ใบความรู้

ใบความรู เรื่อง โครงสราง หนาที่ และวัฏจักรชีวิตแบบสลับของพืชดอก ดอก (Flower) คือ อวัยวะสวนสําคัญที่ทําหนาที่ในการสืบพันธุของพืชดอก (Angiosperm) เปน สวนโครงสรางของพืชที่พัฒนามาจากกิ่งและใบ ดอกไมแตละดอกมักมีขนาด รูปราง และสีสันแตกตางกันไป ตามชนิดของพันธุพืช ลักษณะโครงสรางของดอก ไดแก 1. กลีบเลี้ยง (Sepal) วงกลีบเลี้ยง (Calyx) เปนสวนของดอกที่อยูบอกสุด สวนใหญมีสีเขียว ทําหนาที่หอหุมปองกันอันตรายตาง ๆ ใหแกสวนในของดอก 2. กลีบดอก (Petal) วงกลีบดอก (Corolla) เปนสวนที่อยูถัดจากกลีบเลี้ยงเขาไปขางใน มีสีสันตาง ๆ สวยงาม เนื่องจากมีรงควัตถุชนิดตาง ๆ ละลายอยูในสารละลายแวคิวโอล ทําใหกลีบดอกเปนสีตาง ๆ 3. เกสรเพศผู (Stamen) เปนสวนของดอกที่จําเปนในการสืบพันธุ อยูถัดจากกลีบดอกเขาไปทํา หนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศผู เกสรเพศผูมักมีหลายอันเรียงเปนชั้นหรือเปนวง เมื่อดอกเจริญเติบโตเต็มที่แลว ถุงเรณูจะแตกออกละอองเรณูจะปลิวออกมา จํานวนเกสรเพศผูในแตละดอกจะแตกตางกันไปตามชนิดของพืช - เกสรเพศผู ประกอบดวย 2 องคประกอบ ไดแก 1. อับเรณู (Anther) 2. กานชูอับเรณู (Filament) 4. เกสรเพศเมีย (Pistil or carpel) เปนสวนของดอกที่อยูในสุด และจําเปนในการสืบพันธุ ทํา หนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศเมีย เกสรเพศเมียในแตละดอกอาจมี 1 หรือหลายอันซึ่งแยกออกจาอกกันเปน อิสระหรือเชื่อมติดกัน - เกสรเพศเมีย ประกอบดวย 3 องคประกอบ ไดแก 1. ยอดเกสรเพศเมีย (Stigma) 2. กานชูเกสรเพศเมีย (Style) 3. รังไข (Ovary) การจําแนกชนิดของดอก 1. ชนิดของดอกจําแนกตามสวนประกอบของดอก แบงได 2 ประเภท คือ 1.1 ดอกสมบูรณ (Complete flower) คือ ดอกที่มีสวนประกอบของดอกครบทั้ง 4 สวน ในดอกเดียว เชน ดอกบัว ดอกกุหลาบ ดอกมะเขือ 1.2 ดอกไมสบบูรณ (Incomplete flower) คือ ดอกที่มีสวนประกอบของดอกไมครบทั้ง 4 สวน อาจขาดสวนใดสวนหนึ่ง บางชนิดขาดเฉพาะเกสรเพศผูหรือเฉพาะเกสรเพศเมียเพียงอยางเดียว เชน ดอกหนาวัว ดอกปตตาเวีย

2. ชนิดของดอกจําแนกตามลักษณะของเพศ แบงได 2 ประเภท คือ 2.1 ดอกสมบูรณเพศ (Perfect flower or bisexual flower) คือ ดอกที่มีทั้ง 2 เพศ ทั้ง เกสรเพศผูและเกสรเพศเมีย ในดอกเดียวกัน แมวาชั้นอื่น ๆ จะมีครบหรือไมครบก็ตาม เชน ดอกชบา ดอก พริก 2.2 ดอกไมสบบูรณเพศ (Imperfect flower or unsexual flower) คือ ดอกที่มีเกสร เพศผูหรือเกสรเพศเมียเพียงอยางเดียวในหนึ่งดอก ดอกที่มีเฉพาะเกสรเพศผู เรียกวา ดอกตัวผูดอกที่มีเฉพาะ เกสรเพศเมีย เรียกวา ดอกตัวเมีย เชน ดอกตําลึง ดอกฟกทอง 3. ชนิดของดอกจําแนกตามจํานวนดอก แบงได 3 ประเภท คือ 3.1 ดอกเดี่ยว (Solitary or simple flower) เปนดอกที่เกิดขึ้นบนกานดอกเปนดอกเดี่ยว ในแตละขอของกิ่ง และลําตน เชน ชบา กุหลาบ จําป 3.2 ดอกชอ (Inflorescence flower) เปนดอกที่เกิดเปนกลุมอยูบนกานดอกใหญเดียวกัน ประกอบดวยดอกยอยหลายดอก แตละดอกยอยมีกานดอกยอยอยูบนกานชอดอก เชน โปยเซียน ผกากรอง 4. ชนิดของดอกจําแนกตามการติดอยูบนฐานรองดอกของสวนประกอบของดอก แบงได 3 ประเภท ไดแก 4.1 ดอกไฮโพจีนัส (Hypogenous Flower) เปนดอกที่มีฐานของดอกนูนสูงขึ้น เรียกวา รังไขแบบซูพีเรีย (Superior ovary) 4.2 ดอกเอพิจีนัส (Epigenous Flower) เปนดอกที่มีฐานรังไขขอบโคงขึ้น ไปหอหุมรังไข เอาไวหมด เรียกวารังไขแบบอินฟเรีย (Inferior Ovary) 4.3 ดอกเพริจีนัส (Perigenous Flower) ฐานรองดอกมีลักษณะแองเวาคลายรูปถวย รังไข แบบนี้ จะคอนไปทางซูพีเรีย เรียกวา รังไขแบบฮาลฟซูพีเรีย หรือคอนไปทางอินฟเรีย เรียก รังไขแบบฮาลฟ อินฟเรีย ชนิดของชอดอก 1. ชอดอกแบบอินเตอรเทอมิเนต (Interminate inflorescence) ชอดอกที่มีดอกยอยที่ เกิดกอนอยูลางสุดหรือดานนอกสุด การบานของดอกเริ่มที่ดอกยอยบริเวณโคนชอหรือดานนอกของชอดอก 2. ชอดอกแบบดีเทอรมิเนต (Determinate inflorescence)ชอดอกที่มีดอกยอยที่เกิด กอนอยูตรงกลางหรือปลายชอดอก การบานของดอกเริ่มที่ดอกยอยบริเวณกลางหรือดานปลายบนของชอ

วัฏจักรชีวิตแบบสลับของพืชดอก (alternation of two generations) วัฏจักรชีวิตแบบสลับ (alternation of two generations) คือ มีสองระยะสลับกัน ระหวาง ระยะสปอโรไฟต (sporophyte) ที่มีจํานวนโครโมโซมสองชุด (2n) และระยะแกมีโทไฟต (gametophyte) ที่ มีจํานวนโครโมโซมชุดเดียว (1n) ของพืชดอก