เอกสารประกอบคลับครื้นเครงเพลงปทุม

เอกสารประกอบการเรียนรู้
กิจกรรมคลับ "ครื้นเครงเพลงปทุมฯ"

โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับแหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล

เอกสารประกอบการเรียนรู้
กิจกรรมคลับ "ครื้นเครงเพลงปทุมฯ"

โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับแหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล

ที่ปรึกษา แม่ศรีนวล ขำอาจ
นิรามัย นิมา
รวบรวมและเรียบเรียง
คณะทำงาน อธิชนัน สิงหตระกูล

ธวรุตต์ จุลคีรี
ศศิพงค์ บุญคง

เอกสารชุดนี้จัดทำขึ้นเพื่อประโยชน์สำหรับการศึกษา
ห้ามจำหน่าย

เอกสารประกอบการเรียนรู้
กิจกรรมคลับ "ครื้นเครงเพลงปทุมฯ"

โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับแหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล

เรื่องในเล่ม


หน้า
5
ประวัติศิลปินแห่งชาติคนปทุมธานี 5
พ่อหวังดี นิมา (หวังเต๊ะ) 7
แม่ศรีนวล ขำอาจ 10
10
เพลงพื้นบ้านปทุมธานี 12
เพลงโนเน 14
เพลงรำพาข้าวสาร 16
เพลงระบำ
ลำตัด

__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.

__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.

__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.

__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.

__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.

เพลงโนเน




เพลงโนเน เป็นเพลงที่นิยมร้องเล่นกันในพื้นที่จังหวัดปทุมธานี ใน
ช่วงที่มีการทำขนมจีนกันเป็นหมู่ขณะ เป็นการสร้างความบันเทิง
ผ่อนคลายความเมื่อยล้าจากการตำแป้งขนมจีน จังหวะที่ร้อง
สัมพันธ์กับจังหวะกระทุ้งไม้ตำแป้งขนมจีนในครก ปัจจุบันเมื่อ

ไม่มีการรวมกลุ่มทำขนมจีนมากเท่าอดีตทำให้เพลงโนเน
เริ่มเลือนหายไปจากวัฒนธรรมชุมชน

กลอนเพลงโนเนนั้นจะมี 2 ส่วน คือ
1. บทร้อง
2. บทรับลูกคู่
1. บทร้อง

มีจำนวนคำไม่มาก เนื้อความสั้นกระชับ มีรูปแบบเดียวกันทุกคำกลอน จะขึ้นว่า "โนเนเจ้า
ช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้น..." แล้วหาคำสัมผัสกับคำลงท้ายในกลอน
ตอนต้น
ตัวอย่างบทร้อง

โนเนเจ้าช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้นมะกอก ทำบุญด้วยสิ่งใดหนอ
ถึงจะได้ร่วมหอกับแม่ใส่เสื้อดอก (ลูกคู่รับ)

โนเนเจ้าช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้นมะกล่ำ ทำบุญด้วยสิ่งใดหนอ
ถึงจะได้ร่วมหอกับแม่ใส่เสื้อดำ (ลูกคู่รับ)

โนเนเจ้าช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้นมะพร้าว ทำบุญด้วยสิ่งใดหนอ
ถึงจะได้ร่วมหอกับแม่หนูแก้มขาว (ลูกคู่รับ)

โนเนเจ้าช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้นมะเกลือ ทำบุญด้วยสิ่งใดหนอ
ถึงจะได้ร่วมหอกับคนชอบก๋วยเตี๋ยวเรือ (ลูกคู่รับ)

โนเนเจ้าช่างนาดเอย รักหญิงจะมาขอพิงพาด พาดไว้ที่ต้นเอ๋ยโพธิ์ ทำบุญด้วยสิ่งใดหนอ
ถึงจะได้ร่วมหอกับคนชอบโกโก้ (ลูกคู่รับ)
2. บทรับลูกคู่

เมื่อร้องบทร้องจบ 1 ท่อน ลูกคู่จะร้องรับว่า "เอ๋ยยอดเจ้าเอ๋ยยายโน ยายโนเนเอย โนเน
ละโนเนโนช้า ไม่รักไม่มาหรอกแม่โนเนเอย"

เพลงรำพาข้าวสาร




เพลงรำพาข้าวสาร เป็นเพลงพื้นบ้านในจังหวัดปทุมธานี โดย
เฉพาะในหมู่ชาวเชื้อสายมอญ เป็นเพลงที่เล่นกันในช่วงเทศกาล

ออกพรรษา โดยจะมีการลงเรือเป็นหมู่คณะ ร้องเพลงรำพา
ข้าวสารไปตามลำน้ำเพื่อบอกบุญแก่ผู้ศรัทธาบริจาคข้าวสารและ

สิ่งของเพื่อร่วมนำไปถวายพระสงฆ์ในการทำบุญต่อไป

กลอนเพลงรำพาข้าวสารนั้นจะมี 2 ส่วน คือ
1. บทร้อง
2. บทรับลูกคู่
1. บทร้อง

มีจำนวนคำสั้น ๆ กระชับ ได้ใจความ มีเนื้อหาเพื่อเชิญชวนผู้คนหญิงชายให้มาร่วมทำบุญ
ทำทาน ยกย่องเจ้าของเรือนว่าเป็นผู้มั่งมีใจดีมีบุญ บทร้องนั้นมี 2 ทำนอง คือ ทำนองปกติ
และทำนองมอญดูดาว
ตัวอย่างบทร้องทำนองปกติ

รอรานาวาจอดเอย ประทับทอดที่บันเอ๋ยได แม่ค้าแม่คุณฉันเอาบุญมาให้ (เฮ...)
เจ้าขาวแม่ระลอกเอย ลาหอมดอก ดอกเอ๋ยยี่โถ ทำบุญกับฉันก็ขอให้ขันโต ๆ (เฮ...)
เจ้าขาวแม่ระลอกเอย ลาหอมดอก ดอกเอ๋ยอุตพิด แม่คุณเรือนสักแม่ช่างหลับสนิท (เฮ...)
เจ้าขาวแม่ระลอกเอย ลาทำทาน หรือแม่จะหน่วงเอ๋ยช้า วิมานเลื่อนลอยมาจอดคอยอยู่
หน้าท่า (เฮ...)
เศรษฐีแม่เรือนนอกเอย แม่จงร้องบอกกับแม่เศรษฐีเรือนใน แม่ค้าแม่คุณพวกฉันเอาบุญ
มาให้ (เฮ...)
เจ้าขาวแม่ระลอกเอย ลาหอมดอก ดอกเอ๋ยส้มเกลี้ยง ขอเชิญนงนุชลุกขึ้นจุดตะเกียง
(เฮ...)
เจ้าขาวแม่ระลอกเอย ลาหอมดอก ดอกเอ๋ยมะไฟ ลูกไม่ได้เอาไปกิน ลูกไปทอดกฐินวัด
ใหม่ (เฮ...)
ตัวอย่างบทร้องทำนองมอญดูดาว
เทียบท่านาวาเอย พายเรือมาที่หัวบันได แม่เจ้าประคุณ ฉันเอาผลบุญมาให้ (เอ๋ย...)
2. บทรับลูกคู่
บทรับลูกคู่ทำนอง จะร้องรับว่า "เฮเฮ้ลา เฮลาสาวเอย"
บทรับลูกคู่ทำนองมอญดูดาว จะร้องรับว่า "เอ๋ยโอละหน่าย โอละหน่ายหน่อยเอย โอละ
แม่คุณเอ๋ย เอ่อเอย สวยเอยจริงแม่คุณเอย"

___________________________________________
ศูนย์สังคีตศิลป์ ธนาคารกรุงเทพ. (15 ธันวาคม 2564). การแสดงเพลงพื้นบ้าน เพลงสงกรานต์ - เพลงโนเน - เพลงรำ
พาข้าวสาร จากจังหวัดปทุมธานี. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=10t9JatA7L0

เพลงระบำ (ทางปทุมธานี)




เพลงระบำ (ทางปทุมธานี) เป็นเพลงที่ร้องเล่นกันใน
ตรุษนักขัตฤกษ์ เช่น ตรุษสงกรานต์ เพื่อความเพลิดเพลิน
สนุกสนาน ไปในทางเกี้ยวพาราสีกัน หรือโต้ตอบกันระหว่างฝ่าย
ชาย หรือพ่อเพลง กับฝ่ายหญิง หรือแม่เพลง เวลาร้องใช้ยืนร้อง

ปรบมือให้จังหวะไปตามทำนองเพลง

กลอนเพลงระบำ (ทางปทุมธานี) นั้นจะมี 2 ส่วน คือ บทร้อง และบทรับลูกคู่
1.บทร้อง

เป็นคำกลอนสั้น ๆ ลงท้ายด้วยสระเสียงเดียวกันต่อเนื่องไป เรียกว่า กลอนหัวเดียว เมื่อ
พ่อเพลงหรือแม่เพลงเริ่มต้นร้องจะขึ้นต้นว่า "ชะเอ้อระเหยระบำ ฉันรักแม่ช่างรำเอย มาแต่
บ้านหนทางไกล" ลูกคู่ร้องรับซ้ำ 1 ครั้งแล้วจึงว่าเนื้อต่อไป
2. บทรับลูกคู่

เมื่อจบบทร้อง 1 ท่อน ลูกคู่จะร้องรับว่า "ระบำไหนเอยลำไย ขาวก็รำ รำสวยเอย"
ตัวอย่างบทร้อง
พ่อเพลง : ชะเอ้อระเหยระบำ ฉันรักแม่ช่างรำเอย มาแต่บ้านหนทางไกล (ลูกคู่รับซ้ำ)

ก็พี่มาตั้งวงเสียกระไรไว้ท่า จะให้วงพี่ราเชียวหรือแม่ชู้ชื่นใจ (รับลูกคู่)
ก็เรามาเต้นคู่เสียกระไรรำคู่ รำให้เขาดูเสียเป็นกระไร (รับลูกคู่)
เขาว่าแขนน้องอ่อนเหมือนอย่างท่อนผัก ก็รำดูน่ารักเชียวให้เตยดิ้นตาย (รับลูกคู่)
แม่เพลง : ชะเอ้อระเหยระบำ ฉันรักเจ้าช่างรำเอย มาแต่บ้านหนทางไกล (ลูกคู่รับซ้ำ)
ก็น้องมายกแขนกระไรขึ้นร่อน แขนน้องไม่อ่อนก็นึกอาย (รับลูกคู่)
พ่อเพลง : ชะเอ้อระเหยระบำ ฉันรักแม่ช่างรำเอย มาแต่บ้านหนทางไกล (ลูกคู่รับซ้ำ)
เขาว่าแขนน้องอ่อนเหมือนอย่างท่อนไม้ขีด รำดูสักนิดจะเป็นไรไป (รับลูกคู่)
เขาว่าแขนน้องอ่อนเหมือนอย่างท่อนอ้อย รำดูสักหน่อยเถอะแม่พวงมาลัย (รับลูกคู่)
แม่เพลง : ชะเอ้อระเหยระบำ ฉันรักเจ้าช่างรำเอย มาแต่บ้านหนทางไกล (ลูกคู่รับซ้ำ)
พี่มาตั้งวงเอาไว้คอยท่า น้องไม่ให้วงพี่ราหรอกนะพี่ชาย (รับลูกคู่)
เขามาแจ้ว ๆ แว่วสำเนียง ไม่รู้เลยว่าเสียงท่านผู้ใด (รับลูกคู่)
จำจะออกไปดูเสียให้รู้แน่ ว่าสีคำดอกแคเป็นใคร (รับลูกคู่)
น้องมาจัดแจงตบแต่งกายา หวีหัวผัดหน้าว่าจะไป (รับลูกคู่)
หยิบเอาสีชมพูขึ้นมาพาดบ่า หยิบเอาสีจำปามาสไบ (รับลูกคู่)
ว่าหยิบหวีน้อยขึ้นมาสอยเสย เส้นผมน้องก็เลยกระจาย (รับลูกคู่)




___________________________________________
เอนก นาวิกมูล. (2527). เพลงนอกศตวรรษ ฉบับปรับปรุง. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์เมืองโบราณ.

ลำตัด




ลำตัด เป็นศิลปะการแสดงที่มีพัฒนาการมาจากการสวดสรรเสริญ
พระเป็นเจ้าในศาสนาอิสลาม กลายมาเป็นการร้องเล่นประกอบ
การตีกลองรำมะนาในลักษณะการประชันกลอนสองฝ่าย เดิมที
เป็นการประชันเชิงกลอนระหว่างฝ่ายชายกับฝ่ายชาย 2 คณะ

ต่อมาเปลี่ยนเป็นการประชันระหว่างฝ่ายชายกับฝ่ายหญิง
ภายหลังเมื่อเลิกการประชันเอาแพ้เอาชนะแล้วได้กลายมาเป็น
การแสดงให้ความบันเทิงเหมือนเพลงพื้นบ้านภาคกลางทั่วไป

ลำตัดมีกำเนิดที่กรุงเทพมหานคร ในชุมชนชาวมุสลิม และ
กระจายความนิยมไปยังปริมณฑลและจังหวัดในภาคกลาง

อย่างแพร่หลาย

กลอนลำตัดนั้นจะมี 2 ส่วน คือ
1. สร้อยเพลง
2. บทร้อง
1. สร้อยเพลง
มีจำนวนคำไม่มากเท่าบทร้อง คือ มีวรรคละ 4-8 คำ สร้อยเพลงนี้คนที่เป็นต้นบทจะร้องก่อน
แล้วลูกคู่จะรับ พร้อมกับรำมะนา แล้วจึงจะขึ้นบทร้อง คำสุดท้ายในวรรคสุดท้ายของสร้อย
เพลงจะส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายในวรรคที่ 2 ของบทร้อง แผนผังของสร้อยเพลงมีลักษณะดังนี้

ตัวอย่างสร้อยเพลง เวลาฟ้ามัว
นกขมิ้นบนมา คลึงเคล้าเฝ้าฟอนเกสรดอกบัว

นกกระจาบบินว่อน

2. บทร้อง
บทร้องหรือเนื้อร้องจะมีจำนวนคำในวรรคประมาณ 10-12 คำ มีลักษณะเป็นกลอนหัวเดียว
คือ ส่งสัมผัสในคำท้ายไปเรื่อย ๆ ดังแผนผังต่อไปนี้

ตัวอย่างบทร้อง
เธอก็ลำตัดฉันก็ลำตัดเคยจดประวัติกันไว้ เคยรู้เส้นเห็นไส้ภายในครอบครัว
ครอบครัวของเธอแหมเออฉันพอรู้ ว่าเดี๋ยวฉันจะบอกคุณหนูหนูให้เขารู้กันได้ทั่ว
วันไหนไม่มีงานแหมอยู่บ้านไม่ไปไหน ชอบจับกลุ่มเล่นไพ่ชนิดที่ไม่มีตั๋ว
ถ้าวันไหนไม่มีลำตัดอีก็นัดกันเป็นนิจ ชอบเล่นไพ่ญาติมิตรอย่างสะกิตกับจั่ว
วันนั้นผมไปหางานเข้าหลังบ้านลืมให้เสียง ฉันเดินหลบเข้าระเบียบเดินเลาะเลี่ยงไปข้างรั้ว
เดินย่องเบาเบาแล้วแอบเข้าไปข้างหลัง แม่ประยูรพูดเสียงดังว่าเขายังไม่ได้คั่ว
ผมเลยเอามือเคาะฝาทำท่าเป็นเจ้าหน้าที่ พอเห็นกางเกงสีกากีอีโดดหนีจนลืมตัว
__________________________________
เอกสารประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง. (2561). ม.ป.ท. : แหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญาทาง
วัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล.









โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับแหล่งเรียนรู้มรดกภูมิปัญญา
ทางวัฒนธรรมลำตัดและเพลงพื้นบ้านภาคกลางพ่อหวังเต๊ะ-แม่ศรีนวล