เบาหวานชนิดที่ 1

เรบู้ทันาหวาน
ชนิดที่ 1

รู้หรอื ไม่ ?
โรคเบาหวานไมไ่ ด้เปน็ ได้
เฉพาะผใู้ หญเ่ ทา่ นั้น
แตส่ ามารถเป็นในเดก็ ได้ดว้ ย !

กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ | Department of Medical Services

คำนำ

โรคเบาหวานชนิดท่ี 1 คือการท่ตี ับอ่อนไมส่ ามารถผลติ ฮอร์โมนอินซูลนิ
ได้ ทาให้รา่ งกายเกิดภาวะขาดอนิ ซลู นิ มกั พบในเดก็ ท่ีมอี ายุนอ้ ยกว่า 10 ปีและ
วัยรุ่น ทาใหค้ วามเสีย่ งต่อการเกดิ เบาหวานในเดก็ เพม่ิ สูงข้นึ แมว้ า่ เบาหวาน
ชนิดท่ี 1 ไมส่ ามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมร่วมกบั
การฉีดอินซูลนิ จะช่วยควบคมุ ระดบั น้าตาลในเลือดได้

โดยหวงั เป็นอยา่ งย่งิ ว่า หนงั สือเลม่ นที้ าให้เกิดความตระหนกั และให้
ความสาคัญกบั โรคเบาหวานในเด็กและวัยรุ่นเพิม่ ข้นึ รวมถึงสามารถดแู ลตนเอง
และเน้นการเสริมศักยภาพของผ้ปู ว่ ยเพอ่ื ให้มสี ุขภาพชวี ิตทด่ี ขี น้ึ

2

สารบัญ 01 เรอื่ งนา่ รู้
เกีย่ วกบั โรคเบาหวาน
02 จะร้ไู ดไ้ หม ?
ว่าเราเปน็ 03 โรคและอาการ
แทรกซอ้ น
เบาหวานชนิดที่ 1
05 HbA1c คอื อะไร ?
04 การตดิ ตามและ
ประเมนิ ผล
ในการดแู ล
เบาหวาน
ดว้ ยตัวเอง

3

เรื่องน่ารู้ (?)

เบาหวานชนิดนี้ คอื การท่ตี ับอ่อนไมส่ ามารถ
ผลิตฮอร์โมนอินซลู ินได้ ทาให้ร่างกายเกิดภาวะขาด

อนิ ซูลนิ มักพบในเดก็ ท่ีมอี ายนุ ้อยกวา่ 10 ปี
และวยั รุ่น มกั เกิดจากกรรมพันธุ์

ความผิดปกตขิ องฮอร์โมน ภูมิคุ้มกันบกพรอ่ ง
หากพอ่ แม่หรอื ญาติพี่น้องมีประวัติเป็นโรคเบาหวาน

ก็อาจมคี วามเสีย่ งมากขนึ้

4

จะรู้ได้ไหม 5
ว่าเราเปน็ โรคเบาหวานชนดิ ที่ 1

วิธีสงั เกตตัวเองง่ายๆ ดงั น้ี

ตามวั
อ่อนเพลีย
นา้ หนกั ลด ท้ังทท่ี านเยอะขน้ึ
ปสั สาวะบอ่ ย รดท่นี อน
หิวบ่อย กระหายนา้
หายใจเรว็ และลึก

ควรสงั เกตบตุ รหลานของทา่ น หากมีอาการดังกล่าว
แนะนาใหร้ ีบมาพบแพทย์ทันที

ถาม เพอื่ น ๆ สงสัยกนั ไหม ?
ถา้ เราเปน็ เบาหวานแล้วไม่ดูแลรกั ษา

จะเป็นอยา่ งไร

ตอบ

อาจเกิดภาวะเลอื ดเปน็ กรดทเ่ี ป็น
ภาวะแทรกซอ้ นรนุ แรง อาจทาใหห้ มดสติ
หรือเกดิ ภาวะช็อก และภาวะแทรกซอ้ น

อืน่ ๆ ทอี่ ันตรายตอ่ ผปู้ ว่ ยได้

6

แลว้ โรคแทรกซอ้ น
มอี ะไรบ้างล่ะ ?

พลิกหน้าถัดไป
เรามีคาตอบ

7

โรคและอาการ
แทรกซอ้ นของ
โรคเบาหวาน

8

โรคหวั ใจและหลอดเลือด

เนอ่ื งจากการสะสมของนา้ ตาลในเลือดอาจส่งผลให้
เกิดลิม่ เลอื ด ความดนั โลหิตสงู และคอเลสเตอรอลสูง

และเกดิ อาการหัวใจวายได้

โรคไต

ภาวะแทรกซ้อน เช่น โรคไต จะแสดงอาการ
บวม น้าหนกั ลด ซีด ไตติดเช้อื ไตอักเสบ

ไตวายเรอ้ื รัง/เฉยี บพลัน

9

อาการคันผิวหนัง

อาการคันโดยทไี่ มม่ รี อยโรค เนื่องจากผ้ปู ว่ ย
เบาหวานมักมีผวิ แห้ง รวมถึงตาแห้ง นา้ ลายนอ้ ยลง
ในผ้หู ญงิ จะมีอาการคนั บริเวณก้นและอวยั วะเพศ

โรคเหงอื กและฟนั

ภาวะแทรกซ้อน เชน่ ปากแห้งเน่ืองจากนา้ ลายไหล
น้อยลง ปวดแสบปวดร้อน ตดิ เชือ้ ในช่องปากง่าย

แผลหายชา้

10

การคลอดก่อนกาหนด

การคลอดก่อนกาหนด ทารกตายในครรภ์
และภาวะครรภเ์ ปน็ พษิ ในผปู้ ว่ ยที่กาลังต้ังครรภ์

เบาหวานเข้าจอประสาทตา

ซึง่ เกิดจากเสน้ เลอื ดทีเ่ ข้าไปเลีย้ งจอประสาทตา
ผดิ ปกติ ทาใหเ้ ลือดออก สง่ ผลต่อการมองเหน็

เชน่ ภาพมวั ภาพบดิ เบี้ยว และตาบอด

11

เลือดไหลเวียนไม่สะดวก

เลือดไหลเวยี นลดลงและเส้นประสาทได้รบั
ความเสยี หาย ทาใหผ้ ปู้ ่วยสญู เสยี ประสาท
การรบั รู้ในบรเิ วณนนั้ ๆหรือความเสยี หาย
ของเส้นประสาทอาจทาให้ผู้ป่วยมีอาการคล่นื ไส้

อาเจยี น และทอ้ งเสยี

12

แต่ ...

เพ่อื นๆอยา่ เพิ่งกงั วลใจไป
โรคแทรกซอ้ นไม่น่ากลัว

ถา้ ...

เราดูแลรักษาอยา่ งถูกวธิ ี

13

การตดิ ตามและประเมนิ ผลใน
การดูแลเบาหวานดว้ ยตวั เอง

การควบคุมระดบั น้าตาลในเลือด
• ผ้ปู ่วยควรวัดและจดบนั ทึกระดับ
นา้ ตาลในเลอื ด อยา่ งน้อยวันละ 4 คร้ัง

กอ่ นนอน
ก่อนม้ืออาหาร/ทานขนม
ก่อนออกกาลงั กาย/ขบั รถ
เมอ่ื รูส้ ึกวา่ นา้ ตาลในเลอื ดลดลง

1144

่กอนอาหาร เปน็ เบาหวานชนิดที่ 1

ตอ้ งมีระดบั น้าตาลในเลือด หลงั อาหาร

เทา่ ไหร่ ?

• ระดับนา้ ตาลกอ่ นทานอาหารแตล่ ะมอื้
ไม่ควรเกนิ 80-130 มิลลิกรมั /เดซลิ ิตร

• ระดับน้าตาลหลังทานอาหาร 2 ชว่ั โมง
ควรนอ้ ยกวา่ 180 มลิ ลกิ รัม/เดซลิ ิตร

15

เปน็ เบาหวาน

ทาน

อยา่ งไร ?

แนะนา เนอื้ ไก่
ขา้ วโพด
อาหารไขมันตา่
และมกี ากใยสงู ผลไม้

ผกั ใบเขยี ว ขนมปงั โฮลวที

ข้าวกลอ้ ง เนื้อปลา

16

เป็นเบาหวาน

ทาน

อย่างไร ?

ลด ปรมิ าณคารโ์ บไฮเดรต ของทอด

และผลติ ภณั ฑ์ที่ทาจากสตั ว์

อาหารที่ควรเล่ียง นา้ ตาล
แยม
ผลไม้รสหวาน
เชน่ มะม่วง องนุ่

สปั ปะรด สม้
ลาไย กลว้ ย
ละมดุ นอ้ ยหน่า
แตงโม ทุเรยี น

น้าอดั ลม

17

ตวั อย่างมอื้ อาหารใน 1 วัน

มอื้ เช้า อาหารว่างมอื้ สาย

- ข้าวต้มกุง้ หรือโจก๊ หมสู ับ 1 ถว้ ย - ผลไมไ้ ม่หวานจัด เช่น ฝรั่ง
, สม้ 1 ผล แคนตาลูป ชมพู่ 1 จานเล็ก
- โยเกิรต์ รสจืดไขมันต่า
ม้ือกลางวนั - สตรอวเ์ บอรี่ 3-4 ลกู

- ก๋วยเต๋ยี วแหง้ /นา้ 1 ชาม , ผลไม้ อาหารว่างมือ้ บ่าย
ไมห่ วานจัด 1 จานเลก็
- ข้าวผดั 1 จาน , สลดั ผัก 1 จาน - ขนมจบี 3 ลูก
- ชาร้อย/เก๊กฮวยรอ้ นไม่หวาน 1 แกว้
มื้อเยน็

– ขา้ ว 1 ทพั พี , แกงสม้ ผกั รวม ,
ปลานง่ึ /เผา 1 ชิน้

- ข้าว 1 ทัพพี , ปลาทูทอด 1 ตวั ,
นา้ พรกิ +ผกั 1 จาน

เลอื กแบบใดแบบหนงึ่ หรอื จดั สรรเมนู
ทมี่ ีสารอาหารและปรมิ าณทใี่ กล้เคยี งแทนได้

18

การออกกาลงั กาย

ควรออกกาลังกายอยา่ ง ข้อควรระวัง
สมา่ เสมอ อย่างนอ้ ย ก่อนเรม่ิ ต้นออกกาลังกาย
สัปดาหล์ ะ 150 นาที ควรตรวจวดั ระดบั น้าตาล
และไม่ควรเวน้ ระยะหา่ งในการ
ออกกาลังกายมากกวา่ 2 วัน เป็นประจา

1199

นา้ ตาลเท่าไหร่ ?
ออกกาลงั กายไดป้ ลอดภยั

น้อยกวา่ 90 มลิ ลกิ รมั /เดซลิ ติ ร
ควรรับประทานคารโ์ บไฮเดรต
15-30 กรมั ก่อนออกกาลังกาย
90-250 มิลลกิ รมั /เดซลิ ิตร

สามารถออกกาลังกายได้
251-350 มลิ ลกิ รมั /เดซลิ ติ ร แนะนาตรวจคีโตนในปสั สาวะ
ก่อนออกกาลังกาย ถ้าไม่พบคโี ตนสามารถออกกาลังกาย

เลก็ น้อยหรอื ปานกลางได้ เล่ียงการออกกาลังกายหนัก
มากกวา่ 350 มลิ ลกิ รัม/เดซลิ ติ ร แนะนาตรวจคโี ตนในปสั สาวะ
ถ้าไม่พบคีโตน แนะนาฉดี อินซูลนิ เพื่อลดระดับนา้ ตาลในเลือด

ให้ปกติกอ่ นออกกาลงั กาย

อาหารที่มีคาร์โบไฮเดรต เชน่ น้าตาลทราย ลูกเกด มนั เทศ กล้วยน้าหว้า ขนมปัง
20

การออกกาลงั กาย

แนะนาว่าควรออกกาลงั กายท่ีความหนักปานกลาง
คอื สามารถพูดเปน็ คาได้ท้งั ประโยค

แต่ไม่สามารถ ร้องเพลงขณะออกกาลงั กายได้

การออกกาลงั กายท่ีแนะนา ควรออกกาลังกายอย่างน้อย
- การออกกาลังกายแบบยืดเหยียด ครง้ั ละ 30-50 นาที

เชน่ ราไทเกก๊ สปั ดาห์ละ 3 ครั้ง เปน็ ประจา
- การออกกาลังกายแบบคาร์ดิโอ
2211
ทีล่ ดแรงกระแทกของข้อต่อ
เชน่ Low impact
- การเต้นแอโรบกิ

HbA1c
คอื อะไร ?

ฮโี มโกลบิน เอวันซี (HbA1c) คือ ระดับน้าตาลเฉลยี่
สะสมในเลือด เกดิ จากการที่น้าตาลในเลือดไปจบั กบั ฮโี มโกลบนิ
ซึ่งเปน็ โปรตีนในเมด็ เลอื ดแดง ทที่ าหนา้ ท่พี าออกซเิ จนไปเล้ียง
เซลลต์ ่าง ๆ โดยปกตเิ มด็ เลอื ดแดงจะมอี ายปุ ระมาณ 3 เดือน

HbA1c จงึ เป็นการตรวจระดับนา้ ตาลสะสม
ในเลือดตลอดระยะเวลา 2-3 เดือนท่ีผ่านมา

22

คา่ ระดบั นา้ ตาลสะสมในเลือด
ดอู ย่างไร ?

ปกติ เสย่ี งเป็นโรคเบาหวาน เป็นโรคเบาหวาน

ต่ากว่า 6.0% 6.0 – 6.4% 6.5% ขน้ึ ไป

ตา่ กว่า 42 mmol/mol 42-47 mmol/mol 48 mmol/mol ข้ึนไป

HbA1c % 10%

8% 9%
7%

6% 8.6 10.2 11.8 13.4 11%

7.0 14.9
5% 5.4 mmol/mol 16.5 12%

https://www.diabetes.co.uk/what-is-hba1c.html 23