samengenomen


 Eerst omliggende structuren



 Dan oogbol zelf


















les 3.3, zintuigen 10

Vermogen tot zien


















Hond Mens


 Overlap ogen:  Overlap groter:


40-60% meer diepte


 250°: rondom ziend  180°: minder rondom



 Meer staafjes:  Meer kegeltjes:


 Beter in schemer zien  Meer detail


 Meer bewegingen zien  Meer kleur








les 3.3, zintuigen 11

Symptomen bij oog-irritatie?
























































les 3.3, zintuigen 12

Oogleden













 ‘Ruitenwissers’:


verdelen vocht + wegvegen vuiljes



 Lidslag naar middelste ooghoek:


daar traanbuisopening


 Boven, onder en 3e ooglid





















les 3.3, zintuigen 13

Verkeerde ooglidstand








 Entropion: naar binnen krullen ooglid


 Irritatie door haren aan buitenkant


 Meestal erfelijk




 Ectropion: naar buiten krullen ooglid



 Vrijwel altijd in combinatie met TROS


 Te ruime oogspleet (TROS)


 Ophopen vuil, uitdrogingsrisico


 Conjuntivaalzak constant ontstoken


 Bij sommige rassen vereist!!








les 3.3, zintuigen 14

Ooglidstanden













































Entropion Gewenst Ectropion






les 3.3, zintuigen 15

Entropion





















































les 3.3, zintuigen 16

TROS onder, Entropion boven






















































les 3.3, zintuigen 17

Irritatie door haren










 Pijn, tranen/uitvloeiing, oogbolschade





 Ectopische ciliën: oogharen op vreemde plek





 Distichiasis: haren op ooglidrand



 Niet knippen, want dan vlijmscherp


 Thermocauter beter dan epileren




 Trichiasis: haren van huidplooi raken oog



 Rassen met korte schedels / overmatige huid









les 3.3, zintuigen 18

Distichiasis Trichiasis





















































les 3.3, zintuigen 19

Derde ooglid, Membrana nictitans







 Geen functie bij traanverspreiding, wel


bij traanaanmaak


 Grote traanklier + T-vormig kraakbeentje


 Klein stukje zichtbaar: middelste ooghoek
































les 3.3, zintuigen 20

Problemen met 3e ooglid














Teveel zichtbaar: ‘gordijntje’ voor ‘t oog




Oorzaken:


1. 3e ooglid zelf:



zwelling, vergroeid met oogbol, ontaarde


traanklier, omgeklapt kraakbeenstukje


2. Diepliggend oog, waardoor MN zichtbaar:



pijn, algehele malaise, verlamming (Horner),


minder retrobulbair vet





les 3.3, zintuigen 21

les 3.3, zintuigen 22

Tranen






Bevochtigen, voeden, beschermen




Traanklieren:


 Aan buitenbovenkant van ogen


 In 3e ooglid ook grote traanklier



 Punctum lacrimale


 Afvoer naar neus






















les 3.3, zintuigen 23

Traanstreep








Nat op wangen



Korreltjes; verkleuring


Uiteindelijk irritatie







Oorzaken:


1. Overmaat aan traanproductie


door iets irriterends (ontsteking)



2. Slechte afvoer: over ooglidrand heen


vb. Verstopte gaatjes/ afvoergang


vb. Afvoer niet goed aangelegd





les 3.3, zintuigen 24

Kerato Conjunctivitis Sicca










‘Droge ogen’



Onvoldoende traanproductie,


meten met Shirmer Tear Test




Heftig ontstoken ogen


ZONDER traanstreep







Vele oorzaken: oa erfelijk
















les 3.3, zintuigen 25

Oogbol zelf







 Hoornvlies + sclera


 Pupil


 Regenboogvlies, andere delen vaatlaag



 Lens


 Glasachtig lichaam


 Netvlies























les 3.3, zintuigen 26

Buitenste ooglaag







 Cornea = hoornvlies


 Aan voorzijde, heel hard


 Keratitis: ontstoken cornea


vb. Vreemd voorwerp (corpus alienum)


o.a. blauwverkleuring door cornea-oedeem






 Sclera = harde oogrok


 ‘Oogwit’; minder zichtbaar bij hond


 Hierop aanhechting conjunctiva (slvl oogleden)


 Bij ontsteking o.a. vaatinjectie (‘rode ogen’)








les 3.3, zintuigen 27

Keratitis door corpus alienum





















































les 3.3, zintuigen 28

Oogkamers




































 Voorste en achterste oogkamer


 Gevuld met kamervocht:



 Circuleert, voedt en geeft stevigheid


 Gemaakt door Corpus ciliare (uvea)


les 3.3, zintuigen 29

Glaucoom







 “Groene staar”


 Verhoogde oogboldruk:


relatief meer aangemaakt dan afgevoerd



 Aangeboren slechte afvoer, vb Bouvier


 Verstopt afvoerputje, bv door lensluxatie







 Pijn!


 Stuwing bloedvaten in sclera


 Oedeen in hoornvlies: cornea blauw



 Snel blind, omdat N. opticus onder druk





les 3.3, zintuigen 30

Lensluxatie







= loslaten lens


Door: Overerving: kleine terriers!


Trauma



 Pijn

 Verminderd zicht


 Secundair glaucoom
























les 3.3, zintuigen 31

Typen lensluxaties





















































les 3.3, zintuigen 32

Cataract












= “Grauwe staar”



Lensverdichting: lens witte kleur


Vele oorzaken: oa suikerziekte en erfelijk







LET OP:


Is niet vertroebeling lens door ouderdom:


Fysiologische lensverdichting













les 3.3, zintuigen 33

Cataract





















































les 3.3, zintuigen 34

Binnenste laag: retina = netvlies







Hierop fotoreceptoren: vangen licht op






 Staafjes: schemer en bewegingen


 Kegeltjes: kleur en scherpte


 Tapetum lucidum: weerkaatst licht, zodat


2e keer op zintuigcellen
























les 3.3, zintuigen 35

Fundoscopie







= bekijken achterwand oog


Pupil kunstmatig verwijden, om meer te zien








































les 3.3, zintuigen 36

Progressieve Retina Atrofie (PRA)








Netvlies langzaam slechter: blind




Hyperreflexie bij fundoscopie




Bij veel rassen erfelijk


 Grote verschillen in startleeftijd



 Verschillende vormen


 Dagblindheid: bijna weggefokt


 Nachtblindheid: eerst alleen ‘s nachts















les 3.3, zintuigen 37

Collie Eye Anomalie













 Aangeboren afwijking bloedvaten/ netvlies


 Vele vormen: mild tot helemaal blind



 Mn Schotse Herder/Sheltie, ook Border Collie



 Verergert niet: blijft zoals het is


 Op 6 wkn diagnostiseren: hierna pigment





 Secundair


 Ablatio Retinae = loslaten netvlies -> blind


 Bloedingen in oog





les 3.3, zintuigen 38

Collie Eye Anomalie:




oa bloeding, ablatio retinae




















































les 3.3, zintuigen 39

Het oor







 Gehoor voor hond heel belangrijk


 Hond t.o.v. mens:



 Meer horend


 Zachte geluiden beter horend



 Hogere tonen horend






Wat kun je merken aan de hond als hij last


heeft van zijn oren?














les 3.3, zintuigen 40

Het oor





















































les 3.3, zintuigen 41

Oorschelp








 Grote rasverschillen:



oorstand, grootte, zwaarte



 Invloed op onderlinge communicatie en


opvangen geluidsgolven





























les 3.3, zintuigen 42

Othematoom, “bloedoor”







Onderhuidse bloeduitstorting



 Vaak groot, omdat huid ‘loszittend’ van

onderliggend kraakbeen




 In begin niet pijnlijk


 Wanneer geen therapie:



verbening kraakbeen =>


schrompel- /bloemkooloor



Erg pijnlijk!












les 3.3, zintuigen 43

Uitwendige gehoorgang







 Is bekleed met huid!



 Talgklieren produceren speciale talg:


Oorsmeer = cerumen




 1e deel naar beneden → knik → schedel in


 Eindigt tegen trommelvlies

























les 3.3, zintuigen 44

Otitis Externa












= Ontsteking uitwendige gehoorgang


Vele veroorzakers:


Huidallergie, atopie!



Infecties:oormijt, bacteriën, schimmels/gisten


Vreemde voorwerpen (grasaar!), haargroei,




Ongezien behandelen gevaarlijk!



Als trommelvlies kapot


 doofheid mogelijk







les 3.3, zintuigen 45

Oormijt








 Witgrijze beestjes



 Heel veel jeuk!


 Soms secundair othematoom


 Donker korrelig oorsmeer,


maar niet alleen bij mijt




 Bewegen door warmte




 Vaak nestinfectie


 Overdracht via ligplaatsen










les 3.3, zintuigen 46

les 3.3, zintuigen 47

Chronische Otitis externa
































 Vaak voorkomend



 Pijnlijk! Huidverdikking, stank


 Oorzaak achterhalen en wegnemen


 Spoelen, langdurig zalven met antibiotica


Chirurgie soms enige optie




les 3.3, zintuigen 48

Trommelvlies









 Dun vlies, gespannen


 Vangt geluidsgolven op →


naar geluidsbeentjes in middenoor









Trommelvlies perforatie = gaatje erin


Vaak door toedoen mens, vreemd vwp


Pas op medicatie/ oorcleaner: ototoxisch


Daarom eerst controle trommelvlies











les 3.3, zintuigen 49

Middenoor







 In schedel,

bekleed met slijmvlies







 Bovenste deel: gehoorbeentjes


Hamer, aambeeld, stijgbeugel



 Onder: bulla tympanica (holte in bot)


 Buis van Eustachius:


van keel naar middenoor







Overdruk in middenoor in bergen/vliegtuig:


plopt weg door te slikken


les 3.3, zintuigen 50