ii Kandungan Mesti Tahu iii – x Bab 1 Langkah Keselamatan di dalam Makmal 1 – 9 NOTA 1 Kertas 1 3 Kertas 2 6 Bab 2 Bantuan Kecemasan 10 – 15 NOTA 10 Kertas 1 12 Kertas 2 13 Bab 3 Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan 16 – 22 NOTA 16 Kertas 1 18 Kertas 2 21 Bab 4 Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam 23 – 34 NOTA 23 Kertas 1 25 Kertas 2 29 Bab 5 Genetik 35 – 51 NOTA 35 Kertas 1 37 Kertas 2 43 Bab 6 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan 52 – 60 NOTA 52 Kertas 1 53 Kertas 2 57 Bab 7 Koordinasi Badan 61 – 71 NOTA 61 Kertas 1 63 Kertas 2 66 Bab 8 Unsur dan Bahan 72 – 84 NOTA 72 Kertas 1 74 Kertas 2 77 Bab 9 Kimia Industri 85 – 98 NOTA 85 Kertas 1 87 Kertas 2 90 Bab 10 Kimia dalam Perubatan dan Kesihatan 99 – 112 NOTA 99 Kertas 1 101 Kertas 2 105 Bab 11 Daya dan Gerakan 113 – 124 NOTA 113 Kertas 1 114 Kertas 2 119 Bab 12 Tenaga Nuklear 125 – 132 NOTA 125 Kertas 1 126 Kertas 2 129 Jawapan 133 – 150 Kandungan_1202 BS Sains Tg4.indd 2 17/02/2022 10:31 AM
Mneumonik (Bab 4) 1 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mneumonik (Bab 4) 3 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mneumonik (Bab 4) 5 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mneumonik (Bab 7) 7 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mneumonik (Bab 7) 9 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Mneumonik (Bab 7) 11 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Sektor Tenaga Tenaga tidak boleh dicipta dan tidak boleh dimusnahkan. Sumber tenaga fosil akan habis digunakan tetapi sumber tenaga boleh baharu pasti wujud selama-lamanya. Tenaga ‘hags’ adalah tenaga boleh baharu, iaitu h: Tenaga hidro a: Tenaga angin g: Tenaga geotermal s: Tenaga solar Manakala tenaga ‘pag’ adalah tenaga tak boleh baharu, iaitu p: Tenaga terhasil daripada pembakaran petroleum seperti petrol dan disel a: Tenaga terhasil daripada pembakaran arang batu g: Tenaga terhasil daripada pembakaran gas asli Hormon yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin adalah at-Eati. a hormone antidiuresis t tiroksina E estrogen a adrenalina t testosteron i insulin Kelenjar endokrin pada manusia terdiri daripada PATTOP. P Pituitari A Adrenal T Tiroid T Testis O Ovari P Pankreas Kesan Pembukaan Hutan dan Perlindunganya Kelenjar Endokrin pada Manusia Konsep 5R Hormon Jenis-jenis Dadah 5R merujuk kepada (Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Recovery) iaitu menolak, kurangkan, guna semula, kitar semula dan pemulihan, untuk merawat dan mengurus sisa pepejal menuju terhadap pencapaian sisa sifar. 5R Refuse Reduce Reuse Recycle Recovery Pembukaan tanah hutan menyebabkan pemusnahan ekosistem dan kepupusan flora dan fauna kerana masalah ‘3P + 1K’ tetapi hutan boleh dilindungi dengan ‘tawar’. P : Pembalakan berleluasan P : Pembakaran terbuka P : Pemusnahan peparu Bumi K : Keasidan tanah Perlindungan hutan dapat dilakukan melalui ta(nam): penanaman semula, dan war(ta) : wartakan hutan simpan Dadah boleh dikategorikan kepada beberapa jenis iaitu d-shit. d depresen s stimulan h halusinogen i inhalan t antidepresen TAHU Mnemonik MESTI Mesti tahu_1202 Sains Tg4.indd 1 16/02/2022 9:59 AM
Fakta Penting (Bab 1) 13 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 1) 15 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 2) 17 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 3) 19 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 10) 21 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Fakta Penting (Bab 10) 23 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Langkah Pengurusan Tumpahan Bahan Kimia Langkah penggunaan alat pemadam kebakaran Kaedah melaksanakan CPR terhadap mangsa Radikal Bebas Ubat Moden Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan Periksa respons mangsa Bantuan pernafasan Tekanan dada Kedudukan permulihan Buka saluran pernafasan Maklum kepada guru/pembantu makmal Jadikan kawasan sebagai kawasan larangan Sekat tumpahan dengan menggunakan pasir Kaut tumpahan ke dalam bekas plastik/ botol Buang tumpahan mengikut procedur yang betul 1. Suhu badan merupakan ukuran darjah kepanasan atau kesejukkan badan manusia. 2. Kadar denyutan nadi merupakan pengukuran bilangan degupan jantung per minit. 3. Tekanan darah merupakan tekanan yang dikenakan oleh darah pada dinding arteri semasa peredaran darah. 4. Indeks jisim badan (BMI) merupakan ukuran jisim badan seseorang berbanding dengan ketinggian. BMI untuk manusia BMI Keterangan < 18.5 Kurang jisim badan 18.5 – 24.9 Jisim badan unggul 25.0 – 29.9 Berlebihan jisim badan > 30.0 Obes Tanggalkan pin keselamatan daripada pemadam kebaran. Ratakan semburan ke seluruh sumber api dengan menggerakan muncungnya dari sisi ke sisi. Halakan muncung alat pemadam api ke pangkal api. Tekan pemicit di atas pemadam Terdapat tiga kelas ubat moden: 1. Analgesik • Ubat untuk melegakan kesakitan • Contoh: aspirin, parasetamol dan kodeina 2. Antibiotik • Ubat untuk membunuh atau menghalang pertumbuhan bakteria berjangkit • Contoh antibiotik ialah penisilin dan streptomisin 3. Psikoteraputik • Ubat untuk merawat pesakit psikiatrik • Ubat psikoterapeutik dikelaskan kepada tiga jenis: (a) Antidepresen (b) Antipsikotik (c) Stimulan Tidak sedar Sedar Radikal bebas ialah suatu atom atau molekul yang mempunyai elektron tunggal (tidak berpasangan). Contoh: Atom klorin, Cl elektron tunggal (tidak berpasangan) Contoh: Molekul oksigen, O2 elektron tunggal (tidak berpasangan) elektron tunggal (tidak berpasangan) TAHU Fakta Penting MESTI Mesti tahu_1202 Sains Tg4.indd 3 16/02/2022 9:59 AM
Plasmid (vektor) Pertumbuhan sel inang membawa klon DNA yang akan di’klon’ + DNA rekombinan Sel inang Fenotip induk: Ayah (normal) Ibu (pembawa hemofilia) (Meiosis) x (Persenyawaan) Fenotip anak: Perempuan (normal) Perempuan (pembawa hemofilia) Lelaki (normal) Lelaki (pesakit hemofilia) Genotip induk: Genotip anak: Gamet: XH Y XH Xh XHY XHXh XHXH XHXh XHY Xh Y Ketinggian (cm) 0 Umur 3 A B C D E 13 20 65 Rajah Penting (Bab 6) 32 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 6) 34 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 6) 36 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 5) 26 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 5) 28 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Rajah Penting (Bab 5) 30 @ Pan Asia Publications Sdn. Bhd. Sistem Rangka Manusia Graf lengkung pertumbuhan manusia Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia Bahan Genetik dalam Sel Mutasi: Gen Terangkai Seks Teknologi DNA rekombinan Petunjuk:XH ialah alel dominan (normal) Xh ialah alel resesif (hemofilia) A: Bayi (pertumbuhan pesat) B: Kanak-kanak (pertumbuhan perlahan) C: Remaja (pertumbuhan pesat) D: Dewasa (pertumbuhan minimum) E: Orang tua (pertumbuhan negatif) Rangka paksi Tengkorak Lengkungan pektoral Tulang kaki Rangka apendaj Lengkungan pelvis Tulang tangan Strenum Turus vertebra Sel Nukleus Kromosom DNA Tulang Tendon Rawan Cecair sinovial Tulang Struktur pada sendi lutut TAHU Rajah Penting MESTI Mesti tahu_1202 Sains Tg4.indd 6 16/02/2022 9:59 AM
1 Bab 1 Langkah Keselamatan di dalam Makmal 1.1 Peralatan Perlindungan Diri 1. Peralatan perlindungan diri ialah kelengkapan yang diperlukan untuk melindungi diri daripada bahaya. 2. Contoh peralatan perlindungan diri adalah seperti gogal, topeng muka, sarung tangan, baju makmal dan kasut keselamatan. Rajah di bawah menunjukkan contoh peralatan perlindungan diri. Gogal Topeng muka Sarung tangan Baju makmal Kasut bertutup 3. Peralatan perlindungan diri seperti kabinet aliran laminar, penyiram kecemasan, kebuk wasap dan pembilas mata ialah alat yang disediakan di dalam makmal. 1.2 Pembuangan Bahan Sisa 1. Bahan sisa seperti cecair atau larutan berkepekatan rendah dan tidak berbahaya boleh dibuang terus ke dalam singki. Contoh bahan sisa yang boleh dibuang ke dalam singki ialah: (a) Asid lemah dan alkali lemah dengan nilai pH antara 5 hingga 9. (b) Bahan atau larutan yang neutral. 2. Bahan sisa yang tidak boleh dibuang terus ke dalam singki adalah seperti: (a) Sisa pepejal (b) Bahan yang mempunyai nilai pH kurang daripada 5 dan lebih daripada 9 (c) Sebatian pelarut organik (d) Bahan kimia (e) Logam berat (f) Bahan beradioaktif (g) Bahan sisa organik (h) Bahan meruap (i) Bahan reaktif 3. Sisa bahan biologi perlu diuruskan berdasarkan Prosedur Operasi Standard (POS) pelupusan bahan sisa biologi mengikut kategorinya. (a) Sisa Kategori A seperti picagari, jarum dan skalpel perlu dimasukkan ke dalam bekas khas yang tidak diautoklaf dan disimpan di tempat yang selamat sebelum dilupuskan. (b) Sisa kategori B seperti sarung tangan, tisu dan medium kultur perlu dibungkus dan dimasukkan ke dalam beg autoklaf kalis bocor. Sisa perlu diautoklaf pada suhu 121°C dengan tekanan 15 psi selama 20 minit. Setelah dinyahkontaminasi, sisa perlu dimasukkan ke dalam beg biobahaya, diikat, dilabelkan dan dimasukkan ke dalam tong merah biobahaya. (c) Sisa kategori C seperti haiwan makmal dan haiwan uji kaji perlu dibalut dengan bahan penyerap seperti tisu dan dibungkus dengan rapi di dalam beg plastik biobahaya dan kemudiannya disejuk bekukan. (d) Sisa kategori D seperti darah dan serum perlu dinyahkontaminasikan secara autoklaf dan dilupus secara terus ke dalam singki makmal. 4. Berikut merupakan carta alir POS pelupusan sisa biologi. Pengasingan sisa di puncanya dengan betul Pengurusan sisa berdasarkan kategori Sisa yang telah dinyahkontaminasi dimasukkan ke dalam beg biobahaya. Sisa yang dibungkus dilabel dan dimasukkan ke dalam tong biobahaya. Tong biobahaya disimpan sementara dalam keadaan yang selamat, terkawan dan disejukkan sebelum pelupusan berpusat dijadualkan. NOTA Bab 1_1202 BS Sains Tg4.indd 1 16/02/2022 10:03 AM
2 5. Langkah pengurusan tumpahan bahan kimia. (a) Maklum kepada guru/pembantu makmal (b) Jadikan kawasan tumpahan sebagai kawasan larangan (c) Sekat tumpahan dengan menggunakan pasir (d) Kaut tumpahan ke dalam bekas plastik/ botol (e) Buang tumpahan mengikut prosedur yang betul 6. Langkah pengurusan tumpahan merkuri. (a) Maklum kepada guru/pembantu makmal (b) Jadikan kawasan tumpahan sebagai kawasan larangan (c) Taburkan serbuk sulfur untuk menutup tumpahan (d) Hubungi Jabatan Bomba 1.3 Pemadam Kebakaran 1. Alat pemadam kebakaran digunakan untuk mengawal atau memadamkan kebakaran. 2. Alat pemadam kebakaran boleh dibahagikan kepada empat jenis seperti yang ditunjukkan dalam jadual di bawah. Jenis Warna Air Merah Buih Krim Karbon dioksida Hitam Serbuk kering Biru 3. Kebakaran boleh dibahagikan berdasarkan jenis bahan api yang terbakar. Jadual di bawah menunjukkan alat pemadam kebakaran yang sesuai digunakan untuk punca kebakaran yang berlainan. Jenis kebakaran Punca bahan api Jenis alat pemadam kebakaran Kelas A Pepejal seperti kayu, kertas, kain, plastik dan sebarang bahan mudah terbakar • Air • Buih • Serbuk kering Kelas B Cecair mudah terbakar seperti petrol, kerosin, diesel, varnis, cat dan lain-lain • Buih • Serbuk kering • Karbon dioksida Kelas C Gas/ wap mudah terbakar seperti hidrogen, metana, propana, oksiasetilena, gas LPG, LNG, oksigen dan sebagainya • Serbuk kering • Karbon dioksida Kelas D Logam reaktif seperti natrium, kalium, magnesium, aluminium dan sebagainya • Serbuk kering Kelas E Peralatan elektrik • Serbuk kering • Karbon dioksida Kelas F Lemak dan minyak masak • Serbuk kering • Karbon dioksida 4. Pemadam kebakaran ABC sesuai digunakan untuk semua jenis kebakaran kecuali kebakaran yang berpunca daripada logam dan gas yang mungkin menyebabkan ledakan. Pemadam api ini tidak membahayakan manusia, haiwan dan tidak mencemarkan tanah. 5. Selimut kebakaran digunakan untuk menyelimut mangsa bagi memadam kebakaran yang kecil atau sederhana pada anggota badan, pakaian atau kebakaran kecil yang sukar dipadamkan oleh air. Selimut kebakaran 6. Audit terhadap pemadam kebakaran perlu dilaksanakan secara berkala supaya peralatan tersebut dapat berfungsi dengan baik. Antara maklumat penting yang perlu diaudit adalah seperti: (a) Jenis pemadam kebakaran (b) Tarikh luput (c) Bacaan tekanan pada pemadam kebakaran (d) Bilangan pemadam kebakaran mengikut jenis (e) Lokasi alat pemadam kebakaran dalam pelan laluan kecemasan Bab 1_1202 BS Sains Tg4.indd 2 16/02/2022 10:03 AM
37TIP SOS Setiap soalan mempunyai empat jawapan yang berbeza, A, B, C dan D. Untuk setiap soalan, pilih satu jawapan sahaja. KERTAS 1 5.1 Pembahagian Sel 1. Rajah 1 menunjukkan suatu sel yang mengalami pembahagian sel. P Q R S Rajah 1 Antara struktur P, Q, R dan S, yang manakah menunjukkan kromosom? A P C R B Q D S 2. Rajah 2 menunjukkan beberapa struktur dalam sel haiwan dan sel tumbuhan. P Z Y X W Q R S Rajah 2 Antara berikut, di manakah kedudukan kromosom dalam sel-sel berkenaan? Sel haiwan Sel tumbuhan A P W B Q X C R Y D S Z KLON SPM KLON SPM 3. Antara berikut, yang manakah merupakan persamaan antara mitosis dan meiosis? A Berlaku dalam organ pembiakan B Berlainan gen diwarisi anak-anak sel C Menyebabkan variasi antara individu D Mengalami penduaan kromosom dalam proses pembahagian sel 4. Antara berikut, yang manakah pernyataan berikut tidak benar tentang pembahagian sel secara mitosis? A Mitosis berlaku dalam sel autosom B Mitosis menghasilkan dua sel anak daripada setiap sel induk C Sel-sel anak mempunyai bilangan kromosom yang sama seperti sel induk D Setiap sel anak mengandungi bahan genetik yang berbeza 5. Mengapakah sel-sel dalam organ pembiakan haiwan dan tumbuhan membahagi dengan meiosis? A Pembiakan aseks B Pembentukan gamet C Persenyawaan nukleus D Pertumbuhan organisma 6. Antara berikut, yang manakah menunjukkan kepentingan mitosis dan meiosis? KbaT Menganalisis Mitosis Meiosis A Mengekalkan bilangan kromosom Menghasilkan gamet B Menghasilkan sel pembiakan Mengekalkan bilangan kromosom C Menambahkan pertumbuhan Menyebabkan variasi D Menyebabkan variasi Menambahkan bilangan kromosom Soalan 3: Proses mitosis dan meiosis melakukan penduaan kromosom untuk mengekalkan bilangan kromosom sebagai diploid atau hapoid sel masing-masing. Soalan 4: Mitosis adalah proses penduaan sel untuk menghasilkan dua sel anak yang serupa. Proses ulangan ini menambahkan bilangan sel dalam pertumbuhan dan untuk menggantikan sel-sel sama jenis yang telah rosak. Bab 5_1202 BS Sains Tg4.indd 37 17/02/2022 10:34 AM
38TIP SOS 7. Jadual 1 menunjukan bilangan kromosom dalam setiap sel organisma dan bilangan kromosom ketika proses penduaan dalam mitosis. Jadual 1 Organisma Bilangan kromosom dalam sel soma Bilangan kromosom ketika proses mitosis berlaku P 24 47 Q 38 77 R 46 92 Antara di atas, yang manakah menunjukkan bilangan kromosom yang betul? A P, Q dan R B P dan Q sahaja C Q dan R sahaja D R sahaja 8. Rajah 3 menunjukkan empat peringkat pembahagian sel dengan mitosis. P Q R S Rajah 3 Antara urutan susunan berikut, yang manakah betul bagi mitosis? A P, Q, R, S B Q, S, P, R C R, P, S, Q D S, R, Q, P KLON SPM 9. Rajah 4 menunjukkan satu sel sedang membahagi secara mitosis. Kromatid kembar Rajah 4 Antara berikut, yang manakah akan terhasil pada akhir peringkat mitosis? Bilangan sel anak Bilangan pasangan kromosom A 2 4 B 2 2 C 4 4 D 4 2 10. Rajah 5 menunjukkan gen dalam sel. Sel Kromosom Gen Rajah 5 Antara pernyataan berikut, yang manakah benar? A Nukleus sel terbina daripada kromosom X B Kromosom X terdiri daripada DNA C Gen terdapat dalam kromosom X sahaja D Gen terdiri daripada DNA untuk membawa maklumat pewarisan 11. Suatu sel soma mempunyai lima pasangan kromosom. Setelah tamat mitosis, berapakah bilangan kromosom dalam setiap sel anak? KbaT Mengaplikasi A Lima B Sepuluh C Dua puluh D Empat puluh Soalan 10: Gen terdiri daripada DNA yang membina kromosom. Soalan 11: Setelah mitosis, setiap anak sel atau sel baru yang terhasil mempunyai bilangan kromosom yang sama dengan sel induk atau sel asalnya. Bab 5_1202 BS Sains Tg4.indd 38 17/02/2022 10:34 AM
41TIP SOS 5.3 Mutasi 22. Rajah 14 menunjukkan gambar kariotip kromosom yang terdapat dalam seorang budak lelaki yang mempunyai sindrom Down. 1 6 7 8 9 10 11 12 13 14 19 20 21 22 X Y 15 16 17 18 2 3 4 5 Rajah 14 Antara berikut, yang manakah menyebabkan masalah kromosom yang menyebabkan sindrom Down? A Budak itu mempunyai 23 pasang kromosom B Budak itu mempunyai kromosom XY yang rosak C Kumpulan kromosom ke-21 mempunyai 3 kromosom D Kromosom-kromosomnya tidak sama rata panjang 23. Penyakit baka yang manakah berkaitan dengan mutasi berikut? Mutasi kromosom Mutasi gen A Albinisme Sindrom Down B Sindrom Klinefelter Hemofilia C Talasemia Anemia sel sabit D Buta warna Sindrom Turner 24. Rajah 15 menunjukkan gambar kariotip yang didapati daripada kajian amniosentesis bagi satu fetus yang akan dilahirkan sebagai seorang pesakit perempuan yang mempunyai sindrom Turner. 1 6 7 8 9 10 11 12 13 14 19 20 21 22 X 15 16 17 18 2 3 4 5 Rajah 15 Apakah kecacatan pada kromosom yang menyebabkan sindrom Turner itu? A Semua kromosom pesakit itu terdiri daripada jenis kromosom X B Kromosom X mengandungi gen cacat yang tidak dapat mengawal kitaran haid C Kromosom Y pada kromosom ke-23 telah dimusnahkan oleh sinaran radioaktif D Kekurangan satu kromosom X pada kromosom seks 25. Rajah 16 menunjukkan sel sabit bersama dengan sel darah merah. Rajah 16 Sel sabit disebabkan oleh mutasi pada gen yang menghasilkan hemoglobin. Bagaimanakah sel sabit menyebabkan anemia? A Bentuk sel sabit kurang cekap mengangkut oksigen B Sel sabit tiada haemoglobin untuk mengangkut oksigen C Kecacatan hemoglobin menjadikan sel sabit kurang cekap mengangkut oksigen D Mutasi gen menyebabkan sangat sedikit haemoglobin sahaja dihasilkan untuk mengangkut oksigen 5.4 Teknologi Kejuruteraan Genetik 26. Organisma termodifikasi genetik (GMO) merupakan organisma yang dimodifikasi secara genetik melalui teknologi kejuruteraan genetik. Antara berikut, yang manakah tidak memberi faedah kebaikan berkaitan dengan GMO? KbaT Menganalisis A Menghasilkan tanaman dan ternakan berkualiti tinggi B Menghasilkan produk komersial yang mempunyai daya tahan penyakit yang tinggi C Menghasilkan tanaman yang lebih banyak dalam jangka masa singkat. D Baka asli akan mengalami kepupusan kerana tidak gemari dipakai lagi Soalan 22: Sindrom Down disebabkan oleh kelebihan satu kromosom dalam sel. Semasa meiosis dalam ovari, sepasang kromosom tidak terpisah. Soalan 25: Dalam tubuh badan yang sihat, oksigen diangkut oleh sel darah merah yang berbentuk dwicekung. Bab 5_1202 BS Sains Tg4.indd 41 17/02/2022 10:34 AM
43TIP SOS Bahagian A Jawab semua soalan. 1. Rajah 1 menunjukkan pembahagian sel dalam suatu organisma. Sel biasa P Q R S Rajah 1 (a) Berdasarkan pemerhatian pada Rajah 1, (i) nyatakan jenis pembahagian sel itu. [1 markah] (ii) mengenal pasti empat peringkat P, Q, R dan S dalam pembahagian itu. [1 markah] P: Q: R: S: (iii) ramalkan apa akan berlaku selepas peringkat S? [1 markah] (b) Di bahagian badan manusia yang manakah jenis pembahagian sel ini berlaku? [1 markah] (c) Mengapakah jenis pembahagian sel ini penting kepada kita? [1 markah] KLON SPM KERTAS 2 Soalan 1: (c) Pembahagian sel melalui mitosis adalah satu proses yang menghasilkan dan menambahkan sel baru yang serupa. Bab 5_1202 BS Sains Tg4.indd 43 17/02/2022 10:34 AM
44TIP SOS 2. Rajah 2 menunjukan seorang pelajar, Ahmad mengidap penyakit buta warna tetapi adik lelakinya, Aziz mempunyai penglihatan normal. Namum kakaknya, Fatimah juga menghidap penyakit buta warna dan adik perempuannya, Fauziah merupakan pembawa penyakit itu. Induk: Penghidap penyakit gangguan gen Pembawa penyakit gangguan gen Fenotip: Ayah (buta warna) Ibu (pembawa) ? ? x (Proses P) (Proses Q) Fenotip anak: Anak perempuan (pembawa) Fauziah Anak perempuan (buta warna) Fatimah Anak lelaki (normal) Aziz Anak lelaki (buta warna) Ahmad Genotip: Genotip anak: Gamet: ? ? ? ? ? ? ? ? Rajah 2 (a) Bagaimanakah trait penyakit buta warna diwariskan dalam keluarga? [1 markah] (b) Dengan mengkaji fenotip adik-beradiknya, apakah inferens dapat dibuat tentang fenotip ibu bapaknya? [1 markah] (c) Lengkapkan rajah skema dalam Rajah 2 dalam ruang yang disediakan di bawah. KbaT Mengaplikasi [3 markah] KLON SPM Soalan 2: (c) Penyakit buta warna disebabkan kecacatan gen terangkai seks, iaitu kecacatan gen itu dibawa dalam kromosom seks, X. Jika Xb adalah kecacatan gen yang menyebabkan buta warna, maka lelaki Xb Y adalah buta warna, manakala perempuan XB Xb adalah pembawa dan Xb Xb ialah perempuan yang mengalami penyakit buta warna. Bab 5_1202 BS Sains Tg4.indd 44 17/02/2022 10:34 AM
120TIP SOS Bahagian B Jawab semua soalan. 2. Sebuah basikal sedang bergerak dengan laju malar 5 m s–1 selama 10 s. Selepas itu, brek ditekan dan basikal berhenti 4 s kemudian. (a) Apakah maksud laju? [1 markah] (b) Hitungkan (i) jarak yang dilalui basikal apabila basikal bergerak dengan laju KBAT Menilai [1 markah] (ii) nyahpecutan yang dialami basikal pada hujung gerakannya KBAT Menilai [2 markah] (c) Gunakan maklumat yang diberikan, lakarkan graf halaju-masa bagi gerakan basikal itu. KBAT Menganalisis [2 markah] 3. Rajah 2 menunjukkan sebahagian daripada pita detik yang didapati daripada gerakan sebuah troli. 12 cm Arah gerakan P Q R S Rajah 2 (a) (i) Lengkapkan ayat di bawah berdasarkan Rajah 2. [1 markah] Satu detik adalah dari titik ke titik . (ii) Apakah masa bagi satu detik jika jangka masa detik disambungkan kepada bekalan kuasa 50 Hz? [1 markah] (b) Berdasarkan Rajah 2, (i) bandingkan halaju troli di P dan halaju troli di Q. KBAT Menganalisis [1 markah] (ii) nyatakan jenis gerakan yang dialami oleh troli. [1 markah] Soalan 3: (a) (ii) Pada frekuensi 50 Hz, jangka masa detik membuat 50 titik dalam masa 1 saat. Bab 11_1202 BS Sains Tg4.indd 120 07/02/2022 5:10 PM
121TIP SOS (c) Hitungkan laju purata troli. KBAT Menilai [2 markah] 4. Rajah 3 menunjukkan carta pita detik yang diperoleh daripada gerakan sebuah objek. Panjang (cm) Masa (s) 6 0 12 Rajah 3 (a) Hitungkan: (i) halaju awal objek itu. KBAT Menilai [2 markah] (ii) halaju akhir objek itu. KBAT Menilai [2 markah] (b) Tentukan pecutan objek itu. KBAT Menilai [2 markah] 5. Rajah 4 menunjukkan graf halaju-masa bagi gerakan sebuah troli tanpa sebarang muatan apabila ditolak oleh daya yang malar. v (m s–1) 0 t (s) 20 12 Rajah 4 Soalan 4: (a) (i) Halaju awal boleh dihitung dengan merujuk kepada jalur pertama. Soalan 4: (a) (ii) Halaju akhir boleh dihitung dengan merujuk kepada jalur terakhir. Bab 11_1202 BS Sains Tg4.indd 121 07/02/2022 5:10 PM
123TIP SOS Bahagian C Jawab satu soalan. 7. Rajah 6 menunjukkan dua baldi yang sama saiz. Satu baldi adalah kosong dan satu lagi baldi berisi penuh dengan pasir. KBAT Mencipta Pasir Rajah 6 Didapati bahawa baldi yang kosong lebih mudah diayunkan berbanding dengan baldi yang berisi pasir. (a) Nyatakan satu pernyataan masalah berdasarkan pada maklumat yang diberikan. [1 markah] (b) Cadangkan satu hipotesis untuk mengkaji situasi yang diberikan dalam Rajah 6. [1 markah] (c) Berdasarkan pada situasi yang diberikan dalam Rajah 6, reka bentuk satu eksperimen makmal untuk membuktikan hipotesis yang dibina dengan menggunakan bilah gergaji, plastisin, jam randik, neraca elektronik dan pengapit-G. Huraian anda harus mengandungi aspek yang berikut: (i) Tujuan eksperimen [1 markah] (ii) Mengenal pasti pemboleh ubah [2 markah] (iii) Prosedur atau kaedah [4 markah] (iv) Penjadualan data [1 markah] 8. (a) Apakah maksud halaju? [2 markah] (b) Rajah 7.1 menunjukkan graf sesaran-masa bagi suatu objek. s (m) 0 t (s) 10 20 10 Rajah 7.1 Huraikan gerakan objek itu berdasarkan pada graf sesaran-masa dalam Rajah 7.1 [4 markah] Soalan 8: (b) Graf sesaran-masa menunjukkan bagaimana sesaran sesuatu objek berubah dengan masa. Bab 11_1202 BS Sains Tg4.indd 123 07/02/2022 5:10 PM
133 BAB 1 Kertas 1 1. D 2. A 3. B Sarung tangan getah digunakan untuk melindungi tangan daripada terkena dengan bahan kimia 4. A 5. B Topeng muka dapat menghalang gas dan bahan kimia memasuk badan manusia melalui hidung dan mulut 6. B cecair yang mudah meruap perlu dijalankan dalam kebuk wasap 7. C Makmal sekolah dijadikan kawasan larangan kerana di dalam makmal terdapat banyak bahan kimia bahaya dan mudah terbakar 8. A Bahan dan cecair yang berkepekatan rendah antara pH 5 hingga pH 9 sesuai dibuang ke dalam sinki 9. B Larutan kalium klorida merupakan larutan garam. Larutan garam adalah bersifat neutral 10. D cecair yang berkepekatan rendah antara pH 5 hingga pH 9 sesuai dibuang ke dalam sinki 11. B Asid kuat boleh menyebabkan logam terkakis 12. C Bahan dan cecair yang berkepekatan rendah antara pH 5 hingga pH 9 sesuai dibuang ke dalam sinki 13. B 14. D 15. A Termometer yang pecah tidak boleh dikutip menggunakan tangan kerana merkuri dapat meresap ke badan manusia melalui pemukaan kulit. 16. D Seseorang yang mengalami keracunan merkuri akan rasa batuk, sesak nafas serta loya 17. C Keracunan merkuri akan menyebabkan seseorang terjejas dari segi penglihatan, percakapan, pendengaran dan koordinasi pergerakan 18. A Seseorang yang mengalami keracunan merkuri akan rasa batuk, sesak nafas serta loya 19. A 20. B Apabila terkena alkali cair pada mata, perlu membilas mata dengan air serta merta 21. B 22. C Selimut kebakaran boleh digunakan untuk memadamkan api pada tubuh badan manusia 23. C Pemadam kebakaran serbuk kering sesuai digunakan untuk mamadamkan api yang berpunca daripada logam 24. D 25. D Pemadam api jenis karbon dioksida hanya sesuai untuk memadamkan api berpunca daripada peralatan elektrik 26. C Gas LCP sesuai dipadamkan dengan menggunakan pemadam api jenis buih 27. A Pemadam kebakaran berlabel merah sesuai digunakan untuk memadamkan api yang berpunca daripada pepejal seperti kayu, kertas dan kain 28. C Selimut kebakaran boleh digunakan untuk memadamkan api pada tubuh badan manusia 29. B Tarikh luput merupakan salah satu aspek penting yang perlu diaudit untuk alat pemadam kebakaran 30. A Kertas 2 Bahagian A 1. (a) Sarung tangan Topeng muka Gogal Baju makmal (b) Untuk mengelakkan daripada berlaku kecederaan akibat daripada kemalangan (c) Pembilas mata (d) Untuk membilas dan mencuci mata yang terkena bahan kimia dengan segera. Bahagian B 2. (a) Jenis kebakaran kelas F (b) Alat pemadam kebakaran jenis serbuk kering/ karbon dioksida/ bahan kimia lembap (c) Tidak sesuai. Air tidak dapat menyekat oksigen kepada api dan tidak dapat mamadankan api pada permukaan minyak yang terbakar. Ini adalah kerana minyak yang terbakar terapung di atas air. (d) Lokasi Jenis pemadam kebakaran Jenis pemadam air dan tarikh luput 3. (a) Gogal; Baju makmal; Sarung tangan (b) Pemadam kebakaran jenis serbuk kering/buih (c) Bahan kimia tersebut merupakan bahan kimia yang mudah terbakar. Pemadam kebakaran jenis buih atau serbuk kering dapat memadamkan sumber api. (d) Tarik pin keselamatan Meratakan semburan ke sumber api dengan menggerakkan muncungnya dari kiri ke kanan sehingga api dipadam. 4. (a) Kategori A Peralatan tajam (b) Masukkan jarum ke dalam bekas khas Simpan di tempat yang selamat sebelum pelupusan dilakukan (c) Tidak sesuai dibuangkan terus ke dalam tong sampah. Jarum yang tajam berkemungkinan akan menyebabkan kemalangan/cedera Samsul perlu membuang jarum yang telah terpakai ke dalam tong khas untuk sisa pepejal tajam. Bahagian C 5. (a) Jenis memadam kebakaran: Air Jenis pemadam kebakaran ini dapat memadamkan kebakaran yang melibatkan pepejal (b) Peralatan perlindungan diri melindungi pelajar daripada bahaya Baju makmal melindungi badan terkena bahan kimia dan melindungi daripada kerosakan Jawapan Bab 1 Jaw_1202 Sains Tg4.indd 133 16/02/2022 11:03 AM
146 17. D ROS = Reactive Oxygen Species 18. D Radikal bebas membantu badan kita menyingkirkan patogen dan sel kanser. 19. B Radikal bebas daripada udara menyerang molekul lemak dalam makanan. 20. D 21. C Radikal bebas mempunyai satu atau lebih elektron tak berpasangan. 22. B Kunyit banyak mengandungi vitamin C. 23. A Bahan lain tidak bertindak sebagai antioksidan 24. B Molekul oksigen menyebabkan tindak balas pengoksidaan berlaku dalam sel epal. 25. C Natrium bikarbonat mempercepatkan pengoksidaan epal. 26. A Mungkin terdapat tindak balas kimia antara bahan-bahan aktif. 27. B Steroid dan vitamin dihasilkan dalam makmal. 28. C Terlalu banyak bahan aktif menimbulkan tindak balas kimia yang serius. 29. D Suplemen diambil untuk menjaga dan mengekalkan kesihatan. 30. C Pastikan pembelian dibuat daripada sumber diiktirafkan. Kertas 2 Bahagian A 1. (a) Bahagian epal disapu dengan susu masih putih. Bahagian epal yang tidak disapu dengan sebarang bahan menjadi perang. (b) Susu melambatkan pemerangan epal. (c) (i) Jenis bahan yang disapu pada epal (ii) Pemerangan epal (d) Apabila epal dipotong dan didedahkan kepada udara, pemerangan berlaku menyebabkan permukaan epal bertukar daripada putih kepada perang. 2. (a) Bahan semula jadi seperti tumbuhan, haiwan atau mineral (b) Tumbuhan: halia / haiwan: gading dugong / mineral: sinabar (c) Terapi bahan dan terapi manual (d) Perlahan dan mengambil masa yang lama 3. (a) Ubat ialah bahan yang digunakan untuk mengawal kesihatan, merawat atau mencegah penyakit. (b) analgesik; antibiotik; psikoteraputik (c) (i) Analgesik: parasetamol / aspirin / kodeina Antibiotik: penisilin / streptomisin Psikoteraputik: stimulan / antidepresan / antipsikotik (ii) Analgesik: melegakan sakit Antibiotik: membunuh bakteria atau kulat Psikoteraputik: merawat pesakit psikiatrik (d) Memastikan semua bakteria dibunuh untuk mengelakkan rintangan antibiotik. 4. (a) Perubatan moden merupakan perubatan berasaskan pembuktian (Evidence Based Medicine) iaitu bukti klinikal yang disahkan oleh pakar perubatan (b) Ubat tidak tulen dan mungkin mengandungi bahan toksik dan kesan sampingan yang serius. (c) Memastikan ubat selamat Menguji keberkesanan ubat Mengesan kesan sampingan (d) 1 000 50 = 20 biji Bahagian B 5. (a) Kenal pasti bahan aktif dalam bahan, ekstrakkan bahan aktif, tulenkan bahan aktif, jalankan ujian untuk menguji keselamatan, keberkesanan dan kesan sampingan (b) Ubat moden dihasilkan melalui banyak proses – pengekstrakan, penulenan, pengujian. Ubat tradisional tidak diproses – digunakan terus (c) Merawat penyakit malaria 6. (a) Melegakan kesakitan (b) (i) Bertindak sebagai bahan asid / memberikan sifat asid (ii) Bertukar kertas biru kepada merah (c) Bahan alkali seperti natrium karbonat, natrium bikarbonat, magnesium hidroksida (d) Meningkatkan keasidan dalam perut / menyebabkan pendarahan dalaman atau ulser (e) Merosakkan otak dan hati 7. (a) 17 proton; 17 elektron; 18 neutron (b) Nukleus Elektron (c) Atom klorin mempunyai elektron tunggal, iaitu terdapat satu elektron yang tidak berpasangan. (d) Atom klorin menyerang atom atau molekul lain untuk mendapatkan satu elektron untuk mencapai keadaan yang stabil. 8. (a) Saiz tompok jernih di sekeliling ketiga-tiga cakera bertambah. (b) Kawasan jernih merupakan kawasan tanpa bakteria. Antibiotik membunuh bakteria dalam agar Keberkesanan tiga antibiotik tidak sama kerana saiz tompok jernih berbeza. (c) Antibiotik R Saiz tompok jernih adalah paling besar 9. (a) Pelbagai jenis sayuran yang berwarna-warni (b) Antioksidan (c) Vitamin C / beta karotena / likopena (d) Tekanan oksidatif (e) Tekanan oksidatif berlaku apabila terdapat ketidakseimbangan antara kadar penghasilan radikal bebas dengan kadar penghapusan radikal bebas. Ini menyebabkan jumlah radikal bebas terhasil melebihi jumlah radikal bebas dimusnahkan. 10. (a) Bahan aktif ialah bahan kimia yang memberikan kesan terus dalam proses penyembuhan atau pencegahan penyakit. (b) Parasetamol; Kodeina (c) Dos bahan aktif :Amaran penggunaan Dos yang terlalu tinggi mungkin membawa kesan yang serius dan dos yang rendah akan melambatkan masa penyembuhan. Semak sama ada ubat sesuai untuk keadaan kesihatan pesakit Bahagian C 11. (a) Apakah bahan yang dapat mencegah pemerangan pisang? (b) Bahan yang mengandungi antioksidan dapat melambatkan pemerangan pisang. (c) (i) Tujuan: Mengkaji jenis bahan yang dapat melambatkan pemerangan pisang. (ii) Dimanipulasikan: Jenis larutan bahan Bergerak balas: Perubahan warna pisang Dimalarkan: Suhu larutan, saiz kepingan pisang Bab 10 Jaw_1202 Sains Tg4.indd 146 16/02/2022 11:03 AM
147 (iii) Prosedur: 1. Enam hirisan pisang yang sama saiz dicelupkan ke dalam larutan berlainan seperti ditunjukkan dalam rajah di bawah. larutan cuka larutan garam biasa hirisan pisang larutan gula larutan madu hirisan pisang larutan serbuk penaik air suling hirisan pisang 2. Selepas 5 minit, setiap hirisan pisang dikeluarkan dan diletak dalam piring Petri. 3. Hirisan pisang didedahkan kepada udara selama 15 minit. 4. Warna setiap hirisan pisang diperhatikan dan direkodkan. (iv) Penjadualan data Jenis larutan Warna hirisan pisang Awal Akhir Larutan cuka Larutan garam biasa Larutan gula Larutan madu Larutan serbuk penaik 12. (a) Bahan antioksidan ialah bahan kimia yang berfungsi untuk memusnahkan radikal bebas. Bahan antioksidan menghentikan tindak balas pengoksidaan oleh radikal bebas. (b) Bahan antioksidan merupakan komponen dalam makanan semula jadi. Bahan antioksidan terdapat dalam pelbagai jenis sayuran. Bahan antioksidan berada dalam pelbagai jenis buah-buahan. Bahan antioksidan dijumpa dalam sayuran atau buah-buahan yang berwarna-warni. Sayuran dan buah-buahan berwarna hijau atau merah mengandungi bahan antioksidan. Bahan antioksidan menjaga dan melindung kesihatan kita. (c) Makanan di atas perlu dimasukkan dalam menu makanan setiap hari. Selain bahan antioksidan makanan ini juga mengandungi pelbagai nutrien, mineral serta gentian diet yang diperlukan oleh badan kita. Diet yang sihat harus terdiri daripada campuran pelbagai jenis sayuran dan buah-buahan. Jangan makan terlalu banyak sejenis makanan. 13. (a) Produk kesihatan = Larutan cuka Bahan aktif ialah asid asetik / asid etanoik Bahan aktif ialah komponen dalam produk kesihatan yang memberikan kesan penyembuhan atau pencegahan penyakit. (b) Mengakis enamel gigi; Meningkat keasidan perut / ulser (c) Mendapatkan kelulusan Kementerian Kesihatan Malaysia Tidak mengandungi bahan beracun atau toksik Bahan aktif dilabelkan Dos bahan aktif dinyatakan Tiada kesan sampingan yang serius Tidak menyebabkan kerengsaan Mesra alam Kesan produk adalah secara beransur-ansur BAB 11 Kertas 1 1. C Halaju = 40 m 16 s = 2.5 m s–1 2. C Sesaran adalah lintasan terpendek antara X dan Y. 3. D Sesaran = Halaju µ Masa = 8 m s–1 µ 4 s = 32 m 4. C Masa = Jarak Laju = 2 000 m 25 m s–1 = 80 s 5. B Pecutan, a = 16 – 6 8 = 1.25 m s–2 6. A a = v – 28 8 = –2 v = 12 m s–1 7. C Laju purata = Jumlah jarak Jumlah masa = (36 + 64) m (16 + 24) s = 2.50 m s–1 8. D Pecutan, a = v – u t , t = 16 – 0 0.2 = 80 s 9. D 10. A 11. D Laju purata = 5.5 cm (0.02 µ 10) s = 27.5 cm s–1 12. B Jumlah jarak = (1.5 µ 30 µ 60) + (1.2 µ 20 µ 60) = 4140 m Jumlah masa = (30 + 20 + t) min = (50 + t) × 60 s Laju purata = Jumlah jarak Jumlah masa = 1.15 m s–1 4 140 m (50 + t) µ 60 = 1.15 m s–1, t = 10 min 13. C Halaju awal, u = 0.8 cm 0.02 s = 40 cm s–1 14. D Halaju akhir, v = 3.0 cm 0.02 s = 150 cm s–1 15. D Pecutan, a = (150 – 40) m s–1 (8 µ 0.02) s = 687.5 cm s–2 16. A 17. B Troli berhenti seketika pada t = 8 s hingga t = 12 s. 18. B Kecerunan QR adalah paling tinggi. 19. A Apabila t = 20 s, sesaran, s = 0 m. 20. D Jumlah jarak = 2 m + 6 m + 0 m + 10 m = 18 m 21. B Laju purata = 18 m 20 s = 0.9 m s–1 Bab 10 – Bab 11 Jaw_1202 Sains Tg4.indd 147 16/02/2022 11:03 AM