ภาษาไทย 31001

หนงั สือเรียนสาระความรูพ ืน้ ฐาน
รายวชิ าภาษาไทย
(พท31001)

ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย

หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน
พทุ ธศักราช 2551

(ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560)

หามจาํ หนาย

หนงั สอื เรยี นเลมนี้ จัดพิมพด วยเงินงบประมาณแผน ดินเพ่อื การศกึ ษาตลอดชวี ติ สําหรับประชาชน
ลขิ สิทธเิ์ ปน ของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร

สํานกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สาํ นักงานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร
กระทรวงศึกษาธกิ าร

หนงั สอื เรียนสาระความรพู ้ืนฐาน

รายวชิ าภาษาไทย (พท31001)

ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
ลิขสิทธเ์ิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร
เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 3 /2555

3

คํานาํ

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
พุทธศกั ราช 2551 เมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑแ ละวิธกี ารจดั การศกึ ษานอกโรงเรียน
ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและ
ความเชอื่ พื้นฐานในการจดั การศกึ ษานอกโรงเรยี นที่มกี ลมุ เปา หมายเปนผใู หญมกี ารเรยี นรูแ ละส่ังสมความรู
และประสบการณอยา งตอเน่อื ง

ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศกึ ษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบาย
ทางการศกึ ษา เพ่ือเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขนั ใหป ระชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง
รายไดท่ีม่ังค่ังและมั่นคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึก
รับผิดชอบตอตนเองและผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน
ผลการเรยี นรูท่ีคาดหวัง และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบ
ระดบั การศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ใหมคี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ
ซ่ึงสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม
จริยธรรมและการเตรียมพรอม เพ่ือเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน
แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติ
กิจกรรม ทําแบบฝก หดั เพอื่ ทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภปิ รายแลกเปล่ียนเรยี นรูก ับกลุม หรือศึกษา
เพม่ิ เตมิ จากภมู ปิ ญญาทอ งถ่ิน แหลง การเรยี นรแู ละสอื่ อนื่

การปรับปรุงหนงั สอื เรยี นในคร้ังน้ี ไดรบั ความรว มมอื อยางดียิ่งจากผทู รงคุณวฒุ ใิ นแตละสาขาวิชา
และผูเก่ียวของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ
มาเรียบเรยี งเนอ้ื หาใหครบถว นสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเนื้อหา
สาระของรายวิชา สํานักงาน กศน. ขอขอบคุณผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวา
หนังสือเรียนชุดนี้จะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะ
ประการใด สํานักงาน กศน. ขอนอมรบั ดวยความขอบคณุ ยง่ิ

สารบัญ 4

คาํ นํา หนา
คําแนะนาํ ในการใชห นังสือเรียน
โครงสรา งรายวิชา 1
บทท่ี 1 การฟง การดู.............................................................................................. 2
5
เรอ่ื งท่ี 1 การเลือกส่ือในการฟงและดู................................................................. 11
เรอ่ื งท่ี 2 การวิเคราะห วจิ ารณเร่ืองทฟี่ งและดู.................................................. 14
เรื่องที่ 3 มารยาทในการฟงและดู ....................................................................... 15
บทท่ี 2 การพดู ................................................................................................... 16
เรอ่ื งที่ 1 มารยาทในการพดู ................................................................................ 17
เรือ่ งที่ 2 ลกั ษณะการพดู ที่ดี............................................................................... 39
เรื่องท่ี 3 การพดู ในโอกาสตา ง ๆ......................................................................... 40
บทที่ 3 การอาน ................................................................................................... 40
เรือ่ งที่ 1 ความสาํ คัญของการอา น ......................................................................
เรอ่ื งที่ 2 วจิ ารณญาณในการอา น ....................................................................... 42
เรอ่ื งท่ี 3 การอา นแปลความ ตคี วาม การขยายความ 48
53
จบั ใจความหรอื สรุปความ .................................................................... 57
เร่ืองที่ 4 วรรณคดี.............................................................................................. 60
เรื่องที่ 5 หลกั การวจิ ารณวรรณกรรม ................................................................. 60
เรื่องที่ 6 ภาษาถิน่ .............................................................................................. 65
เรอ่ื งท่ี 7 สาํ นวน สภุ าษิต .................................................................................. 66
เร่ืองท่ี 8 วรรณกรรมทอ งถิน่ ............................................................................... 83
บทที่ 4 การเขยี น ................................................................................................... 91
เรอ่ื งท่ี 1 หลักการเขยี น ...................................................................................... 93
เรื่องที่ 2 หลักการแตง คาํ ประพนั ธ...................................................................... 94
เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทและนิสยั รกั การเขียน.............................................................. 107
บทที่ 5 หลักการใชภ าษา.................................................................................................. 111
เรอ่ื งที่ 1 ธรรมชาตขิ องภาษา..............................................................................
เรือ่ งท่ี 2 ถอ ยคําสํานวน สุภาษติ คาํ พงั เพย .....................................................
เรื่องท่ี 3 การใชพ จนานุกรมและสารานกุ รม .......................................................

เร่ืองท่ี 4 คําราชาศพั ท........................................................................................ 5
บทท่ี 6 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ .......................................................
116
เรอื่ งที่ 1 คุณคา ของภาษาไทย............................................................................. 121
เรอ่ื งที่ 2 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชพี .............................................. 122
เร่ืองท่ี 3 การเพ่มิ พูนความรแู ละประสบการณท างดา นภาษาไทย 122

เพ่ือการประกอบอาชพี ......................................................................... 132
บรรณานกุ รม ............................................................................................................ 134
คณะผจู ัดทํา ............................................................................................................ 136

6

คําแนะนาํ ในการใชหนงั สือเรียน

หนังสือเรียนสาระความรูพ้ืนฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
เปนหนังสือเรยี นทจ่ี ดั ทําขึน้ สาํ หรับผเู รียนท่เี ปน นกั ศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลายผเู รยี น ควรปฏิบัติ ดงั น้ี

1. ศึกษาโครงสรางรายวิขาใหเขา ใจในหัวขอและสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และ
ขอบขา ยเนอื้ หาของรายวิชานั้น ๆ โดยละเอยี ด

2. ศกึ ษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนวตอบ
กจิ กรรม ถา ผเู รียนตอบผิดควรกลบั ไปศึกษาและทําความเขา ใจในเนื้อหานั้นใหมใ หเ ขา ใจ กอนท่ีจะศึกษา
เรอ่ื งตอ ๆ ไป

3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ืองของแตล ะเร่ือง เพื่อเปน การสรุปความรู ความเขา ใจของเนื้อหา
ในเรื่องนัน้ ๆ อีกครั้ง และการปฏบิ ัตกิ จิ กรรมของแตล ะเน้อื หา แตล ะเรือ่ ง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบ
กบั ครแู ละเพ่อื น ๆ ทรี่ วมเรยี นในรายวิชาและระดบั เดียวกันได

4. หนงั สือเรียนเลมน้ีมี 6 บท
บทที่ 1 การฟง การดู
บทท่ี 2 การพดู
บทท่ี 3 การอา น
บทท่ี 4 การเขียน
บทที่ 5 หลักการใชภาษา
บทที่ 6 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชพี

7

โครงสรา งรายวชิ าภาษาไทย (พท31001)
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

สาระสําคญั

1. การอา นเปนทักษะทางภาษาท่ีสําคญั เพราะชวยใหสามารถรับรขู าวสารและเหตุการณต าง ๆ
ของสงั คม ทําใหป รบั ตวั ไดก บั ความเจรญิ กาวหนาทางวิทยาการตา ง ๆ สามารถวิเคราะห วิจารณ และนํา
ความรูไปใชในชีวิตประจาํ วัน

2. การเขยี นเปนการส่ือสารทจ่ี ัดระบบความคดิ การเลอื กประเดน็ การเลือกสรรถอยคาํ เพ่ือถา ยทอด
เปนตวั อักษรในการส่ือความรู ความคดิ ประสบการณ อารมณ ความรสู กึ จากผูเขียนไปยงั ผอู า น

3. การฟง การดู และการพูด เปน ทักษะท่ีสําคัญของการสื่อสารในการดําเนินชีวิตประจําวัน
จงึ จาํ เปนตองเขาใจหลักการเบ้ืองตน และตอ งคํานึงถึงมารยาทในการฟง การดแู ละการพดู ดว ย

4. การใชภาษาไทยใหถ กู ตองตามหลักภาษา ทาํ ใหเ กดิ ความภาคภูมิใจในภูมิปญญาของคนไทย
จงึ ตระหนักถึงความสําคญั ของภาษาและตอ งอนุรกั ษภ าษาไทยไวเ ปน สมบตั ขิ องชาตสิ ืบตอไป

5. การใชทกั ษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษาสามารถใชค ําพูด
และเขยี นไดด ี ทําใหเ กดิ ประโยชนต อตนเองและสวนรวม

6. วรรณคดีไทยเปน มรดกของภาษาและวัฒนธรรมท่ีมีคุณคา เปนมรดกทางปญญาของคนไทย
แสดงถึงความรงุ เรอื งของวัฒนธรรมทางภาษา เปน การเชิดชคู วามเปน อารยะของชาติ

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง

เม่ือศึกษาชดุ วชิ าแลว ผูเรยี นสามารถ
1. จับใจความสําคัญ และเลา เร่ืองได ตีความได อานในใจและอานออกเสียง วิเคราะห วิจารณ
ประเมินคาได เลือกหนงั สอื และสารสนเทศไดแ ละมีมารยาทในการอา นและมีนสิ ัยรักการอา น
2. อธิบายการเขียนเบ้ืองตนได เขียนเรียงความ ยอความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียน
รายงาน เขียนคําขวัญ เขียนประกาศ เขยี นเชิญชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพนั ธ บอกคุณคาของ
ถอ ยคําภาษาและสามารถเลอื กใชถอยคาํ ในการประพนั ธ เขียนอา งองิ เขยี นเลขไทยไดถ กู ตองสวยงาม
3. บอกหลักเบอ้ื งตน และจดุ มงุ หมายของการฟง การดูและการพดู ได และสามารถพูดในโอกาส
ตาง ๆ ได
4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภ าษาในการสื่อการ ใชพจนานุกรมและสารานุกรม
ในชีวติ ประจาํ วันได
5. บอกชนดิ และหนา ทีข่ องคาํ ประโยค และนําไปใชไดถกู ตอง
6. ใชเครื่องหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศพั ท หลักการประชมุ การอภปิ ราย การโตว าที

8

7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดนของ
วรรณคดีได

8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณไ ด
9. บอกความหมายและลกั ษณะเดนของวรรณกรรมทอ งถ่นิ ประเภทรูปแบบของวรรณกรรมไทย
ปจจุบันได
10.อา นวรรณคดแี ละวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คณุ คาหรอื แสดงความคดิ เห็นได
11.บอกลักษณะสาํ คัญและคณุ คา ของเพลงพืน้ บาน และบทกลอ มเด็กพรอ มทั้งรองเพลงพ้ืนบา น
และบทกลอ มเดก็ ได

ขอบขา ยเน้อื หา

บทที่ 1 การฟง การดู
บทท่ี 2 การพูด
บทท่ี 3 การอา น
บทท่ี 4 การเขยี น
บทท่ี 5 หลักการใชภ าษา
บทท่ี 6 วรรณคดีและวรรณกรรม
บทท่ี 7 ภาษาไทยกบั ชองทางการประกอบอาชีพ

1

บทท่ี 1
การฟง การดู

สาระสําคญั

การฟง และดูสารประเภทตาง ๆ อยา งถูกวธิ ีมีวิจารณญาณ และพดู แสดงความรู ความคดิ ความรสู กึ
ในโอกาสตา ง ๆ อยา งเหมาะสมจะทาํ ใหไ ดรบั ความรู ความเขา ใจ นําไปใชป ระโยชนในชวี ิตประจําวันได

ผลการเรียนรูท ี่คาดหวงั

เม่ือศึกษาจบบท แลวคาดหวงั วา ผูเรยี นจะสามารถ
1. นําความรไู ปเปน ขอมลู ในการตดั สินใจเลอื กสอ่ื ในการฟงและดู
2. แสดงความคิดเห็น วเิ คราะห วิจารณ เรื่องทีฟ่ ง และดไู ด
3. มมี ารยาทในการฟง การดู และการพดู และสรุปสาระสาํ คัญของเรือ่ งท่ีฟง

และดไู ด

ขอบขา ยเนอ้ื หา

เร่อื งที่ 1 การเลือกสื่อในการฟงและดู
เร่ืองท่ี 2 การวิเคราะห วิจารณ เรอื่ งทฟ่ี ง และดู
เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทในการฟง และดู

2

เรอ่ื งท่ี 1 การเลอื กส่อื ในการฟง และดู

สังคมปจจบุ นั ชอ งทางการนําเสนอขอมลู ใหด แู ละฟงจะมีมากมาย ดงั น้นั ผเู รียนควรรจู ักเลือกท่ีจะ
ดูและฟง เม่ือไดร ับรูขอ มูลแลว การรูจ ักวิเคราะห วิจารณ เพ่ือนําไปใชใ นทางสรางสรรค เปน ส่ิงจําเปน
เพราะผลท่ีตามมาจากการดูและฟง จะเปนผลบวกหรือลบแกสังคม ก็ขึ้นอยูกับการนําไปใช น่ันคือผลดี
จะเกิดแกสงั คมกเ็ มือ่ ผูด แู ละฟงนําผลท่ไี ดน้นั ไปใชอ ยา งสรางสรรค หรือในปจจบุ นั จะมสี ํานวนทใ่ี ชกัน
อยางแพรหลายวาคิดบวก

เม่ือรูจักหลักในการฟงและดูแลว ควรจะรูจักประเภท เพื่อแยกแยะในการนําไปใชป ระโยชน
ซง่ึ อาจสรุปประเภทการแยกแยะประเภทของส่ือในการนาํ ไปใชประโยชน มดี ังนี้

1. สอื่ โฆษณา ส่อื ประเภทน้ผี ูฟงตองรจู ดุ มุง หมาย เพราะสวนใหญจะเปนการสื่อใหค ลอยตาม
อาจไมส มเหตุสมผล ผฟู งตองพิจารณาไตรตรองกอ นซ้อื หรือกอ นตัดสินใจ

2. สอ่ื เพ่อื ความบนั เทิง เชน เพลง, เร่อื งเลา ซง่ึ อาจมกี ารแสดงประกอบดวย เชน นิทาน นิยาย
หรือสือ่ ประเภทละคร สอื่ เหลา นผี้ รู บั สารตอ งระมัดระวัง ใชวิจารณญาณประกอบการตัดสินใจกอนที่จะ
ซ้ือหรือทําตาม ปจ จุบันรายการโทรทัศนจ ะมีการแนะนําวาแตละรายการเหมาะกับกลุม เปาหมายใด
เพราะเช่ือกันวา ถาผูใ ดขาดความคิดในเชิงสรา งสรรคแ ลว ส่ือบันเทิงอาจสงผลรา ยตอสังคมได เชน ผูด ู
เอาตวั อยา งการจ,ี้ ปลน, การขม ขืนกระทําชําเรา และแมแ ตการฆาตวั ตาย โดยเอาอยางจากละครท่ีดูก็เคย
มีมาแลว

3. ขา วสาร ส่ือประเภทน้ีผูรับสารตองมีความพรอมพอสมควร เพราะควรตอ งรูจักแหลงขา ว
ผูนําเสนอขา ว การจับประเด็น ความมีเหตุมีผล รูจ ักเปรียบเทียบเนื้อหาจากที่มาของขา วหลาย ๆ แหง
เปน ตน

4. ปาฐกถา เน้อื หาประเภทนีผ้ รู ับสารตอ งฟง อยา งมีสมาธิเพ่ือจับประเด็นสําคัญใหไ ด และกอ น
ตดั สินใจเชอ่ื หรือนาํ ขอมูลสวนใดไปใชป ระโยชนตองมคี วามรพู นื้ ฐานในเร่ืองน้ัน ๆ อยบู า ง

5. สนุ ทรพจน ส่อื ประเภทน้ีสว นใหญจะไมย าว และมใี จความที่เขา ใจงาย ชัดเจน แตผูฟ งจะตอ ง
รูจกั กลนั่ กรองส่ิงทดี่ ีไปเปนแนวทางในการปฏิบัติ

หลกั การฟงและดูอยางสรา งสรรค

1. ตองเขาใจความหมายหลักเบื้องตนของการจับใจความของสารที่ฟงและดูน้ัน ตองเขาใจ
ความหมายของคาํ สาํ นวนประโยคและขอ ความทีบ่ รรยายหรืออธิบาย

2. ตองเขา ใจลักษณะของขอ ความ ขอความแตล ะขอ ความตอ งมีใจความสําคัญของเรื่องและ
ใจความสาํ คญั ของเรื่องจะอยูท่ีประโยคสําคญั ซึ่งเรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยูใ น
ตอนใดตอนหนึง่ ของขอความ โดยปกตจิ ะปรากฏอยใู นตอนตน ตอนกลาง และตอนทาย หรอื อยตู อนตน

3

และตอนทา ยของขอความผูร ับสารตองรูจกั สงั เกต และเขาใจการปรากฏของประโยคใจความในตอนตา ง ๆ
ของขอความ จงึ จะชวยใหจ บั ใจความไดด ยี ิ่งขน้ึ

3. ตอ งเขา ใจในลักษณะประโยคใจความ ประโยคใจความ คือขอ ความที่เปน ความคิดหลัก
ซึ่งมักจะมีเนื้อหาตรงกับหัวขอเร่ือง เชน เรื่อง “สุนัข” ความคิดหลักคือ สุนัขเปนสัตวเ ลี้ยงที่รักเจาของ
แตก ารฟงเรื่องราวจากการพดู บางทีไมม ีหัวขอ แตจ ะพูดตามลําดบั ของเน้อื หา ดังนั้น การจบั ใจความสําคัญ
ตอ งฟงใหต ลอดเรอื่ งแลวจับใจความวา พูดถึงเร่ืองอะไร คือจับประเด็นหัวเรื่อง และเรื่องเปนอยางไรคือ
สาระสําคัญหรอื ใจความสาํ คัญของเร่อื งนั่นเอง

4. ตอ งรูจ ักประเภทของสาร สารที่ฟงและดูมีหลายประเภท ตองรูจักและแยกประเภทสรุปของ
สารไดวา เปน สารประเภทขอเท็จจริง ขอ คิดเห็นหรือเปนคําทักทายปราศรัย ขา ว ละคร สารคดี จะได
ประเดน็ หรือใจความสําคญั ไดง าย

5. ตองตีความในสารไดต รงตามเจตนาของผูส ง สาร ผูสงสารมีเจตนาท่ีจะสงสารตาง ๆ
กับบางคนตอ งการใหความรู บางคนตองการโนม นาวใจ และบางคนอาจจะตองการสง สาร เพ่ือสื่อความ
หมายอื่น ๆ ผูฟง และดตู อ งจับเจตนาใหไ ด เพ่อื จะไดจบั สารและใจความสําคญั ได

6. ต้ังใจฟง และดใู หต ลอดเรื่อง พยายามทําความเขาใจใหตลอดเร่ือง ย่ิงเรื่องยาวสลับซับซอน
ยง่ิ ตองตั้งใจเปนพิเศษและพยายามจับประเด็นหัวเรอ่ื ง กริยาอาการ ภาพและเคร่ืองหมายอืน่ ๆ ดวยความต้ังใจ

7. สรุปใจความสําคัญ ขั้นสุดทายของการฟง และดูเพ่ือจับใจความสําคัญก็คือ สรุปใหไดว า
เรอื่ งอะไร ใคร ทําอะไร ทไ่ี หน เมื่อไร อยางไรและทําไม หรือบางเรื่องอาจจะสรุปไดไมครบทั้งหมด ทั้งน้ี
ยอ มข้นึ กบั สารท่ฟี ง จะมใี จความสาํ คญั ครบถวนมากนอ ยเพียงใด

วิจารณญาณในการฟง และดู

พจนานกุ รมฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใ หความหมายของ วิจารณญาณไวว าปญญาที่สามารถรู
หรือใหเ หตุผลท่ีถูกตอ ง คํานี้มาจากคําวา วิจารณ ซ่ึงแปลวา การคิดใครค รวญโดยใชเ หตุผลและคําวา
ญาณ ซึ่งแปลวา ปญญาหรอื ความรใู นชน้ั สงู

วิจารณญาณในการฟงและดู คือ การรับสารใหเ ขา ใจเนื้อหาสาระโดยอาศัยความรู ความคิด
เหตุผล และประสบการณประกอบการใชป ญ ญาคิดใครค รวญแลวสามารถนาํ ไปใชไ ดอ ยา งเหมาะสม

การฟง และดูใหเกิดวิจารณญาณนั้นมีขั้นตอนในการพัฒนาเปน ลําดับบางทีก็อาจเปน ไปอยา ง
รวดเร็ว บางทีก็ตอ งอาศัยเวล ท้ังน้ี ยอ มขึ้นอยูกับพื้นฐานความรู ประสบการณของบุคคลและ
ความยุงยากซบั ซอนของเรื่องหรอื สารท่ีฟง

ข้นั ตอนการฟง และดอู ยางมีวจิ ารณญาณ มีดงั นี้
1. ฟงและดูใหเ ขาใจเรอ่ื ง เมอื่ ฟงเร่ืองใดกต็ ามผฟู ง จะตองต้งั ใจฟงเร่ืองนั้นใหเขาใจตลอดเร่ือง
ใหร ูวา เนือ้ เร่อื งเปน อยางไร มสี าระสาํ คญั อะไรบาง พยายามทาํ ความเขา ใจรายละเอียดทง้ั หม

4

2. วเิ คราะหเ ร่ือง จะตองพิจารณาวา เปนเร่ืองประเภทใด เปน ขา ว บทความ เรอ่ื งส้นั นิทานนยิ าย
บทสนทนา สารคดี ละคร และเปนรอ ยแกวหรอื รอ ยกรอง เปน เร่อื งจริงหรอื แตงขึ้น ตอ งวิเคราะหล ักษณะ
ของตัวละคร และกลวิธใี นการเสนอสารของผสู ง สารใหเขา ใจ

3. วินิจฉัยเร่ือง คือ การพิจารณาเรื่องที่ฟงวาเปนขอเท็จจริง ความรูสึกความคิดเห็นและผูสง
สารหรือผพู ูดผแู สดงมีเจตนาอยางไรในการพูดการแสดง อาจจะมเี จตนาทจี่ ะโนมนา วใจหรอื แสดงความคิดเห็น
เปนเร่ืองท่ีมีเหตมุ ผี ล มีหลักฐานนา เชอื่ ถอื หรือไมแ ละมคี ณุ คา มปี ระโยชนเ พียงใด

สารที่ใหความรู

สารท่ีใหความรูบางครั้งก็เขา ใจงา ย แตบ างคร้ังท่ีเปน เรื่องสลับซับซอนก็จะเขาใจยาก ตองใช
การพินิจพิเคราะหอยางลึกซ้ึง ท้ังน้ียอ มข้ึนกับเร่ืองที่เขา ใจงา ยหรือเขาใจยาก ผูร ับมีพ้ืนฐานในเร่ืองที่
ฟง เพียงใด ถาเปน ขา วหรือบทความเก่ยี วกบั เกษตรกรผูมีอาชีพเกษตรยอ มเขา ใจงา ย ถา เปนเร่ืองเกี่ยวกับ
ธรุ กิจนกั ธรุ กจิ กจ็ ะไดเขาใจงายกวาผูม ีอาชพี เกษตร และผพู ูดหรือผสู ง สารกม็ ีสวนสาํ คญั ถามีความรูในเรอื่ ง
นั้นเปน อยางดีรูว ธิ ีพดู นาํ เสนอผฟู ง ก็จะเขา ใจไดง าย

ขอ แนะนาํ ในการฟงและดูที่ใหความรูโ ดยใชว จิ ารณญาณ มดี ังนี้

1. เมอ่ื ไดร บั สารทีใ่ หความรูเรื่องใดตองพิจารณาวา เรอื่ งนั้นมคี ณุ คาหรือมีประโยชน ควรแกการใช
วิจารณญาณมากนอ ยเพียงใด

2. ถา เรอื่ งที่ตองใชว จิ ารณญาณไมวา จะเปนขา ว บทความ สารคดีขา ว หรือความรูเรื่องใดก็ตาม
ตอ งฟง ดว ยความตง้ั ใจจับประเดน็ สาํ คัญใหได ตองตคี วามหรือพินิจพิจารณาวา ผูส งสารตอ งการสงสารถึง
ผรู บั คืออะไร และตรวจสอบหรอื เปรยี บเทยี บกับเพื่อนๆ ทีฟ่ งรว มกนั มาวาพจิ ารณาไดต รงกันหรอื ไมอ ยางไร
หากเห็นวา การฟงและดูของเราตา งจากเพ่ือน ดอยกวาเพื่อน จะไดปรับปรุงแกไ ขใหการฟง พัฒนาข้ึน
มปี ระสิทธิภาพตอ ไป

3. ฝก การแยกแยะขอ เท็จจริง ขอคิดเห็น เจตคติของผูพูดหรือแสดงที่มีตอ เร่ืองที่พูดหรือแสดง
และฝกพจิ ารณาตัดสนิ ใจวา สารท่ฟี งและดูน้นั เช่ือถือไดห รือไม และเชื่อถือไดม ากนอ ยเพียงใด

4. ขณะทฟี่ ง ควรบนั ทึกสาระสําคัญของเรอื่ ง ตลอดทงั้ ประเด็นการอภิปรายไวเพ่ือนําไปใช
5. ประเมินสารที่ใหค วามรูว า มีความสําคัญมีคุณคาและประโยชนม ากนอยเพียงใด มีแงค ิด
อะไรบา ง และผูสงสารมีกลวิธใี นการถา ยทอดทีด่ นี า สนใจอยา งไร
6. นําขอคิด ความรูและกลวิธีตาง ๆ ท่ีไดจากการฟงไปใช ในการดําเนินชีวิตประจําวัน
การประกอบอาชีพและพฒั นาคุณภาพชีวิต พัฒนาชมุ ชนและสังคมไดอ ยา งเหมาะสม

สารทโี่ นม นา วใจ

สารท่ีโนมนาวใจเปนสารที่เราพบเห็นประจําจากส่ือมวลชน จากการบอกเลา จากปากหนึ่งไปสู
ปากหนงึ่ ซึง่ ผสู ง สารอาจจะมีจุดมุงหมายหลายอยา งท้ังที่ดี และไมดี มีประโยชนห รือใหโทษ จุดมุง หมาย

5

ที่ใหป ระโยชน ก็คอื โนมนาวใจใหรักชาติบา นเมอื ง ใหใชจายอยางประหยดั ใหรักษาส่ิงแวดลอ ม ใหรักษา
สาธารณสมบัติและประพฤติแตสง่ิ ทด่ี ีงาม ในทางตรงขามผสู ง สารอาจจะมจี ุดมงุ หมายใหเ กดิ ความเสยี หาย
มุง หมายทจี่ ะโฆษณาชวนเช่ือหรอื ปลกุ ปน ยุยงใหเ กิดการแตกแยก ดังนั้น จึงตอ งมีวิจารณญาณ คิดพิจารณา
ใหด ีวาสารนั้นเปน ไปในทางใด

การใชว ิจารณญาณสารโนม นาวใจ ควรปฏบิ ัติ ดังน้ี
1. สารนั้นเรียกรองความสนใจมากนอ ยเพียงใด หรือสรา งความเชื่อถอื ของผูพดู มากนอยเพยี งใด
2. สารทีน่ าํ มาเสนอน้นั สนองความตองการพน้ื ฐานของผูฟ งและดอู ยางไรทําใหเกดิ
ความปรารถนาหรือความวา วุนขึ้นในใจมากนอยเพียงใด
3. สารไดเ สนอแนวทางท่ีสนองความตองการของผฟู ง และดหู รือมีสง่ิ ใดแสดงความเห็นวา
หากผูฟง และดูยอมรับขอ เสนอนนั้ แลว จะไดร บั ประโยชนอะไร
4. สารทน่ี ํามาเสนอนน้ั เรา ใจใหเ ชื่อถอื เกย่ี วกบั สิง่ ใด และตองการใหค ิดหรือปฏิบัตอิ ยางไรตอไป
5. ภาษาทใี่ ชใ นการโนมนาวใจนน้ั มีลกั ษณะทําใหผ ฟู ง เกิดอารมณอ ยางไรบา ง

สารทจี่ รรโลงใจ

ความจรรโลงใจ อาจไดจากเพลง ละคร ภาพยนตร คําประพันธ สุนทรพจน บทความบางชนิด
คําปราศรัย พระธรรมเทศนา โอวาท ฯลฯ เมื่อไดร ับสารดังกลาวแลวจะเกิดความรูสึกสบายใจ สุขใจ
คลายเครียด เกิดจนิ ตนาการ มองเห็นภาพและเกดิ ความซาบซง้ึ สารจรรโลงใจจะชวยยกระดับจิตใจมนุษย
ใหสงู ขน้ึ ประณตี ขนึ้ ในการฝกใหม ีวิจารณญาณในสารประเภทน้ี ควรปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี

1. ฟงและดดู ว ยความตั้งใจ แตไมเครง เครียด ทาํ ใจใหสบาย
2. ทําความเขา ใจในเนอ้ื หาทส่ี ําคัญ ใชจ นิ ตนาการไปตามจุดประสงคข องสารนัน้
3. ตองพิจารณาวา สิ่งท่ฟี งและดใู หความจรรโลงในดา นใด อยางไรและมากนอ ยเพยี งใด หากเรื่อง
นั้นตอ งอาศยั เหตผุ ล ตอ งพิจารณาวา สมเหตสุ มผลหรอื ไม
4. พิจารณาภาษาและการแสดง เหมาะสมกบั รูปแบบเนื้อหาและผูรบั สารหรอื ไมเ พยี งใด

เรื่องที่ 2 การวิเคราะห วิจารณเ ร่ืองท่ีฟง และดู

ความหมายของการวเิ คราะห การวนิ ิจและการวิจารณ

การวิเคราะห หมายถึง การที่ผูฟงและผูดูรับสารแลว พิจารณาองคประกอบออกเปน สว น ๆ
นาํ มาแยกประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คัญของสาร กลวธิ ีการเสนอและเจตนาของผสู ง สาร

การวินิจ หมายถึง การพิจารณาสารดวยความเอาใจใส ฟง และดูอยา งไตรตรองพิจารณา
หาเหตผุ ลแยกแยะขอดขี อ เสยี คณุ คาของสาร ตคี วามหมายและพิจารณาสํานวน ภาษา ตลอดจนน้ําเสียง
และการแสดงของผสู ง สาร พยายามทาํ ความเขาใจความหมายท่ีแทจริง เพื่อใหไดป ระโยชนต ามวัตถุประสงค
ของผูว ินจิ

6

การวิจารณ หมายถงึ การพจิ ารณาเทคนคิ หรือกลวิธที ่ีแสดงออกมานัน้ ใหเ ห็นวา นา คิด นาสนใจ
นาติดตาม มชี นั้ เชงิ ยอกยอนหรอื ตรงไปตรงมา องคประกอบใดมคี ุณคา นาชมเชย องคป ระกอบใดนาทว งติง
หรอื บกพรองอยางไร การวจิ ารณสง่ิ ใดกต็ ามจงึ ตอ งใชความรูม เี หตมุ ผี ล มีหลกั เกณฑและมีความรอบคอบดว ย

ตามปกติแลว เมอ่ื จะวิจารณสงิ่ ใด จะตอ งผานขั้นตอนและกระบวนการของการวิเคราะหสาร
วินิจสาร และประเมินคาสาร ใหชัดเจนเสียกอนแลว จึงวิจารณแ สดงความเห็น ออกมาอยา งมีเหตุมีผล
ใหนาคิด นาฟง และเปนคาํ วจิ ารณท ี่เชอื่ ถือได

การวจิ ารณ ทีร่ ับฟงมาก็เชน เดียวกนั ตอ งผานการวิเคราะห วนิ จิ และประเมินคา สารน้ันมากอน
และการวิจารณแ สดงความคิดเห็นที่จะทําไดอ ยางมีเหตุมีผลนาเช่ือถือน้ัน ผูรับสารจะตอ งรูห ลักเกณฑ
การวิจารณแ สดงความคดิ เหน็ ตามชนิดของสาร เพราะสารแตล ะชนิด ยอมมีองคประกอบเฉพาะตัว เชน
ถาเปน ขา วตองพิจารณาความถูกตองตามความเปน จริง แตถ า เปน ละครจะดูความสมจริง และพิจารณา
โครงเรอ่ื ง เนอื้ เร่อื ง ฉาก ตวั ละคร ภาษาทีใ่ ช บทบาทการแสดง ฯลฯ นอกจากรูห ลักเกณฑแลว จะตองอาศยั
การฝก ฝนบอ ย ๆ และอานตัวอยางงานวิจารณข องผูอ่ืนท่ีเชี่ยวชาญใหมาก ก็จะชวยใหการวิจารณด ี
มเี หตผุ ลและนาเช่ือถอื

หลกั การวจิ ารณแ ละแสดงความคดิ เห็นสารประเภทตาง ๆ

สารทไ่ี ดร บั จากการฟง มมี ากมาย แตที่ไดร ับเปน ประจาํ ในชีวิตประจาํ วนั ไดแ ก
1. ขา วและสารประชาสมั พนั ธ
2. ละคร
3. การสนทนา คําสัมภาษณบคุ คล
4. คาํ ปราศรยั คาํ บรรยาย คํากลา วอภิปราย คาํ ใหโอวาท
5. งานประพนั ธร อ ยกรองประเภทตาง ๆ

หลักเกณฑการวิจารณส ารท่ีไดรบั ตามชนิดของสาร

1. ขาวและสารประชาสัมพันธ สารประเภทน้ีผูร ับสารจะไดรับจากวิทยุ โทรทัศน ซ่ึงจะ
เสนอขา วจากหนวยงานประชาสัมพันธข องภาครัฐและเอกชน รูปแบบของการเสนอขาว โดยท่ัวไป
จะประกอบดวย หัวขอขา ว เน้ือและสรุปขา ว โดยจะเริ่มตน ดวย หัวขอขา วท่ีสําคัญแลว ถึงจะเสนอ
รายละเอยี ดของขาวและตอนทายกอนจบ จะสรุปขาว หรือบางคร้ังจะเสนอลักษณะการสรุปขา วประจํา
สปั ดาหเ ปน รายการหน่ึงโดยเฉพาะ สว นสารประชาสัมพันธอ าจมรี ปู แบบทแ่ี ปลกออกไปหลายรปู แบบ เชน
เสนอสาระในรปู แบบของขา ว ประกาศแจงความหรือโฆษณาแบบตาง ๆ ในการวิจารณ ควรพิจารณาตาม
หลกั เกณฑ ดงั น้ี

1.1 แหลงขา วที่มาของขา วและสารประชาสัมพันธ ผูวิจารณจะตองดูวาแหลง ของขาวหรือ
สารประชาสัมพันธนั้นมาจากไหนจากหนวยงานใด เปนหนว ยงานของรัฐหรือเอกชนหนวยงานหรือ
สถาบนั น้นั นาเช่ือถอื มากนอ ยเพยี งใด

7

1.2 เนื้อหาของขา วและสารประชาสัมพันธ ผูรับสารตองพิจารณาวา สารน้ันมีเนื้อหา
สมบรู ณหรือไม คอื เม่ือถามดวยคําถามวา ใคร ทําอะไร ทีไ่ หน เม่อื ไร อยางไรแลวผูฟงสามารถหาคาํ ตอบได
ครบถวน และสามารถสรุปสาระสําคัญไดด ว ย

1.3 พิจารณาทบทวนวาเน้ือหาของขา วและสารประชาสัมพันธท่ีนําเสนอเปนความจริง
ท้งั หมด หรือมกี ารแสดงความรสู กึ ความคิดเหน็ ของผสู งสารแทรกมาดวย

1.4 พิจารณาภาษาทใี่ ชทั้งความถูกตอ งของการใชภ าษา ศลิ ปภาษาและดานวรรณศลิ ป
2. ละคร ภาพยนตร สารประเภทละครจะฟงไดจ ากละครวิทยุ และโทรทัศนเสียเปน สวนใหญ
สว นละครเวทนี ั้นมีโอกาสไดด ไู ดฟ งนอยมาก ซ่งึ หลกั การวจิ ารณล ะครมแี นวทาง ดังน้ี

2.1 ดคู วามสมจรงิ ของผูแสดงตามบทบาททีไ่ ดรับวา ใชนํา้ เสียงสมจริงตามอารมณ ความรสู กึ
ของตัวละครนัน้ ๆ มากนอ ยเพยี งใด

2.2 พิจารณาโครงเรื่อง แกนของเรื่องวา มีโครงเรื่องเปน อยา งไร สรุปสาระสําคัญหรือ
แกน ของเรอ่ื งใหไ ด

2.3 ฉากและตัวละคร มีฉากเหมาะสมสอดคลอ งกับเนื้อเรื่อง เหมาะสมกับบรรยากาศ
และตัวละครแตล ะตัวมีลกั ษณะเดน หรอื ใหอ ะไรกับผฟู ง

2.4 ภาษาท่ีใชถ กู ตองเหมาะสมตามหลักการใชภ าษา ศิลปะภาษาและดานวรรณศิลป
3. การสนทนาและคาํ สมั ภาษณบคุ คล การสนทนาและคําสัมภาษณบ ุคคลในวทิ ยแุ ละโทรทศั น
เปนสารท่ีไดฟง กันเปน ประจํา ผูร ว มสนทนาและใหส ัมภาษณก็เปน คนหลากหลายระดับและอาชีพ
การสนทนาและ การวเิ คราะหม ีหลักในการพิจารณา ดังน้ี

3.1 การสนทนาในชีวิตประจาํ วนั
ก. การสนทนา เปนเร่อื งอะไรและมสี าระสําคญั วา อยา งไร
ข. สาระสาํ คญั ของการสนทนาท่สี รุปไดเ ปนความจริงและนา เช่อื ถอื เพียงใด
ค. ผรู ว มสนทนามีความรแู ละมคี วามสนใจในเรอ่ื งที่สนทนามากนอยเพียงใด
ง. ภาษาท่ีใชใ นการสนทนามีความถูกตอ ง ตามหลักการใชภาษามีความเหมาะสมและ

สละสลวยทําใหเ ขาใจเรือ่ งไดชดั เจนเพยี งใด ท้ังน้าํ เสยี งและลลี าการพูดแฝงเจตนาของผูพ ดู และนา ฟง หรือไม
3.2 คําสมั ภาษณบ ุคคล
มหี ลกั เกณฑการพจิ ารณาและวิจารณ ดงั น้ี
ก. ผูสัมภาษณเ ปน ผูม ีความรูแ ละประสบการณใ นเรื่องที่สัมภาษณมากนอยเพียงใด

เพราะผูส มั ภาษณท ี่มคี วามรูและประสบการณในเรอื่ งที่จะสัมภาษณเ ปนอยา งดีจะถามไดส าระเน้ือเรื่องดี
จึงตอ งดูความเหมาะสมของผูสัมภาษณกบั เรอ่ื งทีส่ มั ภาษณด วย

ข. ผูใหก ารสัมภาษณเหมาะสมหรือไม โดยพิจารณาจากวุฒิ ฐานะ หนา ท่ี อาชีพและ
พิจารณาจากคาํ ตอบท่ใี หสัมภาษณว ามเี นือ้ หาสาระและตอบโตต รงประเด็นคาํ ถามหรือไมอ ยา งไร

ค. สาระของคําถามและคําตอบในแตล ะขอ ตรงประเด็นหรือไม มีสาระเปนประโยชน
ตอ สังคมมากนอ ยเพียงใด

8

ง. ลักษณะของการสัมภาษณ เปน การสัมภาษณทางวิชาการ หรือการสัมภาษณ
เพ่อื ความบันเทงิ เพราะถาเปนการสัมภาษณทางวชิ าการยอมจะตองใชห ลกั เกณฑใ นการพจิ ารณาครบถว น
แตห ากเปนการสัมภาษณ เพื่อความบันเทิงน้ันงา ยตอการวิจารณวา ดีหรือไมด ี เพราะใชสามัญสํานึกและ
ประสบการณพิจารณาก็เพียงพอแลว

จ. ภาษาท่ใี ชเ ขา ใจงายชัดเจน เหมาะสมเพียงใด ผูส ัมภาษณและผูใ หส ัมภาษณมีความ
จรงิ ใจในการถามและการตอบมากนอยเพยี งใด

4. คําปราศรยั คําบรรยาย คํากลา วอภิปราย คําใหโอวาท
4.1 คาํ ปราศรัย
มีหลกั เกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ ดังนี้
ก. สาระสําคญั เหมาะสมกบั โอกาสทปี่ ราศรยั หรอื ไม โดยพิจารณาเน้อื หาสาระ เวลา และ

โอกาสวา สอดคลองเหมาะสมกันหรอื ไม
ข. สาระสําคัญและความคดิ เปนประโยชนต อ ผูฟงหรือไม
ค. ผกู ลา วปราศรยั ใชภ าษาไดดถี กู ตอ ง เหมาะสมสละสลวย คมคายหรอื ไมอยา งไร

4.2 คําบรรยาย
มีหลกั เกณฑการพิจารณาและวิจารณ ดังน้ี
ก. หวั ขอและเน้อื เร่ืองเหมาะสมกบั สถานการณแ ละผฟู งมากนอ ยเพยี งใด
ข. สาระสาํ คัญของเรื่องท่ีบรรยายมีประโยชนตอผูฟ ง และสังคมมีสิ่งใดที่นาจะนําไปใช

ใหเกิดประโยชน
ค. ผูบรรยายมีความรูและประสบการณ ในเรื่องที่บรรยายมากนอยเพียงใด มีความ

นาเช่ือถอื หรือไม
ง. ภาษาทใี่ ชใ นการบรรยาย ถกู ตอ งตามหลกั การใชภ าษา เขา ใจงายชัดเจนหรือไม

4.3 คาํ กลาวอภิปราย
การอภิปรายเปน วิธกี ารระดมความคดิ เหน็ และแนวทางในการแกป ญหา ซ่ึงเราจะไดฟ ง

กันเปนประจาํ โดยเฉพาะจากรายการโทรทัศน การวเิ คราะหวจิ ารณค วรพจิ ารณาโดยใชห ลักการ
ก. ประเด็นปญ หาท่จี ะอภิปราย ขอบขา ยของปญ หาเปน อยา งไร มขี อบกพรองอยา งไร
ข. ประเด็นปญหาที่นํามาอภิปราย นา สนใจมากนอ ยเพียงใดและมีความสอดคลอง

เหมาะสมกับสถานการณ หรือไม
ค. ผอู ภิปรายมคี ุณวฒุ ิ ประสบการณมสี วนเก่ยี วของกับประเด็นอภิปรายอยา งไร และมี

ความนา เช่อื ถือมากนอยเพยี งใด
ง. ผูอ ภิปรายไดศ ึกษาคนควา และรวบรวมขอ มูลความรูม าชี้แจงประกอบไดมากนอ ย

เพียงพอเหมาะสมและนา เชอ่ื ถอื หรอื ไม
จ. ผูอ ภิปรายรับฟง ความคิดเห็นของผูรวมอภิปรายหรือไม มีการผูกขาดความคิดและ

การพดู เพียงคนเดียวหรือไม

9

ฉ. ผูอ ภิปรายใหขอ คิดและแนวทางอยางมีเหตุผลมีขอ มูลหลักฐานหรือไม ใชอารมณ
ในการพดู อภิปรายหรือไม

ช. ภาษาท่ใี ชในการอธิปรายถูกตอ งตามหลกั การใชภาษา กระชับรดั กุม ชัดเจนเขา ใจงา ย
ซ. ผูฟง อภิปรายไดศ ึกษารายละเอียดตามหัวขอ อภิปรายมาลว งหนา บางหรือไม หากมี
การศกึ ษามาลว งหนา จะทาํ ใหวเิ คราะหวิจารณได
4.4 คาํ ใหโอวาท
มหี ลักเกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ คือ
ก. ผใู หโอวาทเปน ใคร มคี ณุ วุฒมิ หี นา ทที่ จ่ี ะใหโอวาทหรือไม
ข. สาระสาํ คัญของเรอื่ งที่ใหโอวาทมอี ะไรใหขอ คดิ เรื่องอะไร สอนอะไรมแี นวทางปฏิบัติ
อยา งไร
ค. เร่ืองที่ใหโอวาทมีความถูกตอง มีเหตุมีผลสอดคลองตามหลักวิชาการหรือไม
นา เชื่อถอื เพียงใด
ง. มีเทคนิคและกลวธิ ใี นการพูดโนม นาวจิตใจของผูฟ ง และมีการอางอิง คําคม สํานวน
สภุ าษติ หรือยกเรื่อง ยกเหตกุ ารณมาประกอบอยางไรบาง
จ. ใชภาษาไดดี ถูกตองสละสลวย คมคาย ไพเราะ ประทับใจตอนไหนบาง

สรปุ

1. วิจารณญาณในการฟง และดู หมายถึง การรับสารใหเขา ใจตลอดเรื่องแลว ใชป ญญา
คดิ ไตรต รอง โดยอาศัยความรู ความคิด เหตผุ ล และประสบการณเดิม แลวสามารถนําสาระตาง ๆ ไปใช
ในการดาํ เนินชีวิตไดอยางเหมาะสม โดยมีขนั้ ตอนดงั น้ี

1.1 ฟง และดูใหเขา ใจตลอดเร่อื งกอน
1.2 วิเคราะหเรื่อง วาเปน เรื่องประเภทใด ลักษณะของเร่ืองและตัวละครเปนอยางไร
มกี ลวิธีในการเสนอเร่อื งอยา งไร
1.3 วนิ จิ ฉัย พิจารณาเรื่องทีฟ่ งเปนขอ เท็จจริง ความคดิ เห็น เจตนาของผเู สนอเปน อยา งไร
มีเหตผุ ลนา เชื่อถือหรอื ไม
1.4 การประเมินคา ของเรือ่ งเมอ่ื ผา นขน้ั ตอน 1 - 3 แลว ก็ประมาณวา เรอ่ื งหรือสารนน้ั ดีหรอื
ไมด ี มอี ะไรท่ีจะนําไปใชใหเ ปนประโยชนไ ด
1.5 การนาํ ไปใชประโยชนเ ม่ือผา นข้นั ตอนท่ี 1 - 4 แลว ขนั้ สุดทายคือ นําคุณคาของเรื่องที่
ฟงและดไู ปใชไดเ หมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล
2. การวเิ คราะห หมายถงึ การแยกแยะประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คัญและการนําเสนอ พรอมทั้ง
เจตนาของผพู ูดหรือผูเสนอ
การวนิ ิจ หมายถึง การพิจารณาเรอ่ื งอยา งไตรตรอง หาเหตผุ ลขอ ดีขอเสีย และคณุ คา ของสาร
การวิจารณ หมายถึง การพิจารณาอยางมีหลักเกณฑใ นเร่ืองท่ีฟง และดู วามีอะไรนา คิด
นา สนใจ นาติดตาม นาชมเชย นา ชื่นชมและมอี ะไรบกพรองบา ง

10

การวิจารณสารหรอื เรื่องทีไ่ ดฟงและดู เม่ือไดวินิจวิเคราะหแ ละใชว ิจารณญาณในการฟง และดู
เร่ืองหรอื สารทไี่ ดร บั แลว กน็ าํ ผลมารายงานบอกกลา วแสดงความคิดเหน็ ตอ สงิ่ น้ัน อยา งมเี หตผุ ล มหี ลกั ฐาน
ประกอบ และเปนสิ่งสรา งสรรค

3. หลักการฟงและดทู ่ดี ี
ผูเรียนรูไดเรียนรูว ิธีการฟงและดูมาแลว หลายประการ ควรจะไดรับรูถ ึงวิธีการปฏิบัติตน

ใน การเปนผูฟงและดทู ่ดี ดี ว ย ตามหลกั การ ดังน้ี
3.1 ฟง และดใู หตรงตามความมุง หมาย การฟงแตล ะครัง้ จะตองมีจดุ มุง หมายในการฟงและดู

ซ่ึงอาจจะมีจุดมุง หมายอยางใดอยางหนึ่งโดยเฉพาะหรือมีจุดมุงหมายหลายอยางพรอมกันก็ได จะตอ ง
เลือกฟง และดูใหต รงกับจุดมุงหมายที่ไดตั้งไวแ ละพยายามท่ีจะใหการฟงและดูแตล ะคร้ังไดรับผล
ตามจุดมุงหมายท่ีกําหนด

3.2 มีความพรอมในการฟง และดู การฟงและดูจะไดผลจะตองมีความพรอ ม ทั้งรางกาย
จิตใจและสติปญญา คือ ตอ งมีสุขภาพดีท้ังรา งกาย และจิตใจไมเ หน็ดเหนื่อยไมเ จ็บปวยและไมม ีจิตใจ
เศรา หมอง กระวนกระวายการฟง และดูจึงจะไดผลดี และตอ งมีพื้นฐานความรูใ นเรื่องนั้นดีพอสมควร
หากไมมพี ื้นฐานทางความรู สติปญ ญากย็ อมจะฟงและดไู มรเู รอ่ื งและไมเ ขาใจ

3.3 มีสมาธิในการฟงและดู ถาหากไมมีสมาธิ ขาดความต้ังใจยอมจะฟง และดูไมร ูเ รื่อง
การรบั รแู ละเขา ใจจะไมเกิด ดงั น้ัน จะตอ งมีความสนใจ มคี วามตงั้ ใจและมสี มาธใิ นการฟงและดู

3.4 มีความกระตอื รอื รน ผูท่ีมองเห็นคุณคา และประโยชนข องเรือ่ งนั้นมีความพรอ มที่จะรับรู
และทาํ ความเขา ใจจากการฟง และดนู ้นั ยอมมีประสิทธิภาพในการฟง และดสู งู

3.5 ฟงและดูโดยไมมีอคติ ในการฟง จะตองทําใจเปน กลางไมม ีอคติตอผูพ ูดตอ เรื่องที่พูด
หากไมชอบเรื่อง ไมศ รัทธาผพู ูดกจ็ ะทําใหไมพรอมท่ีจะรบั รแู ละเขาใจในเร่อื งน้นั จะทาํ ใหก ารฟง และการดู
ไมป ระสบผลสาํ เร็จ

3.6 การจดบนั ทกึ และสรปุ สาระสาํ คัญ ในการฟง และดูเพ่อื ความรมู คี วามจาํ เปน ที่ตองบันทึก
สรุปสาระสาํ คญั ที่จะนําไปใชนาํ ไปปฏบิ ตั ิ

คณุ สมบัติของผูฟ งและดูท่ดี ี ควรปฏิบัติ ดงั น้ี
1. สามารถปฏิบัตติ ามหลักการฟง และดทู ่ีดไี ด โดยมีจุดมุง หมาย มีความพรอมในการฟง และดูมี
ความตั้งใจและกระตือรือรน ไมมีอคตแิ ละรูจ ักสรปุ สาระสาํ คัญของเรือ่ งทฟ่ี ง และดูนั้นได
2. มีมารยาทในการฟงและดู มารยาทในการฟง และดูเปนส่ิงที่จะชว ยสรางบรรยากาศท่ีดีใน
การฟงและดู เปนมารยาทของการอยรู ว มกันในสงั คมอยางหนึ่ง หากผูฟง และดูไมมีมารยาท การอยูรว มกัน
ในขณะที่ฟง และดู ยอมไมปกติสุข มีบรรยากาศท่ีไมเ หมาะสมและไมเอ้ือตอ ความสําเร็จ ตัวอยางเชน
ขณะที่ฟง และดูการบรรยายถามีใครพูดคุยกันเสียงดังหรือกระทําการท่ีสรางความไมสงบรบกวนผูอ ื่น
บรรยากาศในการฟงและดูน้ันยอมไมดี เกิดความรําคาญตอ เพื่อนที่นั่งอยูใกลจะไดร ับการตําหนิวา ไมม ี
มารยาท ขาดสมบัติผูดี แตถ าเปนผูม ีมารยาท ยอมไดร ับการยกยอ งจากบุคคลอื่นทําใหก ารรับสารดว ย
การฟง และดปู ระสบความสําเรจ็ โดยงา ย

11

3. รูจักเลอื กฟงและดใู นสงิ่ ที่เปนประโยชน การเลอื กฟงและดูในเรอื่ งทีจ่ ะเปน ประโยชนตออาชพี
ชวี ิตความเปน อยูและความรบั ผิดชอบในสังคม แลวเลอื กนําไปใชใ หเกดิ ประโยชนใ นการพฒั นาอาชพี
พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และพฒั นาสงั คม

เร่อื งท่ี 3 มารยาทในการฟงและดู

การฟงและดูจะสัมฤทธิ์ผลน้ัน ผูฟ ง ตองคํานึงถึงมารยาทในสังคมดวย ยิ่งเปนการฟง และดู
ในท่ีสาธารณะยิ่งตองรักษามารยาทอยางเครง ครัด เพราะมารยาทเปนเคร่ืองกํากับพฤติกรรมของคนใน
สังคม ควบคุมใหคนในสงั คมประพฤติตนใหเรยี บรอยงดงาม อันแสดงถึงความเปนผดู แี ละเปนคนทีพ่ ัฒนาแลว

การฟงและดูในโอกาสตาง ๆ เปน พฤติกรรมทางสังคม ยกเวน การฟง และดูจากสื่อตามลําพัง
แตใ นบางคร้ังการฟง และดูบทเรยี นจากสอ่ื ทางไกลก็มกี ารฟงและดกู นั เปน กลมุ รว มกับบุคคลอน่ื ดวย จําเปน
ตองรักษามารยาท เพื่อมิใหเ ปน การรบกวนสมาธิของผูอ่ืนการรักษามารยาทในขณะท่ีฟง และดูเปน
การแสดงถงึ การมีสัมมาคารวะตอผพู ดู หรอื ผแู สดง หรือตอเพื่อนผฟู ง ดวยกนั ตอสถานที่ผมู ีมารยาทยงั จะได
รบั ยกยอ งวา เปนผมู วี ัฒนธรรมดีงามอีกดว ย

มารยาทในการฟง และดใู นโอกาสตา ง ๆ มีดังน้ี
1. การฟง และดเู ฉพาะหนา ผใู หญ
เม่อื ฟง และดเู ฉพาะหนา ผูใหญไมว า จะอยูแตล ําพังหรือมผี อู ืน่ รวมอยูด วยกต็ าม จะตอ งสํารวมกิริยา
อาการใหค วามสนใจดว ยการสบตากับผูพูด ผูท ี่ส่ือสารใหก ันทราบ ถาเปนการสนทนาไมค วรชิงพูดกอ นที่
คสู นทนาจะพดู จบ หรือถามีปญ หาขอ สงสยั จะถาม ควรใหผ พู ดู จบกระแสความกอนแลวจึงถาม หากมเี พ่ือน
รวมฟง และดอู ยดู ว ยตอ งไมก ระทําการใดอันจะเปนการรบกวนผอู ่นื
2. การฟงและดูในทปี่ ระชมุ
การประชมุ จะมีประธานในท่ปี ระชมุ เปนผูนาํ และควบคุมใหก ารประชุมดําเนินไปดวยดี ผูเขา รวม
ประชุมตอ งใหค วามเคารพตอ ประธาน ในขณะที่ผูอื่นพูด เราตอ งตั้งใจฟงและดู หากมีสาระสําคัญก็อาจ
จดบันทกึ ไวเ พอื่ จะไดน าํ ไปปฏิบตั ิ หรือเปนขอมูลในการอภิปรายแสดงความคิดเห็น ไมค วรพูดกระซิบกับ
คนขางเคียง ไมควรพูดแซงขึ้น หรือแสดงความไมพ อใจใหเ ห็น ควรฟงและดูจนจบแลวจึงใหส ัญญาณ
ขออนุญาตพูดดว ยการยกมือ หรือขออนุญาต ไมค วรทํากิจธุระสวนตัว และไมทําสิ่งอื่นใดที่จะเปน
การรบกวนที่ประชมุ
3. การฟงและดใู นท่สี าธารณะ
การฟงและดูในที่สาธารณะเปน การฟงและดูที่มีคนจํานวนมากในสถานที่ท่ีเปนหอ งโถงกวา ง
และในสถานท่ีที่เปน ลานกวาง อาจจะมีหลังคาหรือไมมีกไ็ ด ขณะท่ีฟง และดูไมควรกระทาํ การใด ๆ ท่ีจะกอ
ความราํ คาญ สรางความวนุ วายใหแกบคุ คลทีช่ มหรอื ฟง รวมอยดู วย ขอควรระวัง มดี ังน้ี

3.1 การฟง และดูในโรงภาพยนตรหรือโรงละคร
3.1.1 รักษาความสงบ ไมใ ชเสียงพูดคุยและกระทําการใด ๆ ท่ีจะทําใหเร่ืองรบกวน

ผอู นื่ และไมควรนาํ เด็กเล็ก ๆ ท่ไี รเดียงสาเขาไปดูหรือฟง ดว ยเพราะอาจจะรองหรอื ทาํ เสยี งรบกวนผอู นื่ ได

12

3.1.2 ไมค วรนําอาหารของขบเคี้ยว ของท่มี ีกลนิ่ แรงเขา ไปในสถานท่ีน้ัน เพราะเวลาแก
หอ อาหาร รบั ประทานของขบเคย้ี วก็จะเกดิ เสียงดังรบกวนผูอ่นื และของทีม่ กี ล่นิ แรงกจ็ ะสง กลน่ิ รบกวน ผูอ นื่ ดวย

3.1.3 ไมเดินเขา ออกบอ ย เพราะในสถานท่ีนั้นจะมืด เวลาเดินอาจจะเหยียบหรือ
เบียดผูรวมฟง ดวย หากจําเปน ควรเลือกที่นงั่ ทส่ี ะดวกตอ การเดนิ เขาออก เชน น่งั ใกลทางเดิน เปนตน

3.1.4 ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการท่ีไมเ หมาะไมค วรระหวา งเพ่ือนตา งเพศในโรงมหรสพ
เพราะเปนเรื่องสว นบคุ คลขดั ตอวฒั นธรรมประเพณไี ทย ไมควรแสดงกิรยิ าอาการดงั กลาวในท่ีสาธารณะ

3.1.5 ไมค วรสง เสียงดงั เกนิ ไปเมือ่ ชอบใจเปน พิเศษในเร่ืองท่ีดูหรือฟง เชน ถึงตอนที่
ชอบใจเปนพิเศษก็จะหวั เราะเสยี งดัง ปรบมอื หรอื เปา ปาก ซึ่งจะเปนการสรา งความราํ คาญและรบกวนผูอน่ื

3.2 การฟง ในลานกวา ง สว นใหญจ ะเปนการชมดนตรแี ละการแสดงท่ีเปนลักษณะมหกรรม
บนั เทงิ ควรปฏบิ ตั ดิ งั นี้

3.2.1 อยาสง เสียงดังจนเกินไป จะทําใหเปน ท่ีรบกวนผูรวมชม หากถูกใจเปนพิเศษ
กค็ วรดูจังหวะอันควรไมทาํ เกินพอดี

3.2.2 ไมแสดงอาการกิริยาทไี่ มสมควร เชน การโยกตัว การเตนและแสดงทาทาง ตา ง ๆ
เกินพอดี

3.2.3 ไมด ืม่ ของมนึ เมาเขา ไปชมการแสดงหรือไมนําไปดมื่ ขณะชม
3.2.4 ไมค วรแสดงกิริยาทีไ่ มเ หมาะสมกับเพื่อนตางเพศหรือเพศตรงขาม เพราะขัดตอ
วฒั นธรรมไทย และอาจผดิ กฎหมายดวย
3.2.5 ควรยืนหรือน่ังใหเ รียบรอยไมควรเดินไปเดินมาโดยไมจําเปน เพราะจะทํา
ความวุนวายใหบุคคลอ่ืน

สรปุ มารยาทในการฟงและดูได ดงั นี้

1. ฟง และดูดวยความตงั้ ใจ ตามองดูผพู ูดไมแสดงออกดว ยอาการใด ๆ ทีบ่ อกถึงความไมสนใจ
2. ไมทําความราํ คาญแกผอู ืน่ ท่ีฟงและดดู วย
3. ไมแ สดงกรยิ าไมเ หมาะสมใด ๆ เชน โห ฮา ฯลฯ
4. ถา จะแสดงความคิดเห็นหรือถามปญ หาขอขอ งใจ ควรจะขออนุญาตกอ นหรือเม่ือที่ประชุม
เปด โอกาสใหถามและแสดงความคดิ เหน็
5. ไมควรเดินเขา หรอื เดินออกขณะท่ีผูพ ูดกําลังพูดหรือกําลังแสดงหากจําเปน จริง ๆ ควรจะทํา
ความเคารพประธานกอ น
กิจกรรมท่ี 1
ใหผเู รยี นฝกปฏบิ ัตติ ามลักษณะการฟงที่ดีในโอกาสที่เหมาะสม เชน การฟงรายงานกลุม, การฟง
พระเทศนแ ลวนาํ มาอภิปรายกันในกลมุ ท้ังผเู ปนวิทยากรผรู วมฟง และเน้อื หาตามหัวขอ ทผ่ี เู รยี นนาํ เสนอและ
ตกลงกนั ในกลุม

13

กจิ กรรมที่ 2
1. จงสรุปมารยาทในการฟงและดวู ามีอะไรบาง
2. ใหผเู รียนฝกปฏิบัติตามมารยาทในการฟงและดโู ดยแบงกลมุ จดั กจิ กรรมในหอ งเรยี น

การนาํ ความรูจากการฟง และดูไปใช

การฟงและการดเู ปนการรับสารทางหน่ึงท่ีเราสามารถจะรับรูเรื่องราวตาง ๆ ไดเปนอยา งดีและ
ละเอียด เพราะไดฟง เร่ืองราวจากเสียงพูดและยังไดมองเห็นภาพเร่ืองราวเหตุการณแ ละวัตถุส่ิงของ
ตลอดทั้งกริยาอาการตาง ๆ อีกดว ย สง่ิ ทไี่ ดร ับจากการฟง และดูจึงเปน ขอมูลความรูท่ีคอ นขางจะละเอียด
ลึกซึง้ จงึ สามารถที่จะนาํ ไปใชในชีวติ ประจาํ วนั ไดอ ยางดี เชน

1. ใชถ ายทอดความรเู รอื่ งราวดวยการพูด การอานและการเขียน เชน การรายงาน การบรรยาย
การบอกกลา วเลา เรื่อง การอา นขา ว อา นประกาศ บทความ และการเขียนบทความ เขียนเร่ืองยอ
เรียงความ จดหมาย ฯลฯ เพ่ือถา ยทอดเรื่องราวที่ไดฟง และดู ตลอดทั้งการเห็นตัวอยางในการถา ยทอด
ดว ยวธิ ตี า ง ๆ มาใชใ นการถายทอดไดอีกดว ย

2. ใชใ นการวเิ คราะห วจิ ารณ แสดงความคดิ เห็น การฟงและดูจะชว ยใหเ ราไดความรู ไดข อ มูล
ขอ เทจ็ จริง หลกั ฐาน เหตผุ ล ตัวอยางแนวคิดทจ่ี ะใชประกอบการวิเคราะห วจิ ารณ แสดงความคิดเห็นตอ
ท่ปี ระชมุ ตอสาธารณชนดว ย การพดู การเขียนไดเปน อยา งดี

3. ใชในการแกป ญหา การแกป ญหาทกุ ประเภท ทุกปญหาจะสําเร็จลุลวงไปดว ยดี จะตอ งอาศัย
ความรู ประสบการณแนวทางแกปญ หาอื่นทเี่ คยแกไ ขมาแลว และขอมลู ทางวิชาการประกอบในการตดั สนิ ใจ
เลือกวิธแี กป ญหาทีเ่ กิดขึ้นจึงจะสามารถแกป ญ หาไดส ําเรจ็ ดว ยดี

4. ใชใ นการประกอบอาชีพ การไดฟง ไดเ ห็นตัวอยา งเร่ืองราวตา ง ๆ จะทําใหไดรับความรูแ ละ
ขอ มลู เกยี่ วกับอาชีพตาง ๆ จะทาํ ใหเ รามองเห็นชอ งทางการประกอบอาชพี ชว ยใหตัดสินใจประกอบอาชีพ
และยังเปนขอ มลู ที่จะสงเสรมิ ใหบ ุคคลที่มอี าชพี อยแู ลว ไดพฒั นาอาชีพของตนเองใหเ จริญกาวหนา อีกดวย

5. ใชในการศึกษาเลาเรียน นักเรียน ผูเ รียน ท่ีกําลังศึกษาอยูย อ มสามารถนําความรูประสบการณ
จากการฟง และดูมาชวยใหมีความรูความเขา ใจในวิชาที่เรียนทําใหก ารเรียนประสบความสําเร็จตาม
ความตองการของตนเอง

6. ใชเปนแนวทางในการดําเนนิ ชีวิตในสังคม ความรทู ่ีไดจากการฟงและดูจะสามารถนําไปใชเปน
แนวปฏิบัติของแตล ะคนท้ังในดานสุขภาพอนามัย การปฏิบัติตนในสังคมเก่ียวกับวัฒนธรรมประเพณี
การกินอยหู ลบั นอน การอยรู วมกนั ในสงั คมอยา งเปน สขุ ทง้ั หมดเปน เรือ่ งท่ีจะตอ งศึกษาเปนเร่ืองที่จะตอง
ศึกษาหาความรดู ูตวั อยา ง ดแู นวปฏบิ ัติระเบียบ กฎเกณฑข องสังดว ยการฟงและดูทงั้ ส้นิ

ท่ีกลาวมาเปน สวนหน่ึงยังมีอีกมากมายหลายอยา งท่ีเราตอ งนําความรูจากการฟงและดูไปใช
ในการดาํ เนนิ ชีวิต

14

บทท่ี 2
การพดู

สาระสาํ คญั

การพูดเปน การสื่อสารท่ีควบคูก ับการฟง และดู การเขาใจหลักการการเตรียมการพูด การพูด
ในหลาย ๆ โอกาส และมารยาทในการพูดจะทําใหก ารพดู ประสบผลสาํ เร็จ

ผลการเรยี นรูท่คี าดหวงั

เมื่อศกึ ษาบทที่ 2 จบ และคาดหวงั วาผูเ รียนจะสามารถ
1. นาํ ความรูเก่ยี วกบั ลักษณะการพูดไปใชไดเหมาะสม
2. มที กั ษะประสบการณการพดู ในโอกาสตา ง ๆ
3. มีมารยาทในการพูด

ขอบขายเนื้อหา

เรือ่ งท่ี 1 มารยาทในการพดู
เรือ่ งท่ี 2 ลักษณะการพูดท่ีดี
เรอ่ื งที่ 3 การพูดในโอกาสตา ง ๆ

15

เรอ่ื งท่ี 1 มารยาทในการพดู

1. ใชค ําพูดสุภาพเหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คลใหเกยี รตกิ บั ผทู ่ีเราพูดดวย รูจ กั ใชคําทีแ่ สดงถงึ
ความมมี ารยาท เชน คาํ ขอบคุณ ขอบใจ เมื่อผูอ ่ืนทําคุณตอ เรา และกลา วขอโทษขออภัยเสียใจในโอกาส
ทกี่ ระทาํ การลว งเกินผูอ ่นื

2. ไมพูดจาเยาะเยย ถากถาง ดูหม่ินเหยียดหยาม เสียดสีผูอื่น ไมพูดจายกตนขม ทา น พูดช้ี
จดุ บกพรอง หรือปมดอ ยของผอู ืน่ ใหเ กิดความอับอาย

3. ไมผ ูกขาดการพดู และความคดิ แตเพยี งผเู ดียว ใหโ อกาสผูอื่นไดพูดบา งไมพูดตัดบทในระหวาง
ผอู ื่นกําลงั พดู ควรคอยใหผอู น่ื พดู จนหมดกระบวนความแลวจงึ พดู ตอ

4. เม่ือจะพูดคัดคา นหรือโตแยง ควรจะเหมาะสมกับโอกาสและมีเหตุผลเพียงพอไมใชอารมณ
ควรใชคําพดู ทน่ี มุ นวล ไมใหเสยี บรรยากาศของการพดู คุยกัน

5. การพดู เพื่อสรา งบรรยากาศ ใหเ กิดอารมณข ัน ควรจะเปนเรอื่ งตลกขบขนั ทส่ี ภุ าพ ไมหยาบโลน
หรือพดู ลกั ษณะสองแงสองงาม

6. ไมพูดตเิ ตยี น กลาวหาหรือนนิ ทาผอู ่นื ตอหนาชมุ ชน หรือในขณะท่ีผทู เ่ี ราพูดถงึ ไมไดอ ยดู วย
7. ควรพูดดว ยนํ้าเสียงนุม นวลชวนฟง ไมใชน ํ้าเสียงหว น ๆ หรือดุดันวางอํานาจเหนือผูฟง
รจู กั ใชคาํ คะ ครบั นะคะ นะครับ หนอ ย เถดิ จะ นะ เสรมิ การพูดใหส ุภาพไพเราะนา ฟง
คณุ ธรรมในการพูด การปฏิบตั ติ ามมารยาทในการพูดดังกลา วมาแลว ยังไมถือวา เปนการพูดดี
เพราะยังขาดคณุ ธรรมในการพดู นั้นกค็ อื ขาดความรับผดิ ชอบ ขาดความจริงใจ เพราะบุคคลที่มีคุณธรรม
ในการพดู จะตอ งมีความรบั ผดิ ชอบในคําพดู และส่ิงท่ีพูดออกไป มีความจริงใจ มีความบริสุทธิ์ใจตอ ผูท ี่เรา
พูดดวย
ก. ความรับผดิ ชอบในการพูด ผูพูดจะตอ งรับผิดชอบตอ การพูดของตนทั้งในดานกฎหมายและ
ศีลธรรม รบั ผดิ ชอบทางกฎหมายน้ันก็คือ เมื่อผูพูดพูดอยางขาดความรับผิดชอบมีความผิดตามกฎหมาย
ผูน้ันจะตอ งรับโทษ เชน พูดหมิ่นประมาท แจง ความเท็จ พูดใหผูอ ่ืนเสียหายจนเกิดการฟอ งรอ ง
ตองรบั โทษตามกฎหมาย
สวนความรบั ผดิ ชอบในดา นศีลธรรมหรือคุณธรรมนนั้ หมายถึง ความรับผิดชอบของการพดู ทีท่ าํ ให
ผูอ่ืนเสียใจ ไมสบายใจเกิดความเสียหายไมถ ึงกับผิดกฎหมายบานเมือง แตเ ปน ส่ิงไมเหมาะไมค วร เชน
การพูดสอ เสียด พูดคําหยาบ พูดเพอเจอ พูดใหผ ูอ่ืนถูกตําหนิเหลา น้ีผูพูดตอ งรับผิดชอบ ตองไมป ฏิเสธ
ในคําพูดของตน นอกจากน้ีผูพูดจะตอ งไมพูดตอ เติมเสริมแตงจนบิดเบือนความจริง ตอ งตระหนักและ
รับผดิ ชอบในการพูดทกุ ครง้ั
ข. ความจริงใจและบริสุทธ์ิใจ ผูพ ูดตอ งมีความจริงใจในการพูดดวยการแสดงออกทางสีหนา
แววตา อากปั กริ ิยา นํา้ เสยี งและคําพดู ใหต รงกับความรูส ึกท่ีมีอยูใ นจิตใจอยา งแทจ ริง ไมเ สแสรง แกลง ทํา

16

พูดดวยความบริสุทธิ์ใจ คือ การพูดดวยความปรารถนาดีที่จะใหเกิดผลดีตอ ผูฟง ไมพ ูดเพ่ือใหเขาเกิด
ความเดือดรอนเสียหาย ในการพูดควรพิจารณาถึงผลดี ผลเสีย กาลเทศะ อะไรควรพูด อะไรไมค วรพูด
เปน สิ่งสําคัญ

เร่ืองท่ี 2 ลักษณะการพดู ทดี่ ี

การพูด

การพูดเปน การสื่อสารอีกประเภทหนึ่งท่ีใชก ันอยูใ นชีวิตประจําวัน ในการพูดควรตระหนักถึง
วัฒนธรรมในการใชภ าษา คอื ตอ งเปน ผมู ีมารยาทในการพูด มีคุณธรรมในการพูดและปฏิบัติตามลักษณะ
การพดู ทด่ี ี จึงจะส่อื กับผฟู งไดตามท่ตี องการ

การพูดของแตล ะบุคคลในแตละครั้งจะดีหรือไมด ีอยางไรน้ัน เรามีเกณฑท่ีจะพิจารณาได
ถาเปนการพดู ทด่ี จี ะมลี ักษณะ ดังตอไปน้ี

1. ตองมเี นือ้ หาดี เนอื้ หาท่ดี ตี อ งตรงตามจุดมงุ หมายของผพู ูด ผูพูดมีจุดมงุ หมายการพูดเพอื่ อะไร
เพ่อื ความรู ความคิด เพื่อความบันเทิง เพื่อจูงใจ โนม นา วใจ เนื้อหาจะตอ งตรงตามเจตนารมณของผูพ ูด
และเนื้อหานั้นตอ งมีความยากงายเหมาะกับผูฟง มีการลําดับเหตุการณ ความคิดท่ีดีมีระเบียบไมว กวน
จึงจะเรียกวา มเี นื้อหาดี

2. ตองมีวิธีการถายทอดดี ผูพ ูดจะตอ งมีวิธีการถา ยทอดความรูความคิดหรือสิ่งที่ตอ งการ
ถา ยทอดใหผูฟง เขา ใจงายเกิดความเช่ือถือ และประทับใจ ผูพูดตองมีศิลปะในการใชถอยคําภาษาและ
การใชนํ้าเสียง มีการแสดงกิริยาทาทางประกอบในการแสดงออกทางสีหนา แววตาไดอยา งสอดคลอ ง
เหมาะสม การพูดจงึ จะเกดิ ประสทิ ธผิ ล

3. มีบุคลิกภาพดี ผูพ ูดจะตองแสดงออกทางกายและทางใจไดเหมาะสมกับโอกาสของการพูด
อันประกอบดว ย รูปรา งหนาตา ซ่ึงเราไมสามารถท่ีจะปรับเปลี่ยนอะไรไดมากนัก แตก็ตองทําใหดูดีที่สุด
การแตงกายและกริยาทา ทาง ในสว นน้ีเราสามารถที่จะสรา งภาพใหด ีไดไมย าก จึงเปนสวนท่ีจะชว ยใน
การสรางบุคลกิ ภาพท่ีดีไดมาก สว นทางจิตใจน้ันเราตองสรา งความเชือ่ มน่ั ในตวั เองใหสงู มคี วามจรงิ ใจและ
มีความคิดริเริ่ม ผูพูดที่มีบุคลิกภาพท่ีดี จึงดึงดูดใจใหผูฟงเช่ือมั่น ศรัทธาและประทับใจไดงา ย การสรา ง
บคุ ลกิ ภาพทดี่ ีเปนคณุ ลักษณะสาํ คัญอยางหน่ึงของการพูด

การพูดที่ใชสื่อสารในชีวิตประจําวันน้ันมีลักษณะแตกตางกัน ท้ังนี้ขึ้นอยูก ับโอกาสสถานที่
กาลเทศะและบุคคลท่ีเราพูด ถาพูดเปน ทางการ เชน การพูดในท่ีประชุม สัมมนา การพูดรายงาน
ความกา วหนา ของการปฏิบัติงานใหผ ูบังคับบัญชาทราบ ผพู ูดยอมตองใชภ าษาลกั ษณะหนง่ึ แตใ นโอกาส
ที่ไมเปน ทางการ เชน การพูดในวงสนทนาของเพื่อนท่ีสนิทสนมกัน การพูดใหคําปรึกษาของครู กศน.กับ
ผูเ รยี น ผนู ําหมบู า นชี้แจงรายละเอยี ดของการประชุมใหคนในชมุ ชนทราบ ก็ยอ มจะใชภาษาอีกอยา งหน่ึง
หรอื ถาเราพูดกบั บุคคลทีร่ ูจ กั คนุ เคยกันมาเปน อยา งดีก็ใชภาษาพูดลักษณะหนึ่ง แตถา พูดกับบุคคลท่ีเรา
เพ่ิงรูจักยังไมค ุน เคยกจ็ ะใชภ าษาอกี ลกั ษณะหนึ่ง

17

การพูดที่ดี อาจแบงไดเ ปน 3 ลักษณะคือ
1. การพูดแบบเปน ทางการ เปน การพูดท่ีผูพูดจะตองระมัดระวังในเรื่องของรูปแบบ วิธีการ
ความถูกตอ งเหมาะสมของการใชถอยคํา การพูดลักษณะน้ีจะใชในโอกาสที่เปน พิธีการ มีรูปแบบวิธีการ
และข้ันตอนในการพูดเปนการพูดในท่ีประชุมท่ีมีระเบียบวาระ การกล่าวตอ นรับ การกลาวตอบ
การกลา วอวยพร การกลา วใหโอวาท การแสดงปาฐกถา เปนตน
2. การพูดแบบกึ่งทางการ เปนการพูดที่ผูพูดตองพิถีพิถันในการใชถอยคํานอยลง
กวา ลักษณะการพูดแบบเปนทางการ จะใชใ นการสนทนาพูดคุยกันระหวางผูที่ยังไมค ุน เคยสนิทสนมกัน
มากนกั หรอื ในกลมุ ของบุคคลตางเพศ ตางวัยกัน การพูดในที่ชุมชนก็จะมีการใชก ารพูดในลักษณะนี้ดว ย
เชน การแนะนาํ บุคคลในทีป่ ระชมุ การพดู อภิปราย การแนะนาํ วิทยากรบุคคลสําคัญเหลานี้ เปนตน
3. การพดู แบบไมเ ปน ทางการ เปน การพดู ท่ใี ชส ือ่ สารกบั ผทู ่เี ราสนิทสนมคุนเคยกันมาก ๆ เชน
การพดู คุยกันของสมาชิกในครอบครัว การพูดกันในกลุม ของเพื่อนสนิท หรือพูดกับกลุมคนที่เปน กันเอง
การพูดในลกั ษณะน้จี ะใชกนั มากในชีวติ ประจําวัน

เรื่องท่ี 3 การพูดในโอกาสตาง ๆ

การพดู ระหวา งบุคคล

การพดู ระหวา งบุคคลเปน การพดู ท่ีไมเปน ทางการ ท้ังผูพูดและผฟู ง มกั ไมไดม กี ารเตรยี มตวั ลว งหนา

ไมม ีการกําหนดเวลาและสถานท่ีไมม ีขอบเขตเน้ือหาแนน อน ซ่ึงเปน การพูดท่ีใชมากที่สุด ผูเ รียนจะตอ ง

ฝกฝนและใชไดท นั ทเี มื่อจําเปน ตอ งใช การพูดระหวา งบุคคลพอจะแยกได ดงั นี้

การพูดทักทายปราศรัย ตามปกติคนไทยเราเปนคนมีนํ้าใจชอบชว ยเหลือเกื้อกูลผ้อู ืนอยูเสมอ

หนา ตายิ้มแยม แจมใส รูจ ักโอภาปราศรัย เมื่อพบใครจะเปน คนท่ีรูจ ักกันมากอ นหรือคนแปลกหนา ก็จะ

ทักทายดว ยการย้ิมหรือใชอ วัจนภาษา คือ กิริยาอาการทักทายกอน ซ่ึงเปน เอกลักษณข องคนไทยที่ควร

รกั ษาไว เ พราะเปนท่ีประทบั ใจของผูพบเหน็ ท้ังคนไทยดว ยกนั และชาวตา งประเทศ

การทักทายปราศรัยควรปฏบิ ัติ ดังน้ี

1. ยิม้ แยมแจม ใสความรูส กึ ยนิ ดีท่ีไดพ บกบั ผูท ีเ่ ราทักทาย

2. กลา วคําทกั ทายตามวัฒนธรรมไทย หรอื ตามธรรมเนียมนิยม อนั เปน ท่ยี อมรบั กนั ในสงั คม เชน

กลา ว “สวสั ดคี รบั ”... “สวสั ดคี ะ”

3. แสดงกิริยาอาการประกอบคําทักทายหรือปฏิสันถาร เชน การยิ้มและคอมศีรษะเล็กนอย

การจบั มือ จบั แขนหรอื ตบไหลเบา ๆ ซ่งึ เปน วฒั นธรรมตะวันตกพอที่จะทาํ ไดถา เปน คนรจู กั สนิทสนมกันดี

4. กลา วขอ ความประกอบการทักทายที่เหมาะสมและทําใหเ กิดความสบายใจดวยกันทง้ั สองฝา ย เชน

สวัสดคี ะ คณุ รตั น สบายดีหรอื คะ

สวสั ดคี รับ คุณกิ่งกมล วนั นีแ้ ตง ตวั สวยจังเลย

สวัสดคี ะ คุณพรี พล ไมไดพบกนั เสียนาน ลกู ๆ สบายดีหรอื คะ

18

5. การทักทายปราศรัย ควรหลีกเล่ียงการถามเร่ืองสว นตัว เรื่องการเงินและเรื่องท่ีทําใหผ ูอ่ืน
ไมสบายใจ

ตวั อยา ง
สวสั ดีคะ คณุ คมกริช เปน อะไรไปคะ ผอมจังเลย
สวสั ดคี รบั คุณอรอนงค ไปทาํ อะไรมาครบั หนา มแี ผลเต็มไปหมดเลย

และคาํ ถามทเี่ ปน เรอื่ งสวนตัว เชน จะไปไหน จะไปเที่ยวไหน เส้อื ตวั นีซ้ อ้ื มาราคาเทา ไร ไปทาํ อะไร
มาหนาดูไมส บาย ไปบานลุงอ่ําทําไม ลักษณะเชน น้ีควรจะหลีกเลี่ยง เพราะไมกอ ใหเกิดสัมพันธภาพที่ดี
ตอ กนั ควรจะทกั ทายปราศรัยดว ยไมตรีจิตและแสดงใหเหน็ ทั้งคําพดู และกริ ยิ าอาการ

การแนะนาํ ตนเอง

การแนะนําตนเองมีความจําเปน และมีความสําคัญตอ การดําเนินชีวิตประจําวันของคนเราเปน
อยา งย่ิง เพราะในแตละวันเราจะมีโอกาสพบปะสังสรรค ติดตอประสานงานกับบุคคลอ่ืน ๆ อยูเ สมอ
การแนะนาํ สรา งความรูจกั คุนเคยกันจึงตองเกิดขึ้นเสมอ แตก ารแนะนําดว ยการบอกชื่อ สถานภาพอยา ง
ตรงไปตรงมาเปนธรรมเนยี มของชาวตะวนั ตก

สวนคนไทยนยิ มใชก ารแนะนําดวยการใหความชว ยเหลือใหบริการเปนเบื้องตน เชน หยิบของให
รนิ น้าํ ตักอาหาร เมอ่ื มีโอกาสอันควรกจ็ ะทกั ทายปราศรยั และเรม่ิ การสนทนาในเรื่องท่เี ห็นวา จะพดู คยุ กนั ได
แตก็มีบางคร้ังบางโอกาสที่ฝายใดฝายหน่ึงไมยอมรับรูแสดงอาการเฉยเมยไมตอบสนอง จนทําใหอ ีก
ฝา ยหนึ่งอึดอดั เกอ เขนิ หมดความพยายามผลสดุ ทายก็เลกิ ราไป ซง่ึ เหตุการณล กั ษณะนี้เปน สภาพการณที่ไม
พึงปรารถนาและคงไมม ใี ครตอ งการใหเกิดข้ึนกับตัวเอง ดังน้ันผูเรียนจึงตองเขาใจและฝกฝนการแนะนํา
ตนเอง เพราะเปนสงิ่ ทมี่ ปี ระโยชนตอการดาํ เนินชีวติ และจาํ เปน ตอ งใชในชีวิตประจาํ วัน

บุคคลอาจตองแนะนําตนเองในหลายโอกาส แตจะกลา วเฉพาะที่สําคัญพอเปนตัวอยาง คือ
การแนะนาํ ตนเองในทส่ี าธารณะ ในงานเลย้ี ง ในการทําธรุ กจิ การงานและในงานประชุมกลุม

ก. การแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะ มแี นวทาง การแนะนาํ ตนเอง ดงั นี้
1. สรา งเหตขุ องความคุน เคย กอนทจี่ ะแนะนําตัวมักจะมกี ารหาจุดเรม่ิ ตนของการแนะนาํ ตวั

ดวยการสนทนาสัน้ ๆ หรอื ทักทายดวยถอ ยคาํ ทจ่ี ะนําไปสคู วามคุนเคย เชน วันแรกของการพบกลุม ของ
ผูเรียน เม่ือผูเรียนมาแตเชามีเพื่อนใหมมาคอยอยูคนเดียวหรือสองคน อาจจะมีผูเรียนคนใดคนหน่ึง
กลาวปรารภข้ึนมา “ดิฉันก็นึกวาจะไมมีเพ่ือน เดินเขามาคร้ังแรกมองไมเห็นมีใครเลย” ตอจากน้ัน
ก็จะมีการสนทนากันตออีกเล็กนอย เม่ือเกิดความรูสึกคุนเคยมีมิตรไมตรีตอกันก็จะมีการแนะนําตัว
ใหรูจักซึ่งกันและกนั ตอไป

ในบางคร้ังอาจจะมกี ารทกั ทายดว ยคาํ ถามท่ีเหมาะสมกับเหตุการณ เชน ในเหตุการณท่ีกลา วมา
คือ ผูเ รียนมาพบกัน ณ สถานที่พบกลุมเปนวันแรกนั้นคนท่ีมาถึงกอ นอาจจะถามขึ้นกอ นวา “เพ่ิงมาถึง
หรอื คะ” “หรือมาคนเดียวหรอื คะ” หรอื ไมคนทีม่ าทีหลงั อาจจะถามข้ึนกอ นวา “มาถึงนานหรือยังครับ”

19

หรือ “ยังไมมีใครมาเลยหรือครับ” แลว อีกฝา ยหนึ่งก็จะตอบคําถามแลวก็มีการสนทนาซักถามกันตอ
จนเกิดความรสู ึกคนุ เคยแลว จึงมีการแนะนาํ ตัวใหร ูจักซงึ่ กันและกันตอไป

2. บอกชื่อสกุลและขอมูลที่สําคัญ เมื่อทักทายหรือกลา วในเชิงปรารภ จนรูส ึกวาเพื่อนใหม
หรือคูสนทนามีอัธยาศัยไมตรีท่ีดีบางแลว ก็อาจจะมีผูหนึ่งผูใดเปน ฝา ยแนะนําตนเองดวยการบอกชื่อ
ชอื่ สกลุ และขอมูลที่สําคัญตอเน่ือง เชน กลาวข้ึนวา “ผมณัฐสุชน คนเยี่ยม มาพบกลุมระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลายกลมุ อาจารยส ภุ รณค รับ” เพอ่ื นทสี่ นทนาดวยกจ็ ะแนะนาํ ตนเองตามมาวา “ดิฉัน สวุ ิมล นนทวัฒนา
คะ มาพบกลุม ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลายเหมือนกันคะ แตอ ยกู ลุม อาจารยน พรัตนค ะ เรยี นแผนการเรียน
ก. คะ ” จากนัน้ กจ็ ะมีการสนทนากนั ตอ ในเร่อื งการเรียนหรอื เรอ่ื งอน่ื ๆ ท่ีมคี วามสนใจตรงกนั ตอไปอกี

จะเห็นไดวา การแนะนําตนเองในการพบปะสนทนากันในท่ีสาธารณะตามปกติทั่วไปมักจะมี
การสรา งเหตุของความคนุ เคยดว ยการสนทนาซักถามกนั เล็ก ๆ นอย ๆ กอน แลว จึงจะมีการแนะนําตนเอง
มใิ ชเรมิ่ แรกกจ็ ะแนะนาํ ตนเองขึ้นมา บางคร้งั อาจจะไมม ีการตอบสนองจากอีกฝา ยหนึ่งได จึงควรคํานึงถึง
เรือ่ งนด้ี ว ย

ข. การแนะนาํ ตนเองในงานเลยี้ ง
การไปรว มงานเลย้ี งควรคํานงึ ถงึ มารยาทในสังคม รูจักสังเกตสนใจเพื่อนรวมโตะ หรือเพื่อนท่ีมา
รวมงานดวย หากยังไมรูจักคุน เคยก็หาทางแนะนําตนเองตามวัฒนธรรมประเพณีของไทยดวยการแสดง
สหี นา ยิ้มแยม แจมใส แสดงไมตรี มีโอกาสบริการก็ใหบ รกิ ารซงึ่ กันและกัน แลวจึงแนะนําตนเอง โดยการ
บอกชอื่ และบางครง้ั สนทนากนั ตอ ในเร่อื งตา ง ๆ ตามสถานการณ บรรยากาศและความสนใจ
การแนะนําตนเองในงานเลี้ยงมีลักษณะคลายกับการแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะคือ จะมี
การสรางเหตุของความคนุ เคยกอ นแลว จึงแนะนําตนเอง และมกี ารสนทนารายละเอียดอนื่ ๆ ตอไป
ค. การแนะนําตนเองในการทาํ กิจธุระ
เมอ่ื พบบคุ คลที่นดั หมายหรอื ท่ีตองการพบ โดยไมรูจักกันมากอนใหบ อกช่ือและนามสกุลของตน
เองใหท ราบดวยนํ้าเสียงสุภาพ ตอจากน้ันจึงบอกกิจธุระท่ีตองการมาติดตอ ตัวอยา งเชน “ผมช่ือวิทยา
ศักดส์ิ ุวรรณ เรียนอยู กศน. เมืองปาน ทราบวา ท่ีบา นนี้เล้ียงปลา และขายลูกปลาหลายชนิดใชไ หมครับ
ผมขออนุญาตชมบอ ปลา ขอคาํ แนะนาํ และผมจะขอซ้อื ลูกปลาดุกไปเลีย้ งสัก 500 ตัว ดวยครับ”
เม่ือแนะนาํ ตนเองและชแี้ จงกจิ ธรุ ะของเราอยา งชดั เจนแลวก็จะทําใหการสื่อสารดําเนินไปดว ยดี
และกิจธรุ ะของเราก็ประสบผลสาํ เร็จ
ง. การแนะนาํ ตนเองในกลมุ ยอย
ในโอกาสทมี่ กี ารพบกลมุ ท่คี นสวนใหญไ มรูจักกันมากอ น ควรมีการแนะนาํ ตนเองใหรจู กั เพื่อจะได
พูดคุยแสดงความคิดเห็นไดสะดวกใจและมคี วามเปน กนั เอง ซึ่งการแนะนําตนเองในกลุมยอ ยนี้ ใหบอกชอ่ื
และนามสกุล บอกอาชีพ (ถา ม)ี และบอกวา มาจากหมูบา น ตําบลอะไรถาตางอาํ เภอก็บอกอําเภอดวย เชน
“ดฉิ นั วรวรรณ สุขวฒั นา เปน ผูเรยี นใหมข องกลุมพระธาตุเสดจ็ อยูบ านวังลกึ ตาํ บลพระธาตเุ สด็จ
ทาํ งานอยโู รงพยาบาลศนู ยลาํ ปางคะ ”

20

เม่ือแนะนําตนเองแลว ในกลุมก็จะมีปฏิกิริยาตอ นรับดวยการย้ิมหรือปรบมือ แลวเราก็นั่งลง
กจ็ ะทําใหบ รรยากาศของการประชุมเปน กนั เองขึน้

กิจกรรมท่ี 1
1. ใหผเู รยี นจบั คกู บั เพ่ือนในกลุม แลวสมมติสถานการณวา ท้ังคูพบกันบนรถประจําทาง หรือที่

สถานีอนามัยประจําตําบลหรือสถานท่ีอื่น ๆ ท่ีเห็นวา เหมาะสม ฝก ทักทายปราศรัยกันและกันใหเ พื่อน
ผูเรยี นในกลมุ ฟง และใหเพอ่ื นชว ยวจิ ารณก ารใชภ าษาและการสรา งบรรยากาศวา ถกู ตอ งเหมาะสมเพียงใด

2. ใหผ ูเ รยี นแนะนาํ ตนเองในวันพบกลุม คร้ังแรกหรือเม่ือมีโอกาสไปรวมประชุมกลุม ยอ ยในวิชา
ตาง ๆ และยังไมรจู ักกบั เพอื่ นในกลุม โดยใหปฏบิ ตั ิตามหลกั การและวิธีการแนะนาํ ตนเองทเ่ี รยี นมาแลว

3. เม่ือมโี อกาสท่จี ะทักทายปราศรยั หรือแนะนาํ ตนเองใหผเู รยี นไดฝ กปฏบิ ัตจิ รงิ ตามหลกั การและ
วิธกี ารท่ไี ดศกึ ษามาแลวและสังเกตผลหากมีขอบกพรองผดิ พลาดใหปรับปรงุ แกไขใหถ ูกตอ ง

4. ใหผ ูเรียนเรียงกนั ออกมาเลาเหตุการณใ ด ๆ ก็ไดหนาหองและใหผูฟงวิจารณใ นหัวขอ เนื้อหา
วิธีการถา ยทอด และบคุ ลกิ ภาพของผพู ูดวาเขาหลักเกณฑใ นการเปน นกั พดู ที่ดีหรอื ไม

การสนทนา

การสนทนา หมายถึง การพูดระหวา งบุคคลตั้งแต 2 คน ข้ึนไป ผลัดกันพูดและผลัดกันฟง
การสนทนามหี ลายลกั ษณะ อาจจะเปน ลกั ษณะท่ไี มเ ปนแบบแผนคุยตามสบายไมจาํ กัดเรือ่ งท่ีสนทนา เชน
การสนทนาในครอบครัว การสนทนากันในเพื่อนผูเรียนท่ีรูจ ักสนิทสนมกัน เปน ตน แตใ นการสนทนา
บางครั้งเปน การสนทนาท่ีมีแบบแผน ซ่ึงตองมีการตระเตรียมลว งหนา สวนใหญจ ะเปน การสนทนา
เชิงวิชาการ แตใ นท่ีน้ีจะพูดถึงการสนทนาที่ไมเ ปนแบบแผน คือ การสนทนากับบุคคลที่รูจ ักคุน เคย
และบุคคลแรกรจู กั การสือ่ สารลกั ษณะน้ีมคี วามสําคัญและเราไดใ ชเปนประจําย่ิงในครอบครัวในท่ีทํางาน
ในสถานศึกษาหรือในกลุมของผูเ รียน ถา มีการสนทนากันดว ยดี ก็จะนําความสัมพันธฉ ันพ่ีนอ ง ฉันมิตร
มาให กระทําสิ่งใดก็ราบร่ืน เกิดความสามัคคีและนําความสุขมาใหแตใ นทางตรงขา มถา การสนทนา
ไมเปน ไปดว ยดี ก็ยอมกอใหเกิดการแตกรา ว ขาดสามัคคี มีแตค วามสับสนวุน วาย การสนทนาระหวา ง
บคุ คลทรี่ ูจักคุนเคยมีสิ่งสาํ คญั ท่ตี อ งนกึ ถึงอยู 2 เรอ่ื ง คอื เร่ืองทส่ี นทนาและคณุ สมบัตขิ องผรู ว มสนทนา

ก. เรือ่ งทสี่ นทนา
เรือ่ งท่ีนาํ มาสนทนา จะทาํ ใหก ารสนทนาดาํ เนินไปดวยดมี ีผลดตี อทัง้ สองฝา ยน้นั ควรมลี ักษณะ ดังนี้

1. ควรเปนเรื่องทท่ี ้งั สองฝา ยมีความรแู ละความสนใจรว มกันหรอื ตรงกนั
2. ควรเปน ขาวหรือเหตุการณท่ีเกิดข้ึนในชว งเวลาน้ัน ๆ เชน เปน ขา วในหนังสือรายวัน
ภาวะเศรษฐกจิ ปญ หาการครองชีพ เหตุการณทางการเมอื งในขณะนน้ั เปนตน
3. ควรเปน เร่อื งทเ่ี หมาะกบั โอกาส กาลเทศะ และเหตกุ ารณ เชน ถา เปน การสนทนางานมงคล
ก็ควรพูดแตส ่ิงที่เปน มงคลเปน ส่ิงดีงาม ไมพ ูดในสิ่งท่ีไมเ ปน มงคล หรือเรื่องรายในขณะเดียวกัน ถาเปน
งานทเ่ี ศรา โศกกลับไปพูดเรื่องสนุกสนานกไ็ มสมควร

21

4. ควรเปน เรอื่ งทไี่ มสรางความวิตกกงั วล ความเครยี ดใหก ับคูสนทนา ควรเปนเรอื่ งทท่ี ําใหเ กดิ
ความพอใจความสบายใจหรอื ความสนกุ สนาน

เรอ่ื งท่คี วรงดเวนท่ีจะนาํ มาสนทนา ไดแ ก
1. เรอ่ื งสวนตัวของตนเองและเรื่องท่ีคสู นทนาไมมสี วนเก่ียวขอ งดวย
2. เรอื่ งทเ่ี ปน การนินทาผูอื่น เร่อื งท่ีไมเ ปน สาระแกนสาร
3. คุยโวโออวดความสามารถของตนเอง
4. เร่ืองความทุกขร อนของตน ความโชครายเพ่ือขอความเห็นใจ ยกเวนการสนทนากับ

ผูใกลช ิดสนิทสนมกนั จริง ๆ
ข. คณุ สมบัตขิ องผรู วมสนทนา
1. มคี วามรอบรใู นเรอื่ งตาง ๆ พอสมควร มกี ารติดตามเหตุการณเ ปลี่ยนแปลงของบานเมือง

และโลกอยเู สมอ
2. ใชถ อ ยคาํ สุภาพ ระมัดระวงั ในการใชภาษาใหเหมาะสมเปนกันเอง แสดงการเอาใจใสแ ละ

กริ ยิ าทา ทางย้ิมแยมแจม ใส มีการขอโทษ ขออภัยเม่ือพดู ผิดพลาด มกี ารขานรับดวยคํา ครับ คะ ใชครับ
ใชค ะ จรงิ ครบั ถกู แลว คะ

3. เปนผูพูดและผูฟ ง ท่ีดี ใหโอกาสคูส นทนาไดพูดขณะที่เขาพูดไมจ บก็ตอ งรอไวกอ น แมจะ
เบอ่ื หนายก็ตอ งอดทนเก็บความรสู ึกไว ไมแสดงกริ ยิ าอาการเบ่ือหนายใหเหน็ ใหโ อกาสคูสนทนาไดพ ูดและ
แสดงความคดิ เห็นใหม ากทส่ี ดุ

4. รูจกั สังเกตความรูส ึกของคูสนทนา ซึ่งจะแสดงออกทางสีหนาทาทางและนํ้าเสียง คําพูด
ถา หากสังเกตเห็นวา คูส นทนาไมสนใจฟง ไมก ระตือรือรน ดูสีหนาแสดงความเบ่ือหนา ยก็ใหเ ปลี่ยน
บรรยากาศดว ยการเปล่ยี นเรือ่ งสนทนา หรอื พยายามสงั เกตใหทราบถึงสาเหตุท่ีทาํ ใหคสู นทนาไมส นใจ
เกิดการเบ่ือหนา ยแลว จึงแกไขตามสาเหตุน้ัน เชน เห็นวา คูส นทนามีกิจธุระท่ีจะทํา เราก็ปรับเวลาของ
การสนทนาใหส นั้ เขา หรือใหพ อเหมาะพอควร

5. พดู ใหกระชับตรงประเด็น ใหร ูวา ส่ิงใดควรพูด สิ่งใดไมค วรพูด ส่ิงใดคูส นทนาพอใจ สิ่งใด
คูสนทนาไมพ อใจ ไมพูดขมขู ไมผูกขาดการพูด หากคูส นทนาผิดพลาดไมค วรตําหนิโดยตรง ควรมีวิธีการ
และใชค ําพูดทแ่ี ยบยลเพ่ือใหเ ขารสู กึ ไดเอง

การสนทนากับบุคคลแรกรูจ ัก

บุคคลทเ่ี พ่ิงรจู กั กันทงั้ สองผายยงั ไมรูถึงภูมิหลังนิสัยรสนิยม พ้ืนฐานความรู ความคิดการสนทนา
กบั บคุ คลแรกรจู กั ควรปฏบิ ัติ ดงั นี้

1. สรางความคุน เคยดวยการบริการหรือแสดงความเอื้อเฟอ ดวยวิธีตาง ๆ
2. สังเกตพฤติกรรมของคูส นทนา เพื่อจะไดท ราบลกั ษณะบางอยางของคสู นทนา
3. เริ่มทักทายดวยถอ ยคําสภุ าพแสดงถึงความเปนมติ ร

22

4. พดู เรือ่ งทว่ั ๆ ไป อาจจะเปนขา วดัง เหตกุ ารณลมฟาอากาศ เมอื่ สงั เกตไดว า ผูสนทนาชอบเรอ่ื ง
ประเภทใด ก็จะไดส นทนาเรือ่ งน้นั ตอ ไป หากเห็นวา คสู นทนาไมชอบเรื่องใดกจ็ ะไดเปลี่ยนเรื่อง

5. เม่อื เหน็ วา มีความคนุ เคยมากแลว กส็ ามารถใชหลักของการสนทนากบั บคุ คลที่รจู กั คุน เคยมาใช
กับบุคคลดังกลาว

กจิ กรรมที่ 2
1. ใหผ เู รยี นแบง กลมุ เพ่ือฝกการสนทนาในวันพบกลมุ โดยใหแ บงกลุม ๆ ละ 5 – 6 คน แยกเปน

ผสู นทนา 3 - 4 คน และเปน ผูส ังเกตการณ 2 คน ในขณะกลมุ สนทนา ใหผ สู ังเกตการณบนั ทึกรายละเอยี ด
ของการสนทนาของกลุมในหัวขอ ตอ ไปนี้

1.1 หัวขอเรื่องที่สนทนา มีเรื่องอะไรบาง เรื่องเดียวหรือหลายเร่ือง และใหว ิเคราะหถ ึง
ประโยชนข องเร่อื งน้ัน ๆ

1.2 ขณะที่คนหน่ึงพูด คนอ่ืน ๆ ฟงหรือไมห รือมีพฤติกรรมอยางไร ใหแ ตล ะกลุม แสดง
ความคิดเหน็ เชงิ วจิ ารณผพู ดู และผฟู ง เชน บคุ คลใดในกลมุ ท่พี ดู มากทีส่ ดุ และบคุ คลใดพดู นอ ยทสี่ ุด พดู ตรง
ประเด็นหรอื ไม การใชภ าษา อารมณของคสู นทนาหรอื ผฟู ง พฤติกรรมหรือคาํ พดู ใดที่ไมเ หมาะสม

2. เม่ือเสร็จสนิ้ การสนทนาแลวใหผ ูส ังเกตการณเ สนอขอมูลรายละเอียดตอกลุม แลวใหชว ยกัน
เขยี นบทสนทนาตามรายละเอียดทีก่ ลมุ ไดส นทนาไปแลว พรอ มขอสังเกตผูอ ื่นใหครูประจํากลุม ตรวจและ
ใหคาํ แนะนํา

การสมั ภาษณ

การสัมภาษณม ีอยูห ลายลักษณะหลายระดับแตใ นระดับนี้จะขอกลาวเฉพาะสว นที่จําเปน
ซ่งึ ผเู รยี นจะตอ งนาํ ไปใชเทานัน้

ก. ผสู ัมภาษณ ควรมกี ารเตรียมตวั และปฏิบตั ิ ดังนี้
1. ตอ งมีการติดตอประสานงาน นัดหมายกับผูใหส ัมภาษณไวลวงหนา พรอมท้ังกําหนด

วนั เวลาทจี่ ะสัมภาษณแ ละบอกจุดประสงคของการสมั ภาษณ เพื่อผทู ่ีใหสัมภาษณจ ะไดเ ตรยี มตัวไดถ ูกตอ ง
2. เม่ือประสานงานแลว ผูส ัมภาษณ ควรเตรียมตัวตั้งแนวคําถามที่จะไปสัมภาษณไวเ ปน

ประเดน็ ๆ ตามวัตถปุ ระสงคทว่ี างไว
3. ศึกษาเรือ่ งท่ีจะสมั ภาษณใหเ ขา ใจ
4. เมือ่ ไปพบผใู หส ัมภาษณตอ งตัง้ คําถามใหช ดั เจน เขาใจงาย ใชภาษาสภุ าพ
5. ควรเตรียมการบนั ทึกภาพ เสยี ง และขอความ เตรียมอุปกรณเครื่องมือใหเรียบรอยกอ น

เพอื่ ใหก ารบันทกึ สมบูรณไ มผ ดิ พลาด
6. รักษาเวลานัดหมาย เวลาขณะสัมภาษณใ หเปน ไปตามที่กําหนดนัดหมายไว อยา ไดถ าม

นอกประเดน็ และอยายดื เย้อื โดยไมจาํ เปน

23

ข. ผูใหสัมภาษณ
ผูใ หสัมภาษณมักจะเปน บุคคลสําคัญ ผูประสบความสําเร็จในชีวิต ในอาชีพ ผูม ีความรู ฯลฯ
สวนผเู รยี นเองกม็ ีโอกาสเปนผูใ หส ัมภาษณไ ดเ หมือนกัน เชน เม่ือไปสมัครงาน สมคั รเขาเรยี นตอ หรือแสดง
ความคิดเห็นตอสอ่ื มวลชนในเร่ืองตาง ๆ เหลาน้ี เปนตน วิธีปฏิบัติตน เมื่อเปน ผูใหสัมภาษณ ควรกระทํา
ดังนี้
1. สรา งบุคลิกภาพใหดี ดว ยการแตงกายใหสะอาดเรียบรอยประณีต สว นตา ง ๆ ของรา งกาย
ตองสะอาดเรียบรอยเหมาะสม
2. รกั ษาเวลานดั หมาย แมจะเปน ฝายคอยกต็ อ งใหพรอ มตามเวลาท่นี ดั หมาย
3. สรา งความม่ันใจดวยการเตรียมใหพ รอมไมใ หประหมา ต่ืนเตน เคอะเขิน ขมใจไมใหก ังวล
สิ่งใด ๆ
4. พูดใหชัดเจน เสยี งหนกั เบาและนํา้ เสยี งใหพ อดีเหมาะสม ใชภ าษาใหเ หมาะสมกบั กาลเทศะ
หลกี เลี่ยงการใชภาษาปากหรือคาํ แสลง ไมพ ดู ยกตนขม ทานไมพ ดู โออวด
5. ต้งั ใจตอบคําถามและตอบใหตรงประเด็น การขยายความพูดใหกระชับ ไมเ ย่ินเยอ มีปฏิภาณ
ไหวพริบ แสดงความคิดเห็นอยา งมีเหตุผล หากส่ิงใดที่ตอบไมไ ดก ็ใหอ อกตัว อยา งนุม นวล เชน บอกวา
ไมค อยสันทดั หรือไมสูจ ะมคี วามรใู นเร่ืองนี้ เปนตน
6. ตอบคาํ ถามอยา งสุภาพแสดงไมตรจี ิตและความเต็มใจที่จะใหส มั ภาษณ

กิจกรรมท่ี 3
ใหผเู รียนฝกการสัมภาษณด วยการแบง กลมุ ออกเปนกลมุ ยอ ยกลมุ ละไมเ กิน 5 คน แลวสมมุติ

เปนผสู ัมภาษณและเปน ผูใ หสมั ภาษณ ฝา ยละกคี่ นแลว แตค วามเหมาะสม
โดยมขี อกาํ หนดและแนวทางฝก ดงั นี้
1. รวมกาํ หนดเร่ืองท่จี ะสัมภาษณแ ละตั้งจุดประสงคของการสมั ภาษณ
2. แตละฝา ยเตรยี มการสมั ภาษณ ศึกษาเร่ือง ตง้ั คาํ ถาม หาแนวตอบ ฯลฯ
3. ปฏบิ ัตกิ ารสัมภาษณ
4. บันทกึ บทสมั ภาษณ
5. ใหครู กศน. และเพ่ือนผเู รียนประเมินและใหคําแนะนํา

การใชและการพดู โทรศพั ท

การส่ือสารดวยการพูดทางโทรศัพทในปจ จุบันมีแพรห ลายโดยท่ัวไป มีทั้งโทรศัพทสาธารณะ
ในระดับตําบล หมูบ าน โทรศัพทส วนตัวก็ขยายไปท่ัวเกือบทุกชุมชน การเรียนรูวิธีการใชและการพูด
โทรศพั ทจ งึ เปนส่ิงจําเปน สําหรบั ผเู รยี น เพราะจะไดใชใหเ กิดประโยชนส งู สุดและประหยัดคา ใชจ าย

24

วธิ ีการใชโ ทรศัพทแ ละพูดโทรศพั ท มขี อควรปฏบิ ัติ ดงั นี้

1. ตองศึกษาใหร ูแ ละเขา ใจการคน หารายช่ือและหมายเลขโทรศัพทจ ากสมุดโทรศัพทแ ละมี
สมุดโทรศัพทหรือเครื่องบันทึกหมายเลขโทรศัพทสวนตัว การบันทึกหมายเลขโทรศัพทมือถือของผูท่ีจะ
ตอ งตดิ ตอ เปนประจํา

2. เม่อื โทรไปแลวมีผรู บั ใหผ รู ับ บอกช่อื และสถานท่ีรับโทรศพั ททนั ที เชน
“สวสั ดีคะ บา นอยูเ ปน สุขคะ”
“สวัสดคี รับ ศนู ยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อําเภอเมอื งสงขลาครบั ”
“สวัสดคี ะ 2816286 คะ”

3. ถาผโู ทรศพั ทเขามาตอ งการพดู กบั คนอนื่ และบุคคลนนั้ อยกู อ็ าจตอบกลับไปวา
“กรุณารอสกั ครนู ะคะ (นะครับ)”

แลวรีบไปตามบคุ คลน้นั ทันที ถาผทู ่ีเขาตองการพดู ดว ยไมอ ยหู รือไมวางจะดว ยกรณีใด ๆ ก็ตาม ควรชี้แจง
ใหทราบอยา งสภุ าพ เชน

“คุณสมโภช ไมอ ยคู รับกรณุ าโทรมาใหมน ะครบั ” หรอื
“คุณเอื้อจติ กําลังตดิ ประชมุ คะ จะมีอะไรสงั่ หรอื ฝากไวหรอื เปลา คะ ฯลฯ”
4. ถาเกิดขอ ผิดพลาดหรอื มีปญหาในขณะใชโทรศัพทค วรกลา วคาํ ขอโทษและรบี ช้แี จงขอขัดของ
ใหทราบ
“ขอโทษครบั คณุ ตอผิดครบั ” หรือ
“ไมเ ปนไรครับ”
5. การพูดโทรศัพททุกคร้ัง ตองพูดอยา งสุภาพใชน ํ้าเสียงใหพ อดีส้ันกระชับไดใ จความและ
ตรงประเด็น อยาพดู เรว็ หรอื ใชเสียงดังเกินไป ไมพูดเร่ืองไรสาระยืดยาวเพราะจะเสียคา บริการมาก และ
เสยี มารยาททําใหผอู ืน่ ท่ีจะใชโ ทรศพั ทเคร่ืองนัน้ ตอ งคอย
6. การรับโทรศัพทแทนคนอ่ืน และผูโทรศัพทต ิดตอ ฝากขอ ความไวต องจดบันทึกขอความให
ครบถวน และอาจขอรายละเอียดเพ่ิมเติมใหช ัดเจน เม่ือจดบันทึกแลว ควรอา นทานใหผูท ่ีติดตอมาฟง
เพอ่ื ตรวจสอบความถูกตองวา ครบถว นตามความประสงคห รือไม หากไมครบถว นจะไดเพิ่มเติมและตอง
ลงชือ่ ผบู นั ทกึ พรอ ม วนั เวลาท่ีรับโทรศัพท

การพดู ตอ ชุมชน

1. เปน วิธที ่ีสะดวกรวดเร็วทจ่ี ะเผยแพรความคดิ เหน็ ของบุคคลตอ สาธารณชนไดอยางกวา งขวาง
ความคดิ เห็นนอ้ี าจเปนไดท ้ังในทางสนบั สนุน และคดั คาน

2. เปนวิธกี ารหนึ่งในการถา ยทอดวัฒนธรรมการปลูกฝง คณุ ธรรม การเผยแพรความรู และวิทยาการ
ใหม ๆ สปู ระชาชน เชน เรอ่ื งเกีย่ วกบั วฒั นธรรมพนื้ บา น ปาฐกถาธรรม การเผยแพรค วามรูทางการเกษตร
การอตุ สาหกรรม เปนตน

25

3. เปน วถิ ีทางท่ที าํ ใหม นุษยส ามารถชีแ้ นะการแกป ญ หาสงิ่ แวดลอม ปญ หาการจราจร ปญ หาทาง
ดานเศรษฐกจิ เปนตน

นอกจากการพูดตอชุมชนโดยการประชุมรวมกัน หรือการพูดในที่สาธารณะ เชน การหาเสียง
การพูดโฆษณาสินคาตาง ๆ แลว ยังมีการพูดอีกวิธีหน่ึง ซ่ึงเปน การพูดผานสื่อมวลชน โดยผา นทาง
โทรทศั นหรอื วทิ ยุ ผูเรียนเคยเหน็ เคยฟงวิธีการพูดเชนนี้มาบา งแลว อาทิ การพูดสัมภาษณ การเปน พิธีกร
การสนทนา การโฆษณา การเลาเรือ่ ง เปน ตน

การพูดโดยผา นสอ่ื มวลชน จะมผี ูฟงหรอื ผชู มทั่วประเทศ ผูดาํ เนินรายการจะตอ งคํานึงถึงวิธีการพูด
ดังน้ี

1. วธิ กี ารพูดท่ีนาสนใจ เรา ใจ สนกุ สนาน
2. ภาษาท่ีใชตอ งสุภาพ เหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล กระชบั เขา ใจงา ย
3. ใหเกียรตแิ กผูท่กี าํ ลังพดู ดวยหรอื ผูท่กี ลาวถึง
4. ไมพูดกา วราว หรอื เสียดสผี อู ื่น
ผูเรียนเคยไดร ับเชิญใหพ ดู ตอ ชมุ ชนไหม?
ถาเคย ทบทวนซิวาเคยพูดโดยวิธีใด ขอใหอ า นตอ ไป แลว จะรูวา ที่พูดนั้นอยูในวิธีใดของประเภท
การพูด
ประเภทของการพูดตอ ชมุ ชนอาจแบง ไดหลายวิธี ดังน้ี
1. แบงตามวิธีการนําเสนอ มี 4 ประเภท คอื

ก. การพูดโดยฉับพลัน คือ การพูดท่ีผูพ ูดไมร ูต ัวลวงหนามากอ น เชน การไดร ับเชิญใหพูด
อวยพรในงานวนั เกิด งานมงคลสมรส เปน ตน

ข. การพดู โดยอาศยั ตนราง คอื การพดู ที่ผูพ ูดรตู วั ลว งหนา มีเวลาเตรยี มรา งขอ ความที่จะพูด
และวสั ดุอุปกรณไวกอ น การพดู ดว ยวธิ นี ้ีผูพูดจะมีความม่ันใจในการพดู มากกวา การพดู โดยฉบั พลัน

ค. การพดู โดยวิธีการทอ งจาํ คอื การพูดที่ผพู ดู ตอ งเตรยี มเขียนตนฉบบั ทจ่ี ะพูดอยางละเอยี ด
แลวทอ งจําเน้ือหาท้ังหมดจนขึ้นใจ การพูดวิธีน้ีไมใครเปน ธรรมชาติ เพราะถาผูพูดลืมตอนใดตอนหน่ึง
ก็จะทําใหเสียเวลาคดิ

ง. การพดู โดยวิธีอานจากราง คือ การพูดโดยอานจากตนฉบับท่ีเตรียมไวอ ยา งดี สว นมาก
มักจะใชใ นโอกาสสําคญั เชน การกลาวปราศรัย การกลา วเปดประชมุ การกลาวใหโ อวาท

2. แบงตามความมุงหมาย มี 4 ประเภท คือ
ก. การพดู เพ่อื ใหค วามรูหรือขอเท็จจรงิ เปนการพูดเพอื่ ใหขอมูลหรอื เพ่อื แจง เรอ่ื งราวตา ง ๆ

ท่เี ปนประโยชน หรอื มคี วามสําคัญสาํ หรับผูฟ ง การพูดประเภทนี้ผูพ ูดอาจจะใชว ิธีพูดหลายรูปแบบ เชน
อาจจะใชวธิ ีเลา พรรณนาวิจารณ อธบิ าย

ข. การพูดเพื่อโนมนา วใจ เปน การพูดเพ่ือใหผูฟงเกิดความเช่ือถือ ศรัทธา มีความคิดเห็น
คลอยตาม เชน การโฆษณาสนิ คา การพดู หาเสยี ง

26

ค. การพูดเพอื่ จรรโลง เปน การพดู เพือ่ ยกระดับจติ ใจใหส ูงข้ึน และเพื่อใหเกดิ ความสนุกสนาน
เพลดิ เพลิน คลายเครยี ด เชน การกลาวคาํ สดดุ ี การเลานทิ าน การเลาประสบการณ

ง. การพดู เพอ่ื คนหาคําตอบ เปนการพูดทมี่ ุงหมายใหผูฟง ชว ยคิดแกปญหา เชน การสัมมนา
รายการคณุ บอกมา

3. แบง ตามเนอื้ หาทจ่ี ะพูด เชน เนือ้ หาเกีย่ วกบั เศรษฐกจิ การเมือง วิทยาศาสตร
4. แบง ตามโอกาสที่จะพูด อาจแบง กวา ง ๆ ได 3 โอกาส คอื

ก. โอกาสท่ีเปนทางการ เชน การกลา วปราศรยั การใหโ อวาท
ข. โอกาสก่งึ ทางการ เชน การบรรยายสรุปเมื่อมผี เู ยี่ยมชมสถานที่
ค. โอกาสที่ไมเปนทางการ เชน การสังสรรคกับเพื่อนเกา การเลา เรื่องตลกใหที่ประชุม
การพบปะสงั สรรคกบั เพอ่ื นรวมงานเนือ่ งในวนั ข้นึ ปใ หม เปนตน
5. แบงตามรปู แบบ มดี ังนี้
ก. การสนทนาตอหนา ชุมชน คือ รูปแบบที่มีผูพูดสองคนหรือมากกวา นั้นสนทนา
ซึ่งกันและกัน เชน รายการสนทนาปญ หาบา นเมอื ง
ข. การปาฐกถา ผูป าฐกถาเปนผูเช่ียวชาญเฉพาะดาน ไดศกึ ษาคนความาอยางละเอยี ด
ค. การอภิปรายเปนคณะ คือ การพูดของคณะบุคคลประมาณ 3 - 5 คน พูดแสดงความรู
และแลกเปลี่ยนความคดิ เห็นตอหนา ผฟู งเปน จํานวนมาก
ง. การซกั ถามหนาทปี่ ระชุม คอื การพูดหนาประชุมโดยแบง ผูพูดออกเปน 2 กลุม กลุม หนึ่ง
เปนตัวแทนของผูฟ ง จํานวน 2 - 4 คน มหี นาท่ซี กั ถาม อกี กลุมหนึ่งเปน วิทยากร ประมาณ 2 - 4 คน
เปนผูตอบคําถาม
จ. การโตว าที เปน การพูดโตแยงระหวา งบุคคล 2 ฝาย ฝายหน่ึงเปน ฝา ยเสนอญัตติ
อีกฝายหน่งึ เปนฝา ยคา น มีกรรมการตัดสินชขี้ าดใหฝ ายหนง่ึ ฝา ยใดเปนฝา ยชนะหรือเสมอ

การเตรียมการพูดตอหนา ชุมชน

การพูดตอ หนาชุมชนนั้น ผูฟง สว นมากก็ต้ังความหวังไววาจะไดร ับความรูหรือประโยชนจาก
การฟง ผูพูดจึงตองเตรียมตัวเปนอยา งดี เพราะการเตรียมตัวจะชวยใหผูพูดมีความม่ันใจกลาที่จะแสดง
ความคิด ความเหน็ การพูดดวยความมั่นใจยอ มจะทําใหผูฟง เกิดความเชอ่ื ถือ ประทบั ใจในการพูด

ผูพดู แตล ะคนอาจใชว ธิ กี ารเตรยี มตัวไดต า ง ๆ กนั ดังนี้
1. การกําหนดจุดมุง หมายของการพูด ผูพ ูดควรกําหนดใหช ัดเจนทั้งจุดมุงหมายท่ัวไป
และจดุ มงุ หมายเฉพาะเรอ่ื ง เชน การใหเ ลาประสบการณเ ก่ียวกบั การทํางาน จดุ มุง หมายทวั่ ไป คือ ใหความรู
จุดมุงหมายเฉพาะ คือ วิธกี ารทํางานและอุปสรรคตาง ๆ ทีไ่ ดพ บ
2. การวิเคราะหผ ูฟ ง กอนที่จะพูดทุกครั้ง ผูพูดควรจะไดพ ิจารณาผูฟงอยางละเอียดวา ผูฟ ง
สว นใหญสนใจหรือชอบเกี่ยวกับเรื่องใด โดยผูพูดควรเตรียมขอมูลและการใชภาษาใหเหมาะกับเพศวัย
สถานภาพทางสังคม (โสดหรอื มีคูส มรสแลว) อาชีพพืน้ ความรู ความสนใจตลอดจนทศั นคตขิ องกลมุ ผูฟง

27

3. การกําหนดขอบเขตของเร่ืองท่ีจะพูด ผูพ ูดตอ งมีเวลาเตรียมตัวในการพูด ผูพูดจึงควร
พิจารณาเรื่องที่จะพูดวา ตนเองมีความรูในเรื่องนั้น ๆ เพียงใด หากไมม ีความรูเพียงพอก็ควรหาความรู
เพิม่ เตมิ และกําหนดขอบเขตของเรอ่ื งใหเ หมาะกบั ผฟู ง เชน เปน เด็กเล็ก เปนวยั รนุ หรือเปนผใู หญ เปน ตน

4. การรวบรวมเน้อื หาที่จะพูด การพูดใหผูอ ่ืนฟง ผูพูดตอ งเตรียมรวบรวมเนื้อหาใหด ื เพื่อผูฟ ง
จะไดรบั ประโยชนม ากทส่ี ดุ การรวบรวมเนื้อหาอาจทาํ ไดโดยการศึกษา คน ควา การไตถ ามผูรกู ารสัมภาษณ
และอาจใชอปุ กรณชว ย เพ่ือใหผ ฟู งเขา ใจไดงา ยขึน้

5. การทําเคา โครงลําดับเรื่องที่จะพูด เพื่อใหก ารพูดเปนไปตามลําดับข้ันตอนไมสับสน ผูพูด
ควรทําโครงเร่อื ง ลําดบั หัวขอใหด ี เพื่อกันการหลงลมื และชว ยใหเ กิดความมัน่ ใจในการพูด

6. การฝกซอมการพูด ผูพดู ควรหาเวลาฝก ซอ มการพูดของตนเสียกอน เม่ือถึงเวลาพูดจะไดพูด
ดว ยความม่ันใจ ในการฝกซอ มนั้นควรคํานึงถึงบุคลิกลักษณะ ทายืนหรือน่ังกิริยาอาการ การใชเสียง
การใชสายตา ถา มีผฟู ง อาจจะชวยติชมการพดู ในขณะฝก ซอมได
กจิ กรรมที่ 4

1. ใหผ เู รยี นฟง การสนทนาทางโทรทัศน รายการที่สนใจและเปนรายการเดียวกัน เชน รายการ
สนทนาปญหาบานเมือง รายการตรงประเด็น ฯลฯ เม่ือฟง แลวใหผ เู รยี นบันทึกการพูดของผูดําเนนิ รายการ
และผรู วมสนทนา วา มวี ิธีการพดู อยา งไร ภาษาที่ใชเ หมาะสมหรือไม มีการพูดกา วราวหรือเสียดสีผูอื่นบา ง
หรือไม ฯลฯ แลวนํามาสนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันในวันพบกลุม หรือตัดตอขอ ความจาก
สื่อสงิ่ พมิ พม าอา นและใหว จิ ารณข อความนั้น ๆ ก็ได

2. ใหผ เู รียนสงั เกตการพูดใหขาวของบุคคลสําคัญและนักการเมืองแตล ะคนทางสถานีวิทยุและ
โทรทัศน แลว พิจารณาวาการใหขาว หรือการแสดงความคดิ เหน็ นน้ั ควรเชื่อหรือไม เพียงใด เพราะเหตุใด
แลวนาํ มาสนทนาแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ กัน เม่ือมีโอกาสพบปะกันหรือในวันพบกลุม ผูเ รียน อาจจะฟง
การพูดแสดงทรรศนะของนกั การเมืองจากเทปบันทกึ เสียงแลว นาํ มาสนทนากนั ก็ได

3. สมมตเิ หตุการณใ หผ เู รียนออกมาสนทนากันทางโทรศัพท ใหเ พ่อื น ๆ วจิ ารณ

การพูดแสดงความคดิ เหน็

การพูดแสดงความคิดเห็นเปน ลักษณะการพูดที่จะใชในการปรึกษาหารือกันในกลุม ยอย
เพือ่ หาแนวทางในการแกป ญ หา เชน ปญ หาการเรียน ปญ หาในการดําเนนิ ชวี ติ ปญหาของชมุ ชนพ้นื ฐาน

การแสดงความคิดเห็นเปน การใชทักษะการฟง การอาน การพูดและการคิดใหส ัมพันธกัน
ตองอาศัยการฝก ฝนใหเกิดความชํานาญ เพราะการพูดแสดงความคิดเห็นตองใชท้ังความรู ความคิด
เหตุผลหรือหลักการ ทฤษฎีตาง ๆ หลายอยางประกอบกัน ความคิดน้ันจะถูกตองเหมาะสม มีคุณคา
นาเชอ่ื ถือ การพูดแสดงความคดิ เห็นจงึ ตอ งใชค วามรอบคอบใหเหตุผล มีใจเปนกลาง บริสุทธิ์ใจ ไมมีอคติ
มกี ารฝกฝนจนเกิดความชาํ นาญรบั ผิดชอบในสิง่ ท่พี ูด น่ีเปนหลักของการพูดแสดงความคิดเหน็

28

การพูดในท่ปี ระชมุ

ผูเ รียนทราบมาแลววาการประชุมมีหลายประเภทหลายลักษณะทั้งการประชุมกลุม ยอย
การประชมุ กลุมใหญ การประชุมเชงิ วชิ าการ การประชุมเชิงปฏิบตั ิการ ฯลฯ แตบุคคลท่ีมีบทบาททจ่ี ะตอ ง
พูดในทปี่ ระชมุ ท่สี ําคัญนน้ั มเี พยี ง 2 ฝาย คือ ประธานในทป่ี ระชุมและผูเขารวมประชุม บุคคลท้ัง 2 ฝา ยน้ี
จะตองรจู กั หนาท่แี ละมารยาทของการพูดในท่ปี ระชุม มฉิ ะนน้ั การประชมุ ก็จะไมเ รียบรอยและไมบ รรลุผล
ตามวัตถุประสงค

ประธานในท่ปี ระชมุ จะตองปฏิบตั ิตามหนา ท่ีและมารยาทในการพูด ดงั นี้
1. แจงใหทราบถึงวัตถุประสงค ปญ หาหรือประเด็นที่นาคิดของการประชุมใหส มาชิกไดทราบ
และพจิ ารณากอนดาํ เนนิ การประชมุ
2. พดู ตามหวั ขอ หรือวาระการประชุมอยา งสั้น ๆ ไดเนื้อหาสาระและอยา ถือโอกาสของการเปน
ประธานผูกขาดการพูดแตเ พียงผูเ ดยี ว
3. ใหโ อกาสแกผ ูเขา รว มประชุมแสดงความคิดเห็นไดอยางเสรี กวางขวางเปน อิสระและทั่วถึง
ประธานคอยสรปุ ความคิดเหน็ ขอ เสนอตาง ๆ ใหก ระชบั ตรงประเดน็ และเปนคนสดุ ทาย
4. ใชค าํ พูดสรา งบรรยากาศท่ีดี มคี วามเปน กนั เอง เพอ่ื ใหผูเขารว มประชุมกลาแสดงความคิดเห็น
และเพ่อื ใหก ารประชุมเปนไปดว ยความราบรืน่
5. ควบคุมการประชุมใหเปนไปตามระเบียบวาระและรักษาเวลาในการประชุมใหเ ปน ไปตาม
กําหนด หากผเู ขา รว มประชุมพูดแสดงความคิดเห็นมากจนเกินเวลาหรือพูดไมตรงประเด็น ประธานตอง
เตือนใหพ ดู รวบรัดและพูดใหต รงประเด็น
ผูเขา รว มประชุม จะตองปฏิบัตติ ามหนา ทแี่ ละมารยาทในการพดู ดงั นี้
1. พูดแสดงความคิดเห็นหรืออภิปรายอยา งมีเหตุผล ยอมรับฟง ความคิดเห็นของบุคคลอื่น
พดู ดว ยใจเปนกลางไมใ ชอ ารมณห รือนาํ ความขัดแยง สวนตวั กบั ผูเขารว มประชมุ มาเก่ยี วขอ งกบั การพูดและ
แสดงความคดิ เหน็ ในท่ปี ระชมุ
2. เขาประชมุ ใหตรงเวลาและรกั ษาเวลาในการพดู ตามท่ีประธานกาํ หนดให
3. พดู ใหไดใ จความ กระชับ และกํากับความคิดใหเ ปนไปตามข้นั ตอนมีการโยงความคิด เห็นดวย
หรือขัดแยงใหส มั พันธตอ เน่อื งและสอดคลอง ไมควรพดู วกวนจนจับประเดน็ ไมไ ด
4. ไมควรผูกขาดการพูดแตผ ูเ ดียว หรือแสดงความคิดเห็นของตนเองเพ่ือแสดงความรอบรู
เมอ่ื เหน็ วาประเด็นใดทมี่ ีแนวทางทด่ี ีและถกู ตองแลว ก็ควรงดเวนการแสดงความคิดเห็น มิฉะน้ันจะทําให
ผเู ขารว มประชุมเกิดความเบือ่ หนา ย
5. ควรรักษามารยาทในการพูดในท่ีประชุม อยางเชน ใชภาษาสุภาพ ไมพูดกา วรา ว มีการขอ
อนญุ าตตอ ประธานเม่ือตอ งการพดู ไมแสดงกิรยิ าทไี่ มสุภาพในทีป่ ระชมุ เปนตน

29

กจิ กรรมท่ี 5
ใหผูเรยี นแสดงบทบาทสมมตพิ ดู แสดงความคดิ เหน็ ในทปี่ ระชมุ ตามหวั ขอทค่ี รูกําหนด และบางคน

แสดงบทบาทของผเู ขา รว มประชมุ สรุปทายมกี ารอภิปรายรวมกันถงึ ขอดี ขอ ดอ ยตามที่แสดงออก

การพูดรายงาน

การพูดรายงาน หมายถึง การพูดเพื่อนําเสนอเรื่องราว ขอ มูลขอเท็จจริง ผลการปฏิบัติงาน
สถานการณ ความกาวหนา ของการดําเนินงานหรือผลของการศึกษาคน ควาตอ กลุม หรือที่ประชุม เชน
การรายงานผลการดาํ เนนิ งานตามโครงการของหนว ยงานหรอื งคกรที่รับผิดชอบ รายงานสถานการณแ ละ
ความกา วหนา ของหนวยงาน รายงานผลการทดลองหรือศึกษาคนควา ของผูเรียน เปน ตน การพูดรายงาน
ท่ผี เู รยี นจาํ เปน ตอ งใชใ นชวี ติ ประจาํ วัน คอื การพดู รายงานผลการทดลองและการศึกษาคน ควา เพื่อเสนอ
ตอ ครแู ละเพื่อนในกลมุ ซง่ึ มักจะเรยี กวาการรายงานหนาชน้ั ดังนัน้ ผูเรยี นจะตอ งทราบถึงหลักและวิธีการ
พูดรายงานพรอ มทัง้ หมั่นฝก ฝนใหเกดิ ทกั ษะ ซง่ึ มีแนวปฏิบตั ิ ดงั นี้

1. เรียบเรยี งเน้ือหาทีจ่ ะรายงานตามลาํ ดับความสาํ คญั ไดส าระกระชบั และชดั เจน
2. พิจารณาเน้อื หาใหเ หมาะสมกบั สภาพและพ้ืนฐานความรขู องกลุมผฟู ง
3. พิจารณาเนื้อหาท่ีรายงานใหเหมาะสมกบั เวลาทก่ี ําหนด
4. ควรใชภ าษาในการเสนอเนอื้ หาใหเ หมาะสมกับระดับของผฟู ง ใชภ าษาท่สี ือ่ สารเขาใจงา ย ไมใช
ศัพทเทคนคิ หรอื ศัพทท างวชิ าการทย่ี ากจะทาํ ใหผ ฟู งไมเ ขา ใจ
5. มกี ารยกตัวอยางสถิติ เอกสารและอุปกรณป ระกอบการรายงานในเนอ้ื หาบางตอน เพื่อใหผ ูฟ ง
เขา ใจงายและชัดเจน
6. ควรเปดโอกาสใหผฟู ง ไดซ กั ถามขอสงสยั เพื่อผรู ายงานจะไดอ ธิบาย
7. หากการรายงานมีเน้ือหาสาระมากเกินเวลาที่มีอยู ควรมีการพิมพเ อกสารแจกลว งหนา
เพอื่ ผรู ายงานจะไดช้แี จงเฉพาะสว นท่ีสาํ คญั เทา นัน้ สวนรายละเอยี ดจะดูไดจ ากเอกสาร

การพดู บรรยายความรูส ึก

การพดู บรรยายความรูสึก เปน ลักษณะการถา ยทอดความรู อารมณความรูส ึกหรือความคิดเห็น
ในเร่ืองใดเรือ่ งหนึ่ง โดยผูพ ูดมีจุดประสงคเพื่อโนมนา วใจใหผ ูฟ ง คลอ ยตามหรือเชื่อในเรื่องนั้น ๆ การพูด
บรรยายความรสู ึกนึกคิดออกมาใหผ ูฟงเชื่อและเห็นคลอ ยตามนั้น จาํ เปนตองใชศิลปะในการพูด ศลิ ปะ
ในการใชน ้าํ เสียงและการแสดงกิรยิ าทา ทางประกอบไดอยางเหมาะสม ตลอดจนการเลือกใชถอยคําในการ
พูดและการใชกลวิธีในการบรรยายความรูส ึก เชน การพูดแสดงความยินดี การพูดแสดงความขอบคุณ
การกลาวแสดงความเสยี ใจ การเลาเหตกุ ารณท ่ีต่ืนเตน เราใจและการพูดปลอบใจ เปนตน

การพูดชแ้ี จงรายละเอยี ด

การพูดช้ีแจงรายละเอียดเปน การพูดอธิบายวิธีหน่ึงท่ีมีจุดประสงคสําคัญ เพื่ออธิบายหรือช้ีแจง
เรือ่ งราวตาง ๆ ท่ีมผี ูติดใจสงสยั ใหเขา ใจในรายละเอียดอยางแจม แจงชดั เจนทง้ั ผูช ี้แจงอาจเปนคน ๆ เดียว

30

หรอื เปน คณะก็ได และผูฟ งอาจจะเปน คน ๆ เดยี วหรือกลุมคนก็ได การพดู ชีแ้ จงรายละเอียดมขี ้นั ตอนและ
วิธกี าร ดังนี้

1. ตองศึกษาทําความเขาใจปญหา ขอ สงสัย เหตกุ ารณความตอ งการและสถานการณของบุคคล
กลุมบุคคลที่จะชี้แจงเปน อยา งดี

2. พดู เทาความถงึ ปญหา ขอ สงสัย ความตองการของผูฟ ง คาํ ชแี้ จง เพ่ือเปนหลักฐานท่จี ะนําเขาสู
การช้แี จงรายละเอยี ด

3. เร่ิมช้ีแจงรายละเอียดหรือเน้ือเร่ืองท่ีเปนเหตุผลสําคัญเปนขอเท็จจริงหรือเปนวิธีปฏิบัติ
ทถี่ กู ตอ งเหมาะสม โดยใชภาษาใหเหมาะสมกบั กาลเทศะ บุคคลและสถานการณในขณะน้ันอธิบายใหผูฟ ง
เขาใจในรายละเอยี ดใหแ จม แจง ชดั เจน

4. มีการสรุปในสาระสําคญั แนวปฏบิ ตั หิ รือขอตกลงใหช ดั เจนยิง่ ขึ้น

กิจกรรมท่ี 6
ใหผูเ รียนฝก การพูดบรรยายความรสู ึกตอเพื่อนหรือบุคคลทีเ่ กย่ี วขอ งในโอกาสอนั ควร ซึ่งอาจจะ

เปนการพูดแสดงความยนิ ดี แสดงความเสียใจหรือการพูดเพ่ือปลอบใจโดยปฏิบัติตามหลักและวิธีการพูด
บรรยายความรูสึกใหครบถว นแลว ใหประเมินการพูดของตนเองดวย

การอภิปราย

ความหมายและความสาํ คัญของการอภิปราย
การอภิปราย หมายถึง การท่ีบุคคลคณะหน่ึงจํานวนตั้งแต 2 คนขึ้นไปรว มกันพูดแสดงความรู
ความคิดเห็น และประสบการณ เพ่ือใหเกิดความรู ความคิดใหม และกวางขวางเพ่ิมขึ้นหรือชว ยกันหา
แนวทางและวิธกี ารในการแกปญหารวมกนั
การอภิปราย มีความสําคัญตอสังคมไทยเปนอยางยิ่ง เพราะเปนสังคมประชาธิปไตย ซ่ึงใหสิทธิ
เสรีภาพแกคนในสังคมไดใชค วามรู ความสามารถรวมกันในการวางแนวทางในการดําเนินชีวิต แนวทาง
ในการแกปญหาในชุมชน สงั คมและประเทศ
ปจจุบันไดนําเอาวิธีการอภิปรายมาใชอยา งกวางขวาง ท้ังในดานการศึกษาเลา เรียนการพัฒนา
ชุมชน การอนรุ ักษและเผยแพรวัฒนธรรม การบรหิ ารธุรกิจ การประกอบอาชีพ การปกครองทองถิ่นและ
ประเทศ ฯลฯ
องคประกอบของการอภปิ ราย มดี ังน้ี
1. หวั ขอเรอ่ื งหรือปญหาที่จะอภปิ ราย
2. ผฟู ง
3. คณะหรือหนวยงานทจี่ ัดการอภิปราย
4. คณะผูอ ภปิ ราย

31

1. หวั ขอเร่อื งหรือปญหาท่จี ะอภิปราย
ในการอภิปรายแตล ะครง้ั จะตอ งมหี วั ขอ เรอื่ งท่ีจะอภปิ ราย เพอื่ ใหค ณะอภปิ รายไดแ สดงความรู

ความคิด และประสบการณในเร่ืองน้ัน ใหผูฟงเขา ใจใหค วามรูใหมแ ละไดค วามรูค วามคิดที่กวางขวางขึ้น
หรอื ไม ก็ตองมีประเด็นปญหาทน่ี า สนใจท่คี ณะผอู ภปิ รายจะไดแสดงความรูความคิดและประสบการณท่ีจะ
ใชเ ปนแนวทางในการแกปญหานั้น ๆ รว มกัน หัวขอ เรื่องหรือประเด็นปญ หาที่จะนํามาอภิปรายจะตอ งมี
คุณคา และมีประโยชนตอกลุมผูฟ ง ซ่ึงการเลือกหัวขอเรื่องและประเด็นปญหาในการอภิปรายมีหลัก
ในการเลอื ก ดงั นี้

1. เปนเร่ืองและปญ หาทส่ี าํ คัญ มีสาระท่เี ปน ประโยชนตอทุกฝา ย
2. เปน เรื่องและปญ หาทอ่ี ยใู นความสนใจของผูฟงและผูอ ภปิ ราย
3. เปน เรื่องและปญ หาท่ีผูอ ภิปรายสามารถที่จะคนควา หาความรูและขอ มูลตาง ๆ มาเสนอ
เพ่อื หาแนวทางในการแกป ญ หาได
2. ผูฟง
ในการอภปิ รายบางประเภท ผฟู งกบั ผูพูดอาจจะเปนคนกลมุ เดยี วกนั เชน การอภิปรายกลุม ยอ ย
การอภปิ รายในการประชมุ สมั มนาเปน ตนและในการอภิปรายบางประเภทผฟู งกบั ผพู ูดหรอื คณะผอู ภปิ ราย
แยกกลมุ กัน ผฟู ง ลกั ษณะนีจ้ ะตอ งปฏิบัตติ นเปน ผูฟง ทดี่ ี ซ่ึงจะมีลกั ษณะ ดังนี้
1. มีมารยาทในการฟง เชน ใหเกียรติผูอ ภิปรายดวยการปรบมือ ตั้งใจฟง ไมก ระทําการใด ๆ
ทจ่ี ะเปนการรบกวนบคุ คลอน่ื ฯลฯ
2. ฟงอยางมวี ิจารณญาณ
3. แสดงอาการตอบสนองเปน กาํ ลังใจแกค ณะผูอ ภิปรายดว ยการแสดงออกทางกิริยาอาการ
ยิม้ รบั ซักถามเมอื่ มีโอกาสและไมแสดงอาการเย็นชาเบ่ือหนาย ฯลฯ
4. นําความรูค วามคดิ ประสบการณแ ละแนวทางแกไ ขปญหาไปใชใหเกิดประโยชนต อตนเอง
และสงั คม
3. คณะหรือหนว ยงานทจี่ ัดการอภปิ ราย
การที่จะมีการอภิปรายเกิดข้ึนจะตองมีคณะบุคคลหรือหนวยงานท่ีรับผิดชอบจัดใหมี
การอภปิ ราย ซึง่ จะตอ งทําหนา ทใี่ นการจัดสถานทจี่ ดั เตรยี มวัสดุอปุ กรณ เครอ่ื งมือสอ่ื สารตาง ๆ กําหนดวัน
เวลา ประสานงาน ประชาสัมพนั ธ เพือ่ ใหการอภิปรายเปน ไปอยางราบร่ืน หากผูเรียนจะจัด การอภิปราย
ข้ึนคงจะตองตง้ั คณะทํางานท่จี ะชว ยกนั และตองมผี ใู หญไวเปน ท่ีปรกึ ษา
4. คณะผูอภิปราย
คณะผูอ ภิปรายนับเปนองคป ระกอบท่ีสําคัญมาก ซึ่งประกอบดวยบุคคลตั้งแต 3 – 5 คน
โดยมีคนหนงึ่ ทําหนาท่ผี ูดําเนินการอภิปราย สว นที่เหลือจะเปน ผูอภิปราย ท้ังผูดําเนินการอภิปราย และ
ผอู ภปิ รายจะตองรูบทบาทหนาทข่ี องตน รูวิธีการพูดและรูกระบวนการข้ันตอนตลอดจนวิธีการอภิปราย
การอภิปรายจึงจะดําเนนิ ไปดว ยดี

32

ก. การคัดเลือกคณะผูอภิปราย การคัดเลือกบุคคลที่จะมาทําหนา ที่คณะผูอ ภิปรายน้ัน
ควรจะเลอื กบุคคลทีม่ ีลกั ษณะ ดงั นี้

ผูดําเนินการอภิปราย ควรเปนผูที่รูก ระบวนการ วิธีการและขั้นตอนในการอภิปรายและ
วิธีดําเนินการอภิปรายเปนอยางดีมีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบดี เปน ผูรูเ ร่ืองราวท่ีจะ
อภปิ รายพอสมควรและรูประวตั ิของผอู ภิปราย พอท่ีจะแนะนําได หากเปน ผูม ีประสบการณ ในการอภิปราย
มาบา งก็จะย่งิ เปนการดี

ผูอ ภปิ ราย ผูอภิปรายควรเปน ผมู ีความรคู วามสามารถและประสบการณเชยี่ วชาญในเร่ืองที่จะ
อภิปรายเปนอยางดี มีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบ มีอารมณดี มีความจริงใจ มีใจ
เปนกลาง และมมี ารยาทในการพดู อภิปราย

ข. บทบาทหนา ทข่ี องผูดําเนินการอภปิ ราย
1. ประสานและพบกบั ผอู ภิปราย เพื่อพูดคยุ ทาํ ความเขาใจในเรอื่ งของการอภปิ ราย
2. กลา วทกั ทายผูฟง บอกหัวเรอื่ งที่จะอภปิ รายและแนะนําผรู ว มอภปิ รายแกผูฟ ง
3. ชแี้ จงวิธกี ารอภิปราย ขอบขา ยของเร่อื งและเงอื่ นไขตาง ๆ ที่ผูฟง ควรทราบ
4. เสนอประเดน็ อภิปรายใหผ อู ภปิ รายแสดงความคดิ เหน็ พรอ มทัง้ เชิญผอู ภปิ ราย
5. สรุปคําอภิปรายเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม ซ่ึงไมจําเปนตอ งสรุปทุกคร้ัง

ที่ผูอ ภิปรายแตล ะคนพูดจบใหพ ิจารณาตามที่เห็นสมควร และจะตอ งสรุปคําอภิปราย เมื่อการอภิปราย
จบส้ินแลว

6. ควบคุมใหผูอภปิ รายรักษาเวลาการพูดเปนไปตามขอตกลง และพยายามใหผ ูอภิปราย
พดู ตรงประเดน็

7. พยายามท่จี ะสรางบรรยากาศในการอภปิ รายใหเปนกันเองและเมือ่ ถึงเวลาสาํ หรับผูฟง
ควรจะกระตนุ ใหผฟู งไดมสี ว นรวมแสดงความคิดเห็นหรือตง้ั คําถามใหม ากที่สุด

8. เมื่อมีคําถามจากผฟู ง ควรพิจารณามอบใหผ อู ภิปรายตอบตามความเหมาะสม
9. รกั ษามารยาทในการพูด ไมแ สดงตนเขาขางฝายใดและไมพ ดู มากจนเกนิ ไป
10. กลาวสรุปคําอภิปรายและกลา วขอบคุณคณะผูอภิปราย ผูฟง ผูจัดและผูเ กี่ยวขอ ง
พรอมท้ังอาํ ลาผูฟง

ค. บทบาทและการพดู ของผอู ภปิ ราย
1. พบปะกบั คณะกอนการอภิปราย เพอ่ื เตรียมความพรอมในการอภปิ ราย
2. เตรียมความรูความคิดประสบการณต ามหัวขอ เร่ืองไวใหพรอ ม ละเอียดชัดเจน

พรอมทง้ั สื่อและอปุ กรณท ี่จะใชป ระกอบการพูดอภิปราย
3. ใหค วามเคารพและใหค วามรว มมือผดู ําเนนิ การอภิปรายในขณะทําหนาที่ เปน ผูอ ภิปราย

ตลอดเวลาการอภิปราย
4. พูดใหต รงหวั ขอเรือ่ งหรือประเด็นปญหาทผี่ ูดาํ เนินการอภปิ รายไดก ําหนดไว
5. รักษาเวลาในการพูดตามทกี่ ําหนด

33

6. รักษามารยาทในการพดู และปฏิบัตติ ามหลกั การพูดที่ดี มีวาจาสุภาพ สรางบุคลิกภาพ
ท่ีดี แสดงกริ ิยาทาทางใหเ หมาะสม ฯลฯ

ง. ขั้นตอนการอภิปราย
ผูด ําเนินการอภิปรายจะตองแมน ยําในข้ันตอนการอภิปราย เพราะจะเปนผูค วบคุมและ

ดาํ เนินการอภิปรายใหเ ปนไปตามลาํ ดับขัน้ ตอนน้ัน ๆ ซึ่งลาํ ดับข้ันตอนของการอภิปราย มีดังนี้
1. ผูดาํ เนนิ การอภิปรายกลา วเปดการอภิปราย
2. ผูด ําเนินการอภิปรายแนะนําหัวขอ เรื่องหรือปญหาท่ีจะอภิปราย ขอบเขตของปญหา

ความสาํ คัญของปญหา จุดมงุ หมายของการอภปิ ราย สุดทายคือ ผลทค่ี าดวาจะไดรับ
3. ผูด าํ เนินการอภิปรายแนะนําผรู วมอภปิ ราย
4. ผดู ําเนนิ การอภปิ ราย เชิญผอู ภปิ รายพดู ตามประเดน็ ท่ใี หหรอื ตามท่ตี กลงกันไวทีละคน
5. ผดู าํ เนนิ การอภปิ ราย สรุป เพอื่ จะโยงไปสูประเด็นท่ีจะใหผอู ภปิ รายคนตอไปพูด
6. เม่ือผูอ ภิปรายพูดครบทุกคนแลว ผูด ําเนินการอภิปรายจะใหโ อกาสผูฟง ไดถามและ

แสดงความคดิ เห็นเพ่ิมเติม
7. ผูดําเนินการอภิปราย มกี ารสรุปคําอภปิ ราย ขอบคุณผเู ก่ยี วของและกลาวปด

การอภิปราย

กจิ กรรมท่ี 7

ใหผูเ รียนเขา ฟง การอภิปรายตามโอกาสตา ง ๆ แลวนําประสบการณมาถายทอด เพ่ือจะได
แลกเปลี่ยนความรแู ละแนวการดําเนนิ การ

การโตว าที

ความหมายและความสําคัญของการโตวาที
การโตว าที คือ การอภิปรายแบบหนึ่ง ซ่ึงประกอบดวยผูม ีความเห็นตรงขามกันในเร่ืองใด
เรื่องหน่งึ มีจาํ นวนเทา กนั ตง้ั แต 2 - 4 คน ผลดั กนั พดู แสดงความคิดเห็น เพื่อจูงใจใหผ ูฟง เห็นคลอ ยตาม
กบั เหตุผลและความคิดของฝา ยตน ซึง่ เรียกวา ฝา ยเสนอ ฝา ยหนึ่งและฝา ยคา นอีกฝายหน่ึง มีการกําหนด
เวลาใหแ ตละฝายพดู ผูพูดแตละคนจะหาเหตุผลมาหกั ลางฝายตรงขามและหาเหตผุ ลมาสนับสนุนฝา ยของ
ตนเอง โดยมคี ณะกรรมการเปนผพู ิจารณาตัดสนิ วาฝายใดมเี หตผุ ลดีกวา ฝายใดชนะหรอื เสมอกัน การโตวาที
ไมม ีการใหเวลาผฟู ง ไดร วมแสดงความคดิ เห็นเหมอื นการอภปิ รายประเภทอนื่
การโตวาที เปน กิจกรรมการพูดทม่ี คี วามสําคญั ในเชิงของการใชศ ิลปะการพดู เพอื่ แสดงทรรศนะ
เพอื่ การชักจูงใจและการโตแ ยง เปนการฝก ฝนการแสดงวาทศลิ ปชนั้ สูง ฝก การยอมรับฟง เหตุผล มีน้ําใจ
เปน นักกีฬา และรูจ ักเคารพกติกาเกี่ยวกับการพูด ซึ่งปกติเราไมค อยจะมีกัน การโตว าทีมีจุดประสงค
ที่แทจรงิ ดังทก่ี ลาวมามากกวาการจดั เพื่อความบันเทิง

34

ปจ จบุ ันมีการจดั กิจกรรมการพูดโตวาทีอยูเสมอโดยเฉพาะทางสื่อมวลชน เชน รายการยอวาที
แซววาที ฯลฯ แตดูเปนการใชค ารมคมคายมากกวาการใชวิธีการแหง ปญญา ไมไดส งเสริมการเพิ่มพูน
ภูมิปญ ญา เพยี งแตมงุ ความบันเทงิ มากกวาสาระความรู

องคประกอบของการโตวาที

การโตว าทเี ปนการพูดอภิปรายสาธารณะ จึงมกี ารแยกกลมุ ผพู ูดออกจากผูฟ ง และไมเปดโอกาส
ใหผูฟง ไดม ีสว นรวมในการพูดอาจจะมีเพียงถามความเหน็ ในการตัดสินดวยการขอเสียงปรบมือเทานั้น
องคป ระกอบของการโตวาทีมีดงั นี้

1. ญัตติ คือ หัวขอการโตวาทีหรือประเด็นปญ หาที่กําหนดขึ้น ซ่ึงเปนขอ ท่ีผูพ ูดท้ังสองฝา ย
มีความเห็นไมต รงกัน หรืออาจจะกาํ หนดใหเ ห็นไมต รงกัน หยบิ ยกมาใหอ ภปิ รายโตแยง กนั

ญัตตทิ ีค่ วรนํามาโตว าทีควรมลี กั ษณะ ดงั นี้
1. เปนเรื่องทีค่ นสวนใหญใหค วามสนใจและมีสว นเก่ียวของหรอื มผี ลกระทบและเกดิ ประโยชนตอ
คนในสงั คมเหลานน้ั
2. เปน เรื่องใหค วามรู มีคุณคา ในการสง เสริมความรู ความคิดและสงเสริมเศรษฐกิจ การเมือง
การปกครอง
3. เปน เร่อื งสง เสริมศิลปวัฒนธรรม และไมข ัดตอ ศลี ธรรมอันดีงามไมเปน ภยั ตอ สงั คม
4. เปน เร่ืองที่จะนําไปสูขอตกลงท่ีจะดําเนินการไดห รือสามารถนําผลของการโตว าทีไปใชใ น
การแกป ญหาหรอื ใชป ระโยชนด านอ่นื ๆ ได (ควรหลีกเลี่ยงญัตติที่ขาดลักษณะดังกลาวมา เชน ญัตติที่วา
ข้เี มา ดกี วาเจาชู พอคาดกี วาขา ราชการ ฯลฯ ซ่งึ เปนญตั ตทิ ี่ไมไ ดป ระโยชนไรสาระ)
2. ประธานการโตวาทแี ละคณะผตู ัดสินใจ
ประธานการโตว าที เปนผูทาํ หนา ทค่ี วบคมุ การโตว าทีใหเ ปนไปตามแบบแผนและกฎเกณฑตลอด
ท้ังขอตกลงตาง ๆ ประธานการโตว าทีจะมีผูช ว ยทําหนา ท่ีผูก ํากับเวลาของผูโ ตต ามที่กําหนดกันไว
ประธานการโตว าทมี หี นา ที่ดงั น้ี
1. กลา วนําบอกญัตตแิ ละชีแ้ จงระเบียบวธิ ีการ หลักเกณฑข องการโตวาที
2. แนะนาํ คณะผูโตท ั้งฝา ยเสนอและฝา ยคา น แนะนําผูกํากับเวลาและคณะผตู ดั สิน
3. ช้ีแจงรายละเอยี ดของกตกิ าตาง ๆ ใหทุกฝายท่ีเกีย่ วของในการโตว าทีทราบ
4. เชญิ ผูโตข ึน้ พูดทลี ะคนตามลําดับ
5. รวมคะแนน แจง ผลการตัดสิน และกลาวปด การโตวาที
คณะผูตดั สนิ
คณะผูต ัดสนิ จะเลือกผทู ี่มีประสบการณใ นการโตว าทแี ละมีความเชี่ยวชาญในเรื่องทีน่ าํ มาเปน ญัตติ
ในการโตว าที อาจจะมี 2 หรือ 5 คน คณะผูตัดสินมีหนา ที่ใหค ะแนนตัดสินช้ีขาด การโตวาทีฝา ยใด
ที่เสนอเหตผุ ล ความคดิ ทรรศนะทีด่ ีกวา โดยไมตองถามความเหน็ ตอ ผูฟง

35

3. คณะผโู ตวาที

คณะผูโต คอื กลุม 2 กลุม ท่ีมีความเหน็ ขดั แยงกนั ตกลงจะพดู แสดงความคดิ ทรรศนะของตนตอ

สาธารณะหรือผูฟงท่ีสนใจ คณะผูโตจ ะแบงออกเปน 2 ฝาย คือ ฝายท่ีเห็นดวยกับญัตติจะพูดสนับสนุน

เรยี กวา ฝา ยเสนอ ฝายทไี่ มเ ห็นดว ยหรือเปน ผมู คี วามคิดเหน็ โตแ ยง เรยี กวา ฝา ยคาน

ผูโ ตแตล ะฝา ยจะมีหวั หนา คนหน่งึ และมีผสู นบั สนุนฝายละ 2 – 3 คน แตล ะฝา ยจะมี ดงั นี้

ฝายเสนอ ฝายคา น

1. หัวหนาฝา ยเสนอ 1. หวั หนาฝา ยคา น

2. ผูสนับสนนุ ฝา ยเสนอคนที่ 1 2. ผสู นบั สนนุ ฝา ยคา นคนที่ 1

3. ผสู นับสนนุ ฝา ยเสนอคนที่ 2 3. ผูสนับสนุนฝา ยคา นคนท่ี 2

4. ผูสนบั สนุนฝา ยเสนอคนที่ 3 4. ผูสนบั สนนุ ฝายคานคนท่ี 3

คณะผูโ ตวาทีทกุ คนทั้งฝายเสนอและฝายคา นจะตอ งปฏิบัติ ดงั นี้

1. ปฏบิ ตั ิตามคาํ สัง่ และคําชแี้ จงของประธานอยางเครงครดั

2. ปฏิบัติตามกตกิ าของการโตวาทีอยางเครงครัด

3. รกั ษามารยาทในการพดู อยางเครง ครดั เชน พูดใหสภุ าพไมพูดกาวรา ว ยั่วเยา ดถู กู ฝา ยตรงขา ม

และงดเวนการพดู เรื่องสว นตัว เปน ตน

การจัดลําดบั และการพูดของผูโตว าที

การจัดลําดับและการพูดของผูโตวาทีท้ังสองฝา ยจะมีการจัดลําดับกําหนดเวลาและมีแนวการ

นําเสนอ ดงั นี้

ลาํ ดบั ที่ 1 หัวหนาฝายเสนอ

หัวหนาฝายเสนอจะไดรับเชิญข้ึนพดู เปนอนั ดบั แรกโดยจะใหเปน ผูเสนอประเดน็ ขอบเขตของญตั ติ

การใหนิยามคําและทรรศนะทมี่ ตี อ เร่อื งที่โตวาทใี นครั้งน้ันวา เปน อยา งไร โดยจะบอกถงึ ขอเทจ็ จริง เหตุผล

พรอมหลกั ฐานตาง ๆ มาสนับสนุน ปกตหิ วั หนา ท้ัง 2 ฝา ยจะใชเ วลาพูดมากกวาผสู นบั สนนุ เล็กนอ ย

ลําดบั ที่ 2 หวั หนา ฝายคา น

หัวหนา ฝา ยคา นจะไดร ับเชิญข้ึนพูดเปน อันดับท่ี 2 ตอจากหัวหนา ฝา ยเสนอหัวหนาฝา ยคา นจะ

รวบรวมขอเสนอของหัวหนา ฝายเสนอทกุ ขอทกุ ประเด็นมาคดั คานดวยเหตผุ ลและหลักฐาน เพื่อหักลางให

ไดทุกประเดน็ แลวจงึ เสนอความคดิ เหตผุ ลและหลกั ฐานสนบั สนุนความคิดของฝา ยคานไวใ หม ากทส่ี ดุ

ลาํ ดับท่ี 3 - 6 หรอื 8 ผสู นับสนนุ ท้งั สองฝาย

ตอจากหวั หนา ฝา ยคา น ก็จะเปนหนา ท่ีของผูส นับสนุนฝายเสนอและฝา ยคานสลับกันไป โดยทุกคน

จะทาํ หนาที่สนบั สนุนความคดิ และเหตุผลของฝา ยตนเอง คัดคานหักลางความคิดและเหตุผลของฝายตรง

กันขา มใหครบทกุ ประเดน็ แลวก็จะเสนอความคดิ เหตุผลและหลักฐานตาง ๆ สนบั สนุนฝา ยตนเอง

ลําดบั สุดทาย

เมื่อผสู นับสนนุ ทงั้ 2 ฝา ยพูดครบทกุ คนแลวจะใหห วั หนาทั้งสองฝา ยมาพดู สรปุ อีกครั้งหนึง่ โดยจะ

ใหห วั หนาฝายคา นเปน ผสู รุปกอนแลว จงึ ใหห ัวหนาฝายเสนอสรุปเปน คนสุดทา ย

36

4. ผูฟ ง ผฟู งการโตวาทีเปน ผรู ับความรู ความคดิ ทรรศนะของผโู ตว าทที ั้งสองฝา ย แลวจะตองใช
วจิ ารณญาณทีจ่ ะนาํ ไปใชใหเกิดประโยชน ผฟู งการโตว าทีไมม ีโอกาสไดรวมแสดงความคิดเห็นเหมือนกิจ
กรรมการฟงอภปิ รายประเภทอนื่ มแี ตเ พียงตอ งปฏบิ ัติตนใหเปน ผฟู งที่ดีเทานน้ั

กจิ กรรมท่ี 8

ใหผ ูเ รียนเขา รวมกิจกรรมการโตวาทีของกลุมในโอกาสสําคัญ โดยเขา รว มเปน คณะผูจ ัด คณะผูโ ต
หรอื อนื่ ๆ ตามความเหมาะสมเพือ่ ฝกฝนการพูด

การเปน พธิ กี ร

พิธีกร ในพจนานุกรมบอกความหมายวา ผูด ําเนินการในพิธี ผูดําเนินรายการ ดังนั้น พิธีกร
จึงหมายถึง ผูทําหนา ที่ดําเนินรายการของงานท่ีจัดข้ึนอยางมีพิธีการ เชน การประชุม การสัมมนา
การอภปิ ราย การไหวครู ฯลฯ พิธีกรจะเปนผทู ําหนา ทบ่ี อกกลาว ใหผูเขารวมพธิ ีไดทราบถงึ ขน้ั ตอนพธิ ีการ
วา มอี ะไรบา ง ใครจะเปน ผูพ ูด ใครจะเปน ผูแสดง ใครจะทําอะไร พิธีกรจะเปนผูแ จง ใหท ราบ นอกจากนี้
พิธีกรจะทาํ หนา ทปี่ ระสานงานกับทุกฝา ย เพื่อจะไดข อ มูลท่ีแตละฝา ยจะดําเนินการและพิธีกรจะตอ งจัด
และดําเนินการตามขนั้ ตอนกําหนดเวลาใหบรรลุ หากพธิ ีกรทาํ หนา ท่ีบกพรอ งกจ็ ะทาํ ใหเ กิดความเสยี หายได

คุณสมบตั ขิ องผูท่เี ปนพิธกี ร มีดังน้ี
1. เปน ผูท ี่มีบุคลิกภาพดี รูปรางดีสงา มีใบหนายิ้มแยม แจมใส รูจักแตงกายใหเหมาะสมกับ
กาลเทศะ พธิ ีหรือรายการน้ัน ๆ
2. มีน้าํ เสยี งนุม นวล นา ฟง มีลีลาจงั หวะการพูดพอเหมาะ ชวนฟง มีชีวติ ชวี า
3. พูดออกเสยี งถกู ตอ งตามอักขรวธิ ี ชดั เจน ออกเสียงคําควบกล้ําไดถูกตอง
4. ใชภาษาดี เลือกสรรถอ ยคํานํามาพูดใหผูฟ ง เขาใจงาย ส่ือความหมายไดด ี สั้นและกระชับ
มศี ิลปะในการใชภ าษา
5. มีมารยาทในการพดู ใหเ กยี รติผฟู ง ควบคมุ อารมณไ ดดี
6. มมี นษุ ยสมั พันธท ่ดี ี มวี ิธสี รางบรรยากาศดว ยสีหนา ทา ทาง ลลี าและนาํ้ เสยี ง ฯลฯ
7. เปน ผใู ฝใจศึกษารปู แบบวิธีการใหม ๆ มาใช มีความคิดสรางสรรค ยอมรับฟง ความคดิ เหน็ ของ
บคุ คลอน่ื และพยายามพัฒนาปรบั ปรงุ ตนเองอยูเสมอ
8. มีความรใู นรายละเอียด ขน้ั ตอน พิธีการของกจิ กรรมทด่ี าํ เนนิ รายการเปนอยา งดี
ดว ยการศกึ ษาประสานงาน ซกั ซอ มสอบถามจากทุกฝายใหชดั เจนและแมนยาํ
9. เปน คนมปี ฎิภาณไหวพรบิ ดี มีความสามารถในการแกป ญหาเฉพาะหนาไดอยา งฉับไว
ข้นั ตอนการพดู ของพิธีกร
การเปนพิธกี รนนั้ มขี ั้นตอนการพดู แตกตา งกันไปตามลกั ษณะของงาน ถา เปน งานทางวิชาการ เชน
การประชุม การสัมมนา การอภิปรายก็จะมีขั้นตอนในการพูดลักษณะหน่ึง ถา เปนงานของโรงเรียนหรือ
หนว ยงานอ่ืนท่ีมีการแสดงก็อาจจะมีข้ันตอนแตกตา งจากงานทางวิชาการบา ง หรือถา เปน งานประเภท

37

งานมหกรรมงานแสดงดนตรกี จ็ ะมขี ้ันตอนการพดู ทีม่ ขี อแตกตา งในเชิงเนื้อหาบา ง แตโดยท่ัวไปพิธีกรจะมี
ขั้นตอนในการพดู ดังน้ี

1. กลาวทักทายและปฏิสนั ถารกบั ผฟู ง
2. แจงวัตถุประสงคหรือกลา วถึงโอกาสของการจัดงาน
3. แจง ถึงกจิ กรรมหรือการแสดงทีจ่ ะจดั ข้ึนวา มีอะไร มขี ้ันตอนอยางไร
4. กลา วเชญิ ประธานเปด งาน เชิญผกู ลา วรายงาน (ถาม)ี และกลา วขอบคณุ เมือ่ ประธานกลาวจบ
5. แจงรายการท่ีจะดาํ เนนิ ในลาํ ดบั ตอไป ถา มีการอภิปรายก็เชิญคณะผอู ภปิ ราย เพ่ือดําเนินการ
อภิปราย ถาหากงานนัน้ มีการแสดงกแ็ จง รายการแสดง
6. พดู เชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชดุ กจ็ ะตอ งมีการพดู เชอื่ มรายการ
7. เม่ือทุกรายการจบสิ้นลง พิธีกรก็จะกลาวขอบคุณแขกผูม ีเกียรติ ผูฟ งและผูชม ผูท ่ีให
การชวยเหลือสนบั สนุนงา หากมพี ิธปี ด พธิ ีกรกจ็ ะตอ งดําเนนิ การจนพธิ ีปดเสร็จเรียบรอ ย

กจิ กรรมท่ี 9
1. ใหผูเ รียนดแู ละฟงการพูดของพธิ กี รในรายการตา ง ๆ ทางโทรทัศนแ ละวิทยุเพื่อสังเกตข้ันตอน

วธิ กี ารและเทคนคิ ตาง ๆ ของพธิ ีกรเพอ่ื เปน ตัวอยาง จะไดน ําสวนดีมาฝกและใชเ มื่อไดท าํ หนา ทพ่ี ิธีกร
2. ในโอกาสตาง ๆ ทก่ี ลุมหรือสถานศึกษาจดั งานใหผูเ รียนใชโอกาสฝก ทําหนา ท่ีพิธีกร เพ่ือจะได

ฝก ทักษะ การพูดเปน พิธีกร หากจะใหเ พื่อนไดชว ยวิจารณและใหค รูประจํากลุมใหค ําแนะนําก็จะทําให
พัฒนาการพูดเปน พธิ กี รไดด ี

ผมู ีมารยาทดใี นการพดู

การมีมารยาทในการพูดก็จะคลา ยคลึงกับลักษณะการพูดท่ีดีดังที่ไดกลาวในตอนตนแลว ซึ่งอาจ
ประมวลได ดังนี้

1. ผพู ูด เปน ผทู ี่ถา ยทอดความรสู กึ ความคดิ เห็น ขอ เท็จจริง ตลอดจนทศั นคตขิ องตนไปสผู ูฟง
โดยสื่อทางภาษา เสียง อากัปกิริยา และบุคลิกภาพ ใหม ีประสิทธิภาพที่สุด ผูพูดจะตองมีมารยาทและ
คุณธรรมในการพดู และผพู ดู เองตองมีการเตรียมตัว มีความรู และประสบการณใ นเร่ืองท่ีจะพูดอยา งดี
และตอ งรวบรวมเรยี บเรยี งความรูเหลานัน้ ใหเ ปนระบบและถายทอดใหผ ูฟง เขา ใจงาย และชัดเจน ผูพูด
เองตอ งมที กั ษะในการพูดมคี วามสนใจที่จะพฒั นาบุคลกิ ภาพอยูเสมอ เปนการสรางความมนั่ ใจใหผ พู ดู เอง

2. เรอื่ งและสาระทีพ่ ดู ตองมีประโยชนตอผฟู ง ควรเปนเรอื่ งทนั สมยั เน้อื หาชดั เจน ผพู ูดตอ งขยาย
ความคดิ และยกตัวอยา งใหชดั เจน

3. ผพู ูดตอ งรจู ักกลมุ ผฟู ง กอ นลวงหนา ทัง้ อาชพี วัย เพศ ความสนใจของผูฟง ฯลฯ
รวมทัง้ จุดมุง หมายในการพูด เพื่อจะไดเตรยี มตัวและเนอื้ หาไดถ ูกตอ งนา สนใจ

4. ผูพูดตองคนควาหาความรู และประมวลความคิดทั้งหมด แยกแยะใหไ ดว า ความคิดหลักคือ
อะไร ความคดิ รองคืออะไร และควรหาสงิ่ สนับสนุนมาประกอบความคิดน้นั ๆ เชน เหตุการณท่ีรับรูก ันได

38

ทว่ั ไป หรือบุคคลที่มีช่ือเสียง ฯลฯ พรอ มกันนั้นถามีการอา งอิงเรื่องท่ีมาประกอบการพูดท่ีผูพูดตองบอก
แหลง ท่มี าดวย

5. การจัดระเบยี บ และวางโครงเร่ือง ตอ งเตรียมใหด ีเพ่ือจะไดไมพ ูดวกวน เพราะมิฉะนนั้ จะทาํ ให
การพูดไมนาสนใจ และอยาลมื วาในการพูดแตละครั้งตอ งใหครอบคลมุ จดุ มุงหมายใหครบถว น

6. ผพู ูดตอ งเราความสนใจของผูฟง ดว ยการใชภาษา เสียง กิริยาทา ทาง และบุคลิกภาพสว นตน
เขาชว ยใหผูฟง ฟงอยางต้งั ใจ และผูพ ูดตองพรอมในการแกปญหาเฉพาะหนา ทอี่ าจเกิดขนึ้ ดว ย

กิจกรรมที่ 10
ผูเ รยี นทดลองประเมนิ ตนเองวา ทา นสามารถเปน นกั พดู ระดบั ใด ถากําหนดระดับ A B C และ D

โดยทานเปนผูตัง้ มาตรฐานเอง และถาไดร ะดับ C ลงมา ทา นคดิ จะปรบั ปรุงตนเองอยา งไรหรอื ไม

39

บทที่ 3
การอาน

สาระสาํ คญั

การอานเปน การแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปน ความคิดและนําไปใชตัดสินใจ
แกปญหา และสรางวสิ ัยทศั นใ นการดาํ เนนิ ชวี ิตและมีนสิ ัยรกั การอาน

ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั

ผเู รียนสามารถ
1. จับใจความ สรุปความ ตคี วาม แปลความและขยายความเรือ่ งทอี่ าน
2. วิเคราะห วิจารณความสมเหตุสมผล ความเปน ไปไดและลาํ ดบั ความคดิ ของเร่อื งทอ่ี านได
3. เขาใจความหมายของภาษาถิน่ สํานวน สภุ าษติ ในวรรณกรรมทองถ่ิน
4. เลือกอา นหนงั สอื จากแหลงความรู เปน ผมู มี ารยาทในการอานและรกั การอา น

ขอบขายเนอ้ื หา

เรอื่ ง 1 ความสําคญั ของการอา น
เรอ่ื ง 2 วจิ ารณญาณในการอาน
เรอ่ื ง 3 การอา นแปลความ ตคี วาม ขยายความ จับใจความหรือสรปุ ความ
เรื่อง 4 วรรณคดี
เรอ่ื ง 5 หลกั การวิจารณว รรณกรรม
เรือ่ ง 6 ภาษาถิน่
เรอ่ื ง 7 สํานวน, สภุ าษติ
เรอ่ื ง 8 วรรณกรรมทองถิน่

40

เรอ่ื งท่ี 1 ความสาํ คัญของการอา น

1 การอานชว ยพัฒนาคุณภาพชีวิต ทําใหผ ูอานไดรับสาระความรูเ พ่ิมข้ึน เปน คนทันสมัย
ทันเหตกุ ารณและความเคลื่อนไหวของเหตุการณบานเมือง ตลอดจนสังคมและวิทยาการใหม ๆ เปน ตน
ผูอ า นเม่อื ไดร ับความรูจากการอานแลว จะสามารถนําสาระตาง ๆ มาสรางสรรคใหเ กิดประโยชนตอชีวิต
สงั คมและประเทศชาติในโอกาสตอไปได

2. การอา นชวยใหเกิดความเพลดิ เพลิน หนงั สือหลายประเภทนอกจากจะใหความรู ความคิดแลว
ยังใหค วามเพลิดเพลนิ อกี ดวย ผอู า นหนังสือจะไดร บั ความเพลดิ เพลนิ ไดรบั ความสขุ อีกทัง้ ยงั สรา งความฝน
จนิ ตนาการแกผอู าน ตลอดจนเปน การพกั ผอนและคลายเครียดไดเ ปน อยา งดี

3. การอา นมผี ลตอการดําเนินชวี ติ ทส่ี ขุ สมบรู ณของมนุษย ผลทไี่ ดร บั จากการอาน นอกจากจะเปน
พน้ื ฐานของการศึกษา ศลิ ปวทิ ยาการ และชว ยในการพฒั นาอาชีพแลว ยงั มีผลชว ยใหผอู า นไดแนวคดิ และ
ประสบการณจาํ ลองจากการอานอีกดว ย ซ่งึ ความคิดและประสบการณจะทําใหผูอ า นมีโลกทัศนก วา งข้ึน
เขา ใจตนเอง เขา ใจผูอืน่ และเขาใจสงั คมเปน อยางดี อันจะมีผลตอการดําเนินชีวิตและการดํารงตนอยูใน
สงั คมไดอยางมคี วามสุข

เรื่องท่ี 2 วจิ ารณญาณในการอาน

วิจารณญาณในการอาน คือ การรับสารจากการอานใหเ ขาใจเน้ือหาสาระแลวใชสติปญ ญา
ใครครวญหรอื ไตรต รอง โดยอาศัยความรู ความคิด ประสบการณมาเปน เหตุผลประกอบและสามารถนํา
ไปใชในชีวติ ไดอยางถกู ตองเหมาะสม

การใชว ิจารณญาณในการอาน จะเริ่มตนท่ีการอา นดวยความต้ังใจและพยายามทําความเขา ใจ
เนอ้ื หาสาระของเรื่องท่ีอา นแลวใชความรู ความคดิ เหตผุ ลและประสบการณป ระกอบการคิด ใครค รวญ
ใหสามารถรบั สารไดถูกตอ ง ถอ งแท การอา นโดยใชว จิ ารณญาณประกอบดว ยการเขา ใจของเรอ่ื ง การรูจ ักเขียน
การเขาใจความสมั พนั ธข องสารและการนาํ ไปใช

การอานอยา งมีวิจารณญาณจะตอ งใชความคิด วิเคราะห ใครครวญและตัดสินใจวาขอ ความท่ีได
อานน้ัน สิ่งใดเปน ความสําคัญ สิ่งใดเปน ใจความประกอบหรือพลความ สามารถแยกขอ เท็จจริงจากขอ
คิดเหน็ ได ตลอดจนวนิ จิ ฉัยไดว าขอความท่ีอานน้ันควรเชื่อถือไดห รือไมเพียงใด และการอา น ประเมินคา
วาขอความที่ไดอา นมีเนื้อหาสาระหรือมีแงค ิดท่ีดีหรือไม อาจนําไปใชป ระโยชนไดเ พียงไร รวมท้ัง
การประเมินคางานเขียนในดานตาง ๆ เชน ความรู ความสามารถ ความจริงใจและกลวิธใี นการเขยี น

41

ขนั้ ตอนของวจิ ารณญาณในการอา น มีดังนี้
1. อานใหเขาใจตลอดเร่อื ง เปน การอา นสารดว ยความต้ังใจใหเขา ใจรายละเอียดตลอดเรือ่ ง
2. วิเคราะหเ ร่อื ง เมื่ออานและเขา ใจเร่ืองแลว จะตอ งนํามาวิเคราะหส าระสําคัญใหร ูเ รื่องท่ีอาน
เปนเรื่องประเภทใด อะไรเปน ขอเท็จจริง อะไรเปนขอ คิดเห็น และอะไรเปนประโยชน ลักษณะของตัว
ละครเปนอยางไร เปน เร่ืองประเภทรอ ยแกว รอยกรอง บทความ ขาว หรือละคร ฯลฯ ผูเขียนมีเจตนา
อยางไร ในการเขียนเรอ่ื งน้ี ใชก ลวิธีในการนําเสนออยางไร ซึ่งผอู า นตองพจิ ารณาแยกแยะใหได
3. ประเมินคาของเรื่อง เม่ืออา นและวิเคราะหแ ยกแยะเร่ืองแลว นํามาประเมินคาวา สิ่งใดเท็จ
สิ่งใดจริง ส่งิ ใดมคี า ไมม คี า มปี ระโยชนใ นดานใด นําไปใชกบั ใครเมื่อไรและอยางไร
4. นําเรอ่ื งที่อา นไปใช หลังจากผา นข้ันตอนของการอา น ทาํ ความเขา ใจ วิเคราะหและประเมนิ คา
แลว ตองนําไปใชไ ดท ง้ั ในการถา ยทอดใหผ ูอื่น และนาํ ไปใชในการดาํ เนนิ ชีวติ ไดอยา งเหมาะสมกับกาลเทศะ
และบุคคล
หลักการอา นอยา งใชว จิ ารณญาณ
1. พิจารณาความถูกตองของภาษาท่ีอาน เชน ดานความหมาย การวางตําแหนงคํา การเวน
วรรคตอน ความผิดพลาดดังกลาวจะทําใหการสอ่ื ความหมายผิดไป
2. พิจารณาความตอ เนอ่ื งของประโยความีเหตุผลรับกันดีหรือไม โดยอาศัยความรูดานตรรกวิทยา
เขาชว ย ขอความจากประโยคจะตองไมขัดแยง กัน หรือเรียงลําดับไมส ับสนวุน วายจนอา นไมร ูเรื่องหรือ
อา นเสยี เวลาเปลา
3. พิจารณาดูความตอเน่อื งของเร่อื งราวระหวางเรอ่ื งทเ่ี ปนแกนหลกั หรอื แกนนํากับแกนรองและ
สว นประกอบอ่นื ๆ กลมกลนื กนั ดีหรือเปลา
4. รูจกั แยกแยะขอเท็จจริงออกจากเรื่องการแสดงความรูแ ละขอคิดเห็นของผูแตง เพื่อจะไดนํามา
พจิ ารณาภายหลังไดถ กู ตอ งใกลเคียงความเปนจรงิ ย่งิ ขนึ้
5. พิจารณาความรู เนื้อหา ตัวอยา งท่ีได วามีสวนสัมพันธกันอยา งเหมาะสมหรือไมเ พียงใด
เปน ความรูค วามคิด ตัวอยางท่ีแปลกใหมหรืออา งอิงมาจากไหน นาสนใจเพียงใด จากน้ันควรทํา
การประเมินผลโดยท่ัวไปวาผลจากการอานจะทําใหเ กิดความรูค วามคิดมากนอ ยเพียงใด โดยเฉพาะ
อยา งยิง่ ความคิดสรา งสรรคทผ่ี อู า นประสงคห รือปรารถนาจะไดจากการอา นนน้ั ๆ อยูเสมอ