ii KANDUNGAN TEMA 1: Kedatangan Kuasa Asing Bab 1 Kedatangan Kuasa Barat 1.1 Kestabilan dan Kemakmuran Negara Kita ........................................................... 1 1.2 Faktor Kedatangan Kuasa Barat ke Negara Kita ........................................................... 7 1.3 Persaingan Kuasa Barat untuk Mendapatkan Tanah Jajahan ................ 12 1.4 Perbezaan Strategi Kuasa Barat untuk Menguasai Negara Kita ......................... 13 Cabaran Masteri 1 ............................................... 16 Bab 2 Pentadbiran Negeri-negeri Selat 2.1 Peluasan Kuasa British di Pulau Pinang, Singapura dan Melaka ......................... 19 2.2 Perjanjian London 1824 dan Kesannya Terhadap Alam Melayu ......................... 28 2.3 Pembentukan Negeri-negeri Selat ....... 31 2.4 Pentadbiran Negeri-negeri Selat ......... 33 Cabaran Masteri 2 ............................................... 35 Bab 3 Pentadbiran Negeri-negeri Melayu Bersekutu 3.1 Kekayaan Hasil Bumi di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang .............. 38 3.2 Peluasan Kuasa British di Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang ............................................................... 43 3.3 Pembentukan Negeri-negeri Melayu Bersekutu ............................................. 50 3.4 Pentadbiran Negeri-negeri Melayu Bersekutu ............................................. 52 Cabaran Masteri 3 ............................................... 54 Bab 4 Pentadbiran Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu 4.1 Pemerintahan Kesultanan Melayu di Perlis, Kedah, Kelantan, Terengganu dan Johor ..................................................... 57 4.2 Peluasan Kuasa British di Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu .................... 61 4.3 Peluasan Kuasa British di Johor .......... 64 4.4 Sistem Pentadbiran Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu ................................... 65 Cabaran Masteri 4 ............................................... 69 Bab 5 Pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah 5.1 Latar Belakang Pemerintahan Tempatan di Sarawak dan Sabah .......................... 72 5.2 Peluasan Kuasa Dinasti Brooke di Sarawak ................................................ 75 5.3 Peluasan Kuasa Syarikat Borneo Utara British di Sabah .................................... 81 5.4 Bentuk Pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah ................................................... 84 Cabaran Masteri 5 ............................................... 89 Bab 6 Kesan Pentadbiran Barat Terhadap Ekonomi dan Sosial 6.1 Pengenalan Ekonomi Moden oleh Kuasa Barat di Negara Kita ............................. 92 6.2 Pentadbiran Barat Berkaitan dengan Ekonomi .............................................. 100 6.3 Kesan Ekonomi Akibat Pentadbiran Barat di Negara Kita ..................................... 104 6.4 Kesan Sosial Akibat Perkembangan Ekonomi di Negara Kita ...................... 108 Cabaran Masteri 6 ............................................. 114 Bab 7 Penentangan Masyarakat Tempatan 7.1 Matlamat dan Bentuk Penentangan Masyarakat Tempatan ........................ 117 7.2 Sistem Pentadbiran Barat Memberikan Kesan Terhadap Kuasa Pemerintahan dan Kehidupan Masyarakat Tempatan ..... 123 7.3 Penentangan Masyarakat Tempatan Terhadap Kuasa Barat ........................ 127 7.4 Kesan Penentangan Masyarakat Tempatan ............................................ 131 Cabaran Masteri 7 ............................................. 133 Bab 8 Kebijaksanaan Raja dan Pembesar Melayu Menangani Cabaran Barat 8.1 Reaksi Pemerintah Negeri-negeri Melayu Utara dan Johor Terhadap Tindakan Barat ............................................................. 136 8.2 Tindakan Raja Melayu dalam Menanagani Cabaran Barat ..................................... 140 8.3 Usaha Pembesar Melayu dalam Pemodenan Negeri ............................ 147 8.4 Keberkesanan Peranan Pemerintah Tempatan dalam Menangani Cabaran Barat …………………………................. 151 Cabaran Masteri 8 ............................................. 154 Pentaksiran Sumatif Ujian Akhir Sesi Akademik (UASA)...................158 Jawapan ......................................................165
1.1 Kestabilan dan Kemakmuran Negara Kita 1. Kebijaksanaan pemerintah telah mewujudkan kestabilan dalam sistem pemerintahan dan pentadbiran negara kita. 2. Kekayaan sumber hasil bumi yang dimanfaatkan untuk kemajuan ekonomi pula menyumbang kepada kemakmuran negara kita. 3. Selain itu, perkembangan dan keagungan dalam bidang keintelektualan merupakan tahap kemuncak kemakmuran negara. 4. Kestabilan dan kemakmuran negara kita merupakan faktor tarikan kedatangan kuasa-kuasa Barat. Kestabilan A Sistem Pemerintahan dan Struktur Sosial 1. Negara kita mengamalkan sistem pemerintahan beraja yang diwarisi daripada Kesultanan Melayu Melaka. 2. Raja merupakan tunggak utama dalam sistem pemerintahan. 3. Struktur pentadbiran bermula dari peringkat kampung, diikuti dengan daerah atau jajahan dan seterusnya negeri. Sultan (Negeri) Penghulu (Mukim) Pembesar (Jajahan/Daerah) Rajah 1.1 Sistem pemerintahan beraja • Pentadbiran negeri diketuai oleh raja atau sultan. • Sultan merupakan lambang kedaulatan negeri. • Dibantu oleh kerabat diraja serta pembesar-pembesar. • Ditadbir oleh pembesar yang dilantik oleh sultan. • Pembesar memainkan peranan menjaga keamanan, kestabilan, kemakmuran dan mengekalkan kedaulatan. • Diketuai oleh Penghulu atau Penggawa. • Mereka memainkan peranan sebagai orang tengah antara raja atau pembesar dengan orang kampung. • Mereka juga memungut cukai, membekalkan tenaga kerja dan mengekalkan taat setia masyarakat kampung. 4. Sarawak dan Sabah juga mengamalkan sistem pemerintahan seperti berikut: Sistem Kesukuan Sistem Kesultanan Sistem Pemerintahan di Sarawak Rajah 1.2 Sistem pemerintahan di Sarawak 1 1 1 1 Kedatangan Kuasa Barat BAB
Galeri Info Ibu Soko merupakan individu yang mengetahui, memahami dan menghafal asal usul kelompok kekeluargaan yang diwakilinya. Beliau terlibat secara langsung dalam pemilihan dan pelantikan buapak dalam kelompoknya. Tanpa kehadiran beliau, urusan pelantikan pemimpin pada semua peringkat tidak dapat dijalankan. Sistem Pemerintahan di Sabah Sistem Kesukuan Sistem Kesultanan Sistem Ketua Bebas Rajah 1.3 Sistem pemerintahan di Sabah Rajah 1.4 Sistem pemerintahan di Negeri Sembilan B Perundangan 1. Negara kita telah mempunyai sistem perundangan yang sistematik. 5. Negeri Sembilan pula mengamalkan sistem pemerintahan yang berasaskan Adat Perpatih. Sistem Perundangan Negeri-negeri Melayu (a) Undang-undang tidak bertulis (Undang-undang Adat) (b) Undang-undang bertulis (i) Adat Perpatih (ii) Adat Temenggung (i) Hukum Kanun Melaka (ii) Undang-undang Laut Melaka (iii) Hukum Kanun Pahang (iv) Undang-undang 99 Perak Jadual 1.1 Sistem perundangan negeri-negeri Melayu 2. Sistem perundangan di Sarawak dan Sabah pula adalah berdasarkan undang-undang adat yang diamalkan dalam kehidupan seharian masyarakat. 3. Undang-undang adat ini merupakan warisan turun-temurun melalui kepercayaan suku kaum masyarakat masing-masing. Anak Buah dan Ibu Soko Yamtuan Besar Undang Lembaga Buapak 1 1 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 2
Ujian Diagnostik 1.1 1. Nyatakan komponen-komponen yang mewujudkan kestabilan di negara kita. 2. Senaraikan unsur-unsur yang menyumbang kepada kemakmuran negara kita. 3. Berikan contoh-contoh cerita rakyat yang memberikan teladan dan pengajaran. 1.2 Faktor Kedatangan Kuasa Barat ke Negara Kita 1. Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) telah ditubuhkan di England pada tahun 1600. 2. SHTI telah diberi hak monopoli dalam perdagangan rempah-ratus di Kepulauan Melayu di Timur oleh kerajaan British. 3. Selain menjalankan perdagangan, SHTI juga diberi kuasa untuk meluaskan tanah jajahan di Timur. 4. Syarikat Hindia Timur Belanda telah ditubuhkan pada tahun 1602, manakala Syarikat Hindia Timur Perancis pula ditubuhkan pada tahun 1664 untuk mencari sumber rempah-ratus dan menguasainya. 5. Penjelajahan orang Portugis ke Asia membolehkan mereka membina empayar perdagangan dan menguasai jalan perdagangan di Lautan Hindi. 6. Kuasa Portugis, Belanda, British dan Perancis merupakan kuasa penjajah yang berusaha merebut kekayaaan dan tanah jajahan di seberang laut. Inggeris LAUTAN PASIFIK LAUT CHINA SELATAN LAUTAN HINDI LAUTAN ATLANTIK Kepulauan Maluku Belanda Sepanyol Portugis India Filipina P.Guam Kepulauan Haiti San Salvador Selat Magellan Betawi Petunjuk Jalan Belanda Jalan Sepanyol Jalan Inggeris Jalan Portugis Melaka Tanjung Harapan U Peta 1.1 Kedatangan kuasa Barat ke Alam Melayu 1 1 Bab 1 Kedatangan Kuasa Barat 7
Kedatangan Kuasa Barat pada Abad Ke-17 dan Abad Ke-18 Kedatangan Kuasa Barat pada Abad Ke-19 dan Abad Ke-20 1. Revolusi Perindustrian berlaku di Britain sejak abad ke-17. 2. Menjelang tahun 1870-an, Jerman dan Perancis turut muncul sebagai negara perindustrian. 3. Kesan Revolusi Perindustrian: (a) Perubahan corak dalam dasar-dasar kuasa Barat. (b) Pengeluaran barangan dilakukan secara besarbesaran. (c) Berlumba-lumba mencari pusat perdagangan dan tanah jajahan. (d) Supaya dapat membekalkan bahan-bahan mentah keperluan kilang secara berterusan. (e) Memerlukan kawasan pasaran yang lebih luas untuk memasarkan hasil keluaran kilang mereka. Faktor-faktor Kedatangan Kuasa Barat ke Negara Kita Persaingan kuasa Barat Pembukaan Terusan Suez Kesuburan tanah dan kekayaan hasil bumi Ciptaan telegraf Perkembangan industri kereta Industri mengetin Slogan "Beban Orang Putih" Ciptaan kapal wap Rajah 1.5 Faktor-faktor kedatangan kuasa Barat ke negara kita pada abad ke-19 hingga abad ke-20 1. Kestabilan dan kemakmuran negara kita telah menarik minat kuasa-kuasa Barat untuk memiliki kekayaan tersebut. 2. Rajah berikut menunjukkan faktor-faktor kedatangan kuasa Barat ke negara kita pada abad ke-19 hingga abad ke-20. Gambar foto 1.11 Revolusi Perindustrian 1 1 Bab 1 Kedatangan Kuasa Barat 9
Indochina Ujung Salang Pulau Langkawi Terengganu Brunei Sabah Sulu Timor Leste Hindia Timur Sarawak Segenting Kra Petunjuk British Perancis Belanda Sepanyol 1521 - 1899 Amerika 1899 - 1946 Portugis U Peta 1.3 Kawasan Alam Melayu yang dikuasai oleh kuasa Barat menjelang akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20 a Perancis menguasai Indochina dan merancang membina terusan di Segenting Kra. b Rusia membuka petempatan di Ujung Salang. c Jerman cuba mendapatkan Pulau Langkawi. d Amerika Syarikat cuba bertapak di Terengganu. e Keluarga Brooke menguasai wilayah Sarawak. Meluaskan kawasan pemerintahan sehingga sempadan Brunei pada tahun 1853-1905. f Syarikat Borneo Utara British (SBUB) membeli wilayah-wilayah Sabah daripada Sultan Brunei dan Sulu. g Belanda mendapatkan seluruh Kepulauan Hindia Timur. h Sepanyol menjajah Kesultanan Sulu. i Portugis berusaha mendapatkan Timor Leste. j British – Kesultanan Brunei dijadikan negeri naungan British. a b c d g h f j e i 1.3 Persaingan Kuasa Barat untuk Mendapatkan Tanah Jajahan 1. Kuasa-kuasa Barat telah berlumba-lumba untuk menguasai tanah jajahan di Timur demi kepentingan ekonomi. 2. Kuasa-kuasa Barat tersebut ialah Rusia, Sepanyol, Belanda, Amerika Syarikat, Belgium, Itali dan Jerman. 3. Kemaraan kuasa-kuasa Barat yang lain di Asia Tenggara menjadi semakin rancak dan keadaan ini telah membimbangkan British. 4. Kuasa-kuasa Barat yang meluaskan kuasa di Asia Tenggara adalah seperti berikut: 1 1 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 12
Bahagian A Pilih jawapan yang paling tepat. 1. Apakah faktor-faktor yang membawa kepada kedatangan kuasa Barat ke Alam Melayu pada abad ke-16? I Penyebaran agama Kristian II Perkembangan industri kereta III Perkembangan industri mengetin IV Mendapatkan barang mewah A I dan II B I dan IV C II dan III D III dan IV 2. Berikut merupakan faktor-faktor kedatangan kuasa Barat ke Alam Melayu pada abad ke-19 dan abad ke-20, kecuali A revolusi perusahaan B perkembangan industi mengetin C perkembangan perusahaan automobil D pembukaan Terusan Suez dan ciptaan kapal wap 3. Slogan telah digunakan oleh kuasa Barat untuk mewajarkan tindakan mereka meluaskan pengaruh di Alam Melayu. "Tugas Menyebarkan Tamadun" Siapakah yang menggunakan slogan di atas? A British B Jerman C Perancis D Amerika Syarikat 4. Berikut merupakan antara faktor tarikan kuasakuasa Barat ke Alam Melayu. Pembukaan Terusan Suez dan ciptaan kapal wap Apakah kepentingan faktor tersebut? I Menjimatkan masa perjalanan II Meningkatkan kos III Menunjukkan kekuatan IV Membawa muatan yang banyak A I dan II B I dan IV C II dan III D III dan IV 5. Antara berikut, manakah pilihan pasangan yang betul tentang kuasa Barat dengan tanah jajahan yang ingin ditakluki oleh mereka menjelang abad ke19 dan awal abad ke-20? A Perancis – Indochina B Amerika Syarikat – Timor Leste C Sepanyol – Kesultanan Brunei D Rusia – Pulau Langkawi 6. Apakah strategi yang digunakan oleh Francis Light dalam mencapai matlamatnya untuk mendapatkan Pulau Pinang? A Pakatan B Perjanjian C Tipu helah D Manipulasi 1 1 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 16 CABARAN MASTERI 1
Bahagian B 1. Maklumat berikut berkaitan dengan sistem pendidikan yang wujud sebelum kedatangan Barat. Pendidikan formal dan pendidikan tidak formal telah berkembang lama di negara kita sebelum kedatangan kuasa Barat. (a) Apakah matlamat utama pendidikan diberikan kepada masyarakat? (2 markah) (b) Bagaimanakah pendidikan tidak formal diamalkan pada peringkat awal kanak-kanak? Jelaskan. (4 markah) (c) Pada pendapat anda, apakah langkah-langkah yang boleh dilakukan untuk menaiktarafkan sistem pendidikan di negara kita? KBAT Mengaplikasi (4 markah) 2. Kestabilan dan kemakmuran negara kita menyebabkan kuasa-kuasa Barat berminat untuk memiliki kekayaan tersebut. (a) Nyatakan faktor-faktor kedatangan kuasa Barat ke negara kita pada abad ke-16. (3 markah) (b) Apakah bahan-bahan mentah dan hasil-hasil bumi yang diperlukan oleh kuasa-kuasa Barat pada masa itu? (3 markah) (c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah cara yang dapat kita lakukan untuk mengelakkan khazanah negara kita dieksploitasi oleh kuasa-kuasa asing? KBAT Menganalisis (4 markah) 3. Peta berikut menunjukkan kawasan Alam Melayu yang dikuasai oleh kuasa Barat menjelang akhir abad ke-19 dan awal abad ke-20 U Indochina Segenting Kra Ujung Salang Terengganu Sarawak Sabah Kepulauan Sulu Timor Leste Hindia Timur Brunei Pulau Langkawi Indochina Segenting Kra Ujung Salang Terengganu Sarawak Brunei Sabah Pulau Langkawi 1 1 Bab 1 Kedatangan Kuasa Barat 17
Tokoh Latar Belakang Sebab-sebab Penentangan • Tuanku Antah merupakan anak Raja Radin Yamtuan Besar Negeri Sembilan (1833-1861). • Yamtuan Antah dilantik sebagai Yamtuan Seri Menanti pada tahun 1875. • Menentang campur tangan British di Sungai Ujong yang mengancam kedaulatan bangsa. • Kebimbangan tentang peluasan kuasa British ke wilayah sekitarnya. Peristiwa Penentangan • Yamtuan Antah mengetuai 4,000 orang pengikutnya menyerang Dato’ Kelana yang mendapat sokongan British. • Angkatan Yamtuan Antah ditewaskan oleh British di Paroi dan Bukit Putus. • Pada tahun 1876, Yamtuan Antah berunding dengan Gabenor Negeri-negeri Selat iaitu William Jervouis. • Melalui rundingan ini, British telah mengiktiraf Yamtuan Antah sebagai Yamtuan Besar Seri Menanti. 2. Penentangan Yamtuan Antah di Negeri Sembilan Rajah 7.2 Penentangan Yamtuan Antah di Negeri Sembilan Tokoh Latar Belakang Sebab-sebab Penentangan • Nama sebenar Dato’ Bahaman ialah Abdul Rahman bin Imam Noh. • Beliau dilantik sebagai pembesar Temerloh setelah Orang Kaya Indera Segara meninggal dunia. • Beliau dianugerahkan gelaran Orang Kaya Dato’ Setia Perkasa Pahlawan Semantan atas keberanian yang ditunjukkan dalam perang saudara di Pahang dan Selangor. • Menentang British kerana kehilangan hak untuk mengutip cukai. • Menentang tindakan British membina balai polis di Lubuk Terua tanpa berunding dengan beliau. • Pelucutan gelaran dianggap memalukan beliau. Peristiwa Penentangan • Dato’ Bahaman telah menyerang British dengan bantuan Tok Gajah dan anaknya Mat Kilau pada tahun 1891. • Dato’ Bahaman dan pengikutnya berjaya menawan Kuala Tembeling dan Jeram Ampai pada tahun 1894. • British menghantar Kolonel Walker untuk melancarkan serang balas dan berjaya menawan semula Jeram Ampai. • Dato’ Bahaman, Tok Gajah dan Mat Kilau terpaksa berundur ke Kelantan dan Terengganu. • Maka, berakhirlah kebangkitan menentang British di Pahang. 3. Penentangan Dato’ Bahaman di Pahang Portal Spotlight Portal Spotlight Portal Spotlight Portal Spotlight Dato’ Bahaman https://goo.gl/ioUJH3 Rajah 7.3 Penentangan Dato’ Bahaman di Pahang 7 7 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 118
Menggunakan Sistem Perundangan 1. Kebangkitan menentang British di Terengganu telah berlaku pada tahun 1922 hingga tahun 1928. 2. Kebangkitan Tani di Terengganu berbeza dengan kebangkitan di negeri-negeri Melayu yang lain kerana kebangkitan ini jelas memperlihatkan kebijaksanaan pemimpin menggunakan sistem perundangan dan agama untuk menentang penjajahan British. A Kebangkitan Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid Galeri Info Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliau sering pergi ke Limbong, Kemaman untuk mengajar agama. Beliau terkenal sebagai pejuang kebangkitan tani kerana membela nasib petani yang ditindas. Peristiwa Penentangan • Sultan Abdullah bersama pembesar Perak telah mengupah peguam dari Pulau Pinang, R.C. Woods untuk memansuhkan Perjanjian Pangkor tetapi gagal. • Ekoran daripada itu, siri mesyuarat sulit telah diadakan antara Sultan Abdullah dengan pembesarpembesarnya untuk membuat perancangan bagi menghapuskan J.W.W. Birch. • Pada 2 November 1875, J.W.W. Birch diiringi oleh Leftenan Abbott, Mat Arshad, jurubahasa dan pasukan tenteranya datang ke Pasir Salak. • Tujuannya adalah untuk menyiarkan surat perisytiharan mengambil hak memungut cukai oleh British. • Dato’ Maharaja Lela dan pengikutnya telah mengambil kesempatan ini untuk membunuh J.W.W. Birch. • Dato’ Maharaja Lela, Dato’ Sagor, Pandak Indut dan Siputum telah dijatuhi hukuman gantung sampai mati oleh British pada tahun 1877. • Sultan Abdullah dan Ngah Ibrahim telah dibuang negeri ke Pulau Seychelles. • Raja Ismail pula dibuang negeri ke Johor. Rajah 7.10 Penentangan Haji Abdul Rahman Limbong Tokoh Latar Belakang Sebab-sebab Penentangan • Beliau juga dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong. • Dilahirkan pada tahun 1868 dan meninggal dunia di Makkah pada tahun 1929. • Keluarganya berasal dari Patani dan Terengganu. • Menentang pengenalan pentadbiran Barat di Terengganu. • Menolak undang-undang tanah yang bertentangan dengan hukum syarak. Peristiwa Penentangan • Petani di Ulu Telemong menentang peraturan tanah 1921. • Tindakan mereka membersihkan tanah tanpa memohon pas kebenaran menyebabkan mereka ditangkap oleh polis. • Haji Abdul Rahman Limbong memohon Lesen Wakil (pleader) untuk menjadi wakil petani. • Beliau bertindak sebagai peguam kepada petani-petani menentang pihak kerajaan yang diwakili oleh renjer hutan. • Pihak peguam cara (pendakwa) dan hakim yang gagal menjawab pertanyaan Haji Abdul Rahman Limbong telah menyebabkan perbicaraan ditangguhkan dan berakhir tanpa sebarang keputusan. • Perbicaraan kes tersebut akhirnya ditamatkan dengan keputusan berpihak kepada Haji Abdul Rahman Limbong. • Semasa tercetusnya Kebangkitan Tani 1928, British telah bertindak menangkap beliau atas tuduhan menghasut. • Haji Abdul Rahman Limbong telah ditangkap dan dibicarakan di Terengganu. • Beliau telah dijatuhkan hukuman dan dibuang negeri ke Makkah. Rajah 7.9 Penentangan Dato’ Maharaja Lela 7 7 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 122
7.4 Kesan Penentangan Masyarakat Tempatan Rajah 7.13 Kesan terhadap pentadbiran British Kerugian akibat peperangan British merombak semula skim penempatan pegawai British lebih berhati-hati dalam pentadbiran Pemantapan kuasa Barat • British mengalami kerugian dalam menangani kebangkitan. – 100,000 Pound Sterling dalam Perang Naning. – 7,000 Pound Sterling dalam Perang Pahang. • Residen yang berpengalaman, bijaksana, fasih berbahasa Melayu, pandai mengambil hati dan menguasai adat resam tempatan dilantik. • British bersedia untuk menubuhkan Majlis Mesyuarat Negeri (MMN) yang ahlinya dilantik oleh sultan setelah mendapat cadangan Residen. • MMN berperanan sebagai penasihat sultan dan meluluskan “Perintah atau Peraturan Sultan dalam Majlis Mesyuarat”. • Pegawai British yang ditempatkan mesti mengetahui adat istiadat Melayu. • Kolej Melayu Kuala Kangsar ditubuhkan di Perak pada tahun 1905. • Aristokrat Melayu diberi peluang untuk menyertai Perkhidmatan Awam Tanah Melayu (MCS). • Perkhidmatan Tadbir Melayu (MAS) ditubuhkan untuk melibatkan orang Melayu dalam pentadbiran negeri. • British Berjaya menguasai seluruh negeri Melayu. • Dinasti Brooke berjaya meluaskan kekuasaannya di Sarawak. • SBUB pula berjaya menguasai Borneo Utara (Sabah). Kesan Terhadap Pentadbiran British Kebangkitan masyarakat tempatan menentang penjajahan British telah meninggalkan kesan-kesan yang ketara kepada kedua-dua pihak. 7 7 Bab 7 Penentangan Masyarakat Tempatan 131
Rajah 7.14 Kesan terhadap masyarakat tempatan Kesan terhadap pemerintah dan pembesar tempatan Menjadi inspirasi kepada pejuang kemerdekaan tanah air Kedudukan raja dan pembesar Melayu diberi perhatian • Kehilangan jawatan dan kedudukan seperti Dol Said, Dato' Bahaman dan Sharif Masahor. • Kehilangan jiwa seperti Dato’ Maharaja Lela, Rentap, Mat Salleh dan Tok Janggut. • Ramai dibuang negeri seperti Sultan Abdullah, Raja Ismail, Ngah Ibrahim dan Haji Abdul Rahman Limbong. • British telah memperkenalkan Durbar. • Durbar memberikan peluang kepada sultan, Ahli Mesyuarat Negeri dan pembesarpembesar Melayu menyuarakan pendapat mereka dengan bebas berkaitan perkara yang melibatkan kepentingan bersama. • Bahasa Melayu menjadi bahasa rasmi ketika persidangan Majlis Mesyuarat Negeri. • Tulisan Jawi digunakan dalam urusan surat-menyurat. • Keberanian dan keperwiraan mereka telah menjadi inspirasi kepada pejuang bangsa. • Kebangkitan mereka turut memberikan semangat kepada pejuang kemerdekaan. Kesan Terhadap Masyarakat Tempatan Ujian Diagnostik 7.4 1. Apakah kesan-kesan terhadap pentadbiran British akibat kebangkitan masyarakat menentang penjajahan British? 2. Kebangkitan masyarakat tempatan menentang penjajahan British turut memberi kesan terhadap masyarakat tempatan. Nyatakan kesan-kesan tersebut. Portal Spotlight Portal Spotlight Portal Spotlight Portal Spotlight Perjuangan pemimpin tempatan menentang British. https://bit.ly/3Kdmkm7 Galeri Info Sistem pentadbiran Barat telah merampas hak pemerintahan dan ekonomi rakyat. Rakyat tertindas dengan sistem yang diwujudkan dan kesannya rakyat bangkit berjuang untuk mengembalikan hak mereka. 7 7 Tema 3: Kedatangan Kuasa Asing 132
Bahagian C 1. Perubahan pentadbiran yang dilakukan oleh kuasa Barat dalam sistem pemerintahan tempatan telah menjejaskan kehidupan mereka dan seterusnya bangkit menentang kuasa Barat tersebut. (a) Mengapakah tokoh-tokoh berikut menentang kuasa British? (i) Dol Said (ii) Rentap (4 markah) (b) Huraikan secara ringkas tentang peristiwa penentangan yang dilakukan oleh tokoh-tokoh berikut: (i) Tok Janggut (ii) Mat Salleh (8 markah) (c) Pada pendapat anda, apakah langkah yang boleh dilakukan untuk memupuk semangat patriotik dalam kalangan remaja? KBAT Mengaplikasi (8 markah) 2. Maklumat berikut berkaitan dengan strategi yang digunakan oleh masyarakat tempatan dalam menentang British. Muafakat merupakan antara strategi yang yang digunakan oleh pembesar tempatan dan menghasilkan kejayaan dalam kebangkitan menentang kuasa Barat. (a) Jelaskan strategi yang digunakan oleh masyarakat tempatan seperti yang dinyatakan di atas. (6 markah) (b) Pembinaan kubu pertahanan yang kuat dan kebal membolehkan masyarakat tempatan berjaya menentang kuasa asing di peringkat awal. Bincangkan. (6 markah) (c) Pada pendapat anda, mengapakah kita perlu menentang kuasa asing yang ingin menjajah negara? KBAT Mengaplikasi (8 markah) 7 7 Bab 7 Penentangan Masyarakat Tempatan 135
PENTAKSIRAN SUMATIF BAHAGIAN A (20 markah) Jawab semua soalan berikut. 5. Pendudukan British di Singapura telah menyebabkan pertikaian dengan Belanda di Alam Melayu. Bagaimanakah mereka mengakhiri pertikaian tersebut? A Menandatangani Surat-surat Kew B Menandatangani Perjanjian 1824 C Menandatangani Perjanjian Pangkor D Menandatangani perjanjian Bangkok 6. Mengapakah British membuat keputusan untuk menggabungkan Pulau Pinang, Melaka dan Singapura di bawah satu unit pentadbiran yang digelar Negeri-negeri Selat? I Menjimatkan kos pentadbiran II Menyeragamkan pentadbiran III Menyelesaikan masalah kewangan IV Mengukuhkan pertahanan A I dan II B I dan IV C II dan III D III dan IV 7. Siapakah yang menjadi ketua pentadbiran Negeri-negeri Selat yang berpusat di Pulau Pinang? A Residen B Gabenor C Residen jeneral D Pesuruhjaya tinggi 1. Pilih pasangan yang betul tentang kuasa asing dengan tanah jajahan mereka. A Perancis - Indochina B Jerman – Ujung Salang C Portugis – Kesultanan Sulu D Amerika Syarikat – Pulau Langkawi 2. Apakah taktik yang digunakan oleh Francis Light mendapatkan Pulau Pinang? A Menggunakan tipu helah B Melalui tanah pajakan C Pakatan tentera D Mengugut 3. Mengapakah SHTI memerlukan Seberang Perai? I Kawasan pertanian untuk membekalkan sumber makanan II Sebagai benteng pertahanan III Sebagai pangkalan senjata IV Sebagai pusat buangan banduan A I dan II B I dan IV C II dan III D III dan IV 4. Stamford Raffles telah menduduki Singapura dengan memanipulasi peristiwa “X”. Apakah peristiwa “X” yang dimaksudkan? A Masalah kelemahan pemimpin Johor B Pertikaian kedudukan Singapura C Masalah pewarisan takhta Johor D Masalah perang saudara PENTAKSIRAN SUMATIF UJIAN AKHIR SESI AKADEMIK (UASA) 158
Pentaksiran Sumatif Ujian Akhir Sesi Akademik (UASA) PENTAKSIRAN SUMATIF BAHAGIAN B (40 markah) Jawab semua soalan. 1. Gambar foto berikut merupakan antara karya agung yang dihasilkan oleh karyawan di Alam Melayu. (a) Selain karya di atas, namakan dua buah lagi karya kesusasteraan bermutu tinggi yang dihasilkan oleh cendekiawan tempatan. (2 markah) (b) Jelaskan pendidikan tidak formal yang dilaksanakan oleh penduduk bumiputera di Sabah dan Sarawak. (4 markah) (c) Pendidikan memainkan peranan penting dalam pembangunan sesebuah negara. Pada pendapat anda, bagaimanakah cara untuk meningkatkan mutu pendidikan di negara kita? (4 markah) 161
Pentaksiran Sumatif Ujian Akhir Sesi Akademik (UASA) PENTAKSIRAN SUMATIF BAHAGIAN C (20 markah) Jawab satu soalan sahaja. 1. Maklumat berikut berkaitan dengan kedatangan kuasa Barat ke negara kita. Kestabilan dan kemakmuran negara kita menyebabkan kuasa-kuasa Barat berlumba-lumba untuk merebut kekayaan tersebut. (a) Huraikan faktor-faktor kedatangan kuasa Barat di negara kita pada abad ke-19 dan ke-20. (6 markah) (b) Terangkan strategi yang digunakan oleh British untuk menguasai negara kita. (6 markah) (c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, huraikan kepentingan amalan kerjasama dalam menjamin kemakmuran negara. (8 markah) 2. Ilustrasi berikut merupakan tokoh-tokoh yang bangkit menentang penjajahan British. Rentap Dato’ Bahaman Dol Said (a) Huraikan faktor-faktor yang menyebabkan kebangkitan tokoh-tokoh tempatan menentang penjajahan British. (6 markah) (b) Sejauh manakah kejayaan tokoh tempatan menentang penjajah British pada abad ke-19? Jelaskan jawapan anda. (6 markah) (c) Pada pendapat anda, apakah usaha yang boleh dilakukan untuk meningkatkan semangat nasionalisme dalam kalangan generasi hari ini? (8 markah) 164
JAWAPAN Bab 1 Kedatangan Kuasa Barat Ujian Diagnostik 1.1 1. (a) Sistem pemerintahan dan struktur sosial (b) Perundangan (c) Hubungan luar 2. (a) Kekayaan hasil bumi dan hasil alam. (b) Sistem ekonomi yang berkembang pesat. (c) Kegiatan keintelektualan 3. (a) “Si Tanggang Anak Derhaka” (b) “Anjing dengan Bayang-Bayang” Ujian Diagnostik 1.2 1. (a) Teh (b) Sutera (c) Tembikar 2. (a) Perkembangan industri kereta (b) Kesuburan tanah dan kekayaan hasil bumi (c) Industri mengetin (d) Pembukaan Terusan Suez (e) Ciptaan kapal wap (f) Persaingan kuasa Barat (g) Ciptaan telegraf (h) Slogan “Beban Orang Putih” Ujian Diagnostik 1.3 1. Menjaga kepentingan ekonomi masing-masing. 2. (a) Kesultanan Sulu (b) Kepulauan Hindia Timur (c) Indochina Ujian Diagnostik 1.4 1. (a) Serangan fizikal (b) Pakatan kuasa Barat (c) Perjanjian 2. Strategi Bukti Tipu helah British mendapatkan Pulau Pinang daripada Sultan Kedah. Manipulasi, ugutan/ desakan Alasan masalah perebutan takhta di Perak. Pajakan British meluaskan pengaruhnya di Sabah. Cabaran Masteri 1 Bahagian A 1. B 2. A 3. C 4. B 5. A 6. C Bahagian B 1. (a) F1 – Melahirkan individu yang berakhlak mulia. (1m ) F1 – Melahirkan individu yang berhemah tinggi. (1m) F1 – Melahirkan individu yang berdikari. (1m) F4 – Melahirkan individu yang bertatasusila. (1m) (b) F1 – Merupakan asuhan dalam institusi keluarga. (1m) H1 – Kanak-kanak diajar kemahiran bercucuk tanam, menangkap ikan, bertukang, hasil kraf tangan. (1m) F2 – Diajar ilmu agama / berpekerti mulia / cara berkawan / menjaga maruah. (1m) F3 – Diajar melalui pantun, syair, peribahasa, pepatah dan pantang larang, cerita teladan / pengajaran. (1m) C1 – Cerita Si Tanggung / Anjing dengan Bayangbayang. (1m) C2 – Cara berburu dan meramu hasil hutan (1m) (c) F1 – Menyeragamkan pengurusan dan pentadbiran sekolah. (1m) F2 – Menyediakan kemudahan PdP yang lengkap dan terkini. (1m) F3 – Meningkatkan profesionalisme perguruan. (1m) F4 – Penambahbaikan kurikulum yang berkesan dan holistik. (1m) F5 – Pelaksanaan kegiatan ko-kurikulum yang efektif. (1m) F6 – Meningkatkan peranan masyarakat dalam bidang tertentu. (1m) 2. (a) F1 – Mendapatkan barangan mewah. (1m) F2 – Pusat pengumpulan barangan. (1m) F3 – Pelabuhan persinggahan. 1(m) F4 – Penyebaran agama Kristian. (1m) (b) F1 – Rempah ratus (1m) F1 – Minyak wangi (1m) F1 – Emas / perak / batu permata / gading (1m) (c) F1 – Penguatkuasaan undang-undang. (1m) F2 – Mengenakan hukuman berat terhadap mereka yang melakukan penyelewengan. (1m) F3 – Melantik pemimpin yang berintegriti. (1m) F3 – Mengurus kekayaan negara dengan berkesan dan sistematik. 1(m) F4 – Memilih pemimpin yang berpandangan jauh. (1m) F5 – Memilih pemimpin yang tegas dan berani membuat keputusan. (1m) 3. (a) i. F1 – Pulau Langkawi (1m) ii. F1 – Terengganu (1m) iii. F1 – Timor Laste (1m) (b) F1 – Manipulasi (1m) F2 – Ugutan / Desakan (1m) F3 – Tipu helah / Perjanjian / Pakatan / Pajakan / Serangan fizikal (1m) (c) F1 – Belajar dengan bersungguh-sungguh (1m) H1 – Melengkapkan diri dengan pelbagai ilmu dan kemahiran (1m) H2 – Berbakti kepada negara pada masa depan. (1m) F2 – Tidak mencemarkan nama baik negara. (1m) F3 – Tidak melakukan perbuatan yang menjejaskan kepentingan negara. (1m) F4 – Menyertai pasukann keselamatan. (1m) F5 – Hidup berbaik-baik dan bersatu padu dalam kalangan rakyat yang berbilang kaum. (1m) JAWAPAN 165
Jawapan JAWAPAN Bahagian C 1. (a) (i) Sultan F1 – Sultan atau Raja mengetuai pentadbiran peringkat negeri. (1m) F2 – Menjadi lambang kedaulatan negeri. (1m) F3 – Kaum kerabat diraja dan pembesar membantu pentadbiran/melaksanakan perintah Sultan. (1m) (ii) Pembesar F1 – Mentadbir jajahan dan daerah. (1m) F2 – Melaksanakan tugas menjaga keamanan, kemakmuran, kestabilan. (1m) F3 – Membantu mengekalkan kedaulatan negara. (1m) (b) F1 – Terdapat dua jenis perundangan. (1m) F2 – Undang-undang bertulis dan undang-undang tidak bertulis (adat). (1m) H2a – Contoh undang-undang tidak bertulis ialah Adat Perpatih. (1m) H2b – Contoh undang-undang bertulis ialah Hukum Kanun Melaka, Hukum Kanun Pahang, dan Undang-Undang 99 Perak. (1m) F3 – Di Sarawak dan Sabah, peraturan hidup dan undang- undang berdasarkan hukum adat. (1m) H30 – Diamalkan secara tradisi turun-temurun melalui kepercayaan suku masing- masing. (1m) (c) F1 – Menjamin kestabilan politik. (1m) F2 – Memupuk perpaduan dalam kalangan rakyat. (1m) F3 – Menegakkan keadilan dan kebenaran. (1m) F4 – Mendisiplinkan rakyat. (1m) F5 – Melicinkan urusan pentadbiran negara. (1m) F6 – Memajukan negara. (1m) F7 – Menjamin keamanan dan keselamatan negara. (1m) F8 – Mengelakan penindasan terhadap golongan yang lemah. (1m) 2. (a) F1 – Perkembangan revolusi industri kereta api Eropah. (1m) F2 – Kekayaan bahan hasil bumi dan kesuburan tanah di Tanah Melayu. (1m) F3 – Industri mengetin makanan, minuman dan membuat bumbung rumah dan tong minyak. (1m) F4 – Pembukaan Terusan Suez yang memendekkan perjalanan antara Eropah dan Alam Melayu. (1m) F5 – Penciptaan kapal wap yang menjimatkan kos dan mempercepatkan perjalanan. (1m) F6 – Persaingan kuasa Barat yang berusaha untuk memperluaskan tanah jajahan masing-masing. (1m) F7 – Slogan “Beban Orang Putih” yang merasionalkan tindakan mereka. (1m) (b) F1 – Serangan fizikal. (1m) H1 – Portugis dan Belanda menyerang secara fizikal. (1m) C1 – Belanda berperang dengan penduduk Pulau Pangkor, Johor dan Selangor. (1m) F2 – Mengadakan perjanjian. (1m) H2 – Perjanjian dengan Perak, Selangor untuk dapatkan bijih timah. (1m) F3 – Mengadakan pakatan. (1m) H3 – Pakatan dengan Johor untuk mengalahkan Portugis di Melaka. (1m) F4 – Perjanjian dengan Inggeris. (1m) H4 – Perjanjian Inggeris-Belanda dimeterai. (1m) (c) F1 – Mengekalkan perpaduan rakyat. (1m) F2 – Menjamin kestabilan politik. (1m) F3 – Mengukuhkan jati diri. (1m) F4 – Sentiasa berwaspada dengan proraganda kuasa asing. (1m) F5 – Menyokong segala dasar kerajaan. (1m) F6 – Menjamin keamanan dan keharmonian negara. (1m) F7 – Melengkapkan rakyat dengan ilmu pengetahuan dan kemahiran. (1m) F8 – Memperkukuh sistem pertahanan negara. (1m) F9 – Melengkapi aset negara dengan alat senjata yang canggih. (1m) Bab 2 Pentadbiran Negeri-negeri Selat Ujian Diagnostik 2.1 1. (a) Sebagai pusat pengumpulan barangan. (b) Sebagai pelabuhan persinggahan. (c) Sebagai pangkalan tentera. 2. (a) Masalah perebutan takhta. (b) Ancaman Siam. 3. Penghantaran bunga emas. 4. SHTI tidak terlibat dalam perjanjian yang dimeterai antara Francis Light dengan Sultan Kedah. 5. Prince of Wales Island 6. Bermulanya penjajahan British di negeri-negeri Melayu. 7. (a) Belanda mendakwa Singapura di bawah lingkungan mereka. (b) Belanda bimbang kemajuan Singapura dalam masa yang singkat akan menjejaskan perdagangannya di Betawi. 8. Termeterainya Perjanjian 1824 atau Perjanjian InggerisBelanda 1824. Ujian Diagnostik 2.2 1. (a) Belanda tidak mahu peperangan dengan British pada abad ke-17 dan ke-18 berulang. (b) Belanda mengenang jasa British yang menjaga tanah jajahannya di Asia Tenggara semasa berlaku Perang Napoleon. (c) Kepentingan hubungan persahabatan kerana lokasi mereka yang berdekatan di Eropah. 2. British dapat meluaskan pengaruhnya di Semenanjung Tanah Melayu tanpa gangguan kuasa Barat yang lain. 3. (a) Pembahagian Alam Melayu kepada dua lingkungan pengaruh Barat. (b) Perpecahan empayar Kesultanan Johor Riau. (c) Selat Melaka di bawah penguasaan British. Ujian Diagnostik 2.3 1. Negeri-negeri Selat (NNS) 2. (a) Menyeragamkan pentadbiran. (b) Menjimatkan perbelanjaan pentadbiran. 3. (a) Pulau Pinang – Gabenor (b) Singapura – Residen (c) Melaka – Residen Konsular 4. Hubungan saling kebergantungan antara satu sama lain. 166
Jawapan JAWAPAN Ujian Diagnostik 2.4 1. Residen Jeneral 2. Pulau Pinang 3. (a) Menggantikan mata wang Dolar Sepanyol dengan mata wang rupee India yang rendah nilainya dan menyebabkan pedagang mengalami kerugian. (b) Menjadikan NNS sebagai tempat pembuangan banduan menjejaskan imej NNS. Cabaran Masteri 2 Bahagian A 1. D 2. A 3. B 4. D 5. B 6. C 7. C 8. B 9. C 10. B Bahagian B 1. (a) F1 – Sebagai pusat pengumpulan barang. (1m) F2 – Sebagai pelabuhan persinggahan. (1m) F3 – Sebagai pangkalan tentera. (1m) (b) F1 – Mempertahankan petempatan di India. (1m) F2 – Mengelakkan ancaman tentera Perancis. (1m) F3 – Menghadapi saingan Belanda di Alam Melayu. (1m) (c) F1 – Mengekalkan perpaduan dalam kalangan rakyat. (1m) F2 – Melengkapi rakyat dengan ilmu pengetahuan dan kemahiran. (1m) F3 – Menjamin kestabilan politik negara. (1m) F4 – Pengenalan dan penguatkuasaan undangundang. (1m) F5 – Memajukan ekonomi negara. (1m) F6 – Memastikan pentadbiran cekap dan telus. (1m) F7 – Memperkukuh sistem pertahanan negara. (1m) 2. (a) F1 – Mendakwa Singapura berada di bawah lingkungan pengaruhnya. (1m) F2 – Bimbang kemajuan Singapura menjejaskan perdagangan di Betawi. (1m) F2 – Bagi menjaga hubungan baik mereka di Eropah. (1m) (b) F1 – Termeterainya Perjanjian London 1824 / Perjanjian Inggeris-Belanda 1824. (1m) F2 – Menamatkan pertikaian dan hubungan tegang antara British dan Belanda. (1m) F3 – British dapat menguasai Melaka apabila berlaku pertukaran wilayah antara British dan Belanda. (1m) (c) F1 – Sentiasa berwaspada dengan kuasa-kuasa asing. (1m) F2 – Rakyat harus bersatu padu menentang musuh. (1m) F3 – Rakyat harus bekerjasama untuk memajukan ekonomi negara. (1m) F4 – Bersikap berani dan sentiasa bersiap siaga menangani ancaman negara. (1m) F5 – Mengukuhkan jati diri. (1m) F6 – Menyokong semua dasar kerajaan yang dijalankan. (1m) F7 – Sentiasa menjamin kestabilan politik. (1m) F8 – Menghayati dan menghargai Rukun Negara. (1m) 3. (a) F1 – Pulau Pinang (1m) F2 – Melaka (1m) F3 – Singapura (1m) (b) F1 – Tiada wakil NNS dalam Majlis Perundangan di India. (1m) F2 – Pejabat India gagal menyelesaikan masalah rompakan. (1m) F3 – Pejabat India menjadikan wang rupee sebagai mata wang NNS. (1m) F4 – Cadangan Pejabat India mengenakan cukai pelabuhan di NNS. (1m) F5 – Pejabat India menjadikan NNS sebagai tempat buangan banduan. (1m) (c) F1 – Menjalankan pentadbiran dengan penuh integriti. (1m) F2 – Meningkatkan penggunaan ICT. (1m) F3 – Memberi ganjaran kepada pekerja yang rajin bekerja. (1m) F4 – Bersikap tegas terhadap pekerja yang bermasalah. (1m) F5 – Mengadakan hubungan kerjasama yang erat dengan jabatan lain. (1m) F6 – Mengamalkan sikap bermuafakat dalam melakukan kerja. (1m) F7 – Menyediakan kursus dalam perkhidmatan untuk meningkatkan kemahiran yang diperlukan. (1m) Bahagian C 1. (a) F1 – British memerlukan pelabuhan yang lebih strategik. (1m) H1 – Pelabuhan Pulau Pinang dan Bangkahulu tidak mampu menyaingi pelabuhan Belanda. (1m) C1 – Pulau Pinang terletak jauh ke utara Selat Melaka. (1m) C2 – Bangkahulu terletak di luar laluan utama perdaganan Alam Melayu. (1m) F2 – Kedudukan Singapura dapat mengawal perdagangan Selat Melaka dan Selat Sunda. (1m) H2 – Sebagai pusat pengumpulan hasil ekonomi di Alam Melayu. (1m) F3 – Kebanyakan kapal dagang berlabuh di pelabuhan Betawi, Riau dan Lingga. (1m) H3 – Pelabuhan ini berada di bawah pengaruh Belanda. (1m) (b) F1 – Isu pewarisan takhta Kesultanan Johor Riau. (1m) F2 – Sultan Mahmud Shah III mempunyai dua orang putera. (1m) H2a – Tengku Hussein, putera sulung. (1m) H2b – dan Tengku Abdul Rahman, putera bongsu. (1m) F3 – Pada tahun 1812, Sultan Mahmud Shah III mangkat. (1m) H3a – Tengku Abdul Rahman hadir dalam upacara pemakaman sultan di Lingga. (1m) H3b – Tengku Hussein tidak hadir kerana berada di Riau. (1m) F4 – Tengku Abdul Rahman ditabalkan sebagai sultan Johor Riau. (1m) H4 – Baginda diiktiraf oleh orang Bugis dan Belanda. (1m) F5 – Stamfor Raffles memanipulasikan isu pewarisan takhta. (1m) H5 – Ini menyebabkan Kesultanan Johor Riau ada dua orang sultan. (1m) H5a – Sultan Abdul Rahman bersemayam di Lingga. (1m) 167