คำสมาส

บาลี สันสกฤต

บาลี สันสกฤต ความหมาย

สัจจะ สตั ย์ ความจรงิ ใจ
รงั สี รัศมี แสงสวา่ ง
ภรยิ า ภรรยา หญิงคคู่ รอง
ปฐม ประถม ลาดับแรก

บาลี สันสกฤต ความหมาย

อุตุ ฤดู เวลาท่กี าหนด

ปัญญา ปรชั ญา ความรอบรู้

สกิ ขา ศกึ ษา การเล่าเรยี น
อบรม

ติณ ตฤณ หญา้

บาลี สันสกฤต ความหมาย

อัชฌาสัย อัธยาศัย นสิ ัยใจคอ
วิตถาร วสิ ตาร (พสิ ดาร) กวา้ งขวาง
วิรฬุ ฺห เจรญิ งอกงาม
บปุ ผา วโิ รฒ
มัจฉา บษุ บา ดอกไม้
มนต์ มัศยา ปลา
มนตร์ คาศักดิ์สทิ ธ์ิ
สาหรบั สวดเพือ่ สริ ิมงคล

มนต์เกยี่ วกับ มนตร์

ถา้ เปน็ เรอื่ งเกี่ยวกบั ศาสนาอน่ื
พระพุทธศาสนา เชน่ ศาสนาพราหมณ์ หรอื

จะใช้คาวา่ “มนต์” เช่น ทางไสยศาสตร์ จะใช้ “มนตร”์

นา้ พระพุทธมนต์ นา้ เทพมนตร์

เจริญพระพุทธมนต์ รา่ ยมนตร์ เปา่ มนตร์

หนงั สือสวดมนต์ เวทมนตร์คาถา

มนต์พธิ ี มนตร์ดา มนตร์วเิ ศษ

จาก pngtree.com



(สมาสท่ไี ม่มสี นธิ)
(สมาสที่มสี นธ)ิ



นาบ.ส.มา ไม่ขอเปล่ยี นรูปคา
แอบจารา่ งเดิมไดง้ ่าย
ความหมายจากหลังมาหน้า
อย่าสรรหาใสป่ ระวสิ รรชนยี ์
รวมคาแลว้ ต้องไมม่ ีตวั ทณั ฑฆาตน์

เขมรปน ภมู ิลาเนา ตรสั รู้ พทุ ธทานาย บรรจภุ ัณฑ์ บายศรี

ไทยปน คณุ ค่า มูลคา่ พลเมอื ง พลความ ผลไม้ ศกั ดนิ า ทนุ ทรัพย์

องั กฤษ พเครมะภี พณั ทุ ฑธเ์จชา้ วี เเคทมพี เคจา้รสิ พตรจะักรราชควรังสิ ตหก้าางสลรรคพรสิสินตศ์คต้าวรจรีนษ
ปน

“สว่ นมากพจิ ารณาคาทล่ี งท้ายดว้ ย

จหอนั คคััตทุณคถรีลภกคักัยรตรษทิ มณันะตแพกชชจทยัาินลยยภตป์มูกรภิระารทพมาน

เกษตรกรรม วิทยากร เศรฐศาสตร์
เทศกิจ ฌาปนกิจ ทัศนียภาพ พลศึกษา
สัตวแพทย์ วินาศภัย สังฆทาน ไทยธรรม



พระ วรห=รอื คาสมาส+แบคบาบสมาาลส/ี สนั สกฤต
พระหตั ถ์ พระพกรระเนพตระรเศพยี รระบพารทะชพงฆระ์(อแขรุ ง้ะ)

ไทย

พระขนง (ค้วิ ) พระท่ีนั่ง
พระเขนย (หมอน) พระเกา้ อี้
เขมร พระเมรมุ าศ จีน

ไม่ใชค่ าสมาสแบบสมาส เพราะตามหลงั พระเป็นคาภาษาอน่ื

เลขท่ี 1-9 10-18 19-27 28-36 37-45









ชือ่ เดือนท้ัง 12 เดือนนี้
สมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ
ทรงผูกขนึ้ จากคาบาล-ี สันสกฤต ในสมยั รัชกาลที่ 5

+อาคม/อายน/อาพันธ์ = การมาถงึ , การเขา้ สู่

มกราคม มกร + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศมี กร
(มกร เป็นสัตว์ประหลาดชนดิ หนึง่ ว่ากนั ว่าอยู่ในทะเล)
กุมภาพนั ธ์ กมุ ภ + อาพนั ธ์ แปลว่า การผกู กับราศกี ุมภ์
(กุมภ แปลโดยตรงว่าหม้อ เหยือก แตใ่ นทีน่ ้หี มายถึง ราศคี นแบกหมอ้ ,
เสริม : กุมภกรรณ ชือ่ ยักษ์ตนหนึ่ง ความหมายว่า หเู หมือนหม้อ)
มีนาคม มนี + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศมี นี
(มีน หมายถึง ปลา, เชน่ มีนบุรี เมอื งที่มปี ลา)
เมษายน เมษ + อายน แปลว่า การมาถึงของราศเี มษ
(เมษ หมายถึง แกะ หรอื ผา้ ขนแกะ กไ็ ด)้

นาคาจากบาลีหรือสันสกฤตมา

ทาให้เห็นรปู ศพั ทเ์ ดิมไม่ชัดเจน

ต้องเข้าใจหลักการสรา้ งคาจงึ จะแยกได้

วทิ ยะ+อาลัย = วทิ ยาลยั
(ความร)ู้ (ที่อย)ู่ ที่อยขู่ องความรู้



สนธวิ รรณะเดียวกันได้สระเดิม

บรรณ+อารกั ษ์ = บรรณารกั ษ์
ลงทา้ ย กร+ี อนิ ทร์ = กรินทร์
/เริ่มด้วย คุร+ุ อปุ กรณ์ = คุรปู กรณ์

คาหน้าลงท้ายดว้ ย สระอะ,อา

+คาหลังขนึ้ ดว้ ยอะ หรือ อา (มีตวั สะกด) = อะ/อา

+พมคโาหลุทหกาธล+++ังอขปออนึ้ รงัรภดรกะว้วิณรูชยัต(าอพหน+นะอ่ อ์)(คหธวราปิ ม==ือเไจตรญิพมอย)าหทุ =รธ=(รโไามลณงป่มกกตีพราวัรู ะสภะช(วิ(กทาหดัตนะธ)เ่อลนพิปใ=รห์ะไญพตอทุ)่ ธายเจา้ )

คาหนา้ ลงทา้ ยด้วย สระอะ,อา

+คาหลงั ขนึ้ ดว้ ยอิ หรอื อี = อิ หรือ เอ กไ็ ด้

คช+อนิ ทร์ = คชนิ ทร์ /คเชนทร์ (พญาชา้ ง)
นร+อ(ผูเ้นิ ปน็ ทใหญร)่ ์ = นรินทร์ /นเรนทร์ (พระราชา)
นร+อศิ วร = นริศวร /นเรศวร (พระราชา)

คาหน้าลงทา้ ยด้วย สระอะ,อา
คุณ+ค+าหอลปุ งั ขกนึ้ าดว้รยอ=ุ หรือ อู = อุ อู โอ หรือ เอา
ก็ได้
คุณูปการ/คโุ ณปการ
กศุ ล+อุบาย = กศุ โลบาย(ชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู ) (การอดุ หนนุ ทาความดี)

(อุบายอนั แยบคาย)
สุริย+อทุ ยั = สุรโิ ยทัย (การเริ่มตน้ ของอรณุ , รุง่ เช้า)

คาหนา้ ลงทา้ ยดว้ ย สระอะ,อา
+คาหลังขน้ึ ดอว้ นยเอ+เ=อเกอ = อเนก
(มากป,หจัลาจย+เชเอ่นในกคาว=่า อเนกประสงค์)

ปจั เจก
(เฉพาะหน่ึงเดยี ว เช่น ปจั เจกบคุ คล)

คาหน้าลงทา้ ยดว้ ย สระอะ,อา

+คาหลังขน้ึ ดว้ ยไอ โอ เอา = ไอ/โอ/เอา (สระเดิม)

มห+โอสถ = มโหสถ/มเหาษถ(ยาแรงชนิดหนึ่ง)

มห+โอฬาร = มโหฬาร/มเหาฬาร
ราช+โอวาท= ราโชวาท (คาสง่ั ของราชา)

คาหนา้ ลงท้ายดว้ ย สระอิ,อี
+คาหลังขนึ้ ดว้ ยอิ หรือ อี = อิ หรอื เอ
กรี+อนิ ทร์ = กรินทร์ (พญาชา้ ง)
บดี+อนิ ทร์ = บดนิ ทร์ (พระเจา้ แผน่ ดนิ )
ไพร+ี อนิ ทร์ = ไพรนิ ทร์ (กษัตรยิ ผ์ ู้เปน็ ขา้ ศกึ )

คาหนา้ ลงท้ายด้วย สระอิ,อี
+คาหลังขน้ึ ดว้ ยสระอนื่ ๆ แบ่งเป็น 2 แบบ
แบบท่ี 1 ลบสระ อิ หรือ อี ออกแลว้ สนธติ ่อ
ศักดิ ->ศกั ด+อานภุ าพ = ศักดานภุ าพ
(อานภุ าพแหง่ อานาจ)
ห(ัตช้างถ) ี ->หตั ถ+อาจารย์ = หัตถาจารย์
(ครูฝกึ ชา้ ง, ควาญชา้ ง)

คาหนา้ ลงทา้ ยด้วย สระอิ,อี

+คาหลังขน้ึ ดว้ ยสระอนื่ ๆ แบ่งเปน็ 2 แบบ

แบบที่ 2 แปลง อิ หรอื อี เป็น “ย”ออกแลว้ สนธติ อ่

สามออคัธ(ัคไฟิคค)--ี -ี >>>สาออมคธัั ัคยยย+++อโออาภาศจายั าสรย์ === ออสาัธัคมยโยัคาภศยายัาสจ(าน(แิสรสยั งยใไจฟค์)อ)

ราชินี

ราชนิ ย+อนสุ าวรยี ์

= ราชนิ ยานุสาวรีย์

คาหนา้ ลงทา้ ยดว้ ย สระอุ,อู
+คาหลังขน้ึ ดว้ ยอุ หรอื อู คุรปู กรณ์= อุ หรือ อู
(เครือ่ งมอื ของครู)
ครุ +ุ อปุ กรณ์ =
+คาหลังขน้ึ ดว้ ยสระอนื่ ๆ = แปลง อุ/อู เป็น “ว”

ธนู-> ธันว+อาคม = ธนั วาคม
(การมาถงึ ) (การมาถงึ ของราศธี นู)

คาหน้าลงท้ายด้วยพยญั ชนะ

เปลยี่ น สฺ เป็นสระ โ
มนส+ฺ ภาพ = มโนภาพ
รหสฺ+โฐา=นรโหฐาน มนส+ฺ ธรรม = มโนธรรม
มมนนสสฺ++ฺ กครตริ ม == มมโโนนกครตริม



จดั เปน็ คาประสานแบบหนงึ่
ทร- เนร- นริ - ปฏิ- สม- สัญ- สุ- อธิ- อนุ- อภิ- อว- อุป-

อธิ,อติ = ยง่ิ ,ใหญ,่ เกิน ทุ,ทุสฺ = ชัว่ ,ยาก,ทราม,ลาบาก
อภิ = ย่งิ ใหญ่,เหนอื สุ,สมฺ = พร้อม,รว่ ม,ดี
อนุ = นอ้ ย, ภายหลงั นิ,นิสฺ = เข้า,ลง,ออก
อว,โอ = ลง,ตา่ ปรา = กลบั ความ

อภิ+สทิ ธิ์ = อธสิ ทิ ธ์ิ ส+ุ จรติ = สุจรติ
อนุ+ชน = อนุชน ท+ุ จรติ = ทจุ รติ
ปรา+ชยั = ปราชยั ทสุ ฺ+กันดาร = ทรุ กันดาร
เนร+คุณ = เนรคุณ สม+บูรณ์ = สมบรู ณ์

จุฬา จฬุอะ+าอะล/งอการณ์

(ยอดหวั มงกฎุ ) อลงกรณ์

(เครื่องประดบั )

นครศรี (ม่ิง,รงุ่ เรอื ง) อะ+อ/ิ อี

นคร อิ นทร์
อนิ ทร์ วโิ รฒ
(เมือง)

= ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ (อา่ นวา่ ส-ี นะ-คะ-รนิ -วิ-โรด)

"มหาวิทยาลยั ทเ่ี จริญเปน็ ศรีสงา่ แกม่ หานคร"

คณะทูตานุทูตกงสุลต่างประเทศ ทูต+อนทุ ตู = คณะทตู ใหญน่ อ้ ย

เฝ้าฯ ถวายพระพรชยั มงคล ณ พระที่น่งั จกั รีมหาปราสาท