การตรวจสมรรถภาพปอดด้วยวิธี spirometry น ุ จรีย์ ปอประสิทธิ์ กล่มศ ุ ู นย์การแพทย์เฉพาะทางด้านอาชีวเวชศาสตร์และเวชศาสตร์สิ่งแวดล้อม
ชนิดการตรวจสมรรถภาพปอด bronchial challenge test diffusing capacity for carbon monoxide (DLCO) lung volume study maximum inspiratory and expiratory pressure cardiopulmonary exercise testing arterial blood gas spirometry
วัตถ ุ ประสงค์ วินิจฉัยโรคทางเดินหายใจ ประเมินความรุนแรงของโรคทางเดินหายใจ ติดตามอาการ/การตอบสนองต ่อการรักษาทางเดินหายใจ ประเมินความเสี่ยงก่ อนผาตัด ่ ติดตามผลของปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม / การทํางาน
งานที่ต้องตรวจspirometry
spirometry การวัดปริมาตร (Volume) และอัตราการไหล (Flow rate) ของอากาศที่หายใจเข้า และออก ผลตรวจ(spirogram): กราฟ :ค ่ าตัวเลข FEV1, FVC, FEV1/FVC%, FEF25-75%, PEF การแปลผล:ค ่ าPredict / Reference
Flow–volume loop volume –time curve
เครื่องมืออ ุ ปกรณ์
เทคนิคการตรวจ Closed circuit method Opened circuit method
FEV1 FEV1(Force Expiratory Volume in 1second): ปริมาตรของอากาศที่ เป่ าออกมาในวินาทีแรกของการหายใจออกอยาง ่ รวดเร็วและแรงเต็มที่ มีหน ่ วย เป็ นลิตร
FVC FVC (Force Vital Capacity): ปริมาตรอากาศที่เป่ าออกมาอยาง ่ รวดเร็ว และแรงเต็มที่ จนหมด หลังจากหายใจเข้าอยางเต็มที่ มีหน ่ ่วยเป็ นลิตร
FEV1/FVC % FEV1/ FVC : ปริมาตรอากาศที่เป่ าออกมาได้ใน 1 วินาทีแรก หารด้วย ปริมาตรอากาศที่เป่ าออกมาได้มากที่สุดอยางรวดเร็วและแรงเต็มที่ ่ คูณด้วย 100 มีหน่วยเป็ น %
PEF PEF (Peak expiratory flow): อัตราการไหลของอากาศที่หายใจออกสูงที่สุด เกิ ดขึ้ น ในช่วงต้นของการหายใจออกอยางเร็วและแรงเต็มที่ ่ หลังจากที่หายใจเข้าเต็มที่ หน ่วยเป็ นลิตรต่อวินาที
FEF25-75% FEF25-75 (Force ExpiratoryFlow at 25-75%): ค ่ าเฉลี่ยอัตราการไหล ของอากาศในช่ วงกลางของ FVC มีหน่วยเป็ นลิตรต่อวินาที
ค่า Measurement/observe คือ ค่ าที่ได้จริง จากการตรวจสมรรถภาพ ปอดของผู้ที่รับการตรวจ
ค่า Predict / Reference ค ่ าคาดคะเน / ค ่ าพยากรณ์ : อายุ เพศ ส ่วนสูง เชื ้ อชาติ Lam:จีน ค.ศ. 1982 สมการศิริราช: ไทย พ.ศ. 2543 คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลร่ วมกบ ั กระทรวงสาธารณสุข อายุ10-92 ปี หญิง 2,299 ราย ชาย 1,655 ราย
ค่า %Predict (%Reference) คือ ค่ า Measurement/observeคูณ100 หารด้วยค ่ า Predict/Reference หน ่วยเป็ น %
เตรียมเครื่องมือ Calibrate ก ่ อนใช้งานทุกวัน Calibrate ทุก 4 ชัวโมง่ หากใช้ติดต่ อกนทั ั ้ งวัน บันทึก BTPS ทุกครั ้ งก ่ อน Calibrate BTPS (Body temperature and pressure saturated with water vapor) :ค ่ า อุณหภูมิ ความกดดันบรรยากาศและความชื ้นสัมพัทธ์
การสอบเทียบ (Calibration) Calibrate Syringe ขนาด 3ลิตร ค ่ าความแปรปรวนไม่ เก ิ น ±3.5% (ATS ปี 2019) : 3000 มล.-105 มล.=2895 มล.=2.9 ลิตร : 3000 มล.+ 105 มล.=3105 มล.=3.11 ลิตร
ข้อห้ามตรวจ ไอมีเลือดปน/ติดเชื ้ อในระบบทางเดินหายใจ /TB หอบ ควบคุมการหายใจได้ไม่ดี มีภาวะมีลมในช่องเยื่อหุ้มปอด มีภาวะกล้ามเนื้ อหัวใจขาดเลือด ภายใน 1 สัปดาห์ (ATS ปี 2019) หัวใจเต้นผิดจังหวะ (Cardiac Arrhythmia)/หัวใจล้มเหลว (Heart failure) ที่ยังคุมอาการได้ไม่ดี (ATS,2019) มีภาวะหลอดเลือดแดงที่ปอดอุดตัน หลอดเลือดแดงใหญ่โป่ งพองในทรวงอก ท้อง สมอง ผาสมอง ทรวงอกหรือช ่ ่องท้องในช่ วง 4 สัปดาห์ (ATS ปี 2019) ผาตัดตา หู จมูก ในช ่ ่ วง 1 สัปดาห์ (ATS ปี 2019) ความดันโลหิตสูง>180/>100 mmhg มีแผลที่ตา ความดันลูกตาสูง คลื่นไส้ อาเจียน
ข้อจํากัด หญิงที่ตั้ งครรภ์ เด็กอายุตํ่ากวา ่ 5 ปี มีความบกพร่ องทางกายภาพ : ปากแหวงเพดานโหว ่ ่ ผู้ที่ไม่สามารถสื่อสารได้ ผู้รับการตรวจไม่ให้ความร่วมมือ
การเตรียมตัวก่อนตรวจ งดออกกาลังกาย อย ํ างน้อย ่ 1 ชัวโมง ่ก ่ อนตรวจ (ATS ปี 2019) หยุดสูบบุหรี่อยางน้อย ่ 1 ชัวโมง ก่่ อนตรวจ หลีกเลี่ยงอาหารมื้ อใหญ่ อยางน้อย ่ 2 ชัวโมง่งดดื่ม Alcohol อยางน้อย ่ 8 ชัวโมง ่ก ่ อนตรวจ (ATS ปี 2019) ไม่สวมเสื ้อที่รัดทรวงอกและท้อง ถอดฟันปลอม งดยาขยายหลอดลม
การงดยาขยายหลอดลมก่อนตรวจ short acting beta-2 agonist เช ่ น albuterol งด 4-6 ชัวโมง่ anticholinergic เช ่ น ipratropium bromide งด 12 ชัวโมง่ Long acting beta-2agonistกลุ ่ ม formoterol,salmeterolงด 24 ชัวโมง่ anticholinergic เช ่ น tiotropium, glycopyrronium งด 36-48 ชัวโมง่ ยาชนิดรับประทาน กลุ่ ม Theophylline (sustained-release theophylline) เช ่ น NuelinSR, Xanthium,Theodur, Puroxan งด 24 ชัวโมง่
ภาวะแทรกซ้อน ไอ เจ็บหน้าอก ปวด เวียนศีรษะ มึนงง หลอดลมตีบ มีลมรั่ วในช่องเยื่อหุ้มปอด อาจจะขาดออกซิเจน หยุดหายใจ อาจหมดสติได้ ติดเชื ้ อ
ก่อนตรวจ เตรียมอุปกรณ์ / Calibration ซักประวัติโรคประจําตัว อุบัติเหตุ การตั ้ งครรภ์ วัดความดัน จับชีพจร อัตราการหายใจ วัดส่ วนสูง ชังนํ่ ้ าหนัก บันทึกข้อมูล อธิบาย สาธิตวิธีการตรวจ
วิธีการตรวจSpirometry นัง ตัวหน้าตรง เงยหน้าเล็กน้อย หนีบจมู ่ก เท้าทั้ งสองข้างแตะพื้ น สูด: สูดหายใจเข้าทางปากเต็มที่ กลั ้ น:กลั ้ นหายใจ อม:อม 1/3ของ Mouth piece เป่ า : ปิ ดปากให้สนิท เป่ าออกอยางเร็ว แร ่ ง
ขั้นตอนการตรวจ 1. Acceptability criteria 2. Repeatability criteria 3. Best test selection
Acceptability criteria 1. หายใจเข้าทางปากให้เต็มที่ 2. หายใจออกให้เร็วและแรงเต็มที่ใน 1วินาทีแรก 3. หายใจออกจนหมด / นานอยางน้อย ่ 6 วินาทีและมีความชันคงที่ (plateau time) อยางน้ ่ อย 1 วินาที 4. ไม่ไอขณะหายใจเข้า/ออก สูดหายใจเข้าเต็มอยางเร็วและแรงหลังจากที่หายใจออก ่ เป่ า 8 ครั ้งไม่ได้ ให้หยุดพัก/นัดมาตรวจใหม่
Acceptability criteria: กราฟ flow-volume loop
Acceptability criteria: กราฟ volume time curve
Acceptability criteria