ศาสตสร์และศิลป์ในการนิเทศการศึกษา

หนว่ ยศกึ ษานเิ ทศก์

สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน

เอกสารลาดับที่ 3/2564

คำนำ

฼อกสารศาสตร์฽ละศิลป์฿นการนิ฼ทศการศึกษา฼ล຋มนีๅ หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน จัดทาขึๅน฾ดยมีวัตถุประสงค์฼พไือ฼ป็น฼อกสาร
฿หຌศกึ ษาน฼ิ ทศกข์ องสานักงาน฼ขตพืๅนทไีการศกึ ษาเดຌศึกษา฼กีไยวกับองค์ความรูຌท฼ไี ป็นศาสตร์฽ละ
ศิลป์฿นการนิ฼ทศการศึกษา ฽ละสามารถ฿ชຌ฼ป็นคู຋มือ/฽นวทางสาคัญ฿นการนิ฼ทศการศึกษา
฿หຌกับสถานศึกษา ฽ละครูผูຌสอนสามารถพัฒนาการ฼รียนการสอนทีไตอบสนอง
ต຋อการ฼ปลีไยน฽ปลง฿นศตวรรษทีไ โแ ส຋งผลต຋อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของผຌู฼รียน

หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพืๅนฐาน ขอขอบคุณ
บุคลากรทีไ฼กไียวขຌองทุกท຋าน ฿นการจัดทา฼อกสารศาสตร์฽ละศิลป์฿นการนิ฼ทศการศึกษา
จนสา฼รใจลุล຋วงดຌวยความ฼รียบรຌอยดຌวยดี ฽ละหวังว຋า฼อกสาร฼ล຋มนีๅจะก຋อ฿หຌ฼กิดประ฾ยชน์
ต຋อศึกษานิ฼ทศก์฽ละสานักงาน฼ขตพๅืนทีไการศึกษา฿นการปรับประยุกต์฿ชຌ฿หຌสอดคลຌอง
฼หมาะสม ฼พไือการพฒั นาคุณภาพการศกึ ษาอย຋างมปี ระสิทธภิ าพตอ຋ เป

หนว຋ ยศกึ ษาน฼ิ ทศก์
สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขันๅ พนืๅ ฐาน

สำรบัญ หนำ้
แ
คำนำ
ตอนที่ แ บทนา ๆ
ตอนท่ี โ ศาสตร์การนิ฼ทศการศกึ ษา ๆ
แ. ความรຌู฼กียไ วกบั การน฼ิ ทศการศึกษา ่
แเ
แ.แ ฽นวคดิ หลักการของการน฼ิ ทศการศกึ ษา แแ
แ.โ ความหมาย฽ละความจา฼ปน็ ของการน฼ิ ทศการศึกษา แ5
แ.ใ ความมง຋ุ หมายของการน฼ิ ทศการศึกษา แ็
แ.ไ กระบวนการน฼ิ ทศการศึกษา แ่
แ.5 ทกั ษะการน฼ิ ทศการศึกษา แ่
แ.ๆ บทบาทหนาຌ ทไีของศกึ ษานิ฼ทศก์ โเ
แ.็ ประ฼ภทของการน฼ิ ทศการศึกษา โโ
แ.่ ลกั ษณะงานทีไปฏบิ ัติ
โ. ความรຌู฼กยไี วกับการจดั การศึกษา โไ
ใ. ความรูຌ฽ละทักษะอนไื ทสไี นับสนุนการนิ฼ทศ฿หຌมีประสิทธิภาพ ใเ
ตอนที่ ใ ศิลป์ของการนิ฼ทศ ไโ
ใ.แ พฤติกรรมการน฼ิ ทศ ิSupervisory Behaviorี 5ๆ
ใ.โ ฼ทคนิคการน฼ิ ทศการศึกษา ๆเ
ใ.ใ การ฿ชสຌ ืไอ฽ละ฼ทค฾น฾ลยี฿นการน฼ิ ทศการศึกษา ๆใ
ตอนที่ ไ บทสรุปการน฼ิ ทศการศึกษา
บรรณำนกุ รม
คณะผู้จดั ทำ

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 1

ตอนที่ แ
บทนำ

ควำม฼ป็นมำ฽ละควำมสำคญั

ยุทธศาสตร์ชาติ ิพ.ศ.2560ู2579ี กาหนดยุทธศาสตร์ชาติดຌานทีไ 3 ฼กไียวกับการพัฒนา
฽ละ฼สริมสรຌางศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ ฽ละยุทธศาสตร์ชาติดຌานทีไ 5 ฼กีไยวกับการจัดการศึกษา
฼พืไอส຋ง฼สริมคุณภาพชีวิตทีไ฼ป็นมิตรกับสิไง฽วดลຌอม ฾ดยมี฼ปງาหมายดຌานการสรຌางคน฿นทุกมิติ ฿นทุกช຋วงวัย
฿หຌ฼ป็นคนดี ฼ก຋ง ฽ละมีคุณภาพ มีความพรຌอมทๅังกาย ฿จ สติปัญญา มีพัฒนาการทีไดีรอบดຌาน ฽ละมีสุข
ภาวะทไีดี ฿นทุกช຋วงวัย นาเปสู຋การบรรลุ฼ปງาหมาย฿นการพัฒนาทไียัไงยืน฿นทุกมิติ ทัๅงดຌานสังคม ฼ศรษฐกิจ
สิไง฽วดลຌอม มีคุณธรรมจริยธรรม ฽ละนา฽นวคิดตามหลักปรัชญาของ฼ศรษฐกิจพอ฼พียงส຋ูการปฏิบัติตน
฿นการดารงชวี ติ อีกทังๅ น฾ยบายการปฏริ ูปการศึกษา ฼พอืไ การยกระดับคณุ ภาพการศึกษาทไีมงุ຋ ฼นนຌ คุณภาพ
ผຌู฼รียน฼ป็นสาคัญ ฾ดยการปฏิรูปกระบวนการ฼รียนรຌูทีไตอบสนองต຋อการ฼ปลไียน฽ปลง฿นศตวรรษทีไ โแ
การ฼ปลไียน฾ฉมบทบาท ๡ครู๢ ฿หຌ฼ป็นครูยุค฿หม຋ ฽ละการ฼พิไมประสิทธิภาพระบบบริหารจัดการศึกษา
฿นทุกระดับ ทุกประ฼ภท ปัญหาหลัก฽ละ฽นวทางการปฏิรูปการศึกษาเทยมี โ ดຌาน฿หญ຋ โ คือ
แี ปญั หา฼ชงิ ปรมิ าณ การ฿หຌบรกิ าร฽ก฼຋ ดใก฽ละ฼ยาวชน ประชาชนทไัวประ฼ทศเดຌอยา຋ งเม຋ทัวไ ถึง มีคนทไเี ม຋เดຌ
฼รียน฽ละออกกลางคันก຋อนจบชนๅั มัธยมศึกษาตอนปลายสูง โี ปัญหา฼ชิงคุณภาพ ฾รง฼รียนส຋วน฿หญ຋ยังสอน
฽บบบรรยาย฼นๅือหา฿หຌนัก฼รียนท຋องจาเปสอบปรนัย นัก฼รียนยังคิดวิ฼คราะห์ สัง฼คราะห์เดຌนຌอย฽ละมี
ความ฽ตกต຋างดຌานคุณภาพอย຋างมาก ฽นวทางการปฏิรูปทีไสาคัญ คือปฏิรูปผຌูบริหาร ครูอาจารย์ ปฏิรูป
หลักสูตรการ฼รียนการสอน การวัดผล฽ละการปฏิรูป฾ครงสรຌางการบริหารจัดการ฿หຌมีคุณภาพ
฽ละประสทิ ธิภาพ ิสานักงาน฼ลขาธกิ ารสภาการศึกษาุ โ5ๆโี

การปฏิรูปหลักสูตรการ฼รียนการสอน฽ละการประ฼มินผลจะส຋งผล฿หຌผຌู฼รียน฼ป็นผຌูมีความรูຌ
ทักษะ฽ละสมรรถนะทไีจา฼ป็นสาหรับ฾ลกยุค฼ทค฾น฾ลยีทไีตຌองพไึงพาความรูຌ฿หม຋ โ ฿นการดารงชีวิตของ
สังคม฾ลก฿นปัจจุบัน การยกระดับคุณภาพการศึกษาดังกล຋าวนอกจากครู฽ละผูຌบริหารสถานศึกษา฽ลຌว
บุคลากรทางการศึกษาทไี฼ป็นกลเกสาคัญ฿นการขับ฼คลไือนคุณภาพการศึกษาคือ ๡ศึกษานิ฼ทศก์๢
฼พราะศึกษานิ฼ทศก์คือผຌูทีไ฿หຌคา฽นะนา ชีๅนา สนับสนุน ฝຄกอบรม฿หຌครู฽ละผูຌบริหารสถานศึกษา
฿หຌ฼กิดความรูຌ ความตระหนัก มีทักษะกระบวนการจัดการ฼รียนการสอน฽ละมีทักษะ฿นการบริหารจัดการ
รวมทังๅ ตดิ ตามประ฼มินผล฽ละนาผลการประ฼มินมา฿ชຌพฒั นาสถานศึกษา฿หຌมีคุณภาพเดຌอยา຋ งต຋อ฼นไือง

ศึกษานิ฼ทศก์จึง฼ป็นผูຌมีบทบาท ฽ละคุณูปการอย຋างมากต຋อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาเทย
มาทุกยุคทุกสมัย ยาวนานกว຋า 60 ป຃ ศึกษำนิ฼ทศก์ ิSupervisorี ฼ริไมมี฿ชຌครัๅง฽รก฿นประ฼ทศเทย
฼มืไอ ป຃ พ.ศ. 2495 ซึไงขณะนๅันกรมวิสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการเดຌมีการจัดตๅังหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
ขึๅน฼ป็นครๅัง฽รกของประ฼ทศมีการคัด฼ลือกผูຌทีไมีความรูຌความ฼ชีไยวชาญ฿นสาขาวิชาต຋าง โ จานวน 20 คน
ส຋วน฿หญ຋มาจากกองการฝຄกหัดครู กรมวิสามัญศึกษา฼ขຌาอบรม฼พไือ฽ต຋งตๅัง฿หຌ฼ป็นศึกษานิ฼ทศก์ ฼มไือวันทไี
19 ธันวาคม 2495 – 14 มกราคม 2496 ณ ฾รง฼รียนสวนสุนันทาวิทยาลัย ซไึง฼รียกการอบรมครๅังนัๅนว຋า
อบรมศึกษำนิ฼ทศก์ ผຌูทไีบัญญัติศัพท์นๅีขๅึนมาคือ ศาสตราจารย์ มล.บุญ฼หลือ ิกุญชรี฼ทพยสุวรรณ
ซึไง ฼ ป็น ผูຌก຋อ ตัๅง ห น຋ว ย ศึก ษ า นิ฼ ท ศ ก์ร຋ว ม กับ ดร.ก຋อ สวัสดิพานิชย์ของกรมวิสามัญศึกษา

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้นื ฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 2

กระทรวงศึกษาธิการ มีดร.ก຋อ สวัสดิพาณิชย์฼ป็นหัวหนຌาหน຋วยคน฽รก การทางานของศึกษานิ฼ทศก์
มคี วาม฼ป็น฼อกภาพ฽ละอิสระทางดຌานวิชาการ ฿หคຌ วามช຋วย฼หลือครู฿นดຌานต຋าง โ ต຋อมาเดຌมีการปรับ฼ปลไียน
หน຋วยงาน฿หม຋฿นกระทรวงศึกษาธิการหลายครัๅง จนถึงป຃ พ.ศ. โ5ไๆ มีการ฼ปลีไยน฽ปลง฾ครงสรຌาง
ของกระทรวงศึกษาธิการ ตามพระราชบัญญัติ ระ฼บียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. โ5ไๆ
กาหนด฿หຌส຋วนภูมิภาค฼ป็นการบริหารจัดการ ฿นรูป฽บบ฼ขตพๅืนทีไการศึกษา ฿หຌมีศึกษานิ฼ทศก์ปฏิบัติงาน
฿นกลุ຋มนิ฼ทศ ติดตาม฽ละประ฼มินผลการจัดการศึกษาของทุก฼ขตพๅืนทไีการศึกษา ฾ดยรวมศึกษานิ฼ทศก์
ทุกสังกัด฿หຌมาปฏิบัติงาน฿น฼ขตพืๅนทีไการศึกษา ิ฼ดิมตา฽หน຋งศึกษานิ฼ทศก์จะสังกัดส຋วนกลาง ฽ยกตาม
หน຋วยงานตຌนสังกัด ฼ช຋น สานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋งชาติ ิสปช.ี กรมสามัญศึกษา
ิสศ.ี ฽ละกรมการศึกษา฼อกชน ิสช.ี กระจายเปปฏิบัติงาน฿นพืๅนทไีส຋วนภูมิภาคี จากการปรับ฼ปลีไยน
ดงั กล຋าว ส຋งผลกระทบต຋อกระบวนการนิ฼ทศการศึกษาทๅังระบบ ขาดกลเก฼ชืไอม฾ยงการดา฼นินงานระหว຋าง
ส຋วนกลาง฽ละระดับ฼ขตพๅืนทไีการศึกษา฿น฽ต຋ละภูมิภาค ทา฿หຌระบบการนิ฼ทศการศึกษาเม຋฼ขຌม฽ขใง
฾ดย฼ฉพาะ฿นระดับการศึกษาขๅันพๅืนฐาน การพัฒนาการนิ฼ทศ฼พืไอพัฒนาคุณภาพ฽ละสนองตอบน฾ยบาย
฿น฽ต຋ละ฼ขตพๅืนทีไการศึกษาเม຋฼ป็นเป฿นทิศทาง฼ดียวกัน รวมถึงขาดประสิทธิภาพ฿นการนิ฼ทศการศึกษา
ตามสภาพ บริบท ปัญหา ฽ละ฽นวทางการขับ฼คลไือนของ฽ต຋ละพๅืนทไี ฼พืไอ฽กຌปัญหาดังกล຋าว
กระทรวงศึกษาธิการจึงเดຌประกาศตๅัง ศูนย์พัฒนำกำรนิ฼ทศ฽ละ฼ร຋งรัดคุณภำพกำรศึกษำขๅันพืๅนฐำน
ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ ฼รไอื ง จดั ตงัๅ ศนู ย์พัฒนาการนิ฼ทศ฽ละ฼ร຋งรดั คณุ ภาพการศึกษาขัๅนพนๅื ฐาน
฿หຌ฼ป็นหน຋วยงานภาย฿นสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพืๅนฐาน ลงวันทีไ ่ มีนาคม พ.ศ. โ55ไ ฼พไือ฼ป็น
หน຋วยงานกลาง ทาหนຌาทไีประสานงานดຌานนิ฼ทศการศึกษา ระหว຋างส຋วนกลางกับ฼ขตพๅืนทีไการศึกษา
รวมถึงการส຋ง฼สริม สนับสนุนการนิ฼ทศ฼ร຋งรัดพัฒนา฼พืไอยกระดับคุณภาพ฽ละมาตรฐานการศึกษา
การจัดตๅังศูนย์พัฒนำกำรนิ฼ทศ฽ละ฼ร຋งรัดคุณภำพกำรศึกษำขัๅนพๅืนฐำน ฼ป็นหน຋วยงานภาย฿น
ของสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐานดา฼นินงาน฿นรูปคณะกรรมการ เม຋มีอัตรากาลัง
เม຋มีบุคลากรประจา ฿ชຌวิธีการ฽ต຋งตๅังศึกษานิ฼ทศก์฼ป็นคณะทางานผลัด฼ปลไียน฼ขຌามาช຋วยปฏิบัติราชการ
฽ละปฏิบัติงาน฼ป็นการชไัวคราว ิช຋วยราชการ คราวละ 1 ป຃ี ฽ละจຌาง฼หมาบริการบุคคลภายนอก
มาปฏิบัติงาน฼ป็น฼จຌาหนຌาทีไ฼ป็นรายป຃ ทา฿หຌการขับ฼คลืไอนการนิ฼ทศงานน฾ยบาย฽ละ฼ร຋งรัดคุณภาพ
การศึกษาขๅันพืๅนฐานเม຋฼ป็นตาม฼ปງาหมาย ขาดความตอ຋ ฼นือไ ง฿นการปฏิบตั ิงาน ส຋งผลกระทบตอ຋ การพัฒนา
คุณภาพการศึกษาตาม฼ปງาหมาย ฽ต຋฼พืไอ฿หຌหน຋วยงาน฿นส຋วนกลางมีบุคลากรปฏิบัติงานดຌานนิ฼ทศ
การศึกษา ทาหนຌาทีไวาง฽ผน พัฒนา ควบคุมระบบการนิ฼ทศ ฽ละกาหนดมาตรฐานการนิ฼ทศ฿หຌ฼ป็นเป
฿นทิศทาง฼ดียวกัน กาหนด฽นวทาง฽ละกระบวนการนิ฼ทศการศึกษาทัๅงระบบ รวมถึงการพัฒนา
สมรรถนะศึกษานิ฼ทศก์ ฿หຌ฼กิดการพัฒนาคุณภาพการศึกษาทัๅงระบบ ฾ดย฼ชไือม฾ยงกับหน຋วยงาน
การศึกษา฿นส຋วนภูมิภาค฽ละส຋วนอไืน โ ทีไ฼กีไยวขຌอง ดังนๅัน กระทรวงศึกษาธิการ จึงเดຌประกาศ
จัดตัๅง หนว຋ ยศึกษำนิ฼ทศก์ สำนกั งำนคณะกรรมกำรศึกษำขนๅั พืนๅ ฐำนขๅึน ฾ดย฿หຌ฼ป็นหนว຋ ยงานการศึกษา
ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ ฼รืไอง จัดตัๅงหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขัๅนพๅืนฐาน ฼ป็นหน຋วยงานการศึกษา ลงวันทีไ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2560 หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์มีบทบาท
หนຌาทีไ฿นการพัฒนา ส຋ง฼สริม สนับสนุน฿นการพัฒนาระบบ฽ละมาตรฐานการนิ฼ทศการศึกษา฿นระดับ
ปฐมวัย ประถมศึกษา มัธยมศึกษา ฽ละการศึกษาพิ฼ศษ฿หຌกับศึกษานิ฼ทศก์ของ฼ขตพๅืนทไีการศึกษา

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 3

฿หຌสามารถนิ฼ทศการศึกษาช຋วย฼หลือครู฿หຌสามารถจัดการ฼รียนรูຌเดຌอย຋างมีประสิทธิภาพ ฽ละวิจัยรูป฽บบ
฽ละนวัตกรรมการน฼ิ ทศ฼พไือ฿หຌมรี ะบบการนิ฼ทศที฼ไ หมาะสม สอดคลอຌ งกบั บรบิ ทของ฼ขตพๅืนทกไี ารศกึ ษา

การปฏิรูปการศึกษาจะบรรลุถึง฼ปງาหมายตຌองมีกระบวนการการพัฒนาคุณภาพการศึกษา
ประกอบดຌวย 3 กระบวนการ คือ กระบวนการบริหาร กระบวนการ฼รียนการสอน ฽ละกระบวนการนิ฼ทศ
การศึกษา ซไึงกระบวนการนิ฼ทศการศึกษา ฼ป็นกระบวนการสาคัญทไีศึกษานิ฼ทศก์ ฿ชຌ฿นการ฽นะนา
ช຋วย฼หลือครู ฿หຌสามารถจัดกิจกรรมการ฼รียนรูຌเดຌอย຋างมีประสิทธิภาพ ซึไงจะขๅึนอยู຋กับทักษะ฽ละ
ความสามารถของศึกษานิ฼ทศก์ ผูຌทางานร຋วมกับครู ตลอดจน฼ทคนิค฽ละวิธีการต຋าง โ ทไีศึกษานิ฼ทศก์
นามา฿ชຌ฿นการนิ฼ทศการศึกษา ฾ดย฿หຌครูมี฾อกาสคຌนควຌางานทีไจะตຌองทาดຌวยตน฼อง ฼พไือ฿หຌ฼กิด
ความงอกงามขึๅน ฼มืไอเดຌ฼รียนรຌู฽ละมีความ฼จริญงอกงาม฽ลຌวย຋อมจะเดຌรຌูจักปรับปรุงงานดຌานการ฼รียน
การสอน฿หຌเดຌผลดีมีประสิทธิภาพยไิงขๅึน การนิ฼ทศการศึกษามิ฿ช຋฼นຌนการปรับปรุงตัวครู ฾ดย฼หในว຋า
ครูยงั ทาหนาຌ ทไีเม຋สมบูรณ์฿นการสรຌางความ฼จรญิ งอกงาม฿หຌ฽กผ຋ ຌ฼ู รียน หาก฽ต฿຋ หคຌ วามสาคัญเปถึงน฾ยบาย
การศึกษา จุดประสงค์ของหลักสูตร ฿ชຌวัสดุ อุปกรณ์การสอน ฽ละวิธีการสอนของครู สิไง฽วดลຌอมของ
ครู ฽ละผูຌ฼รียน฿นขณะทไี฼รียน การนิ฼ทศการศึกษา฼ป็นการดา฼นินงานทไีตຌอง฿ชຌทัๅงศาสตร์฽ละศิลป์ การ
นิ฼ทศการศึกษา฼ป็นศาสตร์ ฼พราะมีหลักการ ฽นวคิด ทฤษฏี ฽ละองค์ความรຌูทีไมาจาก฼หตุผลทไีผ຋านการ
พิสูจน์ จน฼ป็นวิธีการทีไจะนามา฿ชຌ฽กຌปัญหาทไียอมรับ฽ลຌวว຋านามา฿ชຌ฽กຌปัญหาเดຌ การนิ฼ทศการศึกษา฼ป็น
ศลิ ป์ ฼พราะตຌองอาศยั ความรูຌ ทักษะประสบการณ์ กระบวนการทังๅ ดาຌ นจงั หวะ ฼วลา กาล฼ทศะ สงไิ ฽วดลอຌ ม
วิธีการหลายโ อย຋าง ประกอบ฼ขຌาดຌวยกัน จึงจะทา฿หຌการนิ฼ทศประสบผลสา฼รใจ ศึกษานิ฼ทศก์จึง฼ป็นผຌูทมีไ ี
บทบาททีไสาคัญยิไง ตຌองปฏิบัติการนิ฼ทศติดตามอย຋างต຋อ฼นืไอง กับบุคลากร฿น฾รง฼รียน เดຌ฽ก຋ ผูຌบริหาร ครู
นกั ฼รียน ฽ละผูຌทีไ฼กยีไ วขอຌ ง ฼พไือ฿หຌทราบปญั หาต຋าง โ จงึ จะช຋วย฽กเຌ ขปรบั ปรุงคณุ ภาพการศึกษา฿หຌสามารถ
พฒั นาเดสຌ อดคลอຌ งกบั ปัญหา ฽ละความตอຌ งการของบุคลากร฿น฾รง฼รยี นเดຌ฼ป็นอย຋างดี

สภาพการนิ฼ทศการศึกษาของ฽ต຋ละสานักงาน฼ขตพๅืนทไีการศึกษา฿นปัจจุบัน จากรายงานผล
การนิ฼ทศของหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพืๅนฐาน พบว຋า การนิ฼ทศ
การศึกษายังเม຋บรรลุ฼ปງาหมาย฼ท຋าทีไควร ฼นืไอง จากมีปัญหา฽ละอุปสรรคหลายประการ
จากการปรับ฼ปลีไยน฾ครงสรຌางการบริหารของกระทรวงศึกษาธิการ อาทิ จานวนศึกษานิ฼ทศก์
฿น฽ต຋ละ฼ขตพืๅนทีไการศึกษาเม຋฼พียงพอ มีการ฾อนยຌายเปสังกัดสานักงานศึกษาธิการจังหวัด
การ฼กษียณอายุราชการ การบรรจุ฽ต຋งตัๅงศึกษานิ฼ทศก์฿หม຋เม຋ครบตามกรอบอัตรากาลัง ศึกษานิ฼ทศก์
฿นหลาย฼ขตพๅืนทีไการศึกษายังมปี ระสบการณ์฿นการนิ฼ทศนຌอย ฽ละขาด฽นวทาง฿นการดา฼นินการนิ฼ทศ
อย຋างหลากหลายรูป฽บบ หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพๅืนฐาน จึงเดຌจัดทา
฼อกสารความรຌูทไี฼ป็นศาสตร์฽ละศลิ ป์ของการน฼ิ ทศการศึกษาขๅึน ฼พืไอ฼ปน็ ฼อกสาร฿หຌศึกษาน฼ิ ทศก์ เดศຌ ึกษา
฼กีไยวกับองคค์ วามรทูຌ ไ฼ี ป็นศาสตร฽์ ละศลิ ป฿์ นการน฼ิ ทศการศึกษา ฽ละ฼พือไ ฼ปน็ ฽นวทางทงัๅ การพัฒนาตน฼อง
พัฒนาวิชาชีพศึกษานิ฼ทศก์ ฼พืไอสรຌางความ฼ขຌม฽ขใง฿นการนิ฼ทศ฿หຌกับศึกษานิ฼ทศก์ ฿นการทาหนຌาทีไ
ตามมาตรฐานตา฽หน຋ง฽ละมาตรฐานวิชาชพี ฼พไือพัฒนาคุณภาพการศึกษาตอ຋ เป

สรุปความ฼ป็นมาของหน຋วยศกึ ษานิ฼ทศก์ ดังนๅี
ป຃ พ.ศ. โไ้5 กรมวิสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ จัดตๅังหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ขๅึน
฼ป็นครๅัง฽รก มีวัตถุประสงค์หลัก฼พืไอ฿หຌศึกษานิ฼ทศก์ทาหนຌาทไีช຋วย฼หลือ฽นะนา฽ละปรับปรุงการ฼รียน
การสอนของสถานศึกษา฿หຌมีประสิทธิภาพซึไง฼ป็นการปรับ฼ปลีไยนบทบาทหนຌาทีไจาก฼ดิมทไี฼นຌน

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 4

การตรวจตรามา฼ป็น฼นຌนการช่วยเหลือ฼พไือทา฿หຌสถานศึกษาผลิตผูຌ฼รียน ทีไมีคุณภาพส຋ูสังคม มีการอบรม
฽ละ฽ต຋งตๅงั ศึกษาน฼ิ ทศก์ ฼มอืไ วันทไี แ้ ธันวาคม โไ้5 – แไ มกราคม โไ้ๆ

ป຃ พ.ศ. โไ97 กรมสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ จัดตๅังหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ขๅึน
฼พืไอปรับปรุงคุณภาพการศึกษาทัๅงระดับอนุบาล ประถมศึกษาตอนตຌน฽ละตอนปลาย ฽ละปฏิบัติงาน
ดຌานการศึกษาคຌนควຌา อบรม฽นะนาทาอุปกรณ์การสอน สาธิตการสอน จัดทาคู຋มือครู ฿หຌความช຋วย฼หลือ
ครู ฿นส຋วนภูมิภาค

ป຃ พ.ศ. 2500 ประ฼ทศเทยเดຌขยายงานดຌานการนิ฼ทศการศึกษาเปทไัวราชอาณาจักร
มีการตๅังศึกษานิ฼ทศก์ฝຆายสามัญศึกษาดู฽ล฾รง฼รียนมัธยมศึกษา ฽ละศึกษานิ฼ทศก์กรมสามัญศึกษา
ด฽ู ล฾รง฼รยี นประถมศกึ ษา

ป຃ พ.ศ. โ5เ้ มีการ฾อน฾รง฼รียนประถมศึกษาเปสังกัดองค์การบริหารส຋วนจังหวัด
฽ต຋ศึกษานิ฼ทศก์เม຋เดຌ฾อนตาม ฽ต຋จัดตัๅง฼ป็นหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์จังหวัดขึๅน ฿นช຋วงนๅีถือว຋า฼ป็นวิกฤตของ
หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์จังหวัด ฼พราะเม຋มี฾รง฼รียน฿หຌนิ฼ทศ ทางองค์การบริหารส຋วนจัดหวัด฼องกใจัดตๅัง
ฝຆายวชิ าการขึๅนมาทาหนຌาทไดี ู฽ลงานวิชาการของ฾รง฼รยี น฿นสังกดั ฽ทนงานทไีศกึ ษา฼คยทา

ป຃ พ.ศ. โ5แเ กรมวิสามัญศึกษา เดຌจัดตัๅงศูนย์ฝຄกอบรม฽ห຋งนีๅ฿นป຃ต຋อเปมา฾ดยมีศาสตราจารย์
ฐะปะนยี ์ นาครทรรพ ฼ป็นหัวหนຌาหน຋วย

ป຃ พ.ศ. โ5แ5 มกี ารยบุ รวมกรมสามญั ศกึ ษากับวิสามญั ศึกษา฼ปน็ กรม฼ดยี วกนั ตามประกาศ
คณะปฏิบัติฉบับทีไ ฽ละตัๅงชืไอหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ โแ็฿หม຋ว຋า หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์กรมสามัญศึกษา
รับผิดชอบการนิ฼ทศ฾รง฼รียนมัธยมศึกษา฽ละประถมศึกษา มีการออกระ฼บียบกระทรวงศึกษาธิการ ว຋า
ดຌวยศึกษานิ฼ทศก์กรมสามัญศึกษา พ.ศ. โ5แ5 ขๅึนมารองรับ฽ละปฏิบัติงานทัๅง฿นส຋วนกลาง ฼ขตการศึกษา
฽ละจังหวดั ฾ดยมฐี านนะ฼ป็นกอง฿นสังกัดกรมสามัญศกึ ษา

ป຃ พ.ศ. โ5แ็ เดຌมีระ฼บียบกระทรวงศึกษาธิการ ว຋าดຌวยศึกษานิ฼ทศก์พ.ศ. โ5แ็ กาหนด
฿หຌมีสานักงานหน຋วยนิ฼ทศ ประจา฼ขตการศึกษา฽ละจังหวัดขึๅน จึงทา฿หຌมีศึกษานิ฼ทศก์ทๅัง฿นส຋วนกลาง
฼ขตการศึกษา฽ละจงั หวัด

ป຃ พ.ศ.โ5แ้ กระทรวงศึกษาธิการออกระ฼บียบการ฼ปลไียน฽ปลง฽ละการพัฒนา
หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์กรมสามัญศึกษาขึๅน ฼พไือ฿หຌการนิ฼ทศสอดคลຌองกับการ฼ปลไียน฽ปลง฽ละการพัฒนา
หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์กรมสามัญศึกษา ฾ดยเดຌกาหนดความม຋ุงหมายของงานนิ฼ทศการศึกษา หนຌาทไีของ
ศึกษาน฼ิ ทศก์ การบริหารงานของหนว຋ ยศึกษานิ฼ทศก์ รวมทัๅงเดกຌ าหนดคุณสมบัติ ฽ละศึกษาน฼ิ ทศกจ์ ังหวดั

ป຃ พ.ศ. โ5โใ มีการ฼ปลีไยน฽ปลงระบบการบริหารการศึกษา฿นระดับประถมศึกษา
฾ดย฾อน฾รง฼รียนประถมศึกษาเปรวมกันทีไสานักคณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋งชาติ ิสปช.ี ซึไงจัดตัๅง
ขึๅน฿หม຋มีฐานะ฼ป็นกรม ฿นกระทรวงศึกษาธิการ ทา฿หຌศึกษานิ฼ทศก์ปฏิบัติหนຌาทีไ฿นจังหวัดต຋างโ
ถูก฼ปลไียนสังกัดสานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋งชาติ ฿นป຃พ.ศ. โ5โไ มีระ฼บียบ
กระทรวงศึกษาธิการว຋า ดຌวยศึกษานิ฼ทศก์สังกัดสานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋ง ชาติ
พ.ศ.โ5โไ ฿หຌจัด฽บ຋งหน຋วยปฏิบัติงานของศึกษานิ฼ทศก์ออก฼ป็น หน຋วย ใ คือหน຋วยนิ฼ทศ สานักงาน

หนว่ ยศึกษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 5

คณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋งศึกษา฽ห຋งชาติ หน຋วยนิ฼ทศสานักงานประถมศึกษาจังหวัด ฽ละ
กรุง฼ทพมหานคร ฽ละหนว຋ ยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานการประถมศกึ ษาอา฼ภอหรอื กไงิ อา฼ภอ

ป຃ พ.ศ. โ5ใเ กระทรวงศึกษาธิการเดຌออกระ฼บยี บ การบริหารงานศกึ ษานิ฼ทศก์ กรมสามัญศกึ ษา
ซึงไ ประกอบดຌวยศกึ ษานิ฼ทศก์สว຋ นกลาง สว຋ น฼ขต ฽ละส຋วนจังหวัด

ป຃ พ.ศ. โ5ไๆ กระทรวงศึกษาธิการมีการปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษา฽หง຋ ชาติ
พ.ศ. โ5ไโ ยุบรวมกรมต຋าง โ ฿นกระทรวงศึกษาธิการมารวมกันยก฼วຌนกรมอาชีวศึกษา ฽ละกรมการ
ศกึ ษานอก฾รง฼รียน ิ฽ต฼຋ ปลีไยนชือไ ฿หม຋มา฼ปน็ สานักงานการอาชีวศึกษา฽ละสานักงานการศึกษานอกระบบ
฽ละตามอัธยาศัยี ศึกษานิ฼ทศก์ทุกสังกัดยຌายมาอย຋ูรวมกันทีไสานักงาน฼ขตพๅืนทไีการศึกษา ออกระ฼บียบ
บรหิ ารราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ พ.ศ. โ5ไๆ ปรับ฼ปลไียนหนว຋ ยศกึ ษานิ฼ทศก฼์ ป็นกล຋มุ น฼ิ ทศตดิ ตาม฽ละ
ประ฼มินผลการจัดการศึกษา มีการกาหนดมาตรฐานตา฽หน຋งศึกษานิ฼ทศก์ ลักษณะงานปฏิบัติชัด฼จน
฽ต຋ตຌองปฏิบัติงานภาย฿ตຌ฼งไือนเข บริบทของสานักงาน฼ขตพืๅนทไีการศึกษา ดู฽ลรับผิดชอบงานนิ฼ทศ
การศึกษาทงัๅ ระดับประถม฽ละมัธยมศกึ ษาภาย฿น฼ขตพืนๅ ทไีการศึกษา

ป຃ พ.ศ. โ55ใ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารเดมຌ ปี ระกาศลงวนั ทไี แ็ สิงหาคม พ.ศ. โ55ใ ฼รอืไ งการกาหนด
฼ขตพๅืนทีไการศึกษามัธยมศึกษา ฾ดยจัดตๅัง฼ขตพๅืนทไีการศึกษามัธยมศึกษาขึๅนมา฿หม຋฽ยกภารกิจ
ทไีกรมสามัญ฼ดิม฼คยบริหารจัดการอย຋ูออกมาจากสานักงาน฼ขตพๅืนทไีการศึกษา ฽ละกาหนดทไีตัๅงของ
สานกั งาน฼ขตพืๅนทีไการศึกษามัธยมศึกษาขึๅน จานวน ไโ ฼ขตพๅนื ทีไทวไั ประ฼ทศ มกี ารกาหนด฿หຌสถานศึกษา
ขัๅนพๅืนฐานระดับมัธยมศึกษาอยู຋ภาย฿ตຌสังกัด ศึกษานิ฼ทศก์ทีไ฽ต຋฼ดิมมาอยู຋รวมกันทไีสานักงาน฼ขตพืๅนทไี
การศกึ ษา จงึ เด฽ຌ ยกออกเปอยภู຋ าย฿ตຌสังกดั สานักงาน฼ขตพืๅนทไีการศึกษามัธยมศึกษา฿น฼ขตนนๅั โ

ป຃ พ.ศ. โ5ๆเ กระทรวงศึกษาธิการ ประกาศ ลงวันทไี โแ มิถุนายน โ5ๆเ ฿หຌจัดตๅังหน຋วย
ศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพืๅนฐานขึๅน จึงมีหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ซไึง฼ทียบ฼ท຋าสานัก
ต຋างโ ฿นสังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน ฾ดยมีบทบาทหนຌาทไี฽ละความรับผิดชอบ
฿นการพัฒนาระบบ฽ละมาตรฐานการนิ฼ทศการศึกษา฿นระดับปฐมวัย ระดับมัธยมศึกษา฽ละการศึกษา
พิ฼ศษการส຋ง฼สริม สนับสนุน฽ละประสานงานการนาระบบการนิ฼ทศทไี฼ป็นมาตรฐานเป฿ชຌ ฿นการพัฒนา
คุณภาพการศึกษา ขๅันพๅืนฐาน การศึกษา วิ฼คราะห์ วิจัยรูป฽บบ฽ละนวัตกรรม ฼พืไอ฿หຌมีระบบการนิ฼ทศ
ทไี฼หมาะสม สอดคลຌองกับบริบทของสานักงาน฼ขตพืๅนทีไการศึกษา การประสานงานกับหน຋วยงาน ฽ละ
องค์กรอไืน ฼พไือบูรณาการงานนิ฼ทศการศึกษา฽ละพัฒนาการนิ฼ทศการศึกษาการปฏิบัติงานอืไนทไีเดຌรับ
มอบหมาย หรือร຋วมปฏิบัติกับหน຋วยงานอไืน ฽ต຋ศึกษานิ฼ทศก์฿นหน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขัๅนพืนๅ ฐาน ยงั ฼ป็นการมาช຋วยปฏิบัติราชการ฼นอไื งจากยังเม຋มกี รอบอตั รากาลังตาม
฾ครงสราຌ ง

หน่วยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 6

ตอนท่ี 2
ศำสตรก์ ำรน฼ิ ทศกำรศกึ ษำ

การนิ฼ทศการศึกษามีความสาคัญ฽ละจา฼ป็นต຋อการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ผูຌนิ฼ทศ
฾ดย฼ฉพาะศึกษานิ฼ทศก์ซึไง฼ป็นบุคลากรสาคัญ฿นการ฼ชไือม฾ยงการพัฒนาคุณภาพการศึกษาระหว຋าง
หน຋วยงานตຌนสังกัดกับสถานศึกษา ฼พืไอส຋งผลต຋อคุณภาพของผูຌ฼รียน฿หຌ฼ป็นเปตามมาตรฐานการศึกษา
ดังนๅัน ศึกษานิ฼ทศก์จา฼ป็นตຌองมีศาสตร์ทไี฼กไียวขຌองกับการนิ฼ทศการศึกษาทๅังความรูຌ฼พไือการ฼ขຌา฿จ
฿นการน฼ิ ทศการศึกษา฽ละการนาเป฿ช฿ຌ นการน฼ิ ทศ ฽บง຋ ความรูຌ฼ป็น 2 กล຋มุ ฿หญ຋ โ คอื

1. ความรຌู฼กยไี วกบั การนิ฼ทศการการศึกษา
2. ความร฼ຌู กไยี วกบั การจดั การศกึ ษา
รายละ฼อียดมดี งั ต຋อเปนีๅ

1. ควำมรู้฼กี่ยวกับกำรน฼ิ ทศกำรศกึ ษำ

1.1 ฽นวคิด หลกั กำรของกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ
นักการศึกษาทัๅงชาวเทย฽ละชาวต຋างประ฼ทศ เดຌเหຌ฽นวคิด฼กีไยวกับการนิ฼ทศการศึกษา

ทีไ฽ตกต຋างกันตามความคิด ความ฼ชืไอของ฽ต຋ละคนทไี฼ปลไียนเปตามกาล฼วลา ทๅังดຌานการ฿หຌคานิยาม หรือ
ความหมายของการนิ฼ทศการศึกษา ดຌานการปฏิบัติงานการนิ฼ทศการศึกษาของผูຌนิ฼ทศ฼พืไอการพัฒนา
คุณภาพการศึกษาทๅัง฿นระดับหน຋วยงาน บุคลากร฽ละผຌู฼รียน รวมทๅัง฽นวคิดการนิ฼ทศทไี฼กไียวกับ
การจัดกิจกรรม฼พไือช຋วย฿หຌสภาพการจัดการ฼รียนการสอนหรือการจัดการ฼รียนรຌูมีประสิทธิภาพมากขึๅน
ซึไง฼ป็นสมรรถนะการนิ฼ทศของผຌูนิ฼ทศการศึกษา กใมีความ฽ตกต຋างกัน ฽ต຋฽นวคิดทีไมีความสอดคลຌองกัน
คือ ฽นวคิด฼กีไยวกับ฼ปງาหมายทีไ฿หຌความสาคัญกับคุณภาพของผຌู฼รียนอย຋างรอบดຌาน ครอบคลุม
ทงัๅ ผลสัมฤทธทิ์ างวิชาการหรือผลสัมฤทธ์ิทางการ฼รียน ฽ละคุณลักษณะทีไพงึ ประสงค์ตามทีไหนว຋ ยงาน หรอื
สถานศึกษากาหนด ทไี฼กิดจากการจัดการ฼รียนรຌู฽ละการจัดกิจกรรมต຋าง โ ของครู฽ละการบริหารจัดการ
ของฝຆายบริหาร ฾ดยทีไการนิ฼ทศการศึกษา ิEducational Supervisionี จึง฼ป็นการปฎิบัติ
฼พืไอ฼ปງาหมายทีไคุณภาพผูຌ฼รียน ฽ละตຌองมีนิ฼ทศการสอน ิInstructional Supervisionี หรือ
การนิ฼ทศการจดั การ฼รียนรูຌ ิLearning management supervisionี

สาหรับหลักการนิ฼ทศการศึกษามีผูຌ฿หຌ฽นวคิด฽ละหลักการนิ฼ทศการศึกษา ฼พืไอ฼ป็น
หลักปฏิบัติทไีมีความต຋างกันตาม฽นวคิดของ฽ต຋ละคน ฼ช຋น ฼บอร์ตัน ฽ละบรัด฼ทอร์ ิBurton and
Bruecker, 1955ี เดกຌ าหนดหลกั การน฼ิ ทศการศกึ ษาเวຌวา຋

1. การนิ฼ทศการศึกษาควรมคี วามถูกตຌองตามหลักวชิ า ิTheoretically Soundี
1.1 การนิ฼ทศควรจะ฼ปน็ เปตามค຋านิยม วตั ถุประสงค์ ฽ละน฾ยบาย ซึไง฼กไียวขຌองกับ฼รไืองนๅัน
1.2 การน฼ิ ทศควรจะ฼ป็นเปตามความ฼ป็นจริง฽ละตามกฎ฼กณฑ์ของ฼รอไื งนนๅั โ
1.3 การนิ฼ทศควรจะววิ ัฒนาการทๅังทางดຌาน฼ครืไองมือ฽ละกลวิธี ฾ดยมจี ุดมง຋ุ หมาย฽ละ

น฾ยบายทไ฽ี น຋นอน

หนว่ ยศกึ ษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 7

2. การนิ฼ทศการศึกษาควรจะ฼ป็นวิทยาศาสตร์ ิScientificี
2.1 การน฼ิ ทศควร฼ป็นเปอย຋างมีลาดับ มีระ฼บยี บ ฽ละมีวธิ ีการ฿นการศกึ ษาปรับปรงุ ฽ละ

ประ฼มนิ ผลสงไิ ต຋างโ ภาย฿นขอบ฼ขตของงานนนๅั ทงัๅ นยีๅ อ຋ มหมายรวมทัๅงดຌานกระบวนการนิ฼ทศ฽ละอุปกรณ์
ท฿ีไ ช฿ຌ นการน฼ิ ทศดวຌ ย

2.2 การนิ฼ทศควรเดຌจากการรวบรวม฽ละสรุปผลจากขຌอมูลอย຋าง฼ป็นปรนัย
มคี วามถูกตຌอง฽น຋นอน ฼ปน็ ทีไ฼ชไือถอื เดຌ ฽ละอย຋างมีระ฼บียบมากกว຋าการสรุปจากความคิด฼หใน

3. การนิ฼ทศการศกึ ษาควร฼ปน็ ประชาธปิ เตย ิDemocraticี
3.1 การนิ฼ทศจะตຌอง฼คารพ฿นบุคคล฽ละความ฽ตกต຋างของ฽ต຋ละบุคคล ฽ละพยายาม

ส຋ง฼สรมิ การ฽สดงออกของ฽ตล຋ ะบคุ คลอยา຋ ง฼ตมใ ทีไ
3.2 การนิ฼ทศจะตຌอง฼ปຂด฾อกาส฿หຌมีความร຋วมมือ฽ละ฿ชຌประ฾ยชน์จากการ มีส຋วนร຋วม

ของผมูຌ สี ว຋ น฼กไียวขอຌ ง฿หมຌ ากทสไี ุด
3.3 การนิ฼ทศควร฿ชຌอานาจ฿หຌนຌอยทไีสุด ฽ละอานาจนัๅนจา฼ป็นจะตຌองเดຌมาจากหมู຋คณะ

฼พอไื ประ฾ยชน฿์ นการปฏบิ ัตงิ านของหมู຋คณะเปส฼ู຋ ปງาหมาย
4. การน฼ิ ทศการศกึ ษาควรจะ฼ปน็ การสราຌ งสรรค์ ิCreativeี
4.1 การนิ฼ทศควรจะ฽สวงหาความสามารถพิ฼ศษของ฽ต຋ละบุคคล฽ลຌว฼ปຂด฾อกาส฿หຌเดຌ

฽สดงออก฽ละพัฒนาซงไึ ความสามารถนๅนั อย຋างสงู สดุ
4.2 การนิ฼ทศควรจะมีส຋วน฿นการปรับปรุง฼ปลีไยน฽ปลงสภาพสไิง฽วดลຌอม ฼พไือ฿หຌ฼กิด

ความคลอ຋ งตัว฿นการทางาน฿หมຌ ากทสไี ดุ
มาร์ค ฽ละคณะ ิMarks, 1978ี เด฿ຌ หຌหลัก฼บอืๅ งตຌนของการนิ฼ทศการศกึ ษา เวดຌ งั นีๅ
1. ตຌองอาศยั ความร຋วมมือจากทุกฝຆาย
2. ตຌองถอื หลักวา຋ ฼ป็นการบริการ ซงไึ ครู฼ปน็ ผຌู฿ชบຌ ริการ
3. ควรสอดคลอຌ งกับความตຌองการของครู
4. ควร฼ปน็ การสราຌ งสรรคท์ ัศนคติ ฽ละความสัมพนั ธ์ระหว຋างผนูຌ ิ฼ทศกบั ผຌรู ับการนิ฼ทศ
5. ควร฼นຌน฿หຌ฼หในความสาคัญของงานวิจัย ฽ละพยายามหาทาง฿หຌครูศึกษางานวิจัย

฽ลวຌ นามาปฏิบัติตามนัๅน
6. ควรยึดหลักการประ฼มนิ ผลการน฼ิ ทศทๅังผนูຌ ฼ิ ทศ฽ละผรຌู บั การนิ฼ทศ

ส຋วนหลกั การนิ฼ทศการศึกษาทไ฼ี สนอ฾ดย สงัด อทุ รานันท์ ิ2530ี ประกอบดวຌ ย 3 หลักการ ดงั นีๅ
หลกั การทีไ 1 การนิ฼ทศการศึกษา฼ป็น ๡กระบวนการ๢ ทางานรว຋ มกันระหว຋าง ผูຌบรหิ าร

ผูຌนิ฼ทศ ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศ กล຋าวคือคาว຋า ๡กระบวนการ๢ จะมีความหมายครอบคลุมถึงการทางาน
฼ป็นขันๅ ตอนมคี วามต຋อ฼นืไอง เมห຋ ยุดนไงิ ฽ละมีความ฼กไียวขຌองปฏิสัมพันธ฿์ นหม຋ูผຌูปฏิบตั ิงาน ซไงึ ฼ป็นลักษณะ
฼ฉพาะทพไี ึงประสงค์ของการน฼ิ ทศการศึกษา

หลักการทไี 2 การนิ฼ทศการศึกษามี฼ปງาหมายทไีคุณภาพของผูຌ฼รียน ฽ต຋การดา฼นินงานนๅัน
จะกระทา฾ดยผ຋าน ๡ตัวกลาง๢ คือ ครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา กล຋าวคือ การนิ฼ทศการศึกษา
จะดา฼นินการ฾ดยผ຋านครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา เม຋฿ช຋ดา฼นินการกับผูຌ฼รียน฾ดยตรง ฼ป็นการทางาน
ร຋วมกับครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา ฼พไือ฿หຌครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา เดຌพัฒนาความรຌูความ฼ขຌา฿จ
฽ละสามารถปฏิบตั ิงานสอนเดอຌ ย຋างมีประสิทธภิ าพ อันจะสง຋ ผลตอ຋ คุณภาพของผຌู฼รยี น

หนว่ ยศกึ ษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้นื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศึกษา 8

หลักการทีไ 3 การนิ฼ทศการศึกษา฼นຌนบรรยากาศ฽ห຋งความ฼ป็นประชาธิปเตย กล຋าวคือ
กระบวนการนิ฼ทศการศึกษาเม຋เดຌมอง฼ฉพาะบรรยากาศ฽ห຋งการทางานร຋วมกัน฼ท຋านัๅน ฽ต຋จะรวมถึง
การยอมรับซไึงกัน฽ละกัน การ฼ปลีไยนบทบาท฿นฐานะผูຌนา฽ละผูຌตาม ฽ละความรับผิดชอบต຋อผลงาน
รว຋ มกนั ดวຌ ย

จากการศกึ ษา฽นวคิด หลกั การของการน฼ิ ทศการศึกษาของนักการศึกษา หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพืๅนฐาน เดຌทาการสัง฼คราะห์฽ละสรุป฽นวคิด หลักการของ
การนิ฼ทศการศึกษา เดดຌ งั นีๅ

1. การนิ฼ทศการศึกษา฾ดย฼นຌนสถานศึกษา฼ป็นสาคัญ ฾ดยม຋ุงการพัฒนาคุณภาพของ
ผຌู฼รียนตามมาตรฐานการศึกษาของ฽ต຋ละสถานศึกษาทีไสอดคลຌองกับมาตรฐานการศึกษาชาติ มาตรฐาน
การศึกษาระดับปฐมวัย ฽ละมาตรฐานการศึกษาระดับการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน รวมทัๅงนิ฼ทศการศึกษาตาม
บรบิ ท฽ละความตอຌ งการจา฼ป็น ิNeeds Assessmentี ฽ละน฾ยบายของหน຋วยงานตนຌ สงั กดั

2. การ฿ชຌวงจรคุณภาพ฿นการนิ฼ทศอย຋าง฼ป็นระบบ ทีไมีการวาง฽ผนงานร຋วมกันระหว຋าง
ผูຌรับการนิ฼ทศกับผຌูนิ฼ทศ฿นการพัฒนาคุณภาพการศึกษาเปส຋ู฼ปງาหมายทีไกาหนดเวຌ ตลอดจน
การประ฼มนิ ผล การน฼ิ ทศ฼พือไ นามาปรบั ปรุง฽ละพัฒนาระบบการน฼ิ ทศ฿หมຌ ปี ระสิทธภิ าพ

3. การ฿ชຌกระบวนการหรือวิธีการนิ฼ทศทีไสอดคลຌองกับวัตถุประสงค์ ฼นๅือหา ประ฼ดใน
ของการน฼ิ ทศการศึกษา

4. การนิ฼ทศการศึกษา฾ดย฿ชຌ฽นวคิดมนุษยนิยม ทไ฼ี นຌนความ฼ปน็ กัลยาณมิตร฿นการนิ฼ทศ

1.2 ควำมหมำย฽ละควำมจำ฼ปน็ ของกำรนิ฼ทศกำรศกึ ษำ
1.2.1 ควำมหมำยของกำรน฼ิ ทศกำรศกึ ษำ
การนิ฼ทศการศึกษา ิEducational Supervisionี ซไึง฼ป็นการนิ฼ทศอย຋างรอบดຌาน

฼พไือประสิทธิภาพ฽ละประสิทธิผล฿นการจัดการศึกษาของสถานศึกษา มีนักการศึกษา฿หຌความหมาย
ต຋างกันตามความ฼ชไือ ฽ละ฽นวคิดทไีสอดคลຌองกับ฽นวการจัดการศึกษาทไีมีการ฼ปลไียน฽ปลงตามกาล฼วลา
ขๅึนอยู຋กับจุดม຋ุงหมาย ฽ละ฽นวทางของการจัดการศึกษา฿น฽ต຋ละยุค฼ช຋น฼ดียวกับ฽นวคิดการนิ฼ทศ
การศึกษาทัๅง฿นประ฼ทศ฽ละต຋างประ฼ทศ ฼ช຋น Good ิ1973ี นิ฼ทศการศึกษากล຋าวว຋าการ หมายถึง
ความพยายามทุกชนิดของฝຆายการศึกษาทไีเดຌรับมอบหมาย฿หຌทาหนຌาทไีนิ฼ทศ ฽นะนาครูหรือผຌูอืไน
ทไี฼กไียวขຌองกับการศึกษา฿หຌรຌูจักปรับปรุงวิธีสอน หรือการ฿หຌการศึกษาทา฿หຌ฼กิดความ฼จริญงอกงาม
ทางดຌานวิชาชีพทางการศึกษา ช຋วยพัฒนาครู ช຋วย฼หลอื ฽ละปรับปรงุ วตั ถุประสงคข์ องการศกึ ษา ชว຋ ย฼หลือ
฽ละปรับปรุง฼นืๅอหา฽ละการสอน ช຋วย฼หลือ฽ละปรับปรุงการประ฼มินผลการ฼รียน ส຋วน Harris
ิแ้่5ี ฿หຌความหมายวา຋ การนิ฼ทศการศึกษา หมายถึง การทบีไ ุคคล฿นสถานศึกษาเดຌกระทากับบุคคล หรือ
สไิงอไืน฿ด฼พืไอคงเวຌหรือ฼ปลีไยน฽ปลงการปฏิบัติงานของสถานศึกษา ซไึงจะมีผล฾ดยตรงต຋อการบรรลุ
฼ปງาหมายทางการสอนของสถานศึกษา สาหรับนักการศึกษา฿นประ฼ทศ ฼ช຋น ชารี มณีศรี ิ2542ี
฿หຌความหมายว຋า การนิ฼ทศการศึกษา คือ กระบวนการพัฒนาการสอน฿หຌดีขึๅน การร຋วมมือกันระหว຋าง
ผຌู฼กีไยวขຌอง฾ดย฿ชຌหลักประชาธิปเตย฿นการนิ฼ทศ วัชรา ฼ล຋า฼รียนดี ิโ55เี ฿หຌความหมายว຋า หมายถึง
กระบวนการปฏิบตั ิงานร຋วมกันดຌวยการชว຋ ย฼หลือสนับสนุนส຋ง฼สริมระหว຋างผຌู฿หຌการนิ฼ทศหรือผຌนู ิ฼ทศ ฽ละ

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 9

ผຌูรับการนิ฼ทศ ฼พืไอทีไจะพัฒนาหรือปรับปรุงคุณภาพการจัดการ฼รียนการสอนของครู ตຌองอาศัยความ
ร຋วมมือของบุคลากรทุกฝຆาย ฼พไือ฼ปງาหมาย฼ดียวกัน คือ คุณภาพการศึกษา฽ละคุณภาพผຌู฼รียน
฼กใจกนก ฼อืๅอวงศ์ ิโ5ๆไี กล຋าวว຋า การนิ฼ทศการศึกษา คือ กระบวนการ฿นการปฏิบัติงานร຋วมกัน
ระหว຋างผຌูนิ฼ทศกับผูຌรับการนิ฼ทศ ทีไจะช຋วย฼หลือ฿หຌคาปรึกษา฽นะนากับครูผຌูรับการนิ฼ทศ ฽ละบุคลากร
ทางการศึกษา฿หຌพัฒนาการ฼รียนการสอน฽ละการปฏิบัติงาน฼พืไอ฿หຌ฼กิดความงอกงามทางวิชาชีพ
ทางการศึกษา ซึไงจะส຋งผลตอ຋ การ฼พไิมคุณภาพของผຌู฼รียน฿หຌ฼ปน็ เปตาม฼ปງาหมายของการศึกษา สอดคลຌอง
กบั สงัด อุทรานนั ท์ ิโ5ใเี ทสีไ รปุ ประ฼ดในสาคัญเววຌ ຋า การนิ฼ทศการศึกษา฼ป็นกระบวนการทางานร຋วมกับ
คณะคร฽ู ละบคุ ลากรทางการศึกษา ฼พอไื ฿หຌเดมຌ าซงึไ ผลสมั ฤทธส์ิ ูงสุด฿นการ฼รียนของผูຌ฼รยี น ฼ป็นตຌน

จากการศึกษาความหมายของการนิ฼ทศการศึกษาจากนักการศึกษา หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน เดຌทาการสัง฼คราะห์฽ละสรุปความหมายของการนิ฼ทศ
การศึกษา เดຌดังนๅี

การนิ฼ทศการศึกษา หมายถึง กระบวนการปรับปรุง฽ละพัฒนาคุณภาพการศึกษา
ทไีครอบคลุมทัๅงดຌานการบริหารจัดการ฽ละการจัดการ฼รียนการสอน฿นรูป฽บบทีไสอดคลຌองกับบริบทของ
สถานศึกษา ฾ดยการมีส຋วนร຋วมระหว຋างผูຌนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศ ทไี฼นຌนการ฿หຌความช຋วย฼หลือ ฽นะนา
฼พอืไ ฿หຌสามารถจัดการศึกษาเดຌอย຋างมปี ระสทิ ธภิ าพสง຋ ผลต຋อคณุ ภาพของผ฼ຌู รยี นต຋อเป

1.2.2 ควำมจำ฼ป็นของกำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ
฼นืไองจากความ฼ปลีไยน฽ปลงของสังคม฾ลกยุค฿หม຋ ซึไง฼ป็นสังคมทีไเรຌขีดจากัดของขຌอมูล

ข຋าวสาร ิUnlimited Information Societyี ฼ป็นสังคมฐานการ฼รียนรูຌ ิLearningูBased Societyี
ทีไมีการขับ฼คลืไอนดຌวยสไือทาง฼ทค฾น฾ลยี฽ละนวัตกรรมทางดຌานความรຌูต຋างโ ิInnovative knowledgeี
฼ป็นสังคม฽บบย຋อส຋วน ิCondensed Societyี ฾ลกมีสภาพทไี฽คบลง การเหลบ຋า฽ละการผสมรวม
ของวัฒนธรรม฼ป็นเปอย຋างรวด฼รใว฽ละกลมกลืน ิธงชัย สมบูรณ์, โ5ๆเี ทีไส຋งผลกระทบต຋อการดา฼นิน
ชีวิตของบุคคลทุกวัย ซึไงบุคลากร฿นทุกภาคส຋วนควรเดຌรับการพัฒนา฿หຌรูຌ฼ท຋าทัน฽ละพรຌอมรับ
กบั การ฼ปลยีไ น฽ปลง฼หล຋านๅัน ฾ดย฼ฉพาะ฿นดาຌ นการศกึ ษาท฼ไี ปน็ ส຋วนสาคัญของการพฒั นาประ฼ทศ

ทัๅงนๅี การจัดการศึกษาทีไจะส຋งผลต຋อความ฼จริญกຌาวหนຌาของประ฼ทศ ย຋อม฼กิดจากคุณภาพ
ของผຌู฼รียน ซไึง฽ผนการศึกษา฽ห຋งชาติ พ.ศ. 2560 – 2579 กาหนด฿หຌผຌู฼รียนมีคุณลักษณะ฽ละทักษะ
การ฼รียนรูຌ฿นศตวรรษทีไ 21 ฾ดยผ຋านกระบวนการจัดการ฼รียนรูຌทไีมีประสิทธิภาพ ทๅัง฿นสถานศึกษา฽ละ
นอกสถานศึกษาหรือการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยี฿นรูป฽บบต຋าง โ ดຌวยการออก฽บบการจัดการ฼รียนการสอน
฿หຌ฼ท຋าทันสถานการณ์ทไี฼ปลไียน฽ปลงตลอด฼วลา สอดคลຌองกับความถนัดความสน฿จของ ผຌู฼รียน
ซึไงครูตຌองมีการ฼รียนรูຌ฽ละพัฒนาตนอย຋างสมไา฼สมอ ฾ดยกิจกรรมสาคัญ฿นการพัฒนาคือการนิ฼ทศ
การศึกษา ดຌวยรูป฽บบหรือวิธีการต຋าง โ ทไีสอดคลຌองกับประ฼ดในการนิ฼ทศ บริบทของสถานศึกษา ฽ละ
ความพรอຌ มของผຌูรบั การน฼ิ ทศ ดงั นๅนั การน฼ิ ทศการศกึ ษา จงึ มคี วามจา฼ปน็ ดังนีๅ

1. สภาพสังคม฽ละความรูຌทไีมีการ฼ปลไียน฽ปลงตลอด฼วลา การศึกษาจึงตຌองปรับ฼ปลไียน
฿หຌสอดคลຌองกับการ฼ปลีไยน฽ปลง ซึไงศึกษานิ฼ทศก์จะตຌอง฼ป็นผຌูนาหรือช຋วย฿หຌ สถานศึกษา
มีการจัดการศึกษา฿หຌ฼ท຋าทันกับการ฼ปลยไี น฽ปลง ซไึงรวมถึงการพัฒนาครู ฼พืไอส຋งผลต຋อคุณภาพของผ฼ูຌ รยี น
ตาม฼ปງาหมาย คือ คุณลักษณะ฽ละทักษะการ฼รียนรຌู฿นศตวรรษทีไ 21 ฽ละมาตรฐานการศึกษาชาติ
฼พือไ การประกนั คุณภาพการศกึ ษา

หนว่ ยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 10

2. ปัญหา฽ละอปุ สรรคตา຋ ง โ ที฼ไ กดิ ขๅึน฿นการจัดการศึกษา จา฼ปน็ ตอຌ งเดรຌ ับการชีๅ฽นะ หรอื
การน฼ิ ทศการศึกษาจากผຌูชานาญการ฾ดย฼ฉพาะ ฼พไอื ฿ห฽ຌ กเຌ ขปัญหาสา฼รจใ เดลຌ ุลว຋ งดຌวยดี

3. ครูตຌองมีการพัฒนาหรือปรับปรุง ฝຄกฝนตน฼องอย຋ู฼สมอ฿นการทางาน ฼พไือความ฼จริญ
งอกงาม฿นวิชาชพี ครู ซงึไ การนิ฼ทศการศึกษาจะช຋วย฿หຌ฼กดิ การพฒั นาตน฽ละพัฒนางาน ทีสไ ง຋ ผลตอ຋ คณุ ภาพ
การศกึ ษา

1.3 ควำมมงุ຋ หมำยของกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ
การกาหนดความม຋ุงหมายของการนิ฼ทศการศึกษาทีไชัด฼จน จะ฼ป็น฽นวทาง฿นการปฏิบัติ

฿หຌบรรลุจุดมงุ຋ หมายนัๅนเดຌอย຋างมปี ระสทิ ธผิ ล มนี ักการศึกษาหลายทา຋ นเดຌนา฼สนอเวຌ ดงั ตวั อยา຋ งต຋อเปนๅี
Glickman and other ิ1995ี เดຌกาหนด฼ปງาหมายของการนิ฼ทศ฽บบพัฒนาการ

ิDevelopmental Supervisionี ฼พืไอการปรับปรุงการ฼รียนรูຌของผูຌ฼รียน ิImproved Student
Learningี ฾ดยผ຋านการนิ฼ทศครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา ฿นประ฼ดนใ สาคญั ต຋อเปนีๅ

1. การ฿หຌความชว຋ ย฼หลอื คร฾ู ดยตรง ิDirect Assistanceี
2. การพัฒนากลุ຋ม ิGroup Developmentี
3. การพฒั นาหลักสตู ร ิCurriculum Developmentี
4. การพฒั นาวชิ าชพี ิProfessional Developmentี
5. การวิจัย฼ชงิ ปฏบิ ัติการ ิAction Researchี
6. การสรຌางชมุ ชน฽หง຋ การ฼รียนรຌู การส຋ง฼สริมการ฼ปลไียน฽ปลงทไีคานงึ ถึงความ฽ตกต຋างกัน
฿นดาຌ นต຋าง โ ิBuilding Community, Facilitating Change and Addressing Diversityี
สงัด อุทรานนั ท์ ิ2530ี เดຌกล຋าวถงึ จุดม຋ุงหมายของการนิ฼ทศเววຌ า຋ มจี ุดมง຋ุ หมายทีสไ าคัญ
4 ประการ คือ
1. ฼พือไ พัฒนาคน ฼ปน็ กระบวนการทางานรว຋ มกันกบั ครู฽ละบคุ ลากรทางการศึกษา
฼พอไื ฿หຌคร฽ู ละบคุ ลากร฼หล຋านัๅน เดຌ฼ปลไียน฽ปลงพฤตกิ รรม฿นทางทีไดีขึๅน
2. ฼พไอื พัฒนางาน มี฼ปาງ หมายสูงสุดอยทู຋ ไผี ฼ຌู รียน ซึไง฼ป็นผลผลิตจากการจดั กระบวนการ
฼รยี นรขูຌ องคร฽ู ละบุคลากรทางการศึกษา
3. ฼พืไอสรຌางการประสานสมั พันธ์ ฼ป็นผลทไ฼ี กดิ ขึๅนจากการทางานร຋วมกัน ผลดั ฼ปลียไ นกัน
฼ปน็ ผูนຌ า฽ละผຌูตาม ซงไึ เม຋฿ช฼຋ ป็นการทางานภาย฿ตกຌ ารถกู บังคบั ฽ละคอยตรวจตรา
4. ฼พไือสรຌางขวัญ฽ละกาลัง฿จ ซึไงถือว຋าขวัญ฽ละกาลัง฿จ฼ป็นสไิงสาคัญทีไจะทา฿หຌบุคคล
มีความตัๅง฿จทางาน หากการนิ฼ทศเม຋เดຌทาการสรຌางขวัญ฽ละกาลัง฿จ฽ก຋ผຌูปฏิบัติงาน฽ลຌวการนิ฼ทศ
การศกึ ษาย຋อมประสบผลสา฼รใจเดຌยาก
วัชรา ฼ล຋า฼รียนดี ิ2556ี สรุปจุดมุ຋งหมายการนิ฼ทศเวຌว຋า ฼พไือช຋วย฼หลือสนับสนุน฿หຌครู
สามารถพัฒนางาน฿นวิชาชีพของตน฼องเดຌอย຋างมีประสิทธิภาพ฽ละประสิทธิผลส຋งผลถึงผูຌ฼รียน฽ละ
คุณภาพการศึกษา฾ดยรวม฿นทไีสุด
จากการศึกษาความมุ຋งหมายของการนิ฼ทศการศึกษาจากนักการศึกษา หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพืๅนฐาน เดຌทาการสัง฼คราะห์฽ละสรุปความม຋ุงหมายของการนิ฼ทศ
การศึกษา ซไึงมีความม຋ุงหมายทไีสาคัญ฿นการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ฾ดย฼นຌนบทบาทของศึกษานิ฼ทศก์

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พื้นฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 11

฿นสานักงาน฼ขตพๅืนทไีการศึกษาทีไจะตຌองช຋วย฼หลือ สนับสนุน ส຋ง฼สริม ผຌูบริหาร ครู฽ละบุคลากร
ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า ฼ พืไ อ ฿ หຌ ส า ม า ร ถ บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ฽ ล ะ จั ด ก า ร ฼ รี ย น ก า ร ส อ น ข อ ง ส ถ า น ศึ ก ษ า ฼ ป็ น เ ป
อย຋างมปี ระสิทธิภาพ ฾ดยมจี ุดมุง຋ หมายของการน฼ิ ทศการศกึ ษา ดงั นีๅ

1. ฼พไือ฿หຌสถานศึกษา บุคลากร ฽ละผຌู฼รียนมีคุณภาพ฽ละมาตรฐานตามทไีกาหนด
฿น฽ตล຋ ะระดบั การศึกษา฽ละ฽ตล຋ ะสถานศกึ ษา

2. ฼พืไอ฿หຌสถานศึกษาสามารถนาน฾ยบายสู຋การปฏิบัติอย຋างมีประสิทธิภาพ฽ละ
฼ป็นเปตาม฼ปาງ หมายทกไี าหนดเวຌ

3. ฼พืไอ฿หຌสถานศึกษาสามารถบริหารจัดการ฽ละจัดการ฼รียนการสอน ฾ดยม຋ุง
การพัฒนาคุณภาพของผูຌ฼รียนตามมาตรฐานการศึกษาของ฽ต຋ละสถานศึกษาทไีสอดคลຌองกับมาตรฐาน
การศึกษาชาติ มาตรฐานการศึกษาระดับปฐมวัย ฽ละมาตรฐานการศึกษาระดับการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน
ตลอดจน฿หຌสอดคลอຌ งกับน฾ยบายของหนว຋ ยงานตຌนสงั กัด ฾ดย฼ปน็ เปตามบริบทของ฽ต຋ละสถานศึกษา

4. ฼พไือช຋วย฼หลือ ชีๅ฽นะ฽ละพัฒนาบุคลากรของสถานศึกษา เดຌ฼พิไมพูนความรูຌ ทักษะ
฿นการจัดการจัดการ฼รียนรຌู การปฏิบัติงาน฽ละการพัฒนาความกຌาวหนຌา฿นวิชาชพี สามารถคิดสรຌางสรรค์
งานหรือนวัตกรรมทางการศึกษา ฼พไอื ฿หຌ฼กิดประ฾ยชนส์ งู สดุ ตอ຋ ตน฼อง ตอ຋ ผຌ฼ู รยี น ฽ละส຋วนรวม

5. ฼พืไอ฿หຌมีการ฽ลก฼ปลีไยน฼รียนรຌูทีไ฼กไียวกับการจัดการศึกษาทๅังภาย฿นสถานศึกษา ระหว຋าง
สถานศกึ ษา฽ละหนว຋ ยงานตຌนสังกัด

1.4 กระบวนกำรนิ฼ทศกำรศกึ ษำ
กระบวนการน฼ิ ทศการศึกษา ฼ป็นขันๅ ตอนการดา฼นินการนิ฼ทศ฿นสถานศึกษาอย຋าง฼ป็นระบบ

ต຋อ฼นไือง อย຋างมี฼หตุผล฼พืไอ฿หຌประสบผลสา฼รใจ฿นการจัดการศึกษาตามวัตถุประสงค์ทีไกาหนด
ซไงึ มนี กั การศึกษาเด฼ຌ สนอ฽นวคิด฼กไยี วกบั กระบวนการนิ฼ทศการศึกษาเวຌ ดังนๅี

฽ฮริส ิHarris, แ้ๆใี อຌางถึง฿น ฼กใจกนก ฼อืๅอวงศ์ุ มปป.ี เดຌกาหนดขัๅนตอนของ
กระบวนการน฼ิ ทศการศกึ ษาทไ฼ี รยี กวา຋ ๡Harris’POLCA๢ ประกอบดวຌ ยการดา฼นินการ 5 ขัๅนตอน คอื

แ. ขัๅนการวาง฽ผน ิPlanningี ฼ป็นขๅันตอนทไีผຌูรับผิดชอบการนิ฼ทศตຌองคิดวิ฼คราะห์
ถึงความตຌองการ฽ละความจา฼ป็น฿นการนิ฼ทศ ฼พืไอนามากาหนดวัตถุประสงค์การนิ฼ทศ฿หຌสอดคลຌองกัน
฾ดยตຌองการคาดการณ์ลว຋ งหนาຌ ถงึ ผลทีจไ ะ฼กิดขนึๅ จากการน฼ิ ทศ จดั ทา฽ผนการดา฼นนิ ฾ครงการ ฽ละกาหนด
ขๅนั ตอนการปฏบิ ัติงาน

โ. ขๅันการจัดองค์การ ิOrganizingี ฼ป็นขๅันตอนทีไกาหนด฾ครงการของคณะทางาน
ตัๅง฼กณฑ์มาตรฐานการรวบรวมทรัพยากรทไีมีทๅังบุคคล฽ละวัสดุอุปกรณ์ การมอบหมายงาน การประสานงาน
การกระจายอานาจหนຌาทไี ฾ครงสราຌ งขององค์การ฽ละความสัมพันธ์฼ชไือม฾ยงระหว຋างงานตา຋ ง โ

ใ. ขัๅนการนาสู຋การปฏิบัติ ิLeadingี ฼ป็นขๅันตัดสิน฿จ฿นการดา฼นินการนิ฼ทศ กาหนด
วิธีการ฿นการนิ฼ทศ กระตุຌน จูง฿จ ฼สริมสรຌางกาลัง฿จ ฿หຌคา฽นะนา ฼พไือ฿หຌ฼กิดความชัด฼จน฿นการทางาน
การ฽นะนานวัตกรรม฿หม຋ โ ฽ละอานวยความสะดวก฿นการปฏบิ ัติการน฼ิ ทศ

ไ. ขัๅนการควบคุม ิControllingี ฼ป็นขัๅนการควบคุม กากับ ติดตามดู฽ล฿หຌกระบวนการ
นิ฼ทศดา฼นินเปตาม฽ผน฽ละขๅันตอนทไีกาหนดเวຌ ฿นบางครๅังอาจมีการชๅีนา ฼สริมความคิด หรือ฽ทรก฽ซง
฼พืไอปรบั ทิศทางหรอื กระบวนการดา฼นินงาน

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 12

5. ขๅันการประ฼มินผล ิAssessingี ฼ป็นขัๅนทไีผูຌนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศตຌองร຋วมกัน
ประ฼มินผลการนิ฼ทศว຋า สามารถบรรลุตามวัตถุประสงค์ทไีกาหนดดหรือเม຋ การประ฼มินผลตຌองจัดทา
อยา຋ งม฽ี บบ฽ผน฽ละมคี วาม฼ทไยี งตรง฽ละอาจจัดทาการวจิ ยั ประ฼มินผลรว຋ มดຌวย

สงัด อุทรานันท์ ิ2530ี เดຌ฼สนอกระบวนการนิ฼ทศ 5 ขๅันตอน ฼รียกว຋า ๡PIDRE๢ ซไึงยัง
มีการนามา฿ช฼ຌ ปน็ พนืๅ ฐานของกระบวนการนิ฼ทศ ดงั นีๅ

1. การวาง฽ผน ิPlanningูPี ฼ป็นขๅันตอนทไีผูຌบริหาร ผຌูนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศจะทา
การประชุม ปรึกษาหารือ ฼พอไื ฿หຌเดຌมาซึไงปัญหา฽ละความตอຌ งการจา฼ปน็ ทีไตຌองมีการนิ฼ทศ รวมทงัๅ วาง฽ผน
ถึงขนัๅ ตอนการปฏิบัต฼ิ กยไี วกับการน฼ิ ทศทีไจัดขึๅน

2. ฿หຌความรูຌก຋อนดา฼นินการนิ฼ทศ ิInformingูIี ฼ป็นขัๅนตอนของความ฼ขຌา฿จ
ถึงสไิงทีไจะดา฼นินการวา຋ ตຌองอาศัยความรูຌ ความสามารถอย຋างเรบຌาง จะมีขๅันตอน฿นการดา฼นินการอย຋างเร
฽ละจะดา฼นินการอย຋างเร฿หຌผลงานออกมาอย຋างมีคุณภาพ ขๅันตอนนีๅจา฼ป็นทุกครๅังสาหรับ฼รไิมการนิ฼ทศ
ทไีจัดขๅึน฿หม຋ เม຋ว຋าจะ฼ป็น฼รืไอง฿ดกใตาม ฽ละ฼มไือมีความจา฼ป็นสาหรับงานนิ฼ทศทีไยัง฼ป็นผลหรือเดຌผล
เมถ຋ ึงขนัๅ ทไพี อ฿จ ซไงึ จา฼ป็นทไีจะตอຌ งทบทวน฿หคຌ วามรู฿ຌ นการปฏบิ ัตงิ านทีไถกู ตຌองอกี ครัๅงหนึไง

3. การดา฼นินการนิ฼ทศ ิDoingูDี ประกอบดຌวยการปฏิบัติงาน 3 ลักษณะ คือ
การปฏิบัติงานของผูຌรับการนิ฼ทศ ิครูี ครูีการปฏิบัติงานของผຌู฿หຌการนิ฼ทศิ ผูຌนิ฼ทศีการปฏิบัติงาน
ของผຌสู นบั สนุนการนิ฼ทศ ิผบูຌ ริหารี

4. การสรຌาง฼สริมขวัญกาลัง฿จ฽ก຋ผูຌปฏิบัติงานนิ฼ทศ ิReinforcingูR ี ฼ป็นขัๅนตอนของ
การ฼สรมิ ฽รงของผຌูบรหิ าร ซึงไ ฿หຌผรຌู บั การน฼ิ ทศมคี วามมนไั ฿จ฽ละบงั ฼กดิ ความพงึ พอ฿จ฿นการปฏบิ ตั ิงานขๅันนๅี
อาจดา฼นินเปพรอຌ ม โ กบั ผรຌู บั การน฼ิ ทศทกีไ าลังปฏิบัติงานหรือการปฏบิ ัติงานเดຌ฼สรใจสนิๅ ฽ลຌวกใเดຌ

5. การประ฼มินผลการนิ฼ทศ ิEvaluatingูEี ฼ป็นขๅันตอนทีไผูຌนิ฼ทศนาการประ฼มินผล
การดา฼นินงานทไีผ຋านเป฽ลຌวว຋า฼ป็นอย຋างเร หลังจากการประ฼มินผลการนิ฼ทศ หากพบว຋ามีปัญหา หรือ
มอี ปุ สรรคอยา຋ ง฿ดอย຋างหนงึไ ทีไทา฿หกຌ ารดา฼นนิ งานเม຋เดຌผล สมควรทไจี ะตຌองปรับปรงุ ฽กเຌ ข ซไงึ การปรับปรุง
฽กຌเขอาจทาเดຌ฾ดยการ฿หຌความรຌ฼ู พไิม฼ติม฿น฼รไืองทีไปฏิบตั ฿ิ หม຋อีกครัๅง ฿นกรณีทผีไ ลงานยังเมถ຋ งึ ขๅนั นา຋ พอ฿จ หรอื
เดຌดา฼นินการปรับปรุง การดา฼นินงานทๅังหมดเป฽ลຌว ยังเม຋ถึง฼กณฑ์ทไีตຌองการ สมควรทไีจะตຌองวาง฽ผน
ร຋วมกนั ว฼ิ คราะหห์ าจดุ ทไีควรพฒั นา หลงั ฿ชຌนวตั กรรมดຌานการ฼รยี นร฼ຌู ขຌามาน฼ิ ทศ

สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพืๅนฐาน ิมปป.ี เดຌกาหนดกระบวนการ฿นการนิ฼ทศ
฼พอไื พัฒนาคุณภาพของผู฼ຌ รียน 5 ขๅนั ตอน ดงั นีๅ

ขๅันที่ 1 กำรศึกษำสภำพปัจจุบันปัญหำ฽ละควำมต้องกำร ฼ป็นการกาหนดปัญหา฽ละ
ความตอຌ งการ฿น฽กຌปัญหาหรอื พฒั นา ดังนๅี

1.1 การจดั ทาขอຌ มูลสารสน฼ทศพืนๅ ฐาน ฼พไือ฼ปน็ ขอຌ มูล฿นการพิจารณาวาง฽ผน การดา฼นนิ งาน
1.2 การ฽ลก฼ปลีไยนระดมความคิด วิ฼คราะห์฼พืไอหาสภาพปัญหาทีไ฼กิดขึๅน ฽ละ
ความตอຌ งการ฿นการพฒั นาตามบรบิ ทของหน຋วยงาน
1.3 การจัดลาดับปัญหา฽ละ฼ลือกปัญหาทไี฼ป็นความจา฼ป็นหรือตຌองการ฿นลาดับ฼ร຋งดว຋ น
หรือลาดับทไ฼ี หในวา຋ สาคัญทไสี ดุ
1.4 การสรຌางการรับรຌูระหว຋างผຌูนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศ ดຌวยวิธีการต຋าง โ ฼ช຋น
การประชมุ การสมั มนา ฯลฯ ฼พืไอสราຌ งวิสยั ทัศนห์ รือสรຌาง฼ปງาหมายรว຋ มกัน฿นการดา฼นนิ งาน

หน่วยศกึ ษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 13

ขนัๅ ที่ 2 กำรวำง฽ผนกำรนิ฼ทศ฼ป็นกำรนำปญั หำ฽ละควำมตอ้ งกำร กาหนดรายละ฼อยี ด
ของกิจกรรม฿นการจัดทา฽ผนน฼ิ ทศ ดังนๅี

2.1 กาหนด฽นวทาง/วิธีการการพัฒนาทีไหลากหลายตามปัญหาทีไ฼กิดขึๅน ฽ละ
ความตอຌ งการ฽ละจา฼ป็น มกี าร฿ชຌกระบวนการชุมชนการ฼รยี นรูຌวชิ าทางวชิ าชีพ ิProfessional Learning
Community : PLCี ฽ละการศึกษาชัๅน฼รียน ิLesson Studyี ฼ป็น฼ครไืองมือสาคัญ฿นการพัฒนาวิชาชพี
คร฽ู ละการพฒั นาผຌู฼รยี นอยา຋ ง฼ป็นระบบ฽ละตอ຋ ฼นไือง

2.2 ฼ลอื ก฽นวทาง/วิธีการ฿นการพฒั นา฾ดยการมสี ຋วนรว຋ มของทุกฝຆายท฼ีไ กยีไ วขอຌ ง
2.3 วาง฽ผนการดา฼นนิ งานพัฒนา

1ี การประชุม฼ตรียมการนิ฼ทศ ฼พือไ สรຌางความรຌคู วาม฼ขຌา฿จร຋วมกนั
2ี สรຌางคณะนิ฼ทศ ฼ป็นทีมงาน฿นการน฼ิ ทศรว຋ มกนั
3ี กาหนดประ฼ดในการนิ฼ทศ ฼ป็นการกาหนด฼นืๅอหาทีไจะนิ฼ทศ
4ี กาหนดระยะ฼วลา฿นการนิ฼ทศ ฾ดยกาหนดระยะ฼วลา฿นการนิ฼ทศทไี฼หมาะสม
กับการ฽กปຌ ัญหา฽ละการพัฒนา
5ี กาหนดวิธีการนิ฼ทศ฽ละกิจกรรมการนิ฼ทศทไี฼หมาะสมตามสภาพปัญหา฽ละ
ความตຌองการ ฼ช຋น Platform Online Face to Face การประชุมสัมมนา การ฽ลก฼ปลีไยน฼รียนรูຌ
การสัง฼กตชๅัน฼รียน การสาธิต การบันทึกวิดี฾อ฽ละการถ຋ายภาพ การสัมภาษณ์ การ Coaching & Mentoring
ฯลฯ ฾ดย฼นຌนการ฿ชຌ ICT ฿นรูป฽บบต຋าง โ ฼ช຋น การ฿ชຌ Line Application การ฿ชຌ Clip Video
การ Conference การ฿ชຌ Video Line YouTube Facebook Live การ฿ชຌนวัตกรรม Online รูป฽บบต຋าง โ
฼ปน็ ตຌน
2.4 จัดทา฽ผนนิ฼ทศ ประกอบดຌวย หลักการ฽ละ฼หตุผล วัตถุประสงค์ ฼ปງาหมาย
฽ผนการดา฼นินการ กิจกรรมสาคัญ ปฏิทินการปฏิบัติงาน งบประมาณ ทรัพยากรทไีตຌองการ
฼ครไอื งมือน฼ิ ทศ ฽ละผลทคีไ าดวา຋ จะเดຌรบั
ขัๅนท่ี 3 กำรสร้ำงสื่อ฽ละ฼ครื่องมือนิ฼ทศ สืไอ฽ละ฼ครืไองมือนิ฼ทศ฼ป็นสิไงทีไจะช຋วย฿หຌการ
นิ฼ทศมีประสิทธิภาพ บรรลุวัตถุประสงค์ ฽ละ฼ป็นสิไงทไีจะช຋วย฼กใบรายละ฼อียดทไีผูຌรับการนิ฼ทศเม຋สามารถ฽สดง
ออกมาเดຌ ฽ละสามารถ฼กใบขຌอมูลนามา฼ปรียบ฼ทียบผลทไี฼กิดขๅึน฼พไือ฼ป็น฽นวทาง฿นการพัฒนา ฽ละสไิงทไีทา฿หຌ
มีความ฼ขาຌ ฿จตรงกนั ระหว຋างผนูຌ ิ฼ทศ฽ละผรูຌ บั การนิ฼ทศ
3.1 สรຌางสไือการนิ฼ทศทีไทา฿หกຌ ารนิ฼ทศบรรลวุ ัตถุประสงค์ ฼ช຋น วิธีการนิ฼ทศ ทักษะ การนิ฼ทศ
฼ทคนิคการนิ฼ทศ ฾ดย฼ป็นสไือทีไสอดคลຌอง฿นยุคศตวรรษทไี 21 ฼นຌนการ฿ชຌ ICT ฿นรูป฽บบต຋าง โ ฼ช຋น
การ฿ชຌ Line Application การ฿ชຌ Clip Video การ Conference การ฿ชຌ Video Line YouTube
Facebook Live ฼ป็นตนຌ
3.2 สรຌาง฼ครไืองมือการนิ฼ทศ฼พไือ฼กใบขຌอมูล฼ป็น฽นวทาง฿นการ฽กຌปัญหา฽ละพัฒนา
ตรวจสอบ ติดตามความกຌาวหนຌาของการดา฼นินงาน ฽ละการประ฼มินผลการดา฼นินงาน
ซไึง฼ป็น฼ครไืองมือทีไมีคุณภาพ ฿ชຌง຋าย สามารถ฼กใบขຌอมูลทไีตอบประ฼ดในปัญหาความตຌองการ ฽ละ
฼ปน็ ประ฾ยชน฿์ นการ฽กຌปญั หา ปรบั ปรงุ ฽ละพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษา
ขัๅนที่ 4 กำรปฏบิ ตั ิกำรน฼ิ ทศ ดา฼นินการนิ฼ทศตามวธิ ีการการน฼ิ ทศ฽ละกจิ กรรมการน฼ิ ทศ
ทีไกาหนด

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พ้ืนฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 14

4.1 ประชุม฼ตรียมการก຋อนการนิ฼ทศ ฼พืไอสรຌางความ฼ขຌา฿จของผຌูนิ฼ทศ฿หຌการนิ฼ทศ
฼ปน็ เปอยา຋ งมปี ระสิทธิภาพ

4.2 นิ฼ทศตามวิธกี าร ขๅนั ตอน ระยะ฼วลา ฽ละ฿ชຌ฼ครไืองมอื ตามทีกไ าหนด
4.3 การสะทຌอนผลการน฼ิ ทศ
4.4 ปรบั ปรงุ ฽ละพฒั นาการดา฼นินงาน
ขันๅ ที่ 5 กำรประ฼มนิ ผล฽ละรำยงำนผล ดำ฼นินกำรประ฼มนิ ผล฽ละรำยงำนผล ดงั นีๅ
5.1 ประ฼มินความกຌาวหนຌาของการดา฼นินงาน ฼ช຋น การดา฼นินงานของผຌูรับ การนิ฼ทศ
฼พอไื นาผลเปปรบั ปรงุ ฽นวทางการดา฼นนิ งาน
5.2 ประ฼มินผลการนิ฼ทศ฼มไือ฼สรใจสิๅนการปฏิบัติการนิ฼ทศตามระยะ฼วลาทีไตຌองการ
฿นการนาผลเป฿ช฿ຌ นการพัฒนา หรอื ฿น฽ตล຋ ะป຃การศึกษา
5.3 รายงานผลการนิ฼ทศต຋อผຌู฼กีไยวขຌอง฿นรูป฽บบต຋าง โ ฼ช຋น การรายงานดຌวย฼อกสาร
การรายงานดຌวยวาจา หรือการรายงาน฿นรูป฽บบอิ฼ลใกทรอนิกส์ ฼ช຋น ผ຋าน Application OSA Platform,
EูMail ฯลฯ
5.4 นาผลการนิ฼ทศทไี฼ป็นปัญหา อุปสรรค฽ละขຌอ฼สนอ฽นะเปพัฒนาการนิ฼ทศ
฿นครๅังต຋อเปหรือ฿นปก຃ ารศกึ ษาต຋อเป
จากการศึกษา฼กีไยวกับกระบวนการนิ฼ทศจากนักการศึกษา หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการ
การศึกษาขๅันพๅืนฐาน เดຌทาการสัง฼คราะห์฽ละสรุปกระบวนการนิ฼ทศ กล຋าว฾ดยสรุปเดຌว຋า กระบวนการ
฿นการนิ฼ทศทีไสามารถนาเป฿ชຌหรือประยุกต์฿ชຌร຋วมกับ฼ทคนิคการนิ฼ทศตา຋ ง โ ฽ละพัฒนา฼ป็นระบบ หรือ
รูป฽บบ ิModelี การนิ฼ทศทีไ฼หมาะสมกบั บริบทของสถานศึกษา มีกระบวนการดังนๅี
1. ฼ตรียมกำรนิ฼ทศ ฼ป็นการศึกษาสภาพปัจจุบันปัญหา ความตຌองการจา฼ป็น น฾ยบาย
ทศิ ทางการจดั การศึกษา ความคาดหวงั ทไีตຌองการ฿หຌ฼กดิ ขๅึน
2. วำง฽ผนกำรนิ฼ทศ ฼ป็นการกาหนดประ฼ดในการนิ฼ทศ การวาง฽ผนการนิ฼ทศ
฽บบมีส຋วนร຋วมทัๅงภาย฿นหน຋วยงานตຌนสังกัด ฽ละสถานศึกษาผຌูรับการ/นิ฼ทศ รวมทัๅงการกาหนดปฏิทิน
วิธีการ รูป฽บบ ฼ครืไองมือ ฽ละการประ฼มิน฽ละรายงานผลการนิ฼ทศ ฼พไือ฿หຌ฼กิดความพรຌอม
฿นการดา฼นินการน฼ิ ทศการศกึ ษา
3. ปฏิบัติกำรนิ฼ทศ ฼ป็นการนา฽ผนการนิ฼ทศสู຋การปฏิบัติ ซไึงการนิ฼ทศอาจ฼ป็นการนิ฼ทศ
ทสไี ถานศึกษา การนิ฼ทศทางเกลหรือออนเลน์ การ฿ชสຌ ือไ นวตั กรรมหรือ฼ทค฾น฾ลยีการสไือสาร฿นการนิ฼ทศ
4. ประ฼มินผลกำรนิ฼ทศ ฼ป็นการประ฼มินผลการนิ฼ทศภายหลังสๅินสุดการนิ฼ทศ
฿น฽ต຋ละภาค฼รียน ป຃การศึกษา หรือป຃งบประมาณ ฾ดย฿ชຌวิธีการ฽ละ฼ครืไองมือทไีจัดทาขึๅนอย຋างสอดคลຌอง
฼หมาะสมกบั ประ฼ดในการนิ฼ทศ ฼พืไอ฿หຌเดຌขຌอมูลวา຋ การนิ฼ทศ฼ป็นเปตามวัตถุประสงค์หรือเม຋ หรือประ฾ยชน์
ทผไี ຌูรับการน฼ิ ทศเดรຌ ับคอื อะเร มคี วามพึงพอ฿จหรือความตอຌ งการรบั การน฼ิ ทศครๅังต຋อเปหรือเม຋อยา຋ งเร
5. ปรับปรุง฽ก้เข฽ละรำยงำนผลกำรนิ฼ทศ ฼ป็นการนาขຌอมูลจากผลการประ฼มินเป
วิ฼คราะห์฼พไือพัฒนาหรือปรับปรุงกระบวนการนิ฼ทศ฿หຌมีประสิทธิภาพมากขๅึน฽ละ฼ป็นทไีพึงพอ฿จของผูຌรับ
การนิ฼ทศ฽ละ฼มืไอ฼สรใจสๅินการนิ฼ทศ฽ต຋ละครๅัง ฿หຌมีการจัดทารายงานการนิ฼ทศ ฼พืไอ฼ป็นขຌอมูลสาหรับ
การน฼ิ ทศครงัๅ ต຋อเป

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศกึ ษา 15

1.5 ทักษะกำรนิ฼ทศกำรศกึ ษำ
การน฼ิ ทศการศึกษาตัๅง฽ต຋อดีตจนถึงปัจจบุ นั มีการ฼ปลีไยน฽ปลงหรอื มีจุด฼นຌน฽ตกต຋างกนั ออกเป

฿น฽ตล຋ ะยุคสมัย อยา຋ งเรกตใ ามการ฼ปลไียน฽ปลง฽ต຋ละยุคนัๅนมีจุดม຋งุ หมายตรงกัน คอื ตอຌ งการปรับปรุงการ
สอนของครู฿หຌมีคุณภาพมากขๅึน ิสุทธนู ศรีเสยุ2545ี การกาหนด฼ปງาหมาย฿นการทีไจะส຋ง฼สริม฿หຌครู
ปรับปรุงการสอน฿หຌดีขึๅน฼พืไอนาเปส຋ูการพัฒนาคุณภาพของผ฼ูຌ รียน฽ละคุณภาพการศึกษา฿หຌสูงขๅึน฾ดยรวม
ซึไงจะตຌองอาศัยความร຋วมมือระหว຋างผูຌนิ฼ทศการสอน฽ละครู ตลอดจนผຌู฼กีไยวกับขຌองกับการศึกษา
การนิ฼ทศการสอนจะตຌองตๅังอย຋ูบนหลัก฽ห຋งความ฼ป็นมนุษย์ มีการ฿หຌ฼กียรติ ยกย຋อง฽ละ มีศักดิ์ศรี
การช຋วย฼หลือดังกล຋าวมีวิธีการหรือ ๡฼ทคนิค๢ ต຋าง โ มากมาย ซึไงผูຌทาหนຌาทีไนิ฼ทศการศึกษาจา฼ป็นตຌอง
ฝຄกฝน฼รยี นรຌู ศกึ ษาคຌนควຌา ฿ห฼ຌ กดิ ความ฼ชยีไ วชาญ ฼พอืไ นาเป฿ชຌ฿นการปฏบิ ัตภิ ารกจิ ตามทไเี ดຌรบั มอบหมาย
ภารกิจ฽ละบทบาทของผูຌนิ฼ทศการศึกษาจะประสบความสา฼รใจบรรลุ฼ปງาหมาย฼มไือเดຌรับความ฼ชืไอถือ
ศรัทธา฽ละการยอมรับจากผຌูรับการนิ฼ทศ ินิพนธ์ เทยพานิชุ2535ี จึงกล຋าวเดຌ฾ดยสรุปว຋า ผຌูนิ฼ทศงาน
จา฼ปน็ ตอຌ งมีทักษะ ิSkillsี ฿น 3 ดาຌ น คือ

1. ทักษะ฿น฼ชิงวิชาการ ิTechnical skillsี คือ฼ป็นผຌูนิ฼ทศทไีมีความ฼ขຌา฿จ฿นลักษณะงาน
ทีไจะนิ฼ทศ รวมทัๅงกระบวนการทีไงานนัๅน โ ดา฼นินเป ความ฼ชีไยวชาญ฿น฼ชิงวิชาการนๅี฼ป็นพืๅนฐานของ
การ฼ป็นผนูຌ าของผูนຌ ิ฼ทศงาน ฼นไอื งจากมคี วามมไนั ฿จ฿นสงไิ ทไจี ะนิ฼ทศ

2. ทักษะ฿น฼ชิงมนุษยสัมพันธ์ ิInterpersonal skillsี ฼นืไองจากผูຌนิ฼ทศงานตຌองทางาน
รว຋ มกบั ผูอຌ นไื จงึ ตอຌ งมีความ฼ชียไ วชาญ฿นการอยู຋รว຋ มกับผຌูอไนื ทงัๅ ฿นดຌานการพูด การฟัง฽ละการปฏิบตั ิต຋อผูຌอืไน
ฉะนๅันผຌูนิ฼ทศงานจึงตຌองมคี ุณสมบัติของความ฼ปน็ ผຌู฿หญ຋ มีความเว฿นความรຌูสึก มีความจรงิ ฿จ฽ละตຌองการ
รว຋ มงานกบั ผอูຌ ไนื อย຋าง฽ทຌจริง จึงจา฼ป็นตอຌ งมีความสามารถตอ຋ เปนีๅ

1ี ฟงั ผอูຌ ไนื สนทนาอยา຋ งระมัดระวงั
2ี สรຌางสมั พนั ธภาพกบั ผูคຌ นเดຌง຋าย
3ี ฿หกຌ าลงั ฿จ฽ละจูง฿จผຌรู ຋วมงาน
3. ทักษะ฿นดຌานปัญญา ิConceptual skillsี คือ ฼ป็นผຌูนิ฼ทศทีไมีความ฼ชีไยวชาญ
฿นดຌานปัญญา สามารถวิ฼คราะห์ปัญหา คาดการณ์ทาง฼ลือก฽ต຋ละทาง ฼พืไอ฼ป็น฽นวทาง฿นการตัดสิน฿จ
฼ลือกวิธี฽กຌปัญหาต຋อเป จุดมุ຋งหมายของการนิ฼ทศ จากทักษะทไีสาคัญของผຌูนิ฼ทศนามาประยุกต์
฿ชຌ฼ป็นบุคลิกของศึกษานิ฼ทศก์฼พไือ฼ป็น฽นวปฏิบัติหรือหลัก ฿นการพัฒนาตน฼องทีไมีประสิทธิภาพ
฼พืไอ฿หຌสามารถ฼ป็นผูຌนาทางวิชาการ มีมนุษยสัมพันธ์ประสานการทางาน฿นทุกหน຋วยงานเดຌอย຋างราบรืไน
ประสบผลสา฼รใจ มีทักษะ฿นดຌานปัญญาสามารถวิ฼คราะห์ปัญหา คิดคຌนหา฽นวทางการ฽กຌเขปัญหา฿หຌกับ
ครูผຌูสอน ผูຌบริหาร เดຌตรงตามสภาพปัญหา฽ละความจริง ดังนัๅน การนิ฼ทศทไีตรงตามปัญหาทีไ฽ทຌจริงของ
฽ต຋ละบุคคล฽ละสถานศึกษา มีความต຋อ฼นืไอง฿นการดา฼นินการนิ฼ทศ฼พไือช຋วย฼หลือ สนับสนุน฽ละส຋ง฼สรมิ
บคุ คล฽ละสถานศึกษา฿นการทีไจะดา฼นินการพัฒนาคุณภาพการศึกษาดังกล຋าว฿หຌสา฼รใจเดຌ
Wiles ิ1976ี เดຌ฼สนอทักษะ฿นการน฼ิ ทศการศึกษาเวຌ 5 ทักษะ ดังนๅี คือ
1. ทักษะการ฼ป็นผนຌู า ิLeadershipี
2. ทกั ษะ฿นดຌานมนุษยสมั พันธ์ ิHuman Relationี
3. ทกั ษะดาຌ นกระบวนการกลุ຋ม ิGroup Processี
4. ทักษะ฿นการบริหารงานบุคคล ิPersonnel Administrationี

หน่วยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศึกษา 16

5. ทักษะ฿นการประ฼มินผล ิEvaluation Skillsี
จากการศึกษา฼กไียวกับทักษะการนิ฼ทศการศึกษาจากนักการศึกษา หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน เดຌทาการสัง฼คราะห์฽ละสรุปทักษะการนิ฼ทศการศึกษากล຋าวเดຌว຋า
ทักษะการนิ฼ทศการศึกษา ผูຌนิ฼ทศจา฼ป็นตຌองมีการบูรณาการทักษะ฿นการนิ฼ทศทีไประกอบดຌวยทักษะ
ดຌานมนุษย์ ทักษะดຌานการจัดการ฽ละทักษะดຌาน฼ทคนิค ฼พไือส຋ง฼สริม สนับสนุนการบริหารจัดการ ฽ละ
การจัดการ฼รียนการสอน ฾ดยสรຌางความ฼ชืไอมไัน฽ละศรัทธา฿หຌกับผูຌรับการนิ฼ทศเดຌร຋วมมือปฏิบัติงาน
ตามหนาຌ ททไี รีไ บั ผดิ ชอบ฿หຌบรรลุ฼ปาງ หมาย฽ละ฼กดิ ประสทิ ธภิ าพ
นอกจากนีๅ รองศาสตราจารย์ ดร.ทิศนา ฽ขมณี เดຌกล຋าวถึงบทบาทของศึกษานิ฼ทศก์
จากการบรรยาย ฼รไือง หลักสูตรฐานสมรรถนะกับบทบาทของศึกษานิ฼ทศก์฽นว฿หม຋ ฼มไือวันทีไ 17 สิงหาคม 2562
ทไีเม຋เดຌกาหนด฼ฉพาะบทบาทหนຌาทีไ฼ท຋านๅัน ฽ต຋ตຌองมีองค์ประกอบอไืนทไี฼กไียวขຌอง฿นการปฏิบัติหนຌาทีไนิ฼ทศ
การศึกษา ฾ดย฿หຌมีสมรรถนะ 4 ดຌานหลัก โ ฽ต຋ละดຌานมีสมรรถนะย຋อยทีไประกอบดຌวยทๅังความคิด
ความ฼ชไือ ความรูຌ ทักษะ ฽ละการปฏิบัติงาน฿นบทบาทหนຌาทไีของศึกษานิ฼ทศก์ ฼พไือ฿หຌพรຌอม฿นการนิ฼ทศ
฼กไียวกับการจัดการศึกษาฐานสมรรถนะ ิCompetency ู Based Education : CBEีี
สมรรถนะศกึ ษำนิ฼ทศก์ ทๅงั 4 ด้ำน มีดงั นๅี

สมรรถนะทีไ 1 ผຌูนาการ฼รียนรูຌ ิLearning Leaderี
1.1 มีความรຌูฉพาะทาง฿นสาขาหรือวิชาทีไจะนิ฼ทศ กลยุทธ์การนิ฼ทศ ฽ละ ศาสตร์

การสอน฿นการพฒั นาผຌู฼รียน ฽ละสามารถนาตน฼อง฿นการ฼รียนรຌู฿หຌ฼พมิไ พนู อยา຋ งต຋อ฼นอไื ง
1.2 ช຋วยสรຌางผูຌนาทางวิชาการ฿นสถานศึกษา ฼พไือช຋วยพัฒนาครู ผຌู฼รียน ฽ละคุณภาพ

การศึกษา
1.3 ส຋ง฼สริมการ฼รียนรูຌของผຌูบริหารสถานศึกษา฽ละพัฒนาครู บนพๅืนฐานของขຌอมูล

ประสบการณข์ องผຌูบริหาร ครู ฽ละบริบทของสถานศึกษา
สมรรถนะทไี 2 ผูຌนาการคดิ ฽ละการปฏบิ ตั ิตน ิ Brain & Behaviorี
2.1 คิด฼ป็นระบบ คิด฼ชิงนวัตกรรม กลຌาริ฼ริไมสไิง฿หม຋ โ ฽นวคิด฿หม຋ โ ฼พืไอพัฒนาระบบงาน

฿ห฼ຌ รยี บง຋าย สราຌ งสรรค์ ฽ละพัฒนางานอย຋างตอ຋ ฼นไือง
2.2 มสี มรรถนะครูทจไี า฼ป็น ฼ปน็ ฽บบอยา຋ ง฿นการสอน฽ละการทางาน฽ก຋คร฽ู ละผบูຌ รหิ าร
2.3 มคี วามสามารถ฿นการสืไอสาร สราຌ งความสัมพันธ์อันดี สรຌาง฽รงบนั ดาล฿จ ฽ละจูง฿จ

ทีมงาน฿หຌม຋ุงสู຋ผลลพั ธท์ ทไี ຌาทาย
2.4 มีความ฼ชืไอมัไน฿นตน฼อง ฽ละผຌูอไืนว຋าสามารถพัฒนาเดຌ มองปัญหา฽ละอุปสรรค

฼ป็น฾อกาส฿นการ฼รยี นรຌู มีความพยายาม฿นการปรบั ตวั ทาสงิไ ทีไทาຌ ทาย฽ละพัฒนาสไงิ ฿หม຋ โ
สมรรถนะทไี 3 ผຌูนาการ฼ปลีไยน฽ปลงส຋ู฼ปງาหมายทไที าຌ ทาย ิChange & Challengeี
3.1 ฼สรมิ พลงั ทมี งาน฿หຌร຋วมมือรว຋ ม฿จ ิSynergyี นาการ฼ปลไยี น฽ปลง
3.2 มีความ฿ฝຆรຌูทางวิชาการ สามารถสรຌางความรຌู รຌูจักนาบท฼รียน฿นอดีตมา฿ชຌ฿น

การพัฒนางาน฿นปัจจุบนั ฽ละตดั สนิ ฿จสรຌางผลลพั ธ์ททีไ ຌาทาย฿นอนาคต
3.3 มีทักษะ฿นการทางาน฽บบรวมพลังร຋วมกับ฼ครือข຋ายผูຌนิ฼ทศ ผูຌบริหารสถานศึกษา

฽ละครูผຌูสอน

หนว่ ยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพนื้ ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศึกษา 17

3.4 ฼ชไือม฾ยง฽นวคิด หลักการ น฾ยบาย฽ละความ฼ปลไียน฽ปลง฿หม຋ สู຋การจัดระบบ
การปฏิบัติงานทีไง຋าย ฼หมาะสมกับบริบทของสถานศึกษา ฽ละ฼ชืไอม฾ยงขຌอมูล฼ชิงประจักษ์ ส຋ูการสรຌางองค์
ความรຌู บท฼รยี น ฽นวปฏบิ ัติ฼พืไอการ฼รียนรูຌร຋วมกนั ฽ละการทางานทีไ฼กดิ ผล

สมรรถนะทไี 4 ผูຌสนับสนุน อานวยความสะดวก฿นการ฼รยี นรูຌ ิSupporter & Facilitatorี
4.1 มีทักษะ฿นการฟงั อย຋างลกึ ซึงๅ มีความ฼ขຌา฿จ ฼หในอก฼หนใ ฿จผຌูอนไื
4.2 มีทักษะการชๅี฽นะทางปัญญา ิCognitive Coachingี พัฒนากระบวนการคิด

฿หຌสามารถนาตน฼อง฽ละพัฒนางาน฿หຌมีคุณภาพมากขๅึน ฾ดยมีความ฼ขຌา฿จ฿นบริบทของการ฼รียนการสอน
สามารถสัง฼กตความคิด฽ละพฤติกรรมของครู สามารถตๅังคาถามกระตຌุนการคิด฿หຌครูสามารถหาคาตอบ฽ละ
฽นวทางท฼ไี หมาะสมดຌวยตน฼อง รวมทงัๅ สามารถ฿หຌขຌอมลู ยຌอนกลับ฽ละคาชๅี฽นะทไ฼ี ป็นประ฾ยชน์฽ก຋ครู

4.3 พฒั นาครู฿หຌมีทักษะการสะทอຌ นคดิ ฿นการทางาน ฼พอไื การพัฒนาตน฼อง ฽ละผูຌ฼รียน
1.6 บทบำทหนำ้ ท่ขี องศึกษำนิ฼ทศก์

ภาระงานของศึกษานิ฼ทศก์ คือการปฏิบัติงานตามตา฽หน຋งทไีกาหนดบทบาทหนาຌ ทีไเวຌชดั ฼จน
ตามกฎขຌอบังคับต຋าง โ รวมทัๅง ความคาดหวัง฿นการปฏิบัติงานของหน຋วยงานตຌนสังกัด ซไึงภาระงาน
ทไีสาคัญคือ การนิ฼ทศดຌวยกระบวนการต຋าง โ ฼พืไอส຋ง฼สริม฽ละพัฒนาคุณภาพการศึกษาตามบริบทของ
สถานศกึ ษา฽ต຋ละ฽ห຋ง รวมทัๅงการนาน฾ยบายสูก຋ ารปฏิบตั ิ

แ.6.1. งำนตำม฾ครงสรำ้ งของกลม຋ุ นิ฼ทศ ตดิ ตำม฽ละประ฼มนิ ผลกำรจดั กำรศกึ ษำ
ศึกษานิ฼ทศก์จา฼ป็นตຌองทาความ฼ขຌา฿จงานตาม฾ครงสรຌางของกลุ຋มนิ฼ทศ ติดตาม฽ละ

ประ฼มนิ ผลการจัดการศกึ ษาทุกกลุ຋มงาน เด฽ຌ ก຋
1ี กลม຋ุ งานพฒั นาหลักสตู รการศกึ ษาขัๅนพืๅนฐาน฽ละกระบวนการ฼รยี นรຌู
2ี กลมุ຋ งานวัดผล฽ละประ฼มนิ ผลการศึกษา
3ี กลุม຋ งานส຋ง฼สริม฽ละพฒั นาสอไื นวตั กรรม฽ละ฼ทค฾น฾ลยีทางการศึกษา
4ี กลุ຋มงานน฼ิ ทศ ติดตาม฽ละประ฼มนิ ผลระบบบรหิ าร฽ละการจดั การศึกษา
5ี กลุ຋มส຋ง฼สริมพัฒนาระบบการประกนั คุณภาพการศึกษา
6ี กลุ຋มงาน฼ลขานกุ ารคณะกรรมการติดตามตรวจสอบ ประ฼มนิ ผล ฽ละนิ฼ทศการศกึ ษา

แ.6.โ . งำนตำมกลุ຋มสำระกำร฼รยี นรู้฽ละกิจกรรมพัฒนำผ฼ู้ รยี น
แี กลุ຋มสาระการ฼รยี นรูภຌ าษาเทย
โี กลุ຋มสาระการ฼รยี นรคูຌ ณิตศาสตร์
ใี กลุ຋มสาระการ฼รยี นรวຌู ิทยาศาสตร์฽ละ฼ทค฾น฾ลยี
ไี กลุ຋มสาระการ฼รยี นรูຌสงั คมศกึ ษา ศาสนา ฽ละวัฒนธรรม
5ี กล຋ุมสาระการ฼รียนรูศຌ ลิ ปะ
ๆี กลมุ สาระการ฼รียนรຌูสขุ ศกึ ษา พลศึกษา
็ี กลุ຋มสาระการ฼รียนรຌกู ารงานอาชีพ
่ี กลุม຋ สาระการ฼รยี นรຌภู าษาตา຋ งประ฼ทศ

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 18

แ.6.3. งำนตำมพๅนื ท่ีท่รี ับผิดชอบ฿นสหวิทยำ฼ขตหรือกลุ຋ม฾รง฼รียนที่รับผดิ ชอบ
แ.ี ขຌอมลู สารสน฼ทศของ฾รง฼รยี น
โ.ี ผลการทดสอบระดบั ชาติ ิ NT, OูNETี ของ฾รง฼รยี น
ใ.ี รายงานการประ฼มนิ ตน฼องของ฾รง฼รยี น ิSelf – Assesment Report : SARี ฯลฯ.

1.7 ประ฼ภทของกำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ
ภาระงานของศกึ ษาน฼ิ ทศก์อาจ฽บ຋งตามจดุ มงุ຋ หมาย฿นการปฏบิ ตั ิ ฼ปน็ 4 ประ฼ภท คือ
1. การนิ฼ทศ฼พืไอการ฽กຌเข ิCorrectionี ฼ป็นการนิ฼ทศทไี฼กิดจากการพบขຌอผิดพลาด

฽ละบกพร຋อง ฽ลຌวหาทางช຋วย฼หลือ฽ละ฽กຌเข฾ดยวธิ กี ารต຋าง โ
2. การนิ฼ทศ฼พไือปງองกัน ิPreventiveี ฼ป็นการนิ฼ทศ฼พืไอปງองกันปัญหาต຋าง โ ทไีอาจจะ

฼กดิ ขนึๅ ฿นอนาคต ซงึไ พบจากการสัง฼กต หรือจากการวิ฼คราะห์ขຌอมูล สารสน฼ทศของสถานศึกษา หรอื ดຌวย
วธิ ีการอืไน โ

3. การนิ฼ทศ฼พืไอก຋อ ิConstructionี ฼ป็นการนิ฼ทศ฼พืไอการต຋อยอด หรือ฼กิดความ฼จริญ฼ติบ฾ต
กาຌ วหนาຌ ฿นอนาคต ทๅงั ระดับสถานศกึ ษา ครู ฽ละผຌ฼ู รียน

4 .การนิ฼ทศ฼พไือการสรຌางสรรค์ ิCreationี ฼ป็นการนิ฼ทศทไีส຋ง฼สริมการคิดนวัตกรรม
ทางการศกึ ษา การสรຌางสรรคส์ งิไ ฿หม຋ ฿ห฼ຌ กดิ ขๅึนทงัๅ จากการบรหิ ารจดั การ฽ละการจัดการ฼รียนการสอน

1.8 ลกั ษณะงำนท่ีปฏิบัติ
ศึกษานิ฼ทศก์นอกจากจะมีบทบาทหนຌาทีไ฿นการนิ฼ทศการศึกษา ยังมีบทบาทอไืน โ

ทไี฼ป็นการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ซไึงมีระ฼บียบขຌอบังคับ 2 ฉบับ ทีไศึกษานิ฼ทศก์ควรศึกษา
ทาความ฼ขาຌ ฿จ฼พไอื การปฏบิ ัตงิ านเดຌสอดคลຌองกับตา฽หน຋ง ดงั นๅี

1. สำนักงำนคณะกรรมกำรข้ำรำชกำรครู฽ละบุคลำกรทำงกำรศึกษำ ิกคศ.ี เดຌกาหนด
หนຌาทีไลักษณะงานทีไปฏิบัติ ิสานักงานคณะกรรมการขຌาราชการครู฽ละบุคลากรทางการศึกษา, 2564ี
ของศึกษานิ฼ทศก์ ฾ดยมีการบูรณาการงานทๅัง 3 ดຌาน คือ ดຌานการนิ฼ทศการศึกษา ดาຌ นการส຋ง฼สริม฽ละ
สนบั สนุนการศกึ ษา ฽ละดาຌ นการพฒั นาตน฼อง฽ละวิชาชพี ฿หຌ฼ชไือม฾ยงสอดคลอຌ งกัน ดงั นีๅ

1. ดำ้ นกำรนิ฼ทศกำรศกึ ษำ
1.1 ออก฽บบ จัดทา฽ผนการนิ฼ทศการศึกษา฿หຌสอดคลຌองกับยุทธศาสตร์ชาติ

มาตรฐานการศึกษาชาติ ฽ละหลักสูตร รวมทๅังน฾ยบาย จุด฼นຌน สภาพ฽วดลຌอม ปัญหา฽ละความตຌองการ
จา฼ป็น฿หคຌ รู สถานศึกษา ฽ละหน຋วยงานการศึกษา สามารถจัดการศึกษา฼พืไอพัฒนาสมรรถนะ฽ละผลลัพธ์
การ฼รยี นรຌูของผูຌ฼รียน

1.2 คัดสรร สรຌาง พัฒนา สไือ นวัตกรรม฽ละ฼ทค฾น฾ลยี ฾ดยศึกษา คຌนควຌา วิ฼คราะห์
฽ละสัง฼คราะห์ วิจัยหรือวิธีการอืไน โ ทีไ฼หมาะสม฿หຌสอดคลຌองกับ฽ผนการนิ฼ทศการศึกษา
฼พืไอช຋วย฼หลือ สนับสนุน ส຋ง฼สริม฿หຌครูสถานศึกษา฽ละหน຋วยงานการศึกษา สามารถจัดการศึกษา
฿หบຌ รรลผุ ล

1.3 นิ฼ทศ ฿หຌคาปรึกษา ฽นะนา ชีๅ฽นะ฼ป็นพีไ฼ลีๅยง ส຋ง฼สริม฽ละสนับสนุน
การพัฒนางานวิชาการ ประสานกับหน຋วยงาน สถานประกอบการ ฽ละผຌูมีส຋วน฼กีไยวขຌอง ติดตาม฽ละ
ประ฼มินผลการจดั การศึกษา฿หຌครู สถานศึกษา ฽ละหน຋วยงานทางการศึกษาจัดการศกึ ษาเดຌบรรลุผล

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 19

1.4 รายงานผลการนิ฼ทศ ฾ดยการวิ฼คราะห์ สัง฼คราะห์ สะทຌอนผลการนิ฼ทศต຋อครู
สถานศึกษา หน຋วยงาน หรือผูຌมีส຋วน฼กไียวขຌอง ฼พืไอ฼ป็นขຌอมูลสารสน฼ทศ฿นการพัฒนางานวิชาการ ฽ละ
การจดั การศกึ ษาที฼ไ กิดผลสัมฤทธิส์ ูง

2. ดำ้ นกำรสง຋ ฼สรมิ ฽ละสนับสนนุ กำรศกึ ษำ
2.1 วิ฼คราะห์กลุ຋ม฼ปງาหมาย ฽ละความตຌองการจา฼ป็น สัง฼คราะห์สารสน฼ทศ

ท฼ีไ กไยี วขຌองอย຋างรอบดาຌ น ฼พือไ วาง฽ผนการสง຋ ฼สริม สนับสนนุ ฽ละพัฒนาการจดั การศกึ ษา
2.2 ประสานความร຋วมมือกับหน຋วยงาน องค์กร ฽ละสถานประกอบการ รวมถึง

ภูมิปัญหา หรือผຌูทรงคุณวุฒิดຌานต຋าง โ ฿หຌ฼ขຌามามีส຋วนร຋วม฿นการพัฒนาการจัดการศึกษา ฼พืไอส຋ง฼สริม
ความ฼ขຌม฽ขงใ ฿หกຌ ับสถานศึกษา

2.3 ติดตามประ฼มินผล การส຋ง฼สริม สนับสนุนการจดั การศึกษาของสถานศึกษา ฽ละ
หน຋วยงานการศกึ ษา฿หสຌ ามารถจดั การศึกษาเดຌบรรลตุ ามพนั ธกิจ

3. ด้ำนกำรพฒั นำตน฼อง฽ละวชิ ำชีพ
3.1 พัฒนาตน฼องอย຋าง฼ป็นระบบ฽ละต຋อ฼นืไอง ฼พืไอ฿หຌมีความรูຌ ความสามารถ

ทักษะ ฾ดย฼ฉพาะอย຋างยิไงการ฿ชຌภาษาเทย ฽ละภาษาอังกฤษ฼พืไอการสืไอสาร ฽ละการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยี
ดิจิทัล฼พไือการศึกษา สมรรถนะทางวิชาชีพ ฽ละความรอบร฿ຌู น฼นือๅ หาทไนี ิ฼ทศ฿หຌสูงขนๅึ

3.2 ก า ร มีส຋ว น ร຋ว ม ฽ ละ ฼ป็นผูຌนา ฿ นก า ร฽ ลก ฼ป ลีไย น฼รียน รูຌท าง วิชาชีพ
฼พืไอพัฒนาการจดั การ฼รยี นรู฽ຌ ละการจัดการศึกษา

3.3 นาความรูຌ ความสามารถ ทักษะทีไเดຌจากการพัฒนาตน฼อง฽ละวิชาชีพมา฿ชຌ
฿นการพฒั นาการน฼ิ ทศการศกึ ษาทไมี ีผลต຋อคุณภาพคร฽ู ละผู฼ຌ รียน

2. คุรุสภำ เดຌออกขຌอบังคับคุรุสภา ว຋าดຌวยมาตรฐานวชิ าชีพ พ .ศ.2556 หมวด 2 มาตรฐาน
การปฏิบัติงาน ขຌอ 13 กาหนดว຋า ผูຌประกอบวิชาชีพศึกษานิ฼ทศก์ ตຌองมีมาตรฐานการปฏิบัติงาน
ดังต຋อเปนีๅ

1. ปฏิบัติกิจกรรมทางวิชาการ฼พไือพัฒนาการนิ฼ทศการศึกษา ฼พไือ฿หຌ฼กิดการพัฒนา
วชิ าชีพทางการศกึ ษาอย຋างสมาไ สมอ

2. ตัดสิน฿จปฏบิ ัติกจิ กรรมการนิ฼ทศการศึกษา ฾ดยคานึงถงึ ผลทีไจะ฼กิด฽ก຋ผูรຌ บั การน฼ิ ทศ
3. ม຋ุงมัไนพัฒนาผຌูรับการนิ฼ทศ฿หຌลงมือปฏิบัติกิจกรรมจน฼กิดผลต຋อการพัฒนา
อยา຋ งมีคณุ ภาพ฼ตใมศกั ยภาพ
4. พฒั นา฽ผนการนิ฼ทศ฿หຌมีคุณภาพสูง สามารถปฏิบตั ิ฿หຌ฼กิดผลเดຌจรงิ
5. พฒั นา฽ละ฿ชຌนวัตกรรมการน฼ิ ทศการศึกษาจน฼กิดผลงานทีไมคี ุณภาพสงู ขๅนึ ฼ป็นลาดับ
6. จดั กิจกรรมการน฼ิ ทศการศึกษา฾ดย฼นຌนผลถาวรท฼ไี กิด฽ก຋ผูຌรบั การน฼ิ ทศ
7. ดา฼นินการ฽ละรายงานผลการน฼ิ ทศการศึกษา฿หมຌ ีคุณภาพสูงเดอຌ ย຋าง฼ปน็ ระบบ
8. ปฏิบตั ิตน฼ป็น฽บบอย຋างทีไดี
9. รว຋ มพฒั นางานกบั ผูอຌ ไนื อย຋างสราຌ งสรรค์
10. ฽สวงหา฽ละ฿ชขຌ อຌ มลู ขา຋ วสาร฿นการพัฒนา
11. ฼ปน็ ผูຌนา฽ละสราຌ งผนูຌ าทางวิชาการ
12. สรຌาง฾อกาส฿นการพฒั นางานเดຌทุกสถานการณ์

หนว่ ยศกึ ษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 20

2. ควำมร฼ู้ ก่ยี วกับกำรจดั กำรศึกษำ

การจัดการศึกษา฼ป็นเป฼พืไอพัฒนาคนเทย฿หຌ฼ป็นมนุษย์ทีไสมบูรณ์ทัๅงร຋างกาย จิต฿จ สติปัญญา
ความรຌู฽ละคุณธรรม ซไึงศึกษานิ฼ทศก์มีภาระหนຌาทีไ฿นการส຋ง฼สริมการจัดการศึกษาของ฾รง฼รียน
฿หຌมีการพัฒนาอย຋างต຋อ฼นไือง ฼ป็นเปตามน฾ยบาย฽ละสอดคลຌองกับบริบทของสถานศึกษา฽ต຋ละ฽ห຋ง
ทมไี คี วาม฽ตกตา຋ งกัน

ดังนัๅน ศึกษานิ฼ทศก์ จึงควรมีความรอบรຌู฿นประ฼ดในทีไ฼กีไยวขຌองกับการจัดการศึกษา ทๅังงาน
฿น฾ครงสรຌางของกลุ຋มนิ฼ทศ ติดตาม฽ละประ฼มนิผลการจัดการศึกษา งานตามน฾ยบาย฽ละงานอไืน โ
ทไีเดຌรับมอบหมาย ฼พไือส຋ง฼สริมสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษา ฽ละนิ฼ทศเดຌอย຋าง
มีประสทิ ธิภาพ มคี วามนา຋ ฼ชือไ ถอื

฿นทไนี ีๅ นา฼สนอ฼ปน็ ประ฼ดนใ ฿หญ຋ โ ดังนๅี
1. ความรตูຌ ามกลุม຋ งานจานวน 6 กล຋มุ งาน฾ครงสรຌางของกลุม຋ น฼ิ ทศ ติดตาม ฽ละ

ประ฼มินผลการจัดการศึกษา฿น฼ขตพนๅื ทไกี ารศึกษา
2. ความรูຌตามงานกลุ຋มสาระการ฼รยี นรู฽ຌ ละกิจกรรมพฒั นาผຌู฼รยี น
3. ความรຌูตามงานพๅืนทีไทรีไ บั ผดิ ชอบ฿นสหวิทยา฼ขตหรอื กล຋มุ ฾รง฼รยี น฿นสังกดั
4. ความรูຌ฼กไียวกับงานตามน฾ยบาย ฼ทคนิควิธีการจดั การศึกษา การจดั การ฼รียนรຌู฿นรปู ฽บบ฿หม຋
5. ฽ละงานอืไน โ ทีไเดรຌ บั มอบหมาย

ศึกษานิ฼ทศก์จา฼ปน็ ตอຌ งมคี วามรอบรຌู฼นๅอื หา ฿ห฼ຌ ท຋าทนั ฼หตกุ ารณ์ ทงัๅ งานตามน฾ยบาย ฽ละความรูຌ
฿หม຋ โ ฿นระดับประ฼ทศ฽ละสากล รวมทัๅงการ฿ชຌสไือ฼ทค฾น฾ลยี฿นการจัดการศึกษา ฽ละมีการพัฒนา
ความสามารถ฿นการน฼ิ ทศอย฼຋ู สมอ ดงั ฼ชน຋ ประ฼ดนใ ต຋อเปนๅี
฾รง฼รียนสุจริต สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน ฾ดยสานักพัฒนานวัตกรรมการจัด
การศึกษา ิสนก.ี ร຋วมกับสานักงานคณะกรรมการปງองกัน฽ละปราบปรามการทุจริต฽ห຋งชาติ ิป.ป.ช.ี
ดา฼นิน฾ครงการ ๡ปງองกันการทุจริต๢ ฼สริมสรຌางคุณธรรม จริยธรรม฽ละธรรมาภิบาล฿นสถานศึกษา
฾ครงการ฾รง฼รียนสุจริต฼พืไอร຋วม฼ป็นส຋วนหนไึง฿นการสรຌางนวัตกรรม฿นการต຋อตຌานการทุจริต มีกลเก
ปງองกันการทุจริต฽ละระบบการบริหาร การจัดการตามหลักธรรมาภิบาล ซึไง฼ป็นวัตถุประสงค์สาคัญ
ของยุทธศาสตร์ชาติว຋าดຌวยการปງองกันปราบปรามการทุจริต ระยะทีไ 3 ิพ.ศ. 2560 ู โ5ๆไ ี
ทีไเดຌกาหนดวิสัยทัศน์ว຋า ๡ประ฼ทศเทย฿สสะอาด เทยทัๅงชาติตຌานทุจริต ิZero tolerance & Clean
Thailandี๢ มีพันธกิจ฿นการสรຌางวัฒนธรรมต຋อตຌานการทุจริต ยกระดับธรรมาภิบาล฿นการบริหาร
จัดการ ทุกภาคส຋วน฽บบบูรณาการ฽ละปฏิรูปกระบวนการปງองกัน฽ละปราบปรามการทุจริตทัๅงระบบ
฿หຌมีมาตรฐานสากล ฾ดย฼ริไมดา฼นินการตัๅง฽ต຋ป຃ พ.ศ. 2556 ฼ป็นตຌนมา ฿นการพัฒนาผูຌบริหาร ครู ฽ละ
นัก฼รยี น ฿หຌ฼กดิ คุณลักษณะทกั ษะกระบวนการ 5 ประการของ฾รง฼รียนสุจริต เด฽ຌ ก຋ มีวินยั ซอไื สตั ย์สุจริต
อยู຋อย຋างพอ฼พียง ฽ละจิตสาธารณะ ฾ดยดา฼นินการตาม฽นวทางของปฏิญญา฾รง฼รียนสุจริต
ทัๅง ใ ดຌาน คือ ดຌานการปງองกัน ดຌานการปลูกฝัง ฽ละดຌานการสรຌาง฼ครือข຋าย ิสืบคຌนจาก
http://www.innoobec.com/?p= แ็โ้ใ่ ฼มไือวนั ทไี 24 กมุ ภาพันธ์ 2564ี

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศกึ ษา 21

กำรประ฼มินคุณธรรม฽ละควำม฾ปร຋ง฿ส฿นกำรดำ฼นินงำนของหน຋วยงำนภำครัฐ ิIntegrity and
Transparency Assessment: ITAี ฼รไิมดา฼นินการ฿นป຃ พ.ศ. โ55็ การประ฼มินทีไมีจุดม຋ุงหมา
ยทีไจะก຋อ฿หຌ฼กิดการปรับปรุงพัฒนา ดຌานคุณธรรม฽ละความ฾ปร຋ง฿ส฿นหน຋วยงานภาครัฐ ฾ดย฼มไือวันทไี
5 มกราคม พุศุ โ55้ คณะรัฐมนตรีเดຌมีมติ฼หในชอบ฿หຌหน຋วยงานภาครัฐทุกหน຋วยงาน฼ขຌาร຋วม
การประ฼มินคุณธรรม฽ละความ฾ปร຋ง฿ส฿นการดา฼นินงานของหน຋วยงานภาครัฐ ฿นป຃งบประมาณ 2559 – 2560
ตามทไี ป.ป.ช. ฼สนอ฽ละดา฼นินการมาอย຋างต຋อ฼นืไอง ฾ดย฿ชຌ฽นวทาง฽ละ฼ครืไองมือตามทีไ ปุปุชุ กาหนด
ิสบื คนຌ จากhttp://www.edsiam.com/ita/ ฼มไือ 24 กุมภาพนั ธ์ .2564ี
ภำษำคอมพิว฼ตอร์ ิCodingี ฼ป็นน฾ยบายดຌานการศึกษาของรฐั มนตรีช຋วยวา຋ การกระทรวงศึกษาธกิ าร
คุณหญิงกัลยา ฾สภณพนิช ฼มไือวันทีไ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2562 ฼พไือพัฒนาคนส຋ูศตวรรษทีไ 21 ทีไหนุน
฼ดใกเทย฿หຌ฼รียนภาษาคอมพิว฼ตอร์ ิCodingี พรຌอมพัฒนาหลักสูตร฿หຌ฼ป็นรูปธรรม กาຌ วทัน฼ทค฾น฾ลยี฽ละ฾ลก
ยุคดิจิทัลทไีมีการ฼ปลีไยน฽ปลงตลอด฼วลา ซไึง฼ป็นการ฼รียนรูຌทักษะภาษา฿หม຋ทีไจะ฿ชຌสืไอสารกับคอมพิว฼ตอร์
฽ละ฼ทค฾น฾ลยี฿นอนาคต ทา฿หຌ฼ขຌา฿จการทางานของปัญญาประดิษฐ์ ิArtificial Intelligence : AIี
฽ละหุ຋นยนต์ สอดคลຌองกับการ฼ตรียมกาลังคนของประ฼ทศ฿หຌมีทักษะทัน฾ลกยุคดิจิทัล มีอาชีพ ตลอดจน
มีคุณภาพชีวิตทไีดีขๅึน ิสืบคຌนจาก https://moe.ใๆเblog//เ้/เ่/โเแ้coding/้่ๆแ
฼มอไื 24 กมุ ภาพันธ์ 2564ี
กำรศึกษำฐำนสมรรถนะ ิCompetency – Based Education : CBEี สานักงาน฼ลขาธิการสภา
การศึกษา ุ2562 ประกอบดຌวย

แี. หลักสตู รฐานสมรรถนะ ิCompetency – Based Curriculum : CBCี
โี. การจัดการ฼รียนการสอนฐานสมรรถนะ ิCompetency – Based Instruction : CBIี
ใี. การวัด฽ละประ฼มินผลฐานสมรรถนะ ิCompetency – Based Assessment : CBAี
แี หลักสูตรฐำนสมรรถนะ ิCompetency – Based Curriculum : CBCี หลักสูตรฐาน
สมรรถนะ฾ดยทไัวเป จะกาหนดจุดประสงค์การ฼รียนรูຌ฼ชิงสมรรถนะ ิLearning Competenciesี สาหรับ
ผ฼ูຌ รียน฿นช຋วงวยั หรือชว຋ งชนัๅ ต຋าง โ ฿หຌ฽กค຋ รู ฼พือไ ฿ช฿ຌ นการจดั การ฼รียนการสอน฿หຌ฽กผ຋ ฼ูຌ รียน หลกั สตู รฐาน
สมรรถนะนอกจากจะกาหนดสมรรถนะเวຌ฿หຌ฽ลຌว อาจกาหนดสาระการ฼รียนรຌูขัๅนตไา สาหรับการพัฒนา
สมรรถนะทีไกาหนด฿หຌ฽ก຋ผຌู฼รียนหรืออาจ฿หຌ฾รง฼รียน฽ละครูกาหนดเดຌตามความ฼หมาะสม สมรรถนะ฽ละ
สาระการ฼รียนรຌูทีไกาหนด฿หຌนัๅน฼ป็นขๅันตไาทไีจา฼ป็นสาหรับ฼ดใกเทยทุกคน หลักสูตรจะตຌองจัด฿หຌมีพๅืนทไี
สาหรับ฾รง฼รียน฽ละครู฿นการจัดการ฼รียนรูຌสาระ ทักษะ ฽ละคุณลักษณะ฼ฉพาะ ฼พไือตอบสนอง
ความตຌองการตามความ฽ตกต຋างกันของผูຌ฼รียน ภูมิสังคม ฽ละบริบท ฿นสัดส຋วนทไี฼หมาะสมกับผูຌ฼รียน
฿น฽ตล຋ ะชว຋ งวัย การกาหนดสมรรถนะทีไ฼ป็น฼กณฑ์กลางสถานศึกษาสามารถพฒั นามาตรฐานกลางสาหรับ
การจัดการศึกษา฿น฽ต຋ละช຋วงวัย จะ฼อๅืออานวย฿หຌสถานศึกษาสามารถปรับหลักสูตรสถานศึกษา
ตาม฽นวคดิ ของตนเดຌ ฾ดยยึดสมรรถนะ฼ป็น฼กณฑก์ ลาง
ลักษณะสำคัญของหลักสูตรฐำนสมรรถนะ ฼นຌนทักษะ ิSkillี ฿นขณะทีไหลักสูตรอิงมาตรฐาน
ค຋อนขຌาง฼นຌน฼นืๅอหาสาระ ิContentี หลักสูตรฐานสมรรถนะจึง฼ป็นหลักสูตรทไียึดความสามารถทีไผูຌ฼รียน
พึงปฏิบัติเดຌ฼ป็นหลัก ฼พไือประกันว຋า ผຌูทีไจบการศึกษาระดับหนไึง โ จะมีทักษะ฽ละความสามารถ
฿นดาຌ นต຋าง โ ตามทีตไ อຌ งการ

หน่วยศกึ ษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้นื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 22

องค์ประกอบสำคัญของหลักสูตรฐำนสมรรถนะ หลักสูตรฐานสมรรถนะ จะกาหนดมาตรฐาน
สมรรถนะ ิCompetency Standardsี ขๅนึ ฼ปน็ สมรรถนะขัๅนตไาทีจไ า฼ป็นสาหรับผຌ฼ู รียน ฼พไอื การดารงชีวิต
อย຋างมีคุณภาพ สมรรถนะทไีกาหนด฿หຌผຌู฼รียน ฾ดยทัไวเปมี 2 ลักษณะ สมรรถนะหลัก ิCore Competencyี
฽ละสมรรถนะ฼ฉพาะ Specific Competencyี

โี กำรจัดกำร฼รียนกำรสอนฐำนสมรรถนะ ิCompetency – Based Instruction : CBIี
ครูจะมีมาตรฐานสมรรถนะ฽ละจุดประสงค์การ฼รียนรูຌ฼ชิงสมรรถนะทีไจัดเวຌอย຋าง฼ป็นลาดับ ฼ป็นกรอบ
฿นการจัดการ฼รียนการสอน ครูมี฼ปງาหมายทไีจะช຋วยพัฒนา฿หຌผูຌ฼รียนทาอะเรเดຌ ครูจะตຌองวิ฼คราะห์ว຋า
ผูຌ฼รียนจา฼ป็นตຌองรຌูอะเร ิ฿นระดับทไีกาหนดี จึงจะช຋วย฿หຌทาสไิงนๅันเดຌ ซึไง฼อๅือ฿หຌมีการบูรณาการ
ขຌามศาสตร์฽ละลดสาระการ฼รียนรຌูทีไเม຋จา฼ป็น ผูຌ฼รียนตຌองเดຌรับความรูຌ฽ละฝຄก฿ชຌความรูຌ รวมทๅังพัฒนา
คุณลักษณะทไีควรจะตຌองมี฿นการทาสไิงนัๅน฿หຌประสบผลสา฼รใจ฿นระดับทีไกาหนด ครูจัดการ฼รียนรຌู฼ชิงรุก
฿หຌผูຌ฼รียนเดຌ฼รียนรຌูจากการคิด การปฏิบัติ การลงมือทา การเดຌรับขຌอมูลยຌอนกลับ การปรับปรุง พัฒนา
฽ละเดຌรับการส຋ง฼สริม฿หຌนาความรຌู ทักษะ ฽ละคุณลักษะทีไเดຌ฼รียนรูຌ เป฿ชຌ฿นสถานการณ์ต຋าง โ
จน฼กิดสมรรถนะ฿นระดับทไีตอຌ งการ ฾ดยผ฼ຌู รยี น฽ต຋ละคนอาจจะ฿ช฼ຌ วลา฿นการ฼รียนรຌูมากนอຌ ย฽ตกตา຋ งกันเดຌ

ใี กำรวัด฽ละประ฼มินผลฐำนสมรรถนะ ิCompetency–Based Assessmentี การวัด
สมรรถนะ฼ป็นการช຋วย฿หຌ฼หในความสามารถทีไ฼ป็นองค์รวมของผูຌ฼รียน฾ดยครูทาการทดสอบพฤติกรรม
การปฏิบัติิPerformance Assessmentี ของผຌู฼รียนตาม฼กณฑ์ทไีกาหนด ิPerformance Criteriaี
ซไึงจะ฼นຌนการประ฼มินองค์รวมของสมรรถนะดຌวย฼ครไืองมือประ฼มินตามความ฼หมาะสม ฽ละประ฼มิน
฼มืไอผูຌ฼รียนพรຌอมทีไจะรับการประ฼มิน หากประ฼มินผ຋าน ผูຌ฼รียนจะสามารถกຌาวสู຋จุดประสงค์การ฼รียนรຌู
ขัๅนต຋อเปเดຌ หากยังเม຋ผ຋าน ผຌู฼รียนจะเดຌรับการสอนซ຋อม฼สริม จนกระทัไงบรรลุผล ผຌู฼รียน฽ต຋ละคน
จะกຌาวหนຌาเปตามความสามารถของตน อาจกຌาวหนຌาเปเดຌ฼รใว฿นบางสาระ ฽ละอาจเปเดຌชຌา฿นบางสาระ
ตามความถนัดของตน฽ต຋ละประ฼ดในมีรายละ฼อียดทไีอย຋ู฿นระหว຋างการพัฒนา ซึไงศึกษานิ฼ทศก์ตຌองติดตาม
ความ฼คลไือนเหวอย຋ู฼สมอ฼พไือการนิ฼ทศ฿หຌมีความ฼ป็นปัจจุบัน รายละ฼อียดของ฼นืๅอหาความรຌู฽ต຋ละ฼รไือง
ขาຌ งตຌน สามารถศกึ ษาจากหนว຋ ยงานตนຌ สงั กดั ฽ละ฽หลง຋ ความรຌูต຋าง โ

3. ควำมรู้฽ละทกั ษะอืน่ ที่สนบั สนุนกำรนิ฼ทศ฿ห้มปี ระสิทธิภำพ

การนิ฼ทศการศึกษา฼ป็นสไงิ จา฼ป็น฿นการพัฒนาการ฼รียนการสอน฿หมຌ ีคุณภาพ฽ละมปี ระสิทธภิ าพ
ศึกษานิ฼ทศก์คือผຌูทไี฽นะนา ช຋วย฼หลือ ฽ละส຋ง฼สริม฿หຌครูสามารถปรับปรุงการจัดกิจกรรมการ฼รียนรຌู
฿หตຌ อบสนองตอ຋ การ฼ปลยไี น฽ปลงทไ฼ี กดิ ขึๅน฿นศตวรรษทไี โแ กระบวนการนิ฼ทศตลอดทๅัง฼ทคนิค ฽ละวิธกี าร
฿นการนิ฼ทศขๅนึ อยู຋กับทักษะ฽ละความสามารถของศึกษานิ฼ทศก์ นอกจากศาสตร์ทางการนิ฼ทศการศึกษา฽ลຌว
ศึกษานิ฼ทศก์ควรศึกษาความรຌูอืไน โ ฽ละฝຄกฝนทักษะต຋าง โ ทไีสนับสนุน฿หຌการนิ฼ทศ มีประสิทธิภาพ
฼ป็นทไีน຋า฼ชไือถือ฽ละประทับ฿จของผຌูรับการนิ฼ทศ ฼ช຋น จิตวิทยาการศึกษา การสืไอสาร ทไีสรຌางสรรค์
การมีปฏิสัมพันธ์฼ชิงบวก ภาวะผูຌนา บุคลิกภาพ ฼ป็นตຌน ซไึงสามารถศึกษาดຌวยตน฼อง ทๅังจากการสัง฼กต
฼ลียน฽บบจากผຌูทไีประสบความสา฼รใจ฿นการนิ฼ทศ หรือผูຌทีไมีประสบการณ์฿นการนิ฼ทศ ทไีเดຌรับการยอมรับ
จากสถานศึกษา การรับการอบรมออนเลน์ หรือ฼ขຌารับการฝຄกอบรมจากหน຋วยงานต຋าง โ การประ฼มิน
ตน฼อง฽ละปรบั ปรุงตน฼องจากขຌอมูลทีไเดຌรับ ิfeedbackี ฼ป็นตຌน

หน่วยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 23

สาหรับทักษะการสไือสารทไีสาคัญ คือ ทักษะการฟัง การ฿ชຌคาถาม฼ปຂด การ฿ชຌภาษาท຋าทาง
ซไึง฼ป็นทักษะทไี฿หຌความสาคัญกับผูຌรับการนิ฼ทศหรือผูຌรับการนิ฼ทศ฼ป็นสาคัญ ิPerson – Centeredี
ทา฿หຌผรຌู ับการน฼ิ ทศรูຌสึกว຋าเดຌรบั ฼กียรติ มศี ักด์ิศร฿ี นความ฼ป็นคน฼ทา຋ ฼ทยี มกับผนูຌ ิ฼ทศ

ภาวะผูຌนาทางวิชาการ ศึกษานิ฼ทศก์นอกจาก฼ป็นผຌูมีความรูຌ฿นศาสตร์ของการนิ฼ทศการศึกษา
฽ลຌว ตຌอง฼ป็นผຌูมความรอบรูຌ฿นข຋าว฽ละ฼หตุการณ์฿นปัจจุบันอย຋ู฼สมอ ฼ป็นผຌูมีความซืไอตรง฿นหลักการ
ทางวิชาชีพ มีความคิดริ฼รไิมสรຌางสรรค์฽ละกระตือรือรຌน฿นงานทไีเดຌรับผิดชอบ มีความอดทน
฿นการปฏิบัติงาน฿หຌบรรลุความสา฼รใจ ฽ละมีมนุษยสัมพันธท์ ีดไ ตี ຋อผูຌ฼กยีไ วขຌองทุกระดับ ฯลฯ

บุคลิกภาพ ฼ปรียบ฼สมือนหนຌาต຋างทีไสรຌางความประทับ฿จ฿หຌ฽ก຋ผูຌพบ฼หใน ฼ช຋น การ฽ต຋งกาย
การ฽สดงภาษาท຋าทาง นาๅ ฼สียง การ฿ชสຌ ายตา ฼ปน็ ตຌน

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 24

ตอนที่ 3
ศลิ ปข์ องกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ

ปัจจุบันงานดຌานการศึกษาเดຌ฼จริญกຌาวหนຌาเปมาก มีการ฼ปลีไยน฽ปลงหลาย โ ประการ
฼ปลไียน฽ปลงหลักสูตร ความรูຌ฿นสาขาวิชาการต຋าง โ ฼พิไมขๅึน ฽นวความคิด฽ละ฽นวการ฼รียนการสอน฿หม຋ โ
฼พิไมขึๅน ตลอดจนการ฼ปลีไยน฽ปลงจุดมุ຋งหมายของการศึกษา฼พไือสนองตอบต຋อการ฼ปลไียน฽ปลง฿น฾ลก
ศตวรรษทีไ โแ ทๅังนีๅ฼พืไอ฿หຌการจัดการศึกษาของสถานศึกษาทันต຋อความ฼ปลไียน฽ปลง ฼พืไอคุณภาพของ
ผຌู฼รียน฿นยุคดิจิทัล ิDigital Transformationี ฽ละการ฼ขຌาส຋ูวิถีชีวิต฿หม຋ ิNew Normalี ซไึงหาก
มีการพัฒนางานร຋วมกันระหว຋างสถานศึกษากับหน຋วยงานต຋าง โ ทีไ฿หຌมี฽นวคิดการดา฼นินงานอย຋าง
หลากหลายจะ฼ป็นประ฾ยชน์อย຋างมาก ฾ดย฼ฉพาะหน຋วยงานตຌนสังกัด ฾ดยกลุ຋มนิ฼ทศ ติดตาม ฽ละ
ประ฼มินผลการจัดการศึกษาทไีมีความ฿กลຌชิด฽ละ฼ขຌา฿จบริบทของสถานศึกษา ฿นการทางาน
ดวຌ ยกระบวนการน฼ิ ทศการศึกษา

ศึกษานิ฼ทศก์ซไึง฼ป็นผูຌนาทางวิชาการมีบทบาท฿นการน฼ิ ทศการศึกษา ฾ดยอาศัยองค์ความรูຌต຋างโ
ทีไสนับสนุน ส຋ง฼สริม฿หຌผຌูรับการนิ฼ทศมีการพัฒนา฿นวิชาชีพ มีความรຌูความ฼ขຌา฿จการจัดการศึกษา
จดั การ฼รียนการสอน จัดกจิ กรรมตา຋ ง โ ทตไี อบสนองต຋อน฾ยบายของกระทรวงศึกษาธกิ าร ตลอดจนระดับ
สถานศึกษา รวมทๅังความรูຌความ฼ขຌา฿จความ฼ป็นศึกษานิ฼ทศก์ทีไ฼รียกว຋า฼ป็น ๡ศาสตร์การนิ฼ทศ๢
ตามทีไกล຋าวถึง฿นตอนทไี โ นอกจากนีๅการมีมนุษยสัมพันธ์ การมีความสามารถ฿นการ฼ลือก฿ชຌ฼ทคนิค
วธิ กี ารต຋าง โ ฿หຌ฼หมาะสมกับประ฼ดในการน฼ิ ทศ ความ฽ตกต຋างของผูรຌ ับการนิ฼ทศ ฽ละสถานการณ์฽ตล຋ ะขณะ
ย຋อมขึๅนอย຋ูกับทักษะ฽ละความสามารถของศึกษานิ฼ทศก์อาจ฼รียกเดຌว຋า฼ป็น ๡ศิลป์ของการนิ฼ทศ๢
ทีไศึกษานิ฼ทศก์จะ฼ลือก฿ชຌ฼ทคนิค฽ละวิธีการต຋าง โ ฼พืไอ฿หຌการนิ฼ทศบรรลุตาม฼ปງาหมายของการนิ฼ทศ
ดຌวยวธิ กี ารนิ฼ทศที฽ไ ตกตา຋ ง฿นดาຌ นตา຋ ง โของครู ซไึง฽บ຋ง฼นืๅอหา฼ป็น 3 ดຌาน ดังนๅี

3.1 พฤติกรรมการน฼ิ ทศการศึกษา
3.2 ฼ทคนิคการน฼ิ ทศการศึกษา
3.3 การ฿ชสຌ อไื ฽ละ฼ทค฾น฾ลย฿ี นการน฼ิ ทศการศึกษา
ดังมรี ายละ฼อียด ต຋อเปนๅี

1. พฤตกิ รรมกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ ิSupervisory Behaviorี

พฤติกรรมกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ ิSupervisory Behaviorี หมายถึง ลักษณะการ฽สดงออก
ดຌวยการพูดการ฿ชຌภาษา ท຋าทางต຋าง โ ฿นการ฿หຌคา฽นะนา ช຋วย฼หลือครู฿นการปรับปรุง฽ละพัฒนาการ
จดั การ฼รยี นการสอน ซงึไ สามารถทาเดกຌ ับครู฼ปน็ รายบคุ คล฽ละ฼ปน็ กล຋มุ

Carl D Glickman and Stephen p. Gordon ิ1995ี เดຌกล຋าวถึง พฤติกรรมการนิ฼ทศ
฾ดยการสัง฼กต฿นการประชุม฼กีไยวกับกิจกรรมการนิ฼ทศทไีพึงกระทา฿นหຌอง฼รียน ฽ละ฾รง฼รียน
ซงไึ พฤตกิ รรมทางการนิ฼ทศมี 10 พฤตกิ รรม ดังนีๅ

หนว่ ยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 25

แ. การรับฟงั ิListeningี ฼ป็นการ฽สดงความ฼ขาຌ ฿จ฿นการรบั ฟงั ของผຌูนิ฼ทศ
2. การทา฿หຌกระจา຋ ง ิClarifyingี ฼ปน็ การตๅงั คาถามหรือกล຋าวขอຌ ความ฼พไืออธิบาย
ความ฼หในของผูຌพูด฿หຌชัด฼จนยงไิ ขๅนึ
3. การกระตนุຌ หรือการ฼ราຌ ิEncouragingี ฼ป็นการ฿ชคຌ าพดู ทไ฽ี สดงการยอมรบั ฼พไือ฿หຌ
ผูพຌ ูดเดຌอธบิ าย฼รือไ งราวหรอื จุดยืนของ฼ขาอยา຋ งตอ຋ ฼นไือง
ไ.การสะทຌอนความคิด฼หใน ิReflectingี ฼ป็นการสรุป฽ละทบทวนขຌอความทไีผูຌพูดเดຌพูด
เป฽ลຌว
5. การ฼สนอ฽นวทาง ิPresentingี ฼ป็นการ฽สดงความคิด฼ห฼ใ กไียวกับประ฼ดในทีไอธิบายอยู຋
6. การ฽กຌปัญหา ิProblem Solvingี ฼ป็นการริ฼ริไมหา฽นวทาง฿นการ฽กຌปัญหา
หลงั การอภปิ รายรอประ฼ดนใ ปัญหา฼บืๅองตนຌ ฼รียบรຌอย฽ลຌว
7. การหาขຌอยตุ ิ ิNegotiatingี ฼ปน็ การหาขຌอสรุปของความ฼ป็นเปเดຌ฿นการ฽กຌปญั หา
8. การสไังการ ิDirectingี ฼ป็นการบอกความตຌองการของผຌู฿หຌการนิ฼ทศ฿หຌผຌูรับ
การน฼ิ ทศ ทราบวา຋ จะตຌองทาอะเร
9. การกาหนดมาตรฐาน ิStandardizingี ฼ป็นการกาหนด฼กณฑ์฽ละระยะ฼วลา
ทไีจะ฿ช฼ຌ ปน็ ฼ครืไองมอื ปรับปรุงการ฼รยี นการสอนของผูรຌ บั การนิ฼ทศ ฿หบຌ รรล฼ุ ปງาหมายทตไี ัๅงเวຌ
10. การ฼สริม฽รง ิReinforcingี ฼ปน็ การสรຌางความ฼ชืไอมนไั ฿หຌ฼กิดขนึๅ ฽ก຋ผูຌรบั การนิ฼ทศ
฽ละ฼ปน็ การชีๅ฽นะ฿หดຌ า฼นินการอยา຋ งต຋อ฼นอไื ง ฼พืไอ฿หຌบรรลุตาม฼กณฑ์ทไตี ัๅงเวຌ
ประ฼ภทของพฤตกิ รรมกำรนิ฼ทศ ฽บง຋ ออก฼ป็น 4 ฽บบ ดังต຋อเปนๅี
แ. พฤติกรรมนิ฼ทศ฽บบชีๅนำควบคุม ิDirective Control Approachี มีลักษณะ฽ละการ
ปฏิบตั ิ ดังนีๅ
แ. การนา฼สนอ ิPresentingี ฼พืไอ฿หຌ฼ขຌา฿จปัญหา฾ดยผຌูนิ฼ทศ฼ป็นผูຌ฼ริไมพูดถึงความจา฼ป็น
฽ละปัญหาทีไ฼กิดขๅึนจากการสัง฼กตการสอนหรือเดຌขຌอมูลจาก฽หล຋งต຋าง โ ฼พไือพยายามทีไจะบอกครู
ว຋ามปี ัญหา฿นการจัดการ฼รยี นการสอนของครูทีไจา฼ป็นตຌองปรับปรุง฽กຌเข
2 การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี ฼พไือ฿หຌครูเดຌ฽สดงความคิด฼หใน฼กีไยวกับปัญหา
มอง฼หใน฽ละยอมรบั ปัญหาดังกลา຋ ววา຋ ครคู ิดอยา຋ งเรกบั ปัญหานๅัน
3 การฟัง ิListeningี ฼พไือทาความ฼ขຌา฿จกับความคิด฼หในของครู ผูຌนิ฼ทศตຌองพยายามฟัง
฽ละรวบรวมขຌอมูล฿หຌเดຌมากทไีสุด฿น฼วลานຌอยทีไสุด ผຌูนิ฼ทศจะตຌองตๅัง฿จฟัง ฼พไือ฿หຌ฼ขຌา฿จมุมมอง ฽ละ
ความคิด฼หในของครู ฽ละ฽น຋฿จวา຋ ครูยอมรบั ว຋ามคี วามจา฼ป็นตอຌ ง฽กຌปญั หานนัๅ
4. การ฽กຌปัญหา ิProblem Solvingี ผูຌน฼ิ ทศคิดพจิ ารณา฽นวทางทไี฼ปน็ เปเดຌ ฿นการชว຋ ย
ครู฽กຌปัญหานนัๅ ฾ดยหา฽นวทางการ฽กຌเขทไี฼หมาะสมทีไสุดก຋อนจะ฼สนอ฽นะ฿หຌ฽ก຋ครู
5. การชๅีนาวธิ ีปฏบิ ัติ ิDirectingี ผูนຌ ฼ิ ทศชๅนี า฽นะนาวธิ ีปฏิบัต฿ิ หຌ฽ก຋ครวู ຋าควรจะตຌองทา
อย຋างเรบຌาง อธิบายวิธีการ฿หຌครเู ดຌ฼ขຌา฿จ ตๅังความคาดหวงั ว຋าครูควรทาอะเร อย຋างเรบຌาง ฿หຌเดผຌ ลอยา຋ งเร
6. การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี ผูຌนิ฼ทศซักถามครู฼กีไยวกับวิธีการปฏิบัติทไีเดຌรับ
การ฽นะนา฽ลความคาดหวังจากการปฏบิ ตั ฼ิ พอไื สราຌ งความขຌา฿จ฿หຌชัด฼จนตรงกันก຋อนการปฏิบตั ิ

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ป์ในการน฼ิ ทศการศกึ ษา 26

7. การกาหนดมาตรฐาน ิStandardizingี ฼พืไอกาหนดตัวบ຋งชีๅตามความคาดหวังหลังจาก
ทไีทาความ฼ขຌา฿จตรงกัน฼กไียวกับความคาดหวัง฽ละ฽นวทางการปฏิบัติ ผูຌนิ฼ทศยๅา฼กีไยวกับ฽ผนการปฏิบัติ
฿หຌการช຋วย฼หลือ฽นะนา จัดสืไอทีไจา฼ป็น฿หຌกาหนด฼กณฑ์พิจารณาความสา฼รใจ ระบุ฼วลาทไีจะ฿หຌบริการ
ดຌานต຋าง โ กาหนดวนั ฽ละ฼วลาการตดิ ตามช຋วย฼หลือ

8. การกระตุຌน฼สริม฽รง ิReinforcingี ผຌูนิ฼ทศพยายามทบทวน฽ละพูดยๅาถึงความคาดหวัง
สไิงนๅีตຌองปฏิบัติ ทบทวน฽ผนปฏิบัติงาน฽ละวัน฼วลาการติดตามผล ปຂดประชุม฼มไือ฽น຋฿จว຋าทุก฼รืไอง
฼ป็นทีไ฼ขຌา฿จตรงกัน

2. พฤติกรรมกำรน฼ิ ทศ฽บบชีนๅ ำ฿หข้ อ้ มูล ิDirective Informational Behaviorี
พฤติกรรมการนิ฼ทศ฽บบชๅีนา฿หຌขຌอมูลดา฼นินการ฿ชຌพฤติกรรมต຋าง โ ฼ช຋น฼ดียวกันกับ

การนิ฼ทศ฽บบชีๅนา ควบคุม ฼พียง฽ต຋เม຋ชีๅนาหรือเม຋฽นะนาวิธีการปฏิบัติ฿หຌครู฾ดยตรง ฽ต຋฿หຌขຌอมูล ฽ละ
วิธีการหลายวิธี฿หຌครูเดຌ฼ลือกปฏิบัติ ซึไงผຌูนิ฼ทศควรจะตຌองพยายามลดพฤติกรรมการนิ฼ทศชีๅนาควบคุม
฿หຌนຌอยลง฽ละพยายามส຋ง฼สริมครู฿นการตัดสิน฿จมากขๅึน฼รืไอย โ จนครูสามารถทีไจะร຋วมปฏิบัติงานเดຌกับ
บุคคลอืไน ฾ดยเม຋ตຌองอาศัยผูຌนิ฼ทศช຋วย฽นะนาตลอด฼วลาต຋อเป ฽ละผูຌนิ฼ทศตຌองระลึก฼สมอว຋าครูจะตຌอง
มีส຋วนร຋วมรับผิดชอบ ฿นการ฼ลือกวิธีการหรือการปฏิบัติทีไ฼หมาะสมดຌวยตัว฼อง ซไึงพฤติกรรมการนิ฼ทศ
฽บบชนีๅ า฿หຌขอຌ มลู มลี กั ษณะ฽ละการปฏบิ ตั ดิ งั นๅี

แ. การนา฼สนอ ิPresentingี : ฼ป็นการนา฼สนอขຌอมูลจากการสัง฼กตการณ์สอนของ
ผนูຌ ิ฼ทศ฼พไือ฿หคຌ รู฼ขຌา฿จ ฽ละยอมรับ฼ปาງ หมายทไจี ะตຌอง฼ปลีไยน฽ปลงจากปัญหา฿นการจัดการ฼รียนการสอน
ของครู

โ. การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี : ผຌูนิ฼ทศจะถามความคิด฼หในของครู฼กีไยวกับ
฼ปງาหมายทไีจะ฼ปลีไยน฽ปลงความจา฼ป็นทีไตຌอง฼ปลยไี น฽ปลง ฽ละวิธีการทไีจะ฼ปลยไี น฽ปลงจากการนา฼สนอ
ขอຌ มูลรายละ฼อียดทไีเดสຌ งั ฼กต฽ละบนั ทึก

ใ การฟัง ิListeningี : ผຌูนิ฼ทศตัๅง฿จฟังความคิด฼หในมุมมองของครู ฼พืไอ฿หຌ฼ขຌา฿จว຋าครู
มอง฼หใน฽ละยอมรับ฼ปງาหมายทไีจะตຌอง฼ปลไียน฽ปลง฽ละปรับปรุง ฽ละรูຌวิธีการปรับปรุง฽กຌเขหรือเม຋มาก
นຌอย฽ค຋เหน

ไ. การ฽กปຌ ญั หา ิProblem Solvingี : ผูຌนิ฼ทศพิจารณา฽นวทางการ฽กปຌ ัญหาทีไ฼ป็นเป
เดหຌ ลาย฽นวทาง฼พไือ฿หຌครู฼ลอื ก฽ละ฿หคຌ รูอธบิ ายสา฼หตุของปัญหา฿หชຌ ัด฼จน

5. การชนๅี า฽นะนะวธิ ปี ฏิบตั ิ ิDirectingี : ผຌนู ฼ิ ทศ฼สนอ฽นวทางการ฽กปຌ ัญหาทีไ฼ป็นเปเดຌ
฿หຌคร฼ู ลือกวธิ ที ไ฼ี หมาะสมทีสไ ดุ พรຌอมกบั ฿หบຌ อก฼หตผุ ลท฼ีไ ลือกวิธีนันๅ

ๆ การฟัง ิListeningี : ผูຌนิ฼ทศถามครู฼กีไยวกับ฽นวทาง฽ละวิธีการทีไครู฼ลือก฿ชຌพรຌอมกับ
บอก฼หตุผล ผูนຌ ฼ิ ทศ฿หขຌ ຌอมลู ฼พไมิ ฼ติม฼กยีไ วกับ฽นวทางทคไี รู฼ลอื กเวຌ

็. การ฽นะนา ิDirectingี : ผูຌนิ฼ทศกาหนดขอบข຋ายหรือกรอบทไีครูจะตຌองปฏิบัติ฽ละ
ดา฼นนิ การ฾ดยพดู ฽นะนาคร฼ู กไียวกับวธิ ีการทีไครู฼ลอื ก฿ชຌ

่. การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี : ฼พืไอ฿หຌ฼ขຌา฿จตรงกันกับกิจกรรมต຋าง โ
ทไีครจู ะปฏบิ ัติ ผูนຌ ฼ิ ทศ฿หຌครูอธิบายซาๅ ฽ละอธบิ าย฼พไิม฼ตมิ ฼กไียวกบั วธิ ีการ฽ละกิจกรรมทไจี ะปฏิบัติ

้. การกาหนดมาตรฐาน ิStandardizingี : ผูຌน฼ิ ทศช຋วยครกู าหนด฼กณฑ์การปฏบิ ัติทไี฼หมาะสม
สาหรับพฤติกรรมทไจี ะ฽กຌเข฽ละ฼กณฑ์การตัดสินผลสา฼รใจตาม฼ปาງ หมาย฽ละกาหนดวัน฼วลาทีจไ ะ฽ลวຌ ฼สรใจ

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศึกษา 27

แเ. การ฼สริม฽รง ิReinforcingี : ผูຌนิ฼ทศสรุปการประชุมทบทวน฼ปງาหมายของการ฼ปลไียน฽ปลง
กจิ กรรม ฼กณฑป์ ระ฼มินความสา฼รจใ ตาม฼ปาງ หมาย วัน฼วลาการตดิ ตามผล฽ละสงั ฼กตการสอนครู

3 พฤตกิ รรมกำรน฼ิ ทศ฽บบรว຋ มมือ ิCollaborative Behaviorsี
฿นการนิ฼ทศ฽บบร຋วมมือนๅัน ทๅังผูຌนิ฼ทศ฽ละครูจะร຋วมกันตัดสิน฿จ฿นวิธีการ฽กຌปัญหา ฽ละ

การปฏิบัติงานตลอด฼วลา ทัๅงครู฽ละผูຌนิ฼ทศจะ฿หຌขຌอ฼สนอ฽นะ฽ก຋กัน฽ละกัน฼พไือร຋วมกันพิจารณา
หาขอຌ ตกลงร຋วมกัน฿นการปฏบิ ตั ิ ซไงึ พฤติกรรมการน฼ิ ทศ฽บบรว຋ มมอื มลี ักษณะ฽ละการปฏบิ ตั ิดังนๅี คือ

แ. การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี ผຌูนิ฼ทศทาความ฼ขຌา฿จกับปัญหาทไีครูพูดถึง
฼พืไอ฿หຌ฼กิดความ฼ขຌา฿จตรงกัน฼กีไยวกับปัญหาทไีครูเดຌนา฼สนอ฾ดยพยายามกระตຌุน฿หຌครูระบุสา฼หตุของ
ปัญหา฽ละประ฼ดในของปญั หา฿หชຌ ดั ฼จน

โ. การฟงั ิListeningี ผຌนู ิ฼ทศฟงั อยา຋ งตๅงั ฿จ ฼พือไ ฿หຌ฼กิดความ฼ขຌา฿จชัด฼จนมากขึๅน฼กีไยวกับ
ปญั หาความคดิ ฼หนใ ของครทู ีไมีต຋อปัญหาการสอนของตน฼อง ก຋อนทีจไ ะคดิ พจิ ารณา฽นวทางการ฽กຌเขปัญหานัๅน

3. การตอบสนอง ิReflectingี ฼พไือความ฼ขຌา฿จมากขึๅน฼กีไยวกับปัญหา฽ละรายละ฼อียด
ของปัญหาทไีครนู า฼สนอ ผຌนู ิ฼ทศตอຌ งตอบสนองดຌวยการรับรຌู฽ละปัญหาของครู฼พืไอ฿หຌ฽น຋฿จว຋า฼ขຌา฿จตรงกัน
ว຋าปญั หาท฽ีไ ทຌจริงของครคู ืออะเร

ไ. การนา฼สนอ ิPresentingี ผูຌนิ฼ทศ฼สนอมุมมอง฽ละความคิด฼หในของตน฼อง฿หຌขຌอมูล
฼กีไยวกับปัญหาหรืออุปสรรคทไีอาจจะ฼กิดขึๅนจากการ฽กຌปัญหาตามความคิด฼หในของครู฼สนอขຌอมูล
ทไคี รอู าจจะมองขาຌ มความสาคัญ การ฼สนอความคดิ ฼หในของตน฼องของผຌูนิ฼ทศ฿นขๅันทไีผຌูน฼ิ ทศจะช຋วย฿หຌครู
เดຌขอຌ มลู ฼กไยี วกบั ปญั หา฼พมไิ ขนๅึ ฽ละมอง฼หนใ สา฼หตุ฽ละ฽นวทางการ฽กຌปญั หาทไีชดั ฼จนมากขึๅน

5. การสรຌางความ฼ขຌา฿จตรงกัน ิClarifyingี ฾ดยผຌูนิ฼ทศพยายามทา฿หຌครู฼ขຌา฿จ
ความคิด฼หใน การรับรูຌของผูຌนิ฼ทศ฿หຌชัด฼จนมากขๅึน ฼พไือปรับความ฼ขຌา฿จตรงกัน฽ละมี฽นวคิด
฿นการ฽กปຌ ัญหาเป฿นทิศทาง฼ดียวกัน

ๆ. การ฽กຌปัญหา ิProblem Solvingี ทัๅงผຌูนิ฼ทศ฽ละครูมีการ฽ลก฼ปลีไยนขຌอ฽นะนา฽ละ
ทาง฼ลือก฿หม຋ โ ฿นการ฽กຌปัญหาก຋อนทีไจะร຋วมกันสรุป฼กีไยวกับวิธี฽กຌปัญหา หรือ฼ลือกทาง฼ลือก
฿นการ฽กຌปัญหาท฼ไี ปน็ เปเด฽ຌ ละ฼หมาะสม

็ การกระตุຌนส຋ง฼สริม ิEncouragingี ฼ป็นการกระตຌุนส຋ง฼สริม฽ละการยอมรับขຌอ฾ตຌ฽ยຌง
ทไีอาจจะ฼กิดขๅึน ฼มืไอมีขຌอขัด฽ยຌง฼กิดขๅึน ผูຌนิ฼ทศตຌองยอมรับขຌอขัด฽ยຌง฽ละหาทางประนีประนอม
฼พืไอหาขຌอยุติกันต຋อเป ฼พราะความขัด฽ยຌง ความ฼หในเม຋ตรงกัน สามารถจะเดຌมาซึไงวิธี฽กຌปัญหาทไีดี ฽ละ
฼หมาะสมทสไี ุด

่. ขนัๅ การ฼จรจาตกลงร຋วมกัน฼พืไอหาขຌอยุติ ิNegotiatingี ฼ปน็ การ฼จรจา ฼พไอื หาขຌอตกลง
รว຋ มกัน฼กยไี วกับ฽นวทางการ฽กຌปัญหาทีไยอมรับของครู฽ละผนຌู ิ฼ทศ ฼พไือ฿หทຌ ัๅงฝาຆ ย฼หในดຌวยกบั รายละ฼อยี ด
ของ฽นวทางการปฏบิ ตั ิ อาจมีการอภิปรายซงไึ ฽นวทางทเไี ดຌชว຋ ยกนั ฼ลอื ก

้. การกาหนดมาตรฐาน ิStandardizingี การกาหนดมาตรฐานการปฏิบัติ฼ป็นการตกลง
ร຋วมกัน฿นรายละ฼อียดของ฽นวทาง฽ละ฽ผนปฏิบัติ รวมทัๅงกาหนด วัน ฼วลา สถานทีไทไีจะดา฼นินการ
ตาม฽ผน ฿ชสຌ ืไออะเรบຌาง มี฿ครบาຌ ง ฼ปน็ ผรຌู ว຋ มงาน รายละ฼อียด฼หล຋านๅตี ຌอง฼จรจาปรึกษาหารือกนั ฿หชຌ ดั ฼จน

แเ. การตอบสนอง ิReflectingี ฼ป็นการพิจารณาเตร຋ตรอง฼พไือสรุป฽ผนขัๅนสุดทຌาย
ผຌูนิ฼ทศสรุป฽นวทาง฽ละ฽ผนปฏิบัติงาน฾ดยครูยอมรับ฼ขຌา฿จตรงกัน฿นทุก฼รืไอง อาจจะ฿หຌครูทบทวน฽ผน

หน่วยศกึ ษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 28

฽ละ฽นวทางการปฏิบัติอีกครๅัง ฽ละมีการจดบันทึกขຌอตกลงร຋วมกัน฿นการปฏิบัติงาน฼พืไอ฽กຌปัญหา
การยอมรับ นัดหมายการดา฼นนิ การทกุ ขัๅนตอนตาม฽ผนก຋อนนัดการประชุม

4 พฤตกิ รรมกำรนิ฼ทศ฽บบเมช຋ นีๅ ำ ิNondirective Behaviorsี
วิธีการนิ฼ทศ฽บบเม຋ชีๅนา ผຌูนิ฼ทศจะ฿ชຌพฤติกรรม฿นการพูดคุยทางานร຋วมกับครู฾ดยทีไครู

จะ฼ป็นผຌูทไีตัดสิน฿จดຌวยตัว฼อง ผูຌนิ฼ทศ฼ป็น฼พียงผຌูช຋วย฿นการสนับสนุน฿น฼รืไองต຋าง โ ทีไครูรຌองขอ฼ท຋านัๅน
ซึงไ พฤตกิ รรม฿นการนิ฼ทศ฽บบเมช຋ ๅนี ามีลักษณะ฽ละการปฏิบตั ดิ ังนีๅ

แ การฟัง ิListeningี ผຌูนิ฼ทศฟังครูพูด ครู฼สนอ฽นวคิดความตຌองการอย຋างตๅัง฿จ ฽ละ
พยายามทาความ฼ขาຌ ฿จกบั ฼รอไื งทีไครูพูด฿หมຌ ากทีไสุด

โ. การตอบสนอง ิReflectingี ผูนຌ ิ฼ทศพดู สรปุ ความคดิ ฼หนใ ตามความตຌองการของครู หรือ
ปัญหาของครู ฽สดงความ฼หใน฿จ สน฿จ ฽ต຋เม຋ควร฽สดงความคิด฼หในส຋วนตัว฿ด โ พยายามจับ฿จ
ความสาคัญ฿น฼รอืไ งทไคี รูพดู ฿หมຌ ากทสีไ ดุ

ใ. การสรຌางความ฼ขຌา฿จ฿หຌตรงกัน ิClarifyingี ผຌูนิ฼ทศตຌองพยายามทาความ฼ขຌา฿จ
กับปัญหา฼รืไองราวทไีครูพูด฿หຌละ฼อียด฽ละชัด฼จนตรงกัน฿หຌมากทไีสุด อาจจะ฿หຌขຌอมูล฼พไิม฼ติมทไี฼กีไยวกับ
ปญั หาหรอื ฼รไอื งราวทไีครูพูด฼พืไอ฿หสຌ ามารถมองปญั หาหลายมุม ฽ละ฼พืไอ฿หคຌ รูเด฽ຌ นวคิดมุมมองมากขๅนึ

ไ. การกระตຌุนส຋ง฼สริม ิEncouragingี ผຌูนิ฼ทศตຌอง฽สดงออกดຌวยความสน฿จ ฼ตใม฿จ
ทไจี ะรบั ฟัง฼รอืไ งราวปัญหาต຋าง โ ของครู ฿นขณะทคไี รพู ยายามพูด฽สดงความคิด฼หใน ความ฼ขຌา฿จ฼กีไยวกับ
ปัญหา หรือ฼รไืองราวนๅัน โ ฿หຌการกระตຌุน ดຌวยคาพูด฿ชຌท຋าทางประกอบ รวมทๅังพูด฼สริมกาลัง฿จ
สนับสนนุ ชม฼ชย ซไึงจะชว຋ ย฿หคຌ รสู ามารถตัดสนิ ฿จเดดຌ ຌวยความมไัน฿จ

5. การตอบสนอง ิReflectingี ผูຌนิ฼ทศตຌองมีการตอบสนองต຋อการพูด การ฼สนอของครู
ตลอด฼วลา พรຌอมกับทบทวนความ฼ขຌา฿จของตน฼อง฼กีไยวกับ฼รไืองทีไครูพูด ฼พืไอตรวจสอบความ฼ขຌา฿จ
ตรงกนั ฽ตเ຋ มจ຋ า฼ปน็ ตอຌ งถอดขຌอความการพูดของครทู ุกครๅงั

ๆ. การ฽กຌปัญหา ิProblem Solvingี ผูຌนิ฼ทศพยายามกระตุຌน฿หຌครูพิจารณา฽นว
ทางการปฏิบัติ หรือ฽นวทางการ฽กຌปัญหาอไืน โ ฾ดย฿หຌครูคิดหาวิธีการ฽กຌปัญหาดຌวยตัว฼อง สอบถาม
฿นรายละ฼อียดของ฽นวทางการ฽กຌปัญหา กระตุຌน฿หຌคิดทาง฼ลือก฿หຌหลายหลาย฼พไือ฼ปรียบ฼ทียบ ฽ละ
฿หเຌ ดຌซไงึ วิธีทไ฼ี หมาะสมทไีสุด ฾ดย฿หຌ฼วลา฿นการคิด฽ละพดู อยา຋ งพอ฼พยี ง

็. การ฽กຌปัญหา ิProblem Solvingี หลังจากทีไครูเดຌ฽นวทางการ฽กຌปัญหา฽ลຌว
ผຌูนิ฼ทศกระตุຌน฿หຌครูพูดอธิบายถึงผลทไีอาจจะ฼กิดขๅึน จากการนาวิธีนัๅนเป฽กຌปัญหา รวมทๅังอาจจะ฿หຌ
อธิบายผลทไีจะ฼กิดขๅึนจากวิธีอืไน โ ทไีเม຋เดຌ฼ลือก ฼พไือ฿หຌครูมี฾อกาสคิด฼ปรียบ฼ทียบ฽ต຋ละ฽นวทาง
การ฽กปຌ ญั หาจากผลทไีคาดวา຋ จะ฼กดิ ขึๅน฿นการ฿ชຌ฽ต຋ละวิธี

่. การนา฼สนอ ิPresentingี ผูຌนิ฼ทศ฿หຌครูนา฼สนอปัญหา฽ละ฽นวทางหรือวิธีการ
฽กຌปัญหาอีกครัๅง พยายามพูด฿หຌครู฼ตใม฿จ ตๅัง฿จทไีจะปฏิบัติ฽ละยอมรับว຋า฼ป็นความผูกพัน ฽ละ
ภาระหนຌาทไี฿น฼รไืองทีไครูเดຌตัดสิน฿จเป฽ลຌว ฾ดยพยายาม฿หຌครู฼ลือกวิธีทีไปฏิบัติเดຌจริงดຌวยตัว฼อง
ภาย฿นระยะ฼วลาพอควร฽ละรับผดิ ชอบ฿นการดา฼นนิ การ฾ครงการ฾ดยตลอด

้. การกาหนดมาตรฐาน ิStandardizingี ผูຌนิ฼ทศ฿หຌครูกาหนด฼กณฑ์฿นการปฏิบัติงาน
กาหนด฼วลา฽ลຌว฼สรใจ ระบุมาตรฐานของผลงานทีไปฏิบัติงาน฿ดควร฼ริไมตຌนก຋อนหลัง ฽ละจะ฼สรใจ

หน่วยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 29

฼มืไอ฿ด ตຌองการสืไอ อุปกรณ์฿ดบຌางทีไจา฼ป็น ฼มไือ฿ดทไีครูสามารถอธิบาย฽ละตอบคาถามต຋าง โ ฼หล຋านๅี
฿หຌชดั ฼จน กระประชุมการน฼ิ ทศ฿กลຌจะสมบรู ณ์

แเ. การตอบสนอง ิReflectingี ฼ป็นการตอบสนองทบทวน฼กไียวกับ฽ผนการปฏิบัติงาน
ของครู ก຋อนจบการประชุม ผຌูนิ฼ทศตຌอง฿หຌครูสรุป ฽ผนการปฏิบัติรายละ฼อียดของวิธดี า฼นินงานอีกครๅัง
หลังจากนๅันครูสามารถ฼ริไมดา฼นินการตาม฾ครงการ฽ละ฽ผนปฏบิ ัตงิ านนๅันเดຌ

฿นการนิ฼ทศ฽บบเม຋ชีๅนา ครูจะ฼ป็นผูຌทไีมีบทบาทสาคัญทไีสุด฿นการตัดสิน฿จดຌวยตัว฼องมีอิสระ
฿นการคิดการปฏิบัติ ผຌูนิ฼ทศจะ฼ป็นผูຌทีไคอยสนับสนุน อานวยความสะดวก คอย฿หຌขຌอมูล฼พไิม฼ติม ฽ละ
พยายามช຋วยส຋ง฼สริมสนับสนุน฿หຌครูเดຌ฽นวทางวิธีการปฏิบัติทีไ฼หมาะสมทีไสุด ฾ดยทีไครูเม຋฿หຌความรูຌสึก
วา຋ ถูก฽นะนา

สรุป ฿นการ฼ลือก฿ชຌพฤติกรรมการนิ฼ทศ฽ต຋ละ฽บบ฿หຌ฼หมาะสม ฽ละปฏิบัติงาน฿หຌมีประสิทธภิ าพ
฼พมิไ ประสิทธิผลสงู สดุ ผຌนู ิ฼ทศ จะตຌองมีความร฿ูຌ นการว฼ิ คราะห์ครู หรือกลุ຋มครูทไีกาลังรบั การนิ฼ทศอยู຋นัไนว຋า
฼ป็นครูประ฼ภท฿ด เดຌ฽ก຋ 1ี ครูประ฼ภทเม຋฼อาเหน 2ี ครูประ฼ภทเรຌจุดม຋ุงหมาย 3ี ครูประ฼ภทนักสัง฼กต
วิจารณ์ ฽ละครปู ระ฼ภทมืออาชีพ ควรปฏบิ ตั ิ ดงั นๅี

1. วิ฼คราะห์ผຌูรับการนิ฼ทศ ฾ดยการสัง฼กตหรือสอบถาม ฼พืไอ฿หຌทราบระดับความสามารถ
฿นการรับรูຌ฽ละความตຌองการ฿นการพัฒนาตน฼อง ความสามารถ฿นการพัฒนาตน฼อง฽ละระดับความสามารถ
฿นการคดิ ฽ละการปฏิบัติตน

2. การมีปฏิสัมพันธ์ทางความสัมพันธ์ทไีดีต຋อกันระหว຋างผูຌนิ฼ทศกับผูຌรับการนิ฼ทศ ฼พืไอสรຌาง
การยอมรับ฿หຌกนั ฽ละกนั

3. มกี ารสไือสารทดไี ีระหว຋างผูຌนิ฼ทศกับผูรຌ ับการนิ฼ทศ
4. มคี วามรຌ฽ู ละคุณธรรมควบคกู຋ บั ฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษา
นอก฼หนอื จากการทีผไ ูຌน฼ิ ทศมีความรຌู฿นการวิ฼คราะห์ครวู ຋า฼ป็นประ฼ภท฿ด฽ลຌว ฿นการ฼ลือก฿ชຌ฽บบ
พฤติกรรมการนิ฼ทศของผูຌนิ฼ทศ ยังขึๅนอย຋ูกับปัจจัยทีไ฼กีไยวขຌองกับตัวผูຌนิ฼ทศอีกสองประการคือ
การมีความรูຌ฼กไียวกับจิตวิทยาการ฼รียนรຌู ฽ละความ฼ชไือทีไผูຌนิ฼ทศมีต຋อปรัชญาการศึกษา สองปัจจัยนๅี
จะมผี ลตอ຋ การตดั สนิ ฿จ฼ลือก฿ช฽ຌ บบพฤติกรรมการน฼ิ ทศของผนຌู ฼ิ ทศดวຌ ย
การ฿ชຌทักษะ฼ชิงปฏิสัมพันธ์ของผูຌนิ฼ทศกับครูนัๅน นอกจากความสามารถ฿นการ฼ลือก฿ชຌเดຌ
อย຋างถูกตຌอง฽ละ฼หมาะสมกับครู฽ลຌว ผูຌนิ฼ทศเม຋ควรมีความพอ฿จทีไจะ฿ชຌ ฽บบพฤติกรรมการนิ฼ทศ
฽บบ฼ดิมกับครูคน฼ดิม ฽ต຋ควรทไีจะพอ฿จกับการทีไผຌูนิ฼ทศสามารถพัฒนาครู฿หຌสามารถรับ฽บบพฤติกรรม
การนิ฼ทศทีไมีพัฒนาการสูงกว຋าเดຌ ซึไง฽สดงว຋าครูมีการพัฒนาการทีไดีขึๅน฽ละ฿นขณะ฼ดียวกันกใถือเ ดຌว຋า
ผูຌนิ฼ทศกใมีการพัฒนาการน฼ิ ทศของตน฼องขนึๅ เดรຌ ะดบั หนไึง฽ลวຌ ฼ช຋นกนั
฽นวทำงกำร฿ช้พฤตกิ รรมกำรนิ฼ทศ฽ต຋ละ฽บบ
จากประ฼ภทของพฤติกรรมการนิ฼ทศ ไ ฽บบ กาหนด฼ปน็ ฽นวทางการ฿ชຌพฤติกรรมการน฼ิ ทศ
ของศกึ ษาน฼ิ ทศก์กบั ครผู ຌูสอนเดຌ ดังนๅี
1. ครูทไีมีระดับพัฒนาการระดับตไา มีความรูຌ ความ฼ชไียวชาญ ความผูกพันต຋อภาระหนຌาทีไนຌอย
มีพัฒนาการดຌานการรับรูຌ฽บบรูปธรรมมีวิธีการคิด การ฿หຌ฼หตุผล฽บบ฼ดิมมีความกลัว฽ละตຌองการพัฒนา
ตวั ฼องนຌอย มีความพึงพอ฿จ฿นสิไงทีไ฼ป็นอย຋ูครูทไีมลี ักษณะต຋าง โ ดงั กล຋าว ผຌูนิ฼ทศควรพิจารณา฼ริไมตຌน฿ชຌวิธี
นิ฼ทศ฽ละพฤติกรรมการนิ฼ทศ฽บบชีๅนาหรอื กระตຌุนชๅนี า฿หຌขอຌ มลู ฿นการปฏบิ ตั ิ ิDirective Approachี

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 30

2. ครูทีไมีระดับพัฒนาการ฿นระดับปานกลาง ฼ป็นผูຌทีไปฏิบัติงาน฿นหนຌาทีไเดຌดีตามปกติ
มีความสามารถ฿นการ฼รียนรຌูระดับปานกลาง ตຌองการพัฒนาตน฼อง ซึไงครูทีไมีลักษณะต຋าง โ ดังกล຋าว
ผนຌู ิ฼ทศความพิจารณา฿ชวຌ ธิ ีนิ฼ทศ฽ละพฤติกรรมการนิ฼ทศ฽บบร຋วมมอื ิCollaborative Approachี

3. ครูทีไมีระดับพัฒนาการ฿นระดับสูง ฼ป็นผูຌทีไมีความรຌู มีความสามารถ฿นการรับรຌู฽ละ
฼รียนรูຌเดຌดี การคิดหา฼หตุผลเดຌรวด฼รใวหลากหลาย ตຌองการอิสระ฿นการพัฒนาตน฼องความชานาญสูง
฿นหลาย฼รืไองมีความผูกพันต຋อภาระหนຌาทีไสูง มีความพยายามจะปฏิบัติงานดຌวยตน฼อง นาตัว฼องเดຌ เม຋ตຌอง
มี฿ครมาคอยช຋วย฼หลือ฽ละนาตลอด฼วลา ครูทีไมีลักษณะต຋าง โ ดังกล຋าว ผูຌนิ฼ทศควรพิจารณา฿ชຌวิธีนิ฼ทศ
฽ละพฤติกรรมการนิ฼ทศ฽บบเม຋ชๅนี า ิNondirective Approachี ิGlickman and others 2001 : 136 – 142ี

2 ฼ทคนคิ กำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ

การนิ฼ทศการศึกษาทไีมีประสิทธิภาพนัๅน นอกจากตຌองดา฼นินการอย຋าง฼ป็นขๅันตอน฽ละ฼ป็นระบบ฽ลຌว
การศึกษา฽ละทาความ฼ขຌา฿จถึง฼ทคนิควิธีการนิ฼ทศจะช຋วย฿หຌผูຌนิ฼ทศสามารถนา฼ทคนิคต຋าง โ มา฿ชຌเดຌ
อย຋างมีประสิทธิภาพ ฼ทคนิคการนิ฼ทศบางประการสามารถนาบูรณาการ฿ชຌร຋วมกันเดຌกับ฼ทคนิคอไืน โ
฼พืไอ฿หຌการนิ฼ทศนๅันสมบูรณ์฽ละมีประสิทธิภาพมากขๅึน฿นทางตรงกันขຌามการนิ฼ทศ บาง฼ทคนิคกใสามารถ
นามา฿ชຌเดຌ฼พียงอย຋าง฼ดียวกใ฼พียงพอกับการนิ฼ทศ฿น฽ต຋ละครๅัง ทัๅงนๅีขๅึนอย຋ูกับดุลพินิจขอผຌูนิ฼ทศว຋าควร฿ชຌ
฼ทคนคิ วธิ กี ารน฼ิ ทศ฿นลักษณะ฿ด ฽ละจะนามา฿ชอຌ ยา຋ งเรจงึ จะ฼กดิ ประสิทธิภาพสงู สดุ ฽ก຋ครผู สຌู อน

ควำมหมำยของ฼ทคนิคกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ
มนี ักการศกึ ษาหลายทา຋ น฿หຌความหมายของ฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษา฼อาเวຌหลายท຋าน

เด฽ຌ ก຋
ชารี มณีศรี ิโ5ไโี กล຋าวว຋า฼ทคนิคการนิ฼ทศ หมายถึง วิธีการนากิจกรรมต຋าง โ

ทางการน฼ิ ทศเป฿ชຌ฿นปฏิบัติงานอยา຋ ง฼หมาะสมกบั บุคคล สถานทไี ฼วลาหรอื สถานการณน์ ๅนั โ
สมศักดิ์ ฼อีไยมธรรมชาติ ิโ5ใเี กล຋าวว຋า ฼ทคนิคการนิ฼ทศการสอน หมายถึง การนา฼อา

ความรຌู฿นหลกั การ วธิ ีการ หรือทฤษฎตี ຋าง โ ฿นการนิ฼ทศมา฿ชຌอย຋างมศี ลิ ปะหรือ฿หຌ฼กิดประ฾ยชน์สงู สุดหรือ
นามา฿ชอຌ ย຋างฉลาดหลกั ฽หลม

ร຋งุ พูลสวสั ดิ์ ิป..ป.ม.ี กล຋าวถึง฼ทคนิค฽ละวิธีการนิ฼ทศการศึกษาว຋า฼ป็นงานทไีผูຌนิ฼ทศ
จะตຌอง฿ชຌความมานะ อดทน ฽ละพยายามทุกวิถีทาง ฼ป็นงานทีไจะตຌอง฿ชຌ฼ทคนิค฽ละวิธีการหลาย โ อย຋าง
มิ฿ช฼຋ ปน็ ฼รอืไ งทีจไ ะกระทากนั เดงຌ ຋าย฼ป็นงานทไมี คี วามยากลาบาก฿นการปฏบิ ัติ฿ห฼ຌ กิดผลสา฼รใจ ฿นทันทีทนั ฿ด

วชิรา ฼ครือคาอຌาย ิ2558ี กล຋าวว຋า ฼ทคนิคการนื฼ทศ คือศิลปะ฿นการนากิจกรรม
การนิ฼ทศต຋าง โ เป฿ชຌ฿นการปฏิบัติงาน฼พืไอ฿หຌ฼กิดประ฾ยชน์สูงสุด ฾ดยนาหลักการทฤษฎีหรือวิธีการ
ทีไสอดคลຌอง฽ละ฼หมาะสมมา฿ชຌกับ฽ต຋ละกิจกรรมการนิ฼ทศ ซึไงผูຌนิ฼ทศจา฼ป็นตຌองมีความยืดหยุ຋น
ทีไจะนากิจกรรมต຋าง โ ฼หล຋านๅันมาปรับ฿ชຌดวຌ ยความชาญฉลาด

จากการความหมาย฽ละ฽นวคิด฼กีไยวกับ฼ทคนิคการนิ฼ทศ สรุปเดຌว຋า ฼ทคนิคการนิ฼ทศ
หมายถึง ศิลปะหรือกลวิธี฼ฉพาะ฿นการนิ฼ทศ หรือวิธีการนากิจกรรมการนิ฼ทศต຋าง โ เป฿ชຌ฼พไือ฿หຌ฼กิด
ประ฾ยชนส์ ูงสดุ ฿นการน฼ิ ทศ ฾ดยมีความ฼หมาะสมกับบุคคล สถานทีไ ฼วลา ฽ละสถานการณ์นๅนั โ

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพืน้ ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศึกษา 31

ควำมสำคัญของ฼ทคนิคกำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ
วชิรา ฼ครือคาอຌาย ิ2558ี กล຋าวว຋า ฼ทคนิคการนิ฼ทศมีความสาคัญ฽ละจา฼ป็นอย຋างยิไง

ทไีจะชว຋ ยสง຋ ฼สรมิ ฿หกຌ ารนิ฼ทศประสบความสา฼รใจ ดงั นๅี
แ. ช຋วยส຋ง฼สริม฿หผຌ ูนຌ ฼ิ ทศดา฼นนิ การน฼ิ ทศดวຌ ยความมนไั ฿จ
โ. ช຋วยพัฒนาความร຋มมือระหว຋างผูຌนิ฼ทศ฽ละครูผูຌรับการนิ฼ทศจากการดา฼นินกิจกรรม

การนิ฼ทศรว຋ มกัน
ใ. ช຋วยพัฒนาการสอนของครูผຌูรับการนิ฼ทศ฿หຌมีประสิทธิภาพ฽ละสอดคลຌองกับ

ความตຌองการจา฼ปน็ ตาม฾ครงการนิ฼ทศ
ไ. ช຋วยพัฒนาวิธีการนิ฼ทศ฿หຌความทຌาทาย สน฿จ฽ละเดຌนากิจกรรม฿หม຋ มาทดลอง฿ชຌบนฐาน

ของความ฼ชไือทวีไ า຋ จะชว຋ ยพัฒนากระบวนการ฼รยี นการสอนของครู฿หมຌ ีประสิทธภิ าพมากขๅึน
฿นทานอง฼ดยี วกนั มนี ักการศกึ ษาเด฽ຌ สดงทัศนะ฼กไียวกับความสาคัญของ฼ทคนิคการนิ฼ทศว຋า

฼ป็น฼ทคนิค฼ฉพาะ฽ละ฼กไียวขຌองกับการนากิจกรรมมา฿ชຌ สอดคลຌองกับ ชารี มณศี รี ิโ5ไโี ทสีไ รปุ เวຌว຋า
฼ทคนคิ ของสไงิ ฿ดย຋อม฼หมาะสมกบั สิไงนๅันหมายถงึ การนาความคดิ ทฤษฎี เป฿ช฿ຌ นการปฏิบคั ิงาน฿ห฼ຌ หมาะสม
฽ตล຋ ะชนิดทมไี คี วาม฽ตกตา຋ งกัน ฿นสว຋ นของ฼ทคนิตการนิ฼ทศการศึกษานัๅนย຋อมมี฼ทคนิค฼ฉพาะ ฼ชน຋ การนิ฼ทศ
การสอน การพบปะ฽ลก฼ปลไียนความคดิ ฼หใน ฽ละการประชุมกลมุ຋ การประชุมปฏิบัติการ การรว຋ มมอื กัน
ศึกษาหลักสูตร วิจัยปฏิบัติการ หຌองสมุดวิชาชีพหลักสูตร฽ละการสอน การฝຄกอบรมประจา
การ ฽ละการทศั นศึกษา ฼ป็นตຌน

จากความสาคัญดังกล຋าว สรุปเดຌว຋า ฼ทคนิคการนิ฼ทศ฼ป็นกิจกรรม฼ฉพาะทีไส຋ง฼สริม฽ละ
สนับสนุน฿หຌการนิ฼ทศการศึกษาบรรลุตาม฼ปງาหมาย ฽ละ฼ป็นเปดຌวยความราบรืไน ฾ดยผูຌนิ฼ทศ
จะ฼ป็นผูຌพจิ ารณา ฽ละนากิจกรรมดังกล຋าวมา฿ชຌตามความ฼หมาะสม

ประ฼ภทของ฼ทคนคิ กำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ
฼ทคนิคการนิ฼ทศ฿นปัจจุบันมีหลากหลาย฼ทคนิควิธีการ มีการศึกษา฽ละพัฒนา฼ทคนิค

การนิ฼ทศรูป฽บบ฿หม຋ โ ขึๅนตลอด฼วลา ซไึง฽ต຋ละ฼ทคนิคมีลักษณะทไี฽ตกต຋างกันเป ฿นการ฼ลือก฿ชຌ฼ทคนิค฿ด
฼ทคนิคหนไึง฿นการนิ฼ทศนัๅน ศึกษานิ฼ทศก์ตຌองมีความรูຌความ฼ขຌา฿จ฼กไียวกับ฼ทคนิคการนิ฼ทศ฽บบต຋าง โ
฽ละ฼ลือก฿ชຌ฿หຌ฼หมาะสมกับผูຌรับการนิ฼ทศ฽ละสถานการณ์฼ป็นสาคัญ ฾ดยการนิ฼ทศการศึกษาทไีดีจะตຌอง
มีการวาง฽ผนการนิ฼ทศอย຋าง฼ป็นระบบ มีการ฼ลือก฿ชຌ฼ทคนิคทไี฼หมาะสม ฽ละตຌองอาศัยจากความร຋วมมือ
จากผຌูรับการนิ฼ทศ ฾ดยจุด฼นຌนร຋วมกันคือ การพัฒนาคุณภาพการจัดการ฼รียนรูຌสาหรับครูผຌูสอน หรือ
การพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาของสถานศึกษา ดังนัๅน ฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษา จึงประกอบดຌวย
฼ทคนิคต຋าง โ ทไีทา฿หຌการนิ฼ทศการศึกษาบรรลุผลตาม฼ปງาหมาย ฼ช຋น ฼ทคนิคการ฼ป็นผูຌนา ฼ทคนิค
การ฼ป็นประธานการประชุม ฼ทคนิคการทางานร຋วมกัน ฼ทคนิคการสไือขຌอความ ฼ทคนิคการปฏิบัติงาน
ทีไดี ฽ละ฼ทคนิคการประ฼มินผล

สงัด อุทรนันท์ ิโ5ใเี อຌางถึง฿น ิวีระศักดิ์ ชมภูคา, โ55แ: ้โี เดຌ฽บ຋งตามหมวดหม຋ู
กจิ กรรมการน฼ิ ทศการศกึ ษาออก฼ปน็ 3 กลุ຋ม ดังนๅี

แ. กิจกรรมสาหรับผูຌนิ฼ทศ ฼ป็นกิจกรรมหลักทีไผูຌนิ฼ทศ฿ชຌสาหรับการ฿หຌ฼กิดความรຌู฽ก຋ผຌูรับ
การนิ฼ทศ หรือทาการตรวจสอบขຌอมูล฼กไียวกับผูຌรับการนิ฼ทศ ฼พไือประ฾ยชน์฿นการพัฒนาผຌูรับการนิ฼ทศ

หนว่ ยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 32

เดຌ฽ก຋ การบรรยาย การสาธิต การสัง฼กตภาย฿นหຌอง฼รียน การสัมภาษณ์ การบันทึกขຌอมูล การจัดทา
฼ครือไ งมือ฽ละ ขอຌ ทดสอบ การวิ฼คราะห์ขอຌ มลู ฽ละการคดิ คานวณ ฽ละการ฼ขียน

2. กิจกรรมทีไผนูຌ ิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศทาร຋วมกัน ถงึ ฽มຌบทบาท฿นการจัดกิจกรรมดังกล຋าวนีๅ
จะ฼ป็นของผຌูนิ฼ทศกใตาม ฽ต຋จา฼ป็นตຌองอาศัยความร຋วมมือจากผูຌรับการนิ฼ทศ฼ป็นอย຋างมาก ฼ช຋น กิจกรรม
การประชุม฽ละการอภปิ ราย

3. กิจกรรมสาหรับผูຌรับการนิ฼ทศ ฼ป็นกิจกรรมทีไ฼นຌนบทบาทของผูຌรับการนิ฼ทศ ซึไงผูຌรับ
การนิ฼ทศจะตຌอง฼ป็นผูຌกระทาหรือปฏิบัติตามสถานการณ์ต຋าง โ ตามทีไผูຌ฿หຌการนิ฼ทศ฼ป็นผูຌจัดทาขึๅน เดຌ฽ก຋
การฟัง การดูการสอน การ฼ยไียม฼ยียน การเปทัศนศึกษา การปฏิบัติตามคา฽นะนา บทบาทสมมุติ ฽ละ
การจัดนทิ รรศการ฼กีไยวกบั วสั ด฽ุ ละ฼ครไอื งมือต຋าง โ

ชารี มณีศรี ิโ5ใ่ี กล຋าวถึง฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษาทไี฿ชຌ฾ดยทไัวเป ็ ฽บบ เดຌ฽ก຋
แี การนิ฼ทศ฾ดยตรง เดຌ฽ก຋ การเป฼ยีไยม฾รง฼รียน ศึกษาปัญหาทีไ฾รง฼รียน฽ละ฿หຌขຌอคิด฼หใน โี การนิ฼ทศ
฾ดยการอบรม ใี การจัดวัสดุ฽ละข຋าวสาร฿หຌ฽ก຋ครู ไี การสาธิตการสอน 5ี จัดประชุมปฏิบัติการ
ๆี จัด฿หຌเปดูการสอน฿น฾รง฼รียน ฽ละ ็ี การ฽สดงตัวอยา຋ งหรือจัดนิทรรศการ

หน຋วยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษา฽ห຋งชาติ ิโ5ใใี กล຋าวถึง
ประ฼ภทของ฼ทคนิคการน฼ิ ทศการศึกษาเวຌ โ ลกั ษณะ ดังนๅี

1ี การน฼ิ ทศ฾ดยตรง ฼ปน็ วิธกี ารทไผี ຌนู ฼ิ ทศกับผรຌู ับการนิ฼ทศจะตຌองพบปะซึไงกัน฽ละกันซไึงอาจ
ปฏิบัติเดຌหลายวิธี ฼ช຋น การ฼ยีไยมชๅัน฼รียน฼พืไอพบปะครู฼ป็นรายบุคคล หรือสัง฼กตการสอน หรือประ฼มิน
คุณภาพการ฼รียนการสอน การประชุม การอบรม การสัมมนา การปฐมนิ฼ทศครู฿หม຋ ฼ป็นตนຌ

โี การนิ฼ทศทางอຌอม ฼ป็นการนิ฼ทศทีไผูຌนิ฼ทศเม຋สามารถ ฼ดินทางเปนิ฼ทศดຌวยตน฼องเดຌ
จึง฿ชຌวิธีการอืไน โ ฽ทนการนิ฼ทศทไีหຌอง฼รียนหรือสถานศึกษา ฼ช຋น การ฽จก฼อกสาร การตอบปัญหา
฿นการปฏบิ ตั ิงาน การออกรายการวทิ ยุ ฾ทรทัศน์ ฼ป็นตຌน

วชิรา ฼ครือคาอຌาย ิโ55่ี เดຌ฽บ຋ง฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษา ฾ดยยึดตามลักษณะ
ของผຌูเป฿ชຌประ฾ยชน์ จา฽นกเดຌ โ ลักษณะ เดຌ฽ก຋ 1ี ฼ทคนิคการนิ฼ทศ฼ป็นรายบุคคล ฽ละ 2ี ฼ทคนิค
การนิ฼ทศ ฼ป็นกลุ຋ม ทัๅงนีๅขึๅนอยู຋กับดุลยพินิจของผูຌนิ฼ทศว຋าจะตຌองการพัฒนา฿นลักษณะ฿ด อย຋าง฿ด
กใตาม฼ทคนิคการน฼ิ ทศทๅงั โ ประ฼ภทตา຋ งกใมุ຋งการพัฒนาการจดั การ฼รียนการสอนของครูผຌูสอนหรือผຌูรับ
การนิ฼ทศ฿หຌดียไิงขๅึน ตัวอย຋าง฼ทคนิคการนิ฼ทศ฼ป็นรายบุคคล เดຌ฽ก຋ การสัง฼กตการสอน฿นชัๅน฼รียน
การทดลองสอน การปรึกษาหารือ การ฼ลือกวัสดุอุปกรณ์สาหรับการสอน การประ฼มินผลตน฼อง
฼ป็นตຌน ส຋วน฼ทคนิคการนิ฼ทศ฼ป็นกลุ຋ม เดຌ฽ก຋ การประชุมกล຋ุม การประชุมปฏิบัติการ การ฿ชຌ฼อกสาร
การจัดตๅังกรรมการกล຋ุมทางาน การศึกษานอกสถานทีไ การปฐมนิ฼ทศคร฿ู หม຋ ฼ปน็ ตนຌ

กจิ กรรมกำรน฼ิ ทศกำรศกึ ษำ
กิจกรรมการนิ฼ทศนับว຋า฼ป็นส຋วนหนงไึ ฿น฼ทคนคิ การนิ฼ทศ ฾ดยอธิบายเดຌว຋า ฼ทคนิคการนิ฼ทศ

จะม຋ุง฼นຌนการดา฼นินการกิจกรรมหรือประสบการณ์฿ด โ กใตามทีไ฿ชຌศิลปะ หรือวิธีการต຋าง โ
฼พืไอ฿หຌการนิ฼ทศการศึกษานัๅนประสบความสา฼รใจ ซึไงอาจกระทา฼ป็นรายบุคคลหรือกล຋ุม ฽ต຋กิจกรรม
การนิ฼ทศนๅัน฼ป็นส຋วนหนไึงทไีทา฿หຌ฼ทคนิคการนิ฼ทศประสบความสา฼รใจ ฾ดยลงมือปฏิบัติกิจกรรม
ทีไช຋วยส຋ง฼สริมหรือกระตุຌน฿หຌผຌูรับการนิ฼ทศ฼กิดการพัฒนา ิ วชิรา ฼ครือคาอຌาย ิ2558ี ี ทๅังนๅีผຌูนิ฼ทศ
สามารถ฼ลือก฿ชຌกิจกรรมการนิ฼ทศต຋าง โ อย຋างมีทักษะ ฾ดยคานึงถึงระดับทักษะ฽ละความ฼หมาะสม

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 33

ของสถานการณ์ ซไึงผຌูนิ฼ทศสามารถ฼ลอื ก฿ชຌ฿หຌ฼หมาะสมกับจุดม຋ุงหมายของการนิ฼ทศ฽ต຋ละครๅัง ฼พไือ฿ห฼ຌ กิด
ประ฾ยชน์สูงสุด฽ก຋ครู฽ละนัก฼รียน ดังนๅันผຌูนิ฼ทศจึงตຌองมีความรຌู ความ฼ขຌา฿จ฼กไียวกับกิจกรรมการนิ฼ทศ
ทสีไ าคัญ 18 กิจกรรม ดังนีๅ ิหนว຋ ยศึกษานิ฼ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา, 2556ี

แ. กิจกรรมการบรรยาย ฼ช຋นการบรรยาย฿หຌความรูຌ ิLecturingี ฼ป็นกิจกรรมทีไ฼นຌน
การถ຋ายทอดความรຌู ความ฼ขຌา฿จของผຌูนิ฼ทศเปสู຋รับการนิ฼ทศ ฿ชຌ฼พียงการพูด฽ละการฟัง฼ท຋านัๅน กิจกรรม
การบรรยาย฾ดย฿ชຌสืไอประกอบ ิVisualized Lecturingี ฼ป็นการบรรยายทีไ฿ชຌสไือ฼ขຌามาช຋วย ฼ช຋น สเลด์
฽ผนภูมิ ฽ผนภาพ ฯลฯ ซึไงจะช຋วย฿หຌผูຌฟังมีความสน฿จมากยไิงขๅึน การบรรยาย฼ป็นกลุ຋ม
ิPanel presentingี ฼ป็นกิจกรรมการ฿หຌขຌอมูล฼ป็นกลุ຋มทไีมีจุด฼นຌนทีไการ฿หຌขຌอมูลตาม฽นวความคิด หรือ
฽ลก฼ปลไียนความคิด฼หนใ ซไึงกนั ฽ละกนั

โ. กิจกรรมการนิ฼ทศผ຋านสืไอ ฼ช຋นการ฿หຌดูภาพยนตร์หรือ฾ทรทัศน์ ิViewing Film and
Televisionี ฼ป็นการ฿ชຌ฼ครืไองมือทไีสืไอทางสายตา เดຌ฽ก຋ ภาพยนตร์ ฾ทรทัศน์ วิดี฾อ฼ทป ฼พืไอทา฿หຌผຌูรับ
การนิ฼ทศเดຌรับความรຌู฽ละ฼กิดความสน฿จมากขึๅน การฟังคาบรรยายจาก฼ทป วิทยุ฽ละ฼ครืไองบันทึก฼สียง
ิListening to Tape, Radio Recordingsี กิจกรรมนีๅ฼ป็นการ฿ชຌ฼ครืไองบันทึก ฼พไือนา฼สนอ฽นวความคิด
ของบคุ คลหนไงึ เปส຋ูผฟຌู งั คนอนืไ

ใ. กิจกรรมการจัดนิทรรศการ฼กยีไ วกับวัสด฽ุ ละ฼ครืไองมือต຋าง โ ิExhibiting Materials and
Equipmentี ฼ปน็ กจิ กรรมทไีช຋วย฿นการฝຄกอบรมหรือ฼ปน็ กจิ กรรมสาหรับงานพัฒนาสไือต຋าง โ

ไ. กิจกรรมการสัง฼กต฿นชๅัน฼รียน (Observing in Classroomี ฼ป็นกิจกรรมทีไทาการสัง฼กต
การปฏิบัติงาน฿นสถานการณ์จริงของบุคลากร ฼พืไอวิ฼คราะห์สภาพการปฏิบัติงานของบุคลากร ซไึงจะช຋วย
฿หຌทราบจุดหรือจุดบกพร຋องของบุคลากร ฼พไือ฿ชຌ฿นการประ฼มินผลการปฏิบัติงาน฽ละ฿ชຌ฿นการพัฒนา
บุคลากร

5. กิจกรรมการสาธิต ิDemonstratingี ฼ป็นกิจกรรมการ฿หຌความรูຌทไีมุ຋ง฿หຌผຌูอไืน฼หใน
กระบวนการ฽ละวธิ ีการดา฼นินการ

6. กิจกรรมการสัมภาษณ์ ทัๅงการสัมภาษณ์฽บบมี฾ครงสรຌาง ิStructured Interviewingี
฼ป็นกิจกรรมสัมภาษณ์ทไีกาหนดจุดประสงค์ชัด฼จน฼พไือ฿หຌเดຌขຌอมูลต຋าง โ ตามตຌองการ การสัมภาษณ์
฼ฉพาะ฼รืไอง ิFocused Interviewingี ฼ป็นกิจกรรมการสัมภาษณ์฽บบกึไง฾ครงสรຌาง ฾ดยจะทา
การสัมภาษณ์฼ฉพาะสถานศึกษาทไีผูຌตอบมีความสามารถจะตอบเดຌ฼ท຋านๅัน ฽ละการสัมภาษณ์฽บบเม຋ชๅีนา
ิNonูdirective Interviewี ฼ป็นการพูดคุย฽ละอภิปราย หรือการ฽สดง฽นวความคิดของบุคคลทีไสนทนาดຌวย
ลักษณะของการสัมภาษณ์จะสน฿จกบั ปญั หา฽ละความสน฿จของผูຌรบั การสัมภาษณ์

7. กิจกรรมการอภิปราย ิDiscussingี ฼ป็นกิจกรรมทีไผูຌนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศปฏิบัติ
รว຋ มกัน ซงึไ ฼หมาะสมกับกล຋มุ ขนาด฼ลใก มัก฿ชรຌ ว຋ มกบั กิจกรรมอืไน โ

8. กิจกรรมส຋ง฼สริมการอ຋าน ิReadingี ฼ป็นกิจกรรมทไี฿ชมຌ ากกิจกรรมหนึไง สามารถ฿ชຌเดຌกับ
คนจานวนมาก ฼ชน຋ การอา຋ นขຌอความจากวารสาร มัก฿ชຌรว຋ มกบั กิจกรรมอนไื

9. กิจกรรมการวิ฼คราะห์ขຌอมูล฽ละการคิดคานวณ ิAnalyzing and Calculatingี
฼ป็นกิจกรรมท฿ีไ ชຌ฿นการติดตามประ฼มนิ ผล การวจิ ัย฼ชิงปฏบิ ตั กิ าร฽ละการควบคุมประสิทธิภาพการสอน

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการน฼ิ ทศการศึกษา 34

10. กิจกรรมการระดมสมอง ิBrainstormingี ฼ป็นกิจกรรรมทีไ฼กไียวขຌองกับการ฼สนอ
฽นวความคิดวิธีการ฽กຌปัญหาหรือ฿ชຌขຌอ฽นะนาต຋าง โ ฾ดย฿หຌสมาชิก฽ต຋ละคน฽สดงความคิด฾ดย฼สรี
เมม຋ ี การว฼ิ คราะห์หรือวิพากษว์ ิจารณ์฽ต຋อย຋าง฿ด

11. กิจกรรมการบันทึกวิดี฾อ฽ละการถ຋ายภาพ ิVideotaping and Photographingี
วิดี฾อ฼ทป฼ป็น฼ครืไองมือทไี฽สดง฿หຌ฼หในรายละ฼อียดทัๅงภาพ฽ละ฼สียง ส຋วนการถ຋ายภาพมีประ฾ยชน์มาก฿น
การจัดนทิ รรศการ กิจกรรมนๅมี ปี ระ฾ยชน์฿นการประ฼มนิ ผลงาน฽ละการประชาสัมพนั ธ์

12. การจัดทา฼ครืไองมือ฽ละ฽บบทดสอบ ิInstrumenting and Testingี กิจกรรมนีๅ
฼กไยี วขຌองกับการ฿ชຌ฽บบทดสอบ฽ละ฽บบประ฼มินต຋าง โ

13. กิจกรรมการประชุมกลุ຋มย຋อย ิBuzz Sessionี ฼ป็นกิจกรรมการประชุมกล຋ุม
฼พไืออภปิ ราย฿นหัวขຌอ฼รอไื งทีไ฼ฉพาะ฼จาะจง มงุ຋ ฼นนຌ การปฏิสัมพนั ธภ์ าย฿นกล຋ุมมากทสีไ ดุ

14. กิจกรรมการจัดทัศนศึกษา ิField Tripี กิจกรรมนๅี฼ป็นการ฼ดินทางเปสถานทีไ฽ห຋งอไืน
฼พไือศกึ ษาดูงานทีไสมั พันธก์ ับงานทีตไ นปฏิบตั ิ

15. กิจกรรมการ฼ยีไยม฼ยียน ิIntervisitingี ฼ป็นกิจกรรมทไีบุคคลหนไึงเป฼ยีไยม฽ละสัง฼กต
การทางานของอีกบคุ คลหนงึไ

16. กิจกรรมการ฽สดงบทบาทสมมติ ิRole Playingี ฼ป็นกิจกรรมทไีสะทຌอน฿หຌ฼หใน
ความรຌูสกึ นกึ คิดของบุคคล กาหนดสถานการณ์ขๅนึ ฽ลຌว฿หຌผูຌทากิจกรรมตอบสนองหรือปฏิบตั ิตน฼องเปตาม
ธรรมชาติทีไควรจะ฼ป็น

17. กิจกรรมการ฼ขียน ิWritingี ฼ป็นกิจกรรมทไี฿ชຌ฼ป็นสไือกลาง฿นการนิ฼ทศ฼กือบทุกชนิด
฼ชน຋ การ฼ขยี น฾ครงการนิ฼ทศ การบนั ทกึ ขอຌ มลู การ฼ขยี นรายงาน การ฼ขียนบันทึก ฯลฯ

18. กิจกรรมการปฏบิ ัติ฿หຌคาปรึกษา ฽นะนา ช຋วย฼หลอื ิGuided Practiceี ฼ปน็ กจิ กรรม
ทไี฼นຌนการปฏิบตั ฿ิ นขณะทปไี ฏิบัติมกี ารคอยด฽ู ลชว຋ ย฼หลือ มกั ฿ชຌกบั รายบคุ คลหรือกลุม຋ ขนาด฼ลกใ

นอกจากนีๅ จากการศกึ ษา฼อกสารการพฒั นาขຌาราชการคร฽ู ละบุคลากรทางการศึกษาก຋อน฽ต຋งตัๅง
฿หดຌ ารงตา฽หนง຋ ศกึ ษานิ฼ทศก์ เดຌมกี ารนา฼สนอตัวอย຋าง฼ทคนิคนิ฼ทศการศึกษา฽นว฿หม຋หลาย฼ทคนคิ ดงั นๅี

1. ฼ทคนิคกำรนิ฼ทศ฽บบกำรชีๅ฽นะ ิCoaching Techniquesี
฼ป็น฼ทคนิคทีไ฿ชຌ฿นการพัฒนาบุคลากร฿หຌสามารถปฏิบัติงานเดຌอย຋างมีประสิทธิภาพ

฾ดยการ฽นะนาหรือ฼รียนรຌูจากผูຌชานาญการ ิCoachี ฿นลักษณะทไีเดຌรับคา฽นะนาหรือ฼รียนรຌูเปพรຌอม โ
กบั การปฏิบตั งิ าน ฿นการนา฼ทคนิคนเีๅ ป฿ชຌ มีหลกั การ฽ละ฽นวทางดา฼นินการ ดังนีๅ

หลักกำรสำคัญของกำรนิ฼ทศ฽บบช฽ๅี นะ
1ี การ฼รียนรูวຌ ิธกี ารทางานพฒั นางานจากผຌ฼ู ชยไี วชาญ
2ี ลกั ษณะการ฼รียนรຌ฼ู ปน็ การ฼รียนรจูຌ ากการปฏบิ ัติงาน฾ดยมผี ຌ฼ู ชยไี วชาญ฽นะนาอยา຋ ง฿กลຌชดิ
3ี ผูຌ฼ป็น฾คຌชหรือผ฼ูຌ ชีไยวชาญ มคี วาม฼ชไยี วชาญ฼พียงพอทไีจะ฼ปน็ ผูຌ฽นะนา
4ี บรรยากาศของการ Coaching ฼ป็นบรรยากาศของความ฼ป็นกลั ยาณมติ ร

ขๅันตอนดำ฼นินกำรนิ฼ทศ฽บบช฽ีๅ นะ
1ี ผຌูน฼ิ ทศศกึ ษาขຌอมูลของผูຌทไีรับการนิ฼ทศ ฼ชน຋ จุด฼ด຋น ผลงาน฼ดน຋ ความชอบ อธั ยาศัย

จุดอ຋อน จุดทีไจะตอຌ งปรบั ปรงุ ฾ดยขอຌ มูลต຋าง โ ควรบันทกึ เวຌอยา຋ งมีระบบทไ฼ี หมาะสม

หนว่ ยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้นื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการน฼ิ ทศการศกึ ษา 35

2ี นาขຌอมูลมา฼ป็น฽นวทาง฿นการสรຌางสัมพันธภาพ เดຌ฽ก຋ การชม฼ชยหรือการสรຌาง
บรรยากาศ ฼พือไ การ฼ชือไ ม฾ยงเปสขู຋ ัๅนตอนตอ຋ เป

3ี สรຌางความเวຌวาง฿จกับผຌูรับการนิ฼ทศ ฼พืไอสรຌางสัมพันธภาพทีไอบอ຋ุน ฾ดยการศึกษา
ขอຌ มูลของผຌูรบั การนิ฼ทศ ฼ช຋น จุด฼ด຋น ผลงาน฼ดน຋ อธั ยาศยั การ฿หคຌ าชม฼ชย การสราຌ งบรรยากาศทดไี ี

4ี ฿ชຌคาถามทไี฼ป็น฼ชิงของความคิด฼หใน เม຋ทา฿หຌผຌูตอบจนมุมหรือ฼กิดความเม຋สบาย฿จ
฿นการตอบ

5ี ฼สนอ฽นะ฽นวทาง฽กຌเขหรือการพัฒนางาน฿นลักษณะการ฽ลก฼ปลียไ น฼รียนรຌูรว຋ มกนั
6ี นาขຌอ฼สนอหรือ฽นวทางทไีร຋วมกันคิด฿หຌผຌูรับการนิ฼ทศปฏิบัติ ฾ดยผูຌนิ฼ทศคอย
฿หຌคา฽นะนาอยา຋ ง฿กลชຌ ิด หรอื อาจตຌองสาธิต฿หຌด฼ู ป็นตวั อยา຋ ง
2. ฼ทคนิคกำรน฼ิ ทศ฽บบช฽ๅี นะสะท้อนคิด ิReflective Coachingี
การชๅี฽นะสะทຌอนคิด ฼ป็น฼ทคนิค฿นการ฿หຌคา฽นะนา หรือ฿หຌคาปรึกษาพรຌอมกระตุຌน
฿หຌ฼กิดการคิดเตร຋ตรองทบทวน ิReflective Thinkingี พินิจพิ฼คราะห์฽ละพิจารณาสิไงต຋าง โ
อยา຋ งรอบคอบ฾ดย฿ชຌสติ฽ละมีสมาธิ ซไงึ ฼ปน็ วิธกี ารทีไทา฿หຌบุคคลเดຌทบทวน฽ละสะทຌอน การกระทาของตน
ิReflective Practiceี ช຋วย฿หຌ฼กิดความ฼ขຌา฿จ฽ละ฼กิดการ฼รียนรຌูจากประสบการณ์ นาเปสู຋การพัฒนา
ปรับปรงุ ตน฼อง ปรับปรุงงาน ฽ละการ฽กຌปัญหาต຋าง โ เดอຌ ยา຋ งมี ประสิทธิภาพมากขๅนึ
จุดม຋งุ หมำยของกำรน฼ิ ทศ฽บบช฽ๅี นะสะท้อนคิด
1. ศึกษานิ฼ทศก์฼ป็นกระจกทีไจะสะทຌอนความคิด฽ละความจริงของการกระทา
฿ห฼ຌ ป็น ระบบดวຌ ยบรรยากาศสรຌางสรรค์
2. ศึกษานิ฼ทศก์฼ป็นหนຌาต຋างทีไ฼ปຂด฾อกาสส຋ูการ฼ชืไอม฾ยงกับความรูຌ฽ละปัจจัยภายนอก
฼พไือ฼พไมิ ทาง฼ลือก฽ละความมไนั ฿จ฿นการตดั สนิ ฿จ฽ละลงมือกระทาการ฼ปลยีไ น฽ปลง฽ละพฒั นา ตน฼อง
3. ศึกษานิ฼ทศก์สรຌางความเวຌวาง฿จ ีBuilding trustี ความ฼ขຌา฿จ ฽ละสนับสนุน฿หຌคิด
ตอ຋ ฼นอืไ ง
คณุ ลักษณะของผู้ทที่ ำหนำ้ ท่฾ี ค้ช฿นกำรนิ฼ทศ฽บบชีๅ฽นะสะท้อนคดิ
การนิ฼ทศ฽บบชีๅ฽นะสะทຌอนคิด ศึกษานิ฼ทศก์จา฼ป็นตຌอง฿หຌคา฽นะนา ชีๅ฽น พรຌอมสะทຌอน
฿ห฼ຌ กดิ กระบวนการคดิ ดังนนๅั คณุ ลกั ษณะสาคญั ของศกึ ษานิ฼ทศก์ เดຌ฽ก຋
1. ฼ปน็ บคุ คลทไมี ีตຌนทุนของความรຌูทีไ฼กไยี วขຌองกับ฼นืๅอหา วธิ สี อน รวมถึงมบี คุ ลิกภาพ฽ละ
฼จตคตทิ ดไี ีสมไา฼สมอ
2. มีความยืดหยุน຋ เวตอ຋ ความรสูຌ ึก ฽ละ฼ปน็ กลั ยาณมติ รกับทกุ คน
3. มีพืๅนฐาน฽ละประสบการณท์ ี฼ไ ขຌา฿จธรรมชาติ฽ละวัฒนธรรมการทางาน
4. มกี ารพฒั นาทกั ษะ การฟัง การคิด การถาม ฽ละการ฼ขียนทชีไ ัด฼จน
5. มกี ระบวนการคิดทบทวน ิReflective Thinkingี
6. มีพฤตกิ รรมการมอง฼ชงิ บวก จบั ถกู คิดถงึ ปญั หาท฼ีไ ริมไ จากตน฼อง
7. มีการปรบั ฼ปลไียนพฤติกรรม พูดนอຌ ยลง ฟังมากขนึๅ เม຋สังไ การ฿ด โ
8. ชว຋ ยกาหนดจุดพฒั นา ฼ชอไื ม฾ยง฽ละสนบั สนนุ ความ฼ปลีไยน฽ปลง

หนว่ ยศกึ ษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศึกษา 36

กจิ กรรม ฼ทคนิค พฤติกรรมกำร฾ค้ชท่สี ำคญั เด้฽ก຋
1. ศึกษานิ฼ทศก์นิ฼ทศ฽บบ฾คຌช฽นะนาตน฼องสัๅนโ ฽ละสรຌางบรรยากาศทีไเวຌ วาง฿จ

฼ป็นกัน฼อง ฾ดย฿ชຌพฤติกรรม ฼ชิงบวก ฽ละจับถูก ฽ลຌวต຋อยอดความคิด฽ละการกระทา฿นระหว຋าง
การสนทนา

2. ขอ฿หຌผຌูรับการ฾คຌช฽นะนาตน฼อง ฽ละ฼ล຋าถึงสิไงดี โ ทีไเดຌคิด เดຌทา฽ละเดຌ฽กຌปัญหา
การจัดกิจกรรมการ฼รียนการสอนจนประสบความสา฼รใจ รวมถึงการสะทຌอนปัญหาทีไ ตຌองการ฽กຌเข หรือ
พัฒนา฿ห฼ຌ กดิ คุณภาพต຋อเป

3. ศึกษานิ฼ทศก์ผูຌ฾คຌชฟังอย຋างตัๅง฿จ ทัๅงสีหนຌา฽ละ฽ววตาบ຋งบอกถึงความชไืนชม ฽ละ
ควรบันทึกประ฼ดในสาคัญเวຌ฼พืไอทบทวน หากมีประ฼ดในทีไยังเม຋ชัดควร฿ชຌคาถาม฼พืไอ฿หຌ฼กิด ความชัด฼จน
มากขึนๅ

4. ฿นขณะสนทนา฾คຌชสามารถ฿ชຌคาพูด฼สริม฽รง฼พืไอกระตุຌน฿หຌผูຌ฼ล຋ามีกาลัง฿จ ฽ละ
อยาก฼ลา຋ ตอ຋ ฽ละสรຌางบรรยากาศ฿หຌ฼กดิ การสนทนาอย຋างต຋อ฼นืไอง

5. ถຌามีผูຌรับการ฾คຌชคนอืไน โ อยู຋฿นวงสนทนาดຌวย ควร฼ปຂด฾อกาส฿หຌสมาชิกคนอืไน
฼ตมิ ฼ตมใ ก຋อนทีไ฾คชຌ จะ฼ตมิ

6. ถຌามีประ฼ดในคาถามควร฼ปຂด฾อกาส฿หຌสมาชิก฿นกลุ຋มเดຌลองคิดหา฽นวทาง฽กຌปัญหา
กอ຋ นท฾ีไ คຌชจะตอบหรอื ฿หຌขอຌ ฼สนอ฽นะ ฼พไอื สราຌ งความ฼ขมຌ ฽ขงใ ฿หຌทีม

ขนๅั ตอน฽ละกระบวนกำร฾คช้
การดา฼นนิ การ฿นการนิ฼ทศ฽บบชๅ฽ี นะสะทຌอนคิด มขี นัๅ ตอน฿นการปฏบิ ตั ิ ดังนีๅ
1. Creates trust ิสราຌ งความเว฿ຌ จวาง฿จ฿หຌ฼กิดขนึๅ ี
2. Has ๡big ears, small mouth๢ ิฟงั มาก ฽ละพดู นຌอยี
3. Is nonูjudgmental ิ฾คชຌ เม຋฿ชผ຋ ຌตู ดั สินี
4. Asks questions ิ฿ชคຌ าถาม฼พิไมความชัด฼จนี
5. Shows empathy ิมีความรสຌู ึกรว຋ ม ฼หในอก฼หใน฿จี
ๆ. Is a constructive critic ิวิจารณ์อย຋างสรຌางสรรค์ี
็. Challenges ิสนับสนุน฿หลຌ องวิธี฿หม຋ โี
่. Makes suggestions or Gives advice ิมกี าร฿หຌขຌอ฼สนอ฽นะ฼ท຋าทีจไ า฼ป็นี
้. Invites talk ิกระตุนຌ ฿หมຌ ีการพูดคุยี
แเ. Sustained over time ิมคี วามต຋อ฼นไือง ยงไั ยนื ี
แแ. Sets and monitors targets ิ฽บง຋ ฼ปน็ ช຋วง ฽ละวาง฼ปาງ หมายชัด฼จน นดั หมาย

การ฾คຌชครๅงั ต຋อเปี
แโ. Gives ownership to teacher ิทา฿หผຌ รຌู ับการ฾คຌชรูสຌ ึกวา຋ ตน฼อง฼ป็น ฼จຌาของ

ความคิด ฽ละการกระทานๅันี

หนว่ ยศึกษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 37

ผลลัพธท์ ฽่ี สดงถึงควำมสำ฼รจใ ของกำร฾คช้ ฿นรูป฽บบชี฽ๅ นะสะท้อนคิด เดຌ฽ก຋
แ. ครูมีคุณภาพ เดຌ฽นวคิด฽ละหลักการนิ฼ทศ฽บบชๅี฽นะสะทຌอนคิด ิReflective

Coachingี สามารถนาเป฿ชຌ฽กຌปัญหา฽ละปรบั ปรุงการ฼รียนการสอนเดຌอยา຋ งมีประสทิ ธิภาพ
โ. ผูຌ฼รียนมีคุณภาพ ผูຌ฼รียนเดຌรับการ฽กຌปัญหาการ฼รียนรຌูตามสภาพจริง ฽ละ สามารถ

พฒั นาตน฼องทา฿หผຌ ลสัมฤทธิท์ างการ฼รียนสูงขๅึน
ใ. ฾รง฼รยี นมีคุณภาพ ฾รง฼รียน฼ปน็ องค์กร฽ห຋งการ฼รยี นรูຌ มีนวัตกรรมทางการ การศึกษา

ทีไ฼กิดจากการพัฒนาคุณภาพครู฽ละคุณภาพผูຌ฼รียนอย຋างต຋อ฼นไือง ฽ละคุณภาพการ ศึกษาเดຌรับ
การรบั รองตามมาตรฐานการศกึ ษาชาติ

3. ฼ทคนคิ กำรนิ฼ทศ฽บบพ฼่ี ลีๅยง ิMentoringี
฼ป็น฼ทคนิคการนิ฼ทศ฼พืไอพัฒนา฽ละช຋วย฼หลือครู฿นลักษณะพีไ฼ลีๅยง฾ดย฿หຌผูทຌ ไีมีความสามารถ

หรอื ฼ป็นทไียอมรับ หรือผูຌบรหิ าร฿นหนว຋ ยงาน฿หຌคาปรึกษา฽ละ฽นะนาช຋วย฼หลือร຋นุ นຌอง หรือผຌูทอไี ย฿ู຋ นระดับ
ตไากว຋า฿น฼รืไองทไี฼ป็นประ฾ยชน์ต຋อการทางานหรือการจัดการ฼รียนรຌู ฿หຌมีศักยภาพสูงขึๅน การนิ฼ทศ฽บบพีไ฼ลีๅยง
฼ปน็ ฼ทคนคิ ฿นการพฒั นาการ฼รียนรขูຌ องบุคลากร฿นองค์กรทไีตຌองการจะ฿หอຌ งค์กร฼ป็นองค์กร฽ห຋งการ฼รียนรูຌ
การ฼ป็นพีไ฼ลีๅยง฼ลือกจากผຌูทไีมีความสามารถ฼ป็นทีไยอมรับ หรือผຌูบริหาร฿นหน຋วยงานมา฿หຌคาปรึกษา฽ละ
฽นะนาช຋วย฼หลือร຋ุนนຌอง หรือผูຌทไีอยู຋฿นระดับตไากว຋า฿น฼รไืองทีไ฼ป็นประ฾ยชน์฾ดยตรงต຋อการทางาน
฼พไือ฿หຌมีศักยภาพสูงขึๅน ซไึงอาจเม຋฼กีไยวกับหนຌาทีไ฿นปัจจุบัน฾ดยตรงกใเดຌ ฾ดย฼รียกผຌูทีไทาหนຌาทไีพไี฼ลีๅยงว຋า
Mentor ฽ละผูຌทไีเดຌรับการดู฽ลจากพไี฼ลีๅยง ฼รียกว຋า Mentee ิสานักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขๅนั พืนๅ ฐาน ิ2552ี ฽ละ อญั ชลี ธรรมะวธิ ีกุล ิ2552ีี

คุณลกั ษณะของ Mentor
1. มีความสมั พันธ์ทดีไ ี ิInterpersonal Skillsี
2. การมีอทิ ธิพล฼หนือผอຌู ไืน ิInfluence Skillsี
3. การตระหนั กถึ งผลส า฼รใ จ฿นการท างานของผูຌ อืไ น ิRecognized other’s

accomplishmentี
4. การมที ักษะของการบังคบั บญั ชาทีดไ ี ิSupervisory Skillsี
5. มีความรຌ฿ู นสายวิชาชีพหรือสายงานของตน ิTechnical Knowledgeี

คณุ ลักษณะของ Mentee
1. ฼ป็นผูทຌ ไมี ปี ระวตั ฿ิ นการทางานทีไประสบความสา฼รใจ
2. ฼ปน็ ผทูຌ มไี คี วาม฼ฉลยี วฉลาด ฽ละมคี วามคดิ สราຌ งสรรค์฿นการทางาน
3. ฼ป็นผຌูมคี วามผกู พนั กับสถานศึกษา฽ละการจัดการศึกษา
4. ฼ปน็ ผຌูมคี วาม฿ฝฝຆ นั ฽ละความปรารถนาทีจไ ะทางาน฿หบຌ รรลุ฼ปาງ หมาย
5. ฼ปน็ ผทูຌ ชีไ อบความทาຌ ทาย฽ละ฼ตใม฿จ พรอຌ มทีไจะทางานนอก฼หนือจากงานปกติ
6. ฼ป็นผทຌู ีไมคี วามปรารถนาทไจี ะเดຌรับความกຌาวหนาຌ ฽ละ฼ติบ฾ต฿นสายอาชีพ
7. ฼ป็นผຌูทีไ฼ตใม฿จรับฟังคาสอน฽นะ฽ละขຌอมูลปງอนกลับจากผຌู฼กไียวขຌอง฼พืไอการพัฒนา

ปรบั ปรุงตน฼องอย฼ู຋ สมอ
Mentor นอกจาก฼ป็น฽ม຋฽บบของ Mentee ฽ลຌว ยังมีบทบาทของการ฼ป็นผูຌสอนงาน ิCoachี

฾ดยการสรຌางความ฼ขຌา฿จ฿หຌตรงกันกับ Mentee ฿น฼รืไองของวัฒนธรรมองค์กร ขຌอควรระวังหรือประ฼ดใน

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 38

ความขัด฽ยຌงทีไอาจ฼กิดขๅึน฿นองค์กร การปฏิบัติตน฼พืไอหลีก฼ลีไยงความขัด฽ยຌงทีไจะ฼กิดขๅึน ิPolitical
Prepsี รวมถึงการวิ฼คราะห์จุด฽ขใง ฽ละขຌอทไีควรพัฒนาปรับปรุงของ Mentee ฼พืไอทไีจะเดຌหาวิธีการ
฿นการปรับปรุงความสามารถ ฽ละศักยภาพของ Mentee ต຋อเป นอกจากนๅี Mentor ยังมีบทบาทของ
การ฼ป็นผຌูสนับสนุน ิAdvocateี คอย฿หຌกาลัง฿จ฽ละ฿หຌความช຋วย฼หลือ฿หຌ Mentee มี฾อกาส฼ติบ฾ต หรือ
เดรຌ ับความกຌาวหนาຌ ฿นหนาຌ ทกีไ ารงาน ฾ดย฿ห฾ຌ อกาสหรอื ฼วทีทีไจะ฽สดงผลงาน ฽สดงฝ຃มอื ฽ละความสามารถ
฿นการทางาน

บทบำทหนำ้ ที่ของ Mentor
1ี Guide Mentor จะ฼ป็นผูຌ฽นะ฽นว฽ก຋กล຋ุม Mentee ฿นการระมัดระวังอันตราย

ทไีอาจ฼กิดขๅึนจากการปฏิบัติงาน ทีไจะสรຌางปัญหา ฽ละอุปสรรคต຋อการทางานทีไทา฿หຌเม຋สามารถบรรลุตาม
฼ปງาหมายทีไกาหนดเดຌ ฽ต຋จะเม຋฼ป็นผຌูตัดสิน฿จ฼ลือกทาง฿หຌ ฽ต຋จะช຋วย฿หຌกลุ຋ม Mentee มอง฼หในภาพของ
สถานศึกษา฿นอนาคต ฼พไือ฿หຌกล຋ุม Mentee กลับเปทบทวนการปฏิบัติทีไผ຋านมาจากอดีตจนถึงปัจจุบันว຋า
฼ขาเดຌ฿ชຌทักษะ วิธีการ ฽ละพฤติกรรมทีไดีหรือเม຋ดีอย຋างเร นอกจากนัๅน Mentor จะตๅังคาถามทีไกระตุຌน฿หຌ
กลุ຋ม Mentee หาคาตอบทไีจะทา฿หຌกล຋ุมสามารถมอง฼หในกลยุทธ์ ฽ละ฼ทคนิค฿หม຋ทไีจะนาเป฿ชຌ฿นการจัด
กิจกรรมการ฼รียนรูຌ฿นสถานการณ์ต຋าง โ เดຌ ดังนๅันการ฼รียนรูຌของ Mentee ทุกคนซไึง฼ป็นพืๅนฐานเปส຋ู
การสรຌางองค์กร฽ห຋งการ฼รียนรูຌ฿นสถานศึกษา เม຋เดຌ฼รียนรูຌจากประสบการณ์ของตน฼อง฼ท຋านัๅน
฽ต຋จะ฼รยี นรຌูจาก Mentor ฽ละจากประสบการณ์ของ Mentee คนอืไน โ ฿นกลม຋ุ

2ี Ally Mentor ฼ป็นพันธมิตรทีไคอย฿หຌขຌอมูล฽ก຋ Mentee ฽ต຋ละคน฿นกล຋ุม Mentee
฼กไียวกับจดุ อ຋อน จุด฽ขใงของ Mentee ฽ต຋ละคน ฾ดยวิธกี าร฿หຌ Mentee ฼ลา຋ ถงึ ปญั หาของตน Mentor
จะฟังอยา຋ งตังๅ ฿จ ฼หในอก฼หใน฿จ ฽ละ฿หຌขຌอมลู ความ฼หในทงๅั ดຌานดี฽ละดຌานเมด຋ ีอย຋างตรงเปตรงมา ฽ละ฼ปน็ มติ ร

3ี Catalyst Mentor ฼ป็นผกูຌ ระตนุຌ ฿หกຌ ล຋ุม Mentee มองภาพวสิ ัยทัศน์฽ละอนาคตของ
สถานศึกษา ว຋าจะเปทิศทาง฿ด฿นอนาคต สถานศึกษาถึงจะดี พันธกิจ ฼ปງาหมาย ฽ละกลยุทธ์ ฽ละ
จะมีการขบั ฼คลอืไ น฿หบຌ รรลุ฼ปງาหมายของการจดั การศึกษา

ประ฾ยชน์ของน฼ิ ทศ฽บบ Mentoring
1. สรຌางกล຋ุมคนทมีไ ีความสามารถ มีศักยภาพ เด฼ຌ รใวกว຋าปกติ
2. จงู ฿จ฿หຌครปู ฏิบัตงิ านทีไมผี ลการปฏบิ ตั งิ านดี ฽ละมีศักยภาพ฿นการทางานสูง ฿หຌคงอย຋ู

กับหนว຋ ยงาน
3. กระตຌุน฿หຌครูปฏิบตั งิ านสรຌางผลงานมากขๅึน พรอຌ มทไจี ะทางานหนัก฽ละทຌาทายมากขนึๅ
4. สรຌางบรรยากาศของการนา฼สนองาน฿หม຋ โ หรือความคิดนอกกรอบมากขๅึน
5. สรຌางระบบการสอืไ สาร฽บบสองทาง ิtwoูway communicationี

ไ. ฼ทคนคิ กำรนิ฼ทศ฾ดย฿ช้กระบวนกำรวิจัย
การวิจัย฼ป็นกระบวนการ฽สวงหาความรูຌอย຋าง฼ป็นระบบทีไ฼ชืไอถือเดຌ ฾ดย฿ชຌ

กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ การนากระบวนการวิจัยมา฼ป็น฼ทคนิคหนึไง฿นการนิ฼ทศการศึกษา จา฼ป็น
ทไีผูຌนิ฼ทศจะตຌองมีความรูຌ ความ฼ขຌา฿จ฿นกระบวนการทาวิจัย฽ละสามารถนามา฿ชຌ฿นการดา฼นินงานนิ฼ทศ
การศึกษา ดงั นีๅ

1ี การกาหนด฽ละวิ฼คราะห์ปัญหา ผูຌนิ฼ทศจะทางานร຋วมกับครู฾ดยตรง ดังนๅันจึงตຌอง
วิ฼คราะห์สภาพการปฏิบัติงานของผຌูรับการนิ฼ทศ ิครูี จุด฼ด຋น จุดควร พัฒนาร຋วมกับครู วิ฼คราะห์หา

หน่วยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน

ศาสตร์฽ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 39

สา฼หตุของปัญหา ลักษณะปัญหาสาคัญทไี฼กไียวขຌองกับครู ฼ช຋น ปัญหา฼กไียวกับหลักสูตร การจัดการ฼รียน
การสอน การวัด฽ละประ฼มินผล ฾ดยมอง฿นดຌานของความรูຌ ความ฼ขຌา฿จ ทักษะกระบวนการ฽ละ฼จตคติ
฼กีไยวกบั ฼รไืองนๅัน โ

2ี การกาหนด฽นวทางการ฽กຌเขปัญหาจากสา฼หตุของปญั หา ผຌนู ฼ิ ทศจะร຋วมกบั ผรูຌ บั การนิ฼ทศ
กาหนดวิธี฽ละ฽นวทางการนิ฼ทศ฼พไือ฽กຌปัญหานๅัน โ คิด พัฒนาสไือ฽ละนวัตกรรม ซไึงอาจ฼ป็นวิธีการ
กิจกรรมการน฼ิ ทศ สืไอการนิ฼ทศ ฼ช຋น ฼อกสาร คู຋มอื ชดุ พฒั นา สิไง฼หลา຋ นจๅี ะอย຋บู นพๅืนฐานของหลักการ฽ละ
ทฤษฎีทีไ฼กไียวขຌองกับวธิ ีการนๅัน โ ตลอดทๅังมีการหาคุณภาพของสไอื ทีไพัฒนาขนๅึ ฼พไือ฿หຌมีความ฼ชอืไ ถือเดຌ

3ี การดา฼นินการนิ฼ทศ ฾ดยนาวิธีการกิจกรรมทีไ฼ป็นสไือ นวัตกรรมทีไพัฒนาเป฿ชຌ฿น
การนิ฼ทศ฿นขัๅนตอนนีๅจะมีการ฼กใบรวบรวมขຌอมูล฾ดย฿ชຌ฼ครืไองมือทีไมีประสิทธิภาพ ฽ละนาขຌอมูล
ทีไเดຌเปว฼ิ คราะห์฾ดย฿ชຌสถิติท฼ีไ หมาะสม หรือการอธบิ าย฿น฼ชิงคณุ ภาพ ิพรรณนาี

4ี การสรุปผล฽ละ฼ขียนรายงาน ฾ดยการนาผลทีไเดຌจากการวิ฼คราะห์ขຌอมูลเปสรุปผล
ตามวัตถุประสงค์ทไีกาหนดเวຌ฿หຌครอบคลุมทุกประ฼ดใน ฽ลຌวนา฼สนอผลการวิ฼คราะห์ขຌอมูล฿นรูป฽บบ
ที฼ไ หมาะสม฽ละมคี ุณภาพ จากนนัๅ ฼ขยี นรายงานผลการปฏิบัติงานตๅัง฽ต຋฼ริมไ ตຌนจนถึงขๅันสดุ ทาຌ ย ฾ดยกาหนด
กรอบการ฼ขียนทีไสอดคลຌองกับการดา฼นินงานวิจัย อาจจะ฼ป็น 3 บท 4 บท หรือ 5 บท ฽ลຌว฽ต຋ความ฼หมาะสม
฽ต຋฿หมຌ ี฼นอืๅ หาสาระครอบคลุมรายละ฼อยี ดทไีกล຋าวมา฽ลຌว

5ี การ฼ผย฽พร຋ หลังจากทไีเดຌมีการสรุป฽ละ฼ขียนรายงานผลการปฏิบัติงาน฽ลຌว ผຌูนิ฼ทศ
ควรจะเดຌมีการ฼ผย฽พร຋ผลการปฏิบัติงาน ฼พืไอ฿หຌผูຌทไี฼กไียวขຌอง฽ละมีความสน฿จนาเป฿ชຌหรือต຋อยอดต຋อเป
การ฼ผย฽พร຋อาจทาเดຌหลายวิธี ฼ชน຋ ฼วทกี ารนา฼สนอผลงานทางวชิ าการทีไหน຋วยงานต຋าง โ จดั การ฼ผย฽พร຋฿น
ลักษณะของบทความทางวชิ าการ การ฼ผย฽พรท຋ าง Internet ฼ป็นตนຌ

5. ฼ทคนคิ กำรน฼ิ ทศ฽บบกลั ยำณมิตร
฼ทคนิคการนิ฼ทศนีๅ฿ชຌกรอบความคิดพๅืนฐานของกัลยาณมิตรนิ฼ทศ คือ การ฿ชຌหลักธรรม

ความ฼ป็นกลั ยาณมติ ร 7 ประการ เดຌ฽ก຋
1ี ปຂ฾ย นา຋ รัก฿นฐาน฼ป็นทสไี บาย฿จ ฽ละสนทิ สนม ชวน฿หอຌ ยาก฼ขาຌ เปปรึกษาเตถ຋ าม
2ี ครุ น຋า฼คารพ ฿นฐานประพฤติสมควร฽ก຋ฐานะ฿หຌ฼กิดความรูຌสึกอบอุ຋น฿จ ฼ป็นทไีพึไงเดຌ

฽ละปลอดภัย
3ี ภาวนี฾ย น຋า฼จริญ฿จหรือน຋ายกย຋อง ฿นฐานทรงคุณ คือ ความรูຌ ฽ละภูมิปัญญา฽ทຌจริง

ทๅงั ฼ปน็ ผຌฝู กຄ อบรม฽ละปรบั ปรุงตนอย຋ู฼สมอ ควร฼อาอย຋าง ทา฿หรຌ ะลึก฽ละ฼อ຋ยอาຌ งดຌวยความซาบซงๅึ ภูมิ฿จ
4ี วตตา จ รูຌจักพูด฿หຌเดຌผล รຌูจักชีๅ฽จง฿หຌ฼ขຌา฿จ รຌูว຋า฼มไือเรควรพูดอะเร อย຋างเร คอย฿หຌ

คา฽นะนาวา຋ กล຋าวตกั ฼ตอื น ฼ปน็ ทไปี รึกษาทดีไ ี
5ี วจนกข฾ม อดทนต຋อถຌอยคา คือ พรຌอมทีไจะรับฟังคาปรึกษา ซักถาม คา฼สนอ฽นะ

วิพากษว์ จิ ารณ์ อดทน ฟงั เดຌเม຋฼บไือเมฉ຋ ุน฼ฉยี ว
6ี คมภีรญจ กถ กตตา ฽ถลง฼รอไื งลๅาลกึ เดຌ สามารถอธบิ าย฼รไืองยุ຋งยาก ซับซอຌ น ฿ห฼ຌ ขຌา฿จ

฽ละ฿ห฼ຌ รยี นรຌ฼ู รอืไ งราวทไลี กึ ซงๅึ ยไงิ ขึนๅ เป
7ี ฾น จฎฐา฼น นิ฾ยช฼ย เม຋ชักนา฿นอฐานะ คือเม฽຋ นะนา฿น฼รไอื ง฼หลวเหล หรอื ชกั จงู เป

฿นทาง฼สอไื ม฼สีย ิพจนานกุ รมศาสตร์ : 2558ี

หน่วยศกึ ษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พืน้ ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 40

6. ฼ทคนคิ กำรนิ฼ทศ฽บบพำคิดพำทำ
฼ทคนิคการนิ฼ทศ฽บบพาคิด พาทา ฼ป็น฼ทคนิคทีไสนับสนุน฿หຌผຌูรับการนิ฼ทศ฼ปลีไยน฽ปลง

พฤติกรรมการจัดการ฼รียนการสอน฼ป็นลักษณะทไีครูเดຌปฏิบัติจริง ฾ดยมี฽นวคิด฿นการนิ฼ทศ ฼พไือพัฒนา
ครู ดาຌ นการจดั การ฼รียนการสอน ดังนีๅ

แี ครตู ຌองมีประสบการณ์การ฼รียนร฽ຌู บบ฼ดียวกบั ทีไครูจะนาเปจดั การ฼รยี นร฿ูຌ หຌกบั ผู฼ຌ รยี น
โี ครูควรเดຌรับการสนับสนุน ช຋วย฼หลือ฿หຌสามารถสรຌางทักษะการ฼รียนรຌูจากการสอน
ของตน฼อง
ใี ครูควรเดຌรับ฾อกาสทไีจะเดຌ฽ลก฼ปลไียน฼รียนรทูຌ ัๅง฿น฽ละต຋างพๅืนทไี ฾ดยการพาคิด พาทา
จากผูนຌ ิ฼ทศ
หลักกำรสำคญั ของ฼ทคนิคกำรน฼ิ ทศ฽บบพำคดิ พำทำ
1ี การทพไี ัฒนางานเดຌดี ตอຌ งมี฼พไือนค຋ูคดิ ทไ฼ี ปน็ กัลยาณมติ ร
2ี การคิดร຋วมกันการทางานร຋วมกนั ทา฿หຌการทางานมคี วามสุข ฽ละประสบผลสา฼รใจ
3ี การทางานทไียาก ถาຌ มี฼พอไื นทีไมีความชานาญ฽ละมคี วามสามารถ฿นการปฏิบตั ิงาน
จะทา฿หຌงานประสบผลสา฼รใจ
วตั ถปุ ระสงค์ของ฼ทคนิคกำรน฼ิ ทศ฽บบพำคดิ พำทำ
1ี ฼พืไอ฿หຌผຌูรับการนิ฼ทศ ฽ละผຌูนิ฼ทศ ตระหนัก฿นความสาคัญของความ฼ป็นกัลยาณมิตร
ตอ຋ การทางาน
2ี ฼พไอื ฿หผຌ ูຌรับการน฼ิ ทศ มีความตระหนัก฿นความสาคญั ของการทางาน฽บบพาคดิ พาทา
3ี ฼พไอื พัฒนาบุคลากร฿หຌทางานอยา຋ งมีประสิทธิภาพ ตรงตาม฼ปาງ หม
ขนัๅ ตอนสำคัญของ฼ทคนิคกำรนิ฼ทศ฽บบพำคดิ พำทำ
1ี สะทຌอนความคิดสาคัญของผูຌรับการนิ฼ทศ ฽ละผูຌนิ฼ทศ ฼กไียวกับการนิ฼ทศ฿นปัจจุบัน
฾ดย฿ชຌ ๡กิจกรรมสืบประสบการณ์ สานความหวัง๢ ของผูຌรบั การน฼ิ ทศ฽ละผຌูนิ฼ทศ฿นดຌานการน฼ิ ทศทีไผ຋านมา
ว฼ิ คราะห์จุด฼หมอื น฽ละจุดต຋างของความรสຌู กึ ฽ละความคาดหวังของ฽ต຋ละฝຆาย
2ี ผูຌรับการนิ฼ทศวิ฼คราะห์ลักษณะของการนิ฼ทศว຋า การนิ฼ทศทไีมีผลกระทบต຋อความรຌูสึก
ของผຌูรับการนิ฼ทศ฽ละผຌูนิ฼ทศ฿น฼รไืองทีไนิ฼ทศ฽ลຌวมีความสุข หรือมีความทุกข์อย຋างเร ฽ละประ฼มินความ
ทุกข์สขุ นนัๅ
3ี ผຌูรับการนิ฼ทศ฽ละผูຌนิ฼ทศระดมความคิด฼กไียวกับคุณสมบัติของผຌูนิ฼ทศทีไดีว຋า
ควรมลี กั ษณะอย຋างเร
4ี ผูຌนิ฼ทศ฼สนอคุณสมบัติพืๅนฐานของกัลยาณมิตร 7 ประการซึไง฼ป็นคุณสมบัติพืๅนฐาน
ตามภูมปิ ญั ญาเทย
5ี สรปุ วธิ ีการน฼ิ ทศ฽บบกัลยาณมติ รรว຋ มกนั
6ี ผຌูนิ฼ทศ฼สนอ฽นะ฿หຌผูຌรับการนิ฼ทศวิ฼คราะห์ว຋า มีสิไง฿ดทีไอยากจะพัฒนาตน฼อง฿หຌดี
ยงไิ ขนๅึ ิ฾ดย฿ชຌคาถามกระตุຌนี ฼ขียนลงบนกระดาษ฿หญ຋
7ี ผຌูรับการนิ฼ทศ฽ละผูຌนิ฼ทศ฼รียงลาดับความตຌองการจา฼ป็นของตน฼อง ฽ละ฼ลือกสไิง
ทีไจะพัฒนาตน฼อง ฼พียง 1ู2 ฼รไือง จัดทา฼ป็น฾ครงงานของ฽ต຋ละคน ิ ผูຌนิ฼ทศ฼สนอ฽นวคิด฿นการทา
฾ครงงาน฽ละ฿หผຌ ูຌรับการนิ฼ทศจัดทา฾ครงงาน฼องี

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พนื้ ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศึกษา 41

8ี ผนຌู ฼ิ ทศ฽ละผຌรู บั การน฼ิ ทศวาง฽ผน กาหนดวิธกี ารระยะ฼วลา การพัฒนารว຋ มกนั
9ี ผຌูนิ฼ทศ฼ตรียมการพัฒนา ฽ละดา฼นินการพัฒนาผูຌรับการนิ฼ทศ฼ป็นระยะ โ ตามทไีกาหนด
฾ดย฿หผຌ ຌูรับการนิ฼ทศนาเปปฏิบัติ ฽ละกลับมาสะทຌอนความคิดนา฼สนอผลการทางานวิ฼คราะห์อุปสรรคปญั หา
฽ละวาง฽ผนรว຋ มกัน ฽กຌปัญหา฽ละดา฼นินการอยา຋ งต຋อ฼นไือง จนครบตามกระบวนการพัฒนาทีวไ าง฽ผนเวຌ
10ี ผรูຌ บั การนิ฼ทศ฽ละผนຌู ิ฼ทศจดั ทา฽ฟງมสะสมงาน ฼พอไื ดกู ารพัฒนาอยา຋ งตอ຋ ฼นือไ ง
11ี ผຌูรับการน฼ิ ทศ฽ละผนຌู ฼ิ ทศ สรปุ การดา฼นนิ การร຋วมกัน฼ปน็ ระยะ โ ฼พไอื ปรบั ปรงุ ฽กຌเข
ชไนื ชมผลงานรว຋ มกนั
12ี ผรຌู ับการน฼ิ ทศ฽ละผຌูน฼ิ ทศ หา฼วที฿นการ฼สนอผลงาน฼พไือ฼ผย฽พรต຋ อ຋ เป
7. ฼ทคนิคกำรนิ฼ทศ฽บบ฼พือ่ นชว຋ ย฼พ่ือน
การนิ฼ทศ฽บบ฼พืไอนช຋วย฼พืไอน฼ป็น฼ทคนิคการนิ฼ทศการศึกษา฼ป็นรายบุคคลอีกรูป฽บบ
หนึไงทีไ ผูຌนิ฼ทศจะทาหนຌาทไีช຋วย฼หลือผຌรู ับการนิ฼ทศ ฿นขณะทไีดา฼นินการนิ฼ทศ฼รืไองนัๅน โ ผูຌนิ฼ทศอาจ฼ป็น
ผຌูบริหาร ศึกษานิ฼ทศก์ หรือ฼พืไอนครูดຌวยกันกใเดຌ ฽ต຋ส຋วน฿หญ຋มักจะ฿ชຌ฿นกรณีทไีครู นิ฼ทศ฼พไือนครู ดຌวยกนั
ซไึงมีขันๅ ตอน฿นการดา฼นนิ การ ดงั นีๅ
1ี ผูຌนิ฼ทศ฽ละผูຌรับการนิ฼ทศจะตຌองตกลงกันก຋อนทีไจะดา฼นินการสอนว຋าจะ฼ขຌาเป
฿หຌความช຋วย฼หลือผຌูรับการนิ฼ทศ฿น฼รืไอง฿ดบຌาง ฼ช຋น จะช຋วย฿นการ฽บ຋งกลุ຋มผຌู฼รียน ฼ป็นพีไ฼ลีๅยงกล຋ุมผຌู฼รียน
฿หຌบริการสไือ ฼ป็นวิทยากรช຋วยสอนซ຋อม฼สริม ตลอดจนการตรวจผลงานผຌู฼รียน ฼ป็นตຌน นอกจากนๅัน
จะตอຌ ง ตกลงกนั ว຋าจะประ฼มินผลการนิ฼ทศดวຌ ย฼ครอไื งมือ฽ละวิธกี าร฿ด
2ี ผຌูนิ฼ทศ฽ละผຌูรบั การน฼ิ ทศดา฼นนิ การสอนรว຋ มกนั ตามทีไตกลงกนั เวຌ
3ี ผนูຌ ิ฼ทศประ฼มินผลการนิ฼ทศตามวธิ ีการ฽ละ฼ครือไ งมอื ทีไตกลงกนั เวຌ
4ี ผຌูนิ฼ทศรายงานผลการน฼ิ ทศ฿หผຌ ูรຌ บั การนิ฼ทศทราบ฼พอไื ปรับปรุง฽กຌเขต຋อเป
อย຋างเรกใตาม฼ทคนิคการนิ฼ทศทีไกล຋าวมาทงัๅ หมดขຌางตຌน ฼ป็น฼พียงส຋วนหนึงไ ของ฼ทคนิคการนิ฼ทศ
ทไีนามา฿ชຌ฿นการนิ฼ทศการจัดการ฼รียนการสอน ซไึงยังมี฼ทคนิคการนิ฼ทศอีกหลายรูป฽บบ ทีไสามารถ
จะมาปรับประยุกต์฿ชຌ รวมถงึ สามารถผสมผสาน฽ตล຋ ะ฼ทคนิค฼ขຌาดຌวยกนั ฿หຌ฼หมาะสมกับบริบทของสถานการณ์
นนัๅ โ
จาก฽นวคิด฽ละขຌอ฼สนอ฽นะของนักการศึกษา฽ละหน຋วยงานทางการศึกษา฼กีไยวกับ฼ทคนิค
การนิ฼ทศดังกล຋าว ฽ละ฼ทคนิคการนิ฼ทศต຋าง โ ทีไ฿ชຌ฿นการนิ฼ทศดังทีไเดຌกล຋าวมานีๅ สรุปเดຌว຋า ฼ทคนิคการ
นิ฼ทศการศึกษา คือการ฼ลือกกิจกรรมการนิ฼ทศทไี฼หมาะสมมา฿ชຌ฿นการนิ฼ทศ ฼ปรียบ฼สมือน฼ครืไองมือ
สาคัญทไีศึกษานิ฼ทศก์จะนาเป฿ชຌ฿นการปฏิบัติการนิ฼ทศการศึกษา ฾ดยจะตຌองพิจารณาถึงจุดประสงค์฿น
การนิ฼ทศ ลักษณะของผຌูรับการนิ฼ทศ ระดับประสบการณ์ทีไผຌูรับการนิ฼ทศจะเดຌรับจากการนิ฼ทศ ฽ละ
ความ฼หมาะสม ของสถานทีไ ฼วลา ฽ละสถานการณ์ ฼พืไอ฿หຌการนิ฼ทศบรรลุ฼ปງาหมายทไีตัๅงเวຌ ฽ละ฼กิด
ประ฾ยชนส์ งู สุด ฿นการพัฒนาคุณภาพการจัดการ฼รยี นรูຌของครผู ຌสู อน ซไึงส຋งผลถงึ คุณภาพของการจัดศึกษา
ตอ຋ เป

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้นื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 42

3. กำร฿ชส้ อ่ื ฽ละ฼ทค฾น฾ลย฿ี นกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ

฿น฾ลกยุค฾ลกาภิวัฒน์การศึกษาเดຌ฼จริญกຌาวหนຌาเปมาก มีการ฼ปลไียน฽ปลงหลาย โ ประการ
฼ช຋น การ฼ปลไียน฽ปลงหลักสูตรความรูຌ฿นสาขาวิชาการต຋าง โ รวมถึง฽นวความคิด ฽ละ฽นวการ฼รียน
การสอน฿หม຋ โ ฼พไิมขๅึน ตลอดจนความ฼จริญกຌาวหนຌาทาง฼ทค฾น฾ลยีการศึกษา นอกจากนๅี฼มไือการ฽พร຋
ระบาดของ฼ชอืๅ COVIDู19 ฼ปน็ สว຋ นหนไงึ ของการดา฼นนิ ชีวติ มนษุ ย์฼รมไิ มีการปรับตัว฿นการ฿ชຌชีวติ ซงไึ ฼ปน็
คุณสมบัติอย຋างหนึไงของคน฼ราทไีอย຋ูรอดปลอดภัยจากอดีตมาจนปัจจุบัน ชีวิตประจาวันทีไถูกตีกรอบตาม
มาตรการ฼วนຌ ระยะหา຋ งทางสังคม ิSocial Distancingี ตลอดจนความกลวั การติด฼ชืๅอ COVIDู19 เดຌ฼กิด
฽นวทางการทางานทีไบຌาน ิ work from homeี ฾ดยนา฼ทค฾น฾ลยีต຋าง โ มา฿ชຌมากยิไงขึๅน
ิจักรกฤษณ์ ฾พดาพล, 2563ี ดังนๅันจึงเดຌมีการปรับ฼ปลไียนรูป฽บบการจัดการ฼รียนการสอน฽ละ
฿นขณะ฼ดียวกันกใตຌองมีการปรับ฼ปลไียนรูป฽บบการนิ฼ทศการศึกษา ฾ดย฿ชຌสืไอ ฼ทค฾น฾ลยี฽ละนวัตกรรม
฿นการน฼ิ ทศการศึกษาดวຌ ย

ศึกษานิ฼ทศก์ ซึงไ มหี นาຌ ทนไี ิ฼ทศการศึกษา ส຋ง฼สริม สนับสนุน฿หຌครูมีความ฼จริญงอกงามทางวชิ าการ
สามารถพึไงตน฼องเดຌ฽ละนาความรูຌ฼หล຋านๅีเป฿ชຌ฿หຌ฼ป็นประ฾ยชน์฿นการพัฒนาการ฼รียนการสอน
ตามวัตถุประสงค์ทไีวางเวຌ ดังนัๅน฼รืไองการนิ฼ทศการศึกษาจึง฼ป็น฼รืไองสาคัญทีไศึกษานิทศก์ควรจะเดຌศึกษา
฽ละทาความ฼ขຌา฿จ฿นหลักการ กระบวนการ ฽ละวิธีการของการนิ฼ทศการศึกษา฾ดย฼ฉพาะการ฿ชຌสไือ
฼ทค฾น฾ลยี฿นการนิ฼ทศการศึกษา ิสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพืๅนฐาน, 2554ี การนิ฼ทศ ติดตาม
฽ละประ฼มินผล฾ดยการ฿ชຌ ICT ฼พืไอการ฼รียนการสอน ฼ป็นภารกิจหนไึงของศึกษานิ฼ทศก์ ฾ดยกล຋ุมนิ฼ทศ
ติดตาม฽ละประ฼มินผลการจัดการศึกษา ซไึงมีภารกิจ฿นการดา฼นินการ฽บ຋ง฼ป็นกลุ຋มงานต຋าง โ เดຌ฽ก຋
งานธุรการ กล຋ุมงานพัฒนาหลักสูตรการศึกษาขัๅนพืๅนฐาน฽ละกระบวนการ฼รียนรูຌ กล຋ุมงานวัดผล ฽ละ
ประ฼มินผลการศึกษา กลุ຋มงานส຋ง฼สริม฽ละพัฒนาสืไอนวัตกรรม฽ละ฼ทค฾น฾ลยีทางการศึกษา กล຋ุมงานนิ฼ทศ
ติดตาม฽ละประ฼มินผลระบบบริหาร฽ละการจัดการศึกษา กล຋ุมส຋ง฼สริมพัฒนาระบบการประกันคุณภาพ
การศึกษา ฽ละกลุ຋มงาน฼ลขานุการคณะกรรมการติดตามตรวจสอบ ประ฼มินผล ฽ละนิ฼ทศการศึกษา
ซไึงศึกษานิ฼ทศก์ทุกกล຋ุมงานควรจะมีความสามารถ฿นการนิ฼ทศ ติดตาม฽ละประ฼มินผล ฾ดย฿ชຌ ICT ฼พืไอการ
฼รยี นการสอนเดຌ ิสานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนๅั พืๅนฐาน, 2554ี

จากบทบาทหนຌาทีไ ฽ละภารกิจหลักดຌานการนิ฼ทศ ติดตาม฽ละประ฼มินผลการ฿ชຌ ICT
฼พืไอการ฼รียนการสอน ฾ดยมีรายละ฼อียดของภาระงานดังกล຋าวมา฽ลຌวนๅัน ทา฿หຌ฼หในความสัมพันธ์
ดຌานองคค์ วามรຌูทไี฼กีไยวขຌองกบั ศึกษานิ฼ทศก์ทไีปฏิบัติหนาຌ ทีไ ฽ละภารกิจหลัก฿นการนิ฼ทศดຌาน ICT ฼พไือการ฼รียน
การสอน

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ป์ในการนิ฼ทศการศกึ ษา 43

ควำมรทู้ ฼ี่ ก่ียวกบั กำร฿ช้ ICT ฼พือ่ กำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ ประกอบดຌวย 3 ส຋วนทสไี าคญั ดังนีๅ

ภาพ฽สดงความรูຌท฼ีไ กีไยวกับการ฿ชຌ ICT ฼พืไอการนิ฼ทศการศึกษา
ิสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐานุ 2554ี

1. กำรนิ฼ทศกำรศกึ ษำ
ㆍ฼ปน็ กจิ กรรมทไีชว຋ ย฿หผຌ ຌรู ับการนิ฼ทศ มี฼จตคตทิ ไีดตี ຋อวชิ าชพี ครู มีขวญั กาลัง฿จ฽ละมีความรຌู

ความสามารถทจีไ ะปฏิบัติงาน฿หบຌ รรลุผลตามมาตรฐานการศึกษาของ฾รง฼รียน฽ละมาตรฐานการ฼รียนรຌทู ีไ
กาหนดเว฽ຌ ละยกระดับคณุ ภาพ฿หสຌ งู ขึๅนอย຋ู฼สมอ

ㆍ฼ปน็ กิจกรรมทีดไ า฼นินเปอยา຋ ง฼ป็นระบบ฽ละรองรับดวຌ ยขຌอมลู สารสน฼ทศ
ㆍ฼ปน็ กิจกรรมทีไอยู຋฿นบรรยากาศของความรว຋ มมือร຋วม฿฼ขาຌ ฿จอนั ดตี ຋อกันระหว຋างผຌนู ิ฼ทศ
฽ละผຌรู ับการนิ฼ทศ
ㆍ฼ป็นกิจกรรมทีไ฼คารพ฿นความ฽ตกต຋างระหวา຋ งบคุ คลของผูຌรับการน฼ิ ทศ
ㆍ฼ป็นกจิ กรรมทดไี งึ ศักยภาพของผรูຌ บั การนิ฼ทศมา฿ชຌ ฽ละ฿หกຌ ารยกยอ຋ ง
ㆍ฼ป็นกิจกรรมทีชไ ຋วย฿หຌผูຌรับการน฼ิ ทศพฒั นาตน฼อง฿หຌอยู຋฿นระดับมาตรฐานวิชาชพี หรอื
ระดบั คุณภาพครูของครุ สุ ภา฿หຌสงู ขๅึน ฽ละรกั ษาเวຌเดຌ
2. ฼ทค฾น฾ลยสี ำรสน฼ทศ฽ละกำรสือ่ สำร
฼ทค฾น฾ลยี฼ป็นการประยุกต์องค์ความรຌูทางวิทยาศาสตร์฿หຌสามารถนามา฿ชຌ งาน
฼กิดประ฾ยชน์เดຌ ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร เดຌรับการยอมรับ฿หຌ฼ป็นสาขาหนึไงของการจัด
การศึกษา ทไีทไัว฾ลก฿หຌความสน฿จ฽ละพยายามวางขอบ฼ขตของการศึกษาดຌาน฼ทค฾น฾ลยี ทัๅง฽นวกวຌาง
฽ละ฽นวลึก ฼พไือประ฾ยชน์สูงสุด ตลอดจนเดຌนาเปส຋ู฽นวทางของการจัดการ฼รียนการสอน฼ทค฾น฾ลยี

หนว่ ยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน

ศาสตร฽์ ละศิลปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 44

฿นสถาบันการศึกษา ฽ละวิวัฒนาการดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร ิInformation and
Communication Technology : ICTี ซไึง฿นปัจจุบันเดຌพัฒนา฽ละ฼กิดการ฼ปลไียน฽ปลงอย຋างมาก
การ฼ปลไียน฽ปลง฼ป็นเป อย຋างรวด฼รใว ส຋งผลต຋อภาคการศึกษา฾ดย฼ฉพาะดຌานการ฼รียนการสอนผูຌ฼รียน
สามารถ฼รียนรຌูจากสืไอ฼ทค฾น฾ลยีอย຋างหลากหลาย สามารถติดต຋อกับคนทัๅง฾ลก สามารถคຌนหาขຌอมูลเดຌ
฼พียงปลายนิๅวสัมผัสบน฼ครือข຋ายอิน฼ทอร์฼นใต ซึไง฼ป็นขุมความรูຌอันมหาศาล สามารถ฿ชຌความรຌู
ดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสอืไ สาร วิทยาการทไีหลากหลายมาประยกุ ต฿์ ช฿ຌ นการพัฒนาองค์ความรຌู
ของตน฼อง หรอื หน຋วยงาน฿หทຌ นั ยุค ฼หในตัวอยา຋ งเดชຌ ัด฼จนจากการจัดรูป฽บบการ฼รยี นการสอน฿นรูป฽บบ
eูLearning จึง฼กิดขๅนึ อย຋างมาก฽ละรวด฼รวใ ฿นยคุ นๅี

3. ฼ทค฾น฾ลยีทำงกำรศึกษำ
฼ทค฾น฾ลยีทางการศึกษา ฼ป็นการประยุกต์องค์ความรຌูทางดຌานวิทยาศาสตร์฽ละวิทยาการ

สาขาอืไน โ มาประยุกต์฼พืไอประ฾ยชน์฿นการจัดการศึกษา ฼ป็นการสรຌาง฼สริมคุณภาพ฽ละประสิทธิภาพ
฿นการจัดการศึกษา฿หຌ฼ปน็ เปตามความตຌองการ ฼พอืไ พฒั นา฽นวทางการจัดการศกึ ษาท฼ไี ปน็ สภาวการณ์ของ
การ฼ปลีไยน฽ปลง฿นปัจจุบัน การจัดการศึกษาตຌอง฿ชຌวิธีการผสมผสานทางดຌาน฼ทค฾น฾ลยี จากวิธีการ
ทไี฼คย฿ชຌมา฿นอดีตกับ฽นวทาง฿หม຋฼ป็นการสนับสนุน฽นวทางการ฿หຌความรຌูดຌวย฼ทคนิควิธีการสมัย฿หม຋
฼พือไ ฿ชຌ฼ป็น฽นวทางการปฏบิ ัต฿ิ หຌสอดคลอຌ งกับสภาพปัจจบุ นั ฼ปน็ ฽รงผลกั ดนั ดຌาน฼ทค฾น฾ลย฿ี นปัจจบุ นั ฽ละ
ทจไี ะ฼กดิ ขึนๅ ฿นอนาคตตอ຋ เป

กำร฿ช้ ICT ฿นกำรพฒั นำคุณภำพกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ
การนา฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร ิInformation and Communication

Technology : ICTี มา฿ชຌ฼ป็น฼ครืไองมือ฿นการนิ฼ทศการศึกษา฿นยุคของการปฏิรูปการศึกษา
ซึไงการพัฒนาทางการศึกษาจะ฼ป็นการพัฒนาคุณภาพของพล฼มือง฿นประ฼ทศ ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละ
การสืไอสาร ิICTี จึง฼ป็น฼ครืไองมือทีไช຋วย฼พไิมประสิทธิภาพของการนิ฼ทศการศึกษา ส຋ง฼สริมการนิ฼ทศ
การศึกษา฿หຌมีความต຋อ฼นไือง ทัๅงยังช຋วยจัดทาขຌอมูลสารสน฼ทศ฼พืไอการนิ฼ทศการศึกษา฽ละ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยี
฼พือไ ฼ปน็ ฼ครไืองมือสาคัญทชีไ ຋วยการนิ฼ทศการศึกษาอย຋างมีประสิทธิภาพ ิสานกั งานคณะกรรมการการศึกษา
ขัๅนพๅืนฐาน, 2554ี

฼ทค฾น฾ลยีจะ฼กี่ยวข้องกับกำรนิ฼ทศกำรศึกษำ฿น 3 ลักษณะ ิสานักงานคณะกรรมการการศึกษา
ขๅันพืนๅ ฐาน,2554ี คอื

1. กำรนิ฼ทศ฼กย่ี วกบั ฼ทค฾น฾ลยี เดຌ฽ก຋ น฼ิ ทศพฒั นาดຌานระบบการทางานของคอมพิว฼ตอร์
ความสามารถ฿นการ฿ชຌระบบคอมพิว฼ตอร์ การจัดทาระบบขอຌ มลู สารสน฼ทศ การจัดการสือไ สารขຌอมูล
ทางเกลผา຋ น eูMail ฽ละ Internet ฼ปน็ ตนຌ

2. กำรนิ฼ทศ฼กี่ยวกับกำร฿ช้฼ทค฾น฾ลยี เดຌ฽ก຋ การ฿หຌรຌูความรูຌ฿หม຋ โ ฽ละการฝຄกทักษะ
ความสามารถการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยี฿นการพัฒนาสไือ การ฿ชຌสืไอ฼ทค฾น฾ลยี ฼ช຋น ฿ชຌคอมพิว฼ตอร์ช຋วยสอน ิCAIี
฾ทรทศั นท์ สไี ง຋ ผ຋านตาว฼ทยี ม การคนຌ ควาຌ ฼รอืไ งทีไสน฿จผา຋ น Internet การ฿ช฽ຌ อปพล฼ิ คชนั ตา຋ ง โ ฼ปน็ ตนຌ

3. กำรนิ฼ทศ฾ดย฿ช้฼ทค฾น฾ลยี เดຌ฽ก຋ การสไือสารการนิ฼ทศดຌวยระบบการสไือสาร 2 ทาง
ิInteractiveี กับ฼ทค฾น฾ลยี ฼ช຋น การอบรมผ຋านระบบ฼ครืไอข຋าย การฝຄกทักษะกับ฾ปร฽กรมทไี฿หຌขຌอมูล ยຌอนกลับ
ถงึ ความถูกตຌอง ิFeedbackี

หน่วยศกึ ษานิเทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐาน

ศาสตร์฽ละศิลป์ในการนิ฼ทศการศึกษา 45

องค์ความรຌูดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสามารถนามา฿ชຌงาน฿หຌ฼กิดประ฾ยชน์ดຌานการนิ฼ทศการศึกษา
฾ดยการประยุกต์฼ทค฾น฾ลยี฼พืไอ฿ชຌพัฒนาคุณภาพการนิ฼ทศการศึกษา ฼พไือส຋ง฼สริมสนับสนุน฿หຌการจัดการศึกษา
พฒั นา ปรับปรุงคุณภาพการจัดการศึกษาเดຌ฼ปน็ เปตาม฼ปาງ หมาย ิสานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขัๅนพๅืนฐาน,
2554ี

ขอ้ ดขี องกำร฿ช฼้ ทค฾น฾ลยดี ้ำนกำรน฼ิ ทศกำรศกึ ษำ
1. ผຌูรับการนิ฼ทศสามารถ฼ขຌาถงึ เดทຌ ุก฽ห຋งทีมไ ีอิน฼ทอร฼์ นใต
2. สามารถนิ฼ทศเดตຌ ลอด 24 ชวัไ ฾มง ตลอดสปั ดาห์
3. ผຌูรับการน฼ิ ทศเม຋ตอຌ งทๅิงงานประจา฼พืไอมารบั การน฼ิ ทศ
4. ประหยดั เมต຋ ຌอง฼สียคา຋ ฿ชจຌ า຋ ย ฼ชน຋ คา຋ ทไีพกั คา຋ ฼ดินทาง ฯลฯ
5. การจดั การน฼ิ ทศลักษณะผรຌู ับการนิ฼ทศ฼ป็นศูนย์กลาง ผรຌู บั การนิ฼ทศเด฼ຌ ขຌารบั การน฼ิ ทศ

฽ละการพัฒนาเด฾ຌ ดยตรง
6. การนิ฼ทศ฼ปน็ เปตามความ฽ตกต຋างศกั ยภาพ฽ละความกาຌ วหนຌาของผูรຌ ับการน฼ิ ทศ
7. ทา฿ห฼ຌ กดิ ชมุ ชนหรือ฼ครอื ขา຋ ยสงั คม฽หง຋ การ฼รียนรูຌ ผຌูนิ฼ทศ ผูรຌ ับการน฼ิ ทศ ฽ละผຌูมสี ว຋ น

฼กไยี วขຌองจะมีการปฏสิ มั พนั ธก์ บั ขอຌ มูลความรจຌู านวนมาก ทา฿หຌ฼กดิ การตอ຋ ยอดความรูຌ
8. สามารถตรวจสอบ ทบทวนสาระ฼นอๅื หาประ฼ดนใ การนิ฼ทศเดຌตลอด฼วลา฼มไือตຌองการ
9. สามารถชักถาม หรอื ฼สนอ฽นะ หรือ฽ลก฼ปลยไี นความรຌู ฾ดยการ฿ชຌ฼ครไอื งมอื ฼ทค฾น฾ลยี

สารสน฼ทศ฽ละการสไือสารเดຌตลอด฼วลา
10. ลดช຋องว຋างระหว຋างการสืไอสาร฿น฼มือง฽ละชนบท สรຌางความ฼ท຋า฼ทียมกัน ฽ละ

ขยาย฾อกาส฿หຌผຌูนิ฼ทศ ผຌูรับการนิ฼ทศเดຌ฼รียนรูຌร຋วมกัน รຌู฼ท຋าทัน ฽ละสนับสนุนน฾ยบายการพัฒนาระบบ
฼ทค฾น฾ลยกี ารศึกษา฽ละ฼ครือข຋ายสารสน฼ทศ฿หຌดีขๅึน ฼พไอื ความสอดคลอຌ ง฽ละสนบั สนุนการปฏิรูปการศึกษา
ตาม พระราชบญั ญัติการศึกษา฽ห຋งชาติ พทุ ธศักราช 2542

11. สรຌางมูลค຋า฼พไิมจากทรัพยากร฼ทค฾น฾ลยี฼พืไอการศึกษาทไีเดຌลงทุนเป฽ลຌว ฿หຌ฿ชຌงาน
ทีไ฼กิดประสิทธิภาพ฽ละประสิทธิผลสูงสุด฾ดยการสรຌางระบบการบริหาร การจัดการ฽ละการพัฒนา
บคุ ลากรทีมไ ปี ระสทิ ธภิ าพ

฽นวคิดด้ำนกำร฿ช้ ICT ฼พือ่ กำรนิ฼ทศกำรศึกษำ
฽นวคิดดຌานการ฿ชຌ ICT ฼พไือการนิ฼ทศการศึกษา฿หຌมีประสิทธิภาพ ฽ละประสบ

ความสา฼รใจตาม฼จตนารมณ์ มีองค์ประกอบทไีสาคัญ ิสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขๅันพืๅนฐาน,
2554ี ดังนีๅ

1. ความสามารถของสถานศึกษา฽ละหน຋วยงานทางการศึกษาทุก฽ห຋งทีไมี฾อกาส฼ขຌาถึง
฽ละ฿ชຌประ฾ยชน์จาก฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร ฼พืไอการ฼รียนรูຌอย຋างต຋อ฼นืไองตลอดชีวิต
การบริหารจัดการ การวิจัย การพัฒนาอาชีพ การพัฒนาคุณภาพชีวิต ฾ดยเดຌรับบริการอย຋างทัไวถึง
฼ทา຋ ฼ทยี ม มคี ณุ ภาพ฽ละประสทิ ธิภาพ นาเปสูส຋ ังคม฽ห຋งภูมปิ ญั ญา฽ละการ฼รียนรูຌ

2. การนา฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสารมาประยุกต์฿ชຌสนับสนุนการจัด
การศกึ ษา ทๅงั ดาຌ นการ฼รยี นรຌ฽ู ละการบรหิ ารจัดการ การพัฒนาการศึกษา ฽ละ฼ป็นรากฐานของการพัฒนา
฼ทค฾น฾ลยสี ารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร ฾ดย฼นຌนการพฒั นาคุณภาพ฽ละประสทิ ธภิ าพการ฼รยี นรูຌ

หน่วยศกึ ษานเิ ทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการน฼ิ ทศการศึกษา 46

3. ฽นวทางการพัฒนาองค์ประกอบดຌานการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร
฼พไือการนิ฼ทศการศึกษา เดຌ฽ก຋ การพัฒนาประสิทธิภาพการบริหารจัดการ การผลิต฽ละพัฒนาบุคลากร
ดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร การกระจาย฾ครงสรຌางพๅืนฐาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละ
การสไอื สาร฼พอไื การศึกษา

ปจั จัยทีส่ ง຋ ผลตอ຋ กำร฿ช้ ICT ฿นกำรน฼ิ ทศกำรศึกษำ
ปัจจัยสาคัญทีไส຋งผลประยุกต์฿ชຌ ICT ฿นการพัฒนาคุณภาพ฽ละประสิทธิภาพการนิ฼ทศ

การศึกษา ิสานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขันๅ พืนๅ ฐานุ2554ี มดี ังนๅี
1. การประยุกต์฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร฿นการ฼พิไมประสิทธิภาพ

การน฼ิ ทศการศกึ ษา บริหารจัดการ ฽ละการ฿หบຌ รกิ ารทางการศกึ ษา
2. การพัฒนาบุคลากรดຌานการนิ฼ทศการศึกษา ฿หຌมีความรูຌ ทักษะ ฽ละศักยภาพดຌาน

฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร฿หຌสอดคลຌองกับการพัฒนา฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสารของ
ประ฼ทศ

3. การส຋ง฼สริม สนับสนุน การวิจัย฽ละพัฒนา฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร
฿นการน฼ิ ทศการศกึ ษา การจัดการศกึ ษา

4. จดั ฿หมຌ กี าร฼ลือก฿ชຌ฽ละกระจาย฾ครงสรຌางพๅืนฐาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร
ทไี฼กีไยวกับระบบคอมพิว฼ตอร์ ซอฟต์฽วร์ปฏิบัติการสาหรับการพัฒนาการ฼รียนรຌู การบริหารจัดการ ฽ละ
การ฿หบຌ ริการทางการศกึ ษา

5. บุคลากรทุกคนมี฾อกาส฼ขຌาถึง สามารถ฿ชຌ ฽ละมีทักษะการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ ฽ละ
การสืไอสาร฼พืไอการนิ฼ทศการศึกษา การจัดการศึกษา ฽ละการพัฒนาคุณภาพการจัดการ฼รียนรຌูเดຌ
ตามมาตรฐาน ทไหี ลักสูตรกาหนด

6. จัด฿หมຌ รี ะบบ฼ครอื ข຋ายภาย฿นองค์กร การ฼ชอืไ มตอ຋ อนิ ฼ตอร฼์ นใต฿หຌมปี ระสิทธิภาพสงู ขๅึน
7. ส຋ง฼สริม฿หสຌ ถานศึกษาทุก฽ห຋งจัดการ฼รียนการสอน ฽ละการ฿ช฼ຌ ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ
฽ละการสืไอสาร ฼พือไ พัฒนาการ฼รยี นรูຌ รวมทังๅ มี฼วใบเชต์฼พือไ การ฿หบຌ รกิ ารทางการศึกษา
8. จัดสภาพ฽วดลຌอมดຌาการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ ฽ละการสืไอสาร฼พืไอพัฒนา
การ฼รยี นรูຌ ฼ช຋น มีหอຌ งปฏบิ ตั ิการคอมพิว฼ตอร฿์ นสถานศกึ ษา สอไื อิ฼ลใกทรอนิกส์ หนังสอื อ฼ิ ลใกทรอนิกส์
ิeูBookี สืไอบท฼รียนอิ฼ลใกทรอนิกส์ ิCoursewareี ศูนย์รวมสไือ ิCourseware centerี หຌองสมุด
อิ฼ลใกทรอนิกส์ ิeูLibrayี ศูนย์กลางขຌอมูลอิ฼ลใกทรอนิกส์ ิData centerี ฼พไือ฿ชຌ฿นการจัดการ฼รียน
การสอน ฼ครไืองมือตดิ ตอ຋ สอไื สาร ฽ละการ฿หຌบริการทางการศึกษา
9. หน຋วยงานทางการศึกษาทุก฽ห຋ง ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร
฿นการบริหารจดั การมีศูนยป์ ฏิบตั ิการ มี฼วใบเซต฼์ พือไ ฿หຌบรกิ ารขอຌ มลู สารสน฼ทศ
10. บุคลากรทางการศึกษาทุกคน มีความรຌู฽ละมีทักษะการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ
฽ละการสืไอสาร฿นการจัดการ฼รียนการสอน การบริหารจัดการ ฽ละการปฏิบัติงานตามมาตรฐานทักษะ
การ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยสี ารสน฼ทศ฽ละการสอืไ สารทไีสอดคลอຌ งกับการปฏบิ ัติงาน
11. สนับสนุนการวิจยั ฽ละพฒั นา ฼พไอื การประยุกต์฿ช฼ຌ ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร

หน่วยศึกษานเิ ทศก์ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน

ศาสตร฽์ ละศลิ ปใ์ นการนิ฼ทศการศกึ ษา 47

องค์ประกอบท่ีส຋งผลต຋อกำร฿ช้฼ทค฾น฾ลยีสำรสน฼ทศ฽ละกำรสื่อสำร ฼พไือการนิ฼ทศการศึกษา
฼พืไอ฿หຌบรรลุวัตถุประสงค์ ฽ละ฼ปງาหมายของการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร฿นการนิ฼ทศ
การศึกษา ิ สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนๅั พๅนื ฐานี, 2554 ิดงั นๅี

1. ดาຌ นการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยสี ารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร฼พไอื พัฒนาคุณภาพ ส຋ง฼สริม สนบั สนุน
฿ห฿ຌ ชปຌ ระ฾ยชนจ์ าก฼ทค฾น฾ลยสี ารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร฼พอไื การบรหิ ารจัดการการจดั การ฼รียนรจຌู าก฽หล຋ง
฽ละวิธีการทีไหลากหลาย การพัฒนาสืไออิ฼ลใกทรอนิกส์ การพัฒนาผຌูสอน ฽ละบุคลากรทางการศึกษา
การพัฒนาหลักสูตร฿หຌ฼อๅือต຋อการประยุกต์฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสาร฼พืไอการจัดการ฼รียน
การสอน การ฼พไิมประสิทธิภาพการ฼รียนทางเกล จัด฿หຌมีศูนย์กลางขຌอมูลอิ฼ลใกทรอนิกส์ ิData Centerี
฿หຌมีการ฼รียนการสอนผ຋านระบบอิ฼ลใกทรอนิกส์ การส຋ง฼สริม฿หຌ฼กิดการ฼รียนรูຌเดຌดຌวยตน฼องอย຋างต຋อ฼นืไอง
ตลอดชัวิค ิLifelong Leaningี ฼พืไอนาเปส຋ูสังคม฽ห຋งคุณธรรม฽ละสังคม฽ห຋งภูมิปัญญา฽ละการ฼รียนรูຌ

2. การ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสารพัฒนาการบริหารจัดการ การ฿หຌบริการ
ทางการศึกษา การนิ฼ทศการศึกษา การพฒั นาระบบงานคอมพิว฼ตอร์ การจัดระบบฐานขຌอมูล การบริหาร
จัดการ฽ละพัฒนาบุคลากรทุกระดับทีไ฼กีไยวขຌอง การจัด฿หຌมีศูนย์ปฏิบัติการสารสน฼ทศ ิOperation
Centerี ฼ชืไอม฾ยง฽ลก฼ปลีไยนขຌอมูล รวมทๅังส຋ง฼สริมการ฿ชຌ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ ฽ละการสืไอสาร
฼พิไมประสิทธิภาพการบริหารจัดการ฽ละ฿หຌบริการทางการศึกษา ดຌวยระบบอิ฼ลใกทรอนิกส์ทไีสอดคลຌองกับ
การปฏริ ปู ระบบราชการ

3. การพัฒนาบุคลากรคຌน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร ฼พไือรองรับความกຌาวหนຌา
ดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร ส຋ง฼สริมการวิจัย฽ละการนาผลการวิจัยเปประยุกต์฿ชຌ รวมทัๅง
การประสาน ความร຋วมมือกับองค์กร฿นการพัฒนา฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสไือสารมา฿ชຌ฿หຌ฼กิดประ฾ยชน์
ทางการศึกษา

4. ดຌาน฾ครงสรຌางพๅืนฐาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสืไอสาร฼พืไอการศึกษาทีไจัด฿หຌมี฽ละ
กระจาย฾ครงสรຌางพนๅื ฐาน ดนຌ ฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ฽ละการสอืไ สารอยา຋ งทไวั ถงึ ม຋ุง฼นนຌ การจัดหา฽ละ฿ชทຌ รพั ยากร
ทางดຌาน฼ครือข຋ายร຋วมกัน จัดหาระบบคอมพิว฼ตอร์฽ละซอฟต์฽วรพ์ ืๅนฐานทีไ฿ช฿ຌ นการดา฼นินการ ฼ตรียมบุคลากร
ปฏบิ ัติงานดຌาน฼ทค฾น฾ลยีสารสน฼ทศ ฽ละการสไอื สาร฿ห฼ຌ พยี งพอ฽ละมปี ระสทิ ธิภาพ฿นการ฿ชຌปฏบิ ัติงาน

5. การพฒั นาสาระทางการศึกษา฽ละการสราຌ งความรูຌ สนับสนนุ ฿หຌ฼จຌาของ฼นืๅอหาความรຌู ฽ละ
ผຌูทีไมีศักยภาพ฿นการผลิตขຌอมูลความรูຌ ฼ร຋งสรຌาง฽ละ฼ผย฽พร຋ความรูຌออกสู຋สาธารณะ฿นวงกวຌาง
อย຋างมีประสิทธิภาพ ครอบคลุมการพัฒนา฽ละประยุกต์สารสน฼ทศ ิInformationี ฽ละความรูຌ ิKnowledgeี
ทีไสนับสนุนการ฼รียนรຌูทไีมีผຌู฼รียน฼ป็นศูนย์กลาง พัฒนาทรัพยากรมนุษย์ทีไมีคุณภาพ มีคุณธรรม ฼พไือลด
ความ฼หลืไอมลๅาของการ฼ขຌาถึง฽ละ รับบริการการศึกษา฽ละการ฼รียนรຌู ฽ละรองรับการพัฒนาส຋ูสังคม฽ห຋งภูมิ
ปญั ญา฽ละการ฼รยี นรຌู

6. ส຋ง฼สริม฽ละสนับสนุนการวิจัย฽ละพัฒนา฼ร຋งจัดหา฽ละพัฒนาทรัพยากรการ฼รียนรูຌ
สืไอการ฼รียนรຌู฽ละหอຌ งสมุดอิ฼ลกใ ทรอนิกส์ ส຋ง฼สรมิ การพัฒนาซอฟต์฽วร์

กิจกรรมนิ฼ทศกำรศึกษำ หมายถึงกิจกรรมทีไดา฼นินเปอย຋าง฼ป็นระบบ ฽ละรองรับดຌวยขຌอมูล
สารสน฼ทศ ฼ป็นกิจกรรมทไีอยู຋฿นบรรยากาศของความร຋วมมือร຋วม฿จ฼ขຌา฿จอันดีต຋อกันระหว຋างผูຌนิ฼ทศ฽ละ
ผูຌรับการนิ฼ทศ การนิ฼ทศ฼ป็นกลเกการติดตามควบคุม กากับงาน คือ฼ป็นสืไอกลางระหว຋างผูຌปฏิบัติ ฽ละ
ผຌูบริหารทีไตຌองมีบทบาท฿นการสรຌางความ฼ขຌา฿จอันดีระหว຋างผูຌปฏิบัติ฽ละผูຌบริหาร ิวารีวณิชปัญจพลุ

หนว่ ยศึกษานิเทศก์ สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน