พระไตรปิฏกเบื้องต้น

ความรู้เบื้องต้น
เกยี่ วกบั พระไตรปิ ฎก

พระมหาวรี ศักด์ิ สุรเมธี, ผศ.ดร.
ป.ธ.๙, พธ.บ, รม., ศษ.ม., ปร.ด.

1

ภาพน้ีคืออะไร

• ตูพ้ ระไตรปิ ฎก
• หนงั สือพระไตรปิ ฎก

มีความสาคญั อยา่ งไร

• เป็นคมั ภีร์ที่สาคญั ที่สุด 2
ของพระพทุ ธศาสนา

• เป็นคมั ภีร์ท่ีรวบรวมและบนั ทึก
คาส่งั สอนของพระพทุ ธศาสนา
ท้งั หมดไว้

พระไตรปิ ฎก

ความหมายและความสาคญั ของพระไตรปิ ฎก

• พระไตรปิ ฎกเป็ นคัมภีร์ที่สาคัญท่ีสุดในพระพุทธศาสนา ซึ่งได้รวบรวม
และบันทึกคาส่ังสอนของพระพุทธศาสนาไว้ท้ังหมด ทาให้ชาวพุทธทุกคน
รวมท้ังคนในศาสนาอื่น ๆ ได้ศึกษาความเป็ นมาของพระพุทธศาสนา
ได้อย่างกว้างขวางและเข้าใจดยี งิ่ ขนึ้

• พระไตรปิ ฎกถือเป็ นแม่แบบในการพิจารณาตีความหรืออธิบายความ
ธรรมะ ธรรมะใด ๆ ท่ีขัดแย้งไปจากข้อความในพระไตรปิ ฎกจะถือเป็ น
โมฆะ

3

ความหมายและความสาคญั ของพระไตรปิ ฎก

พระไตรปิ ฎก สาคญั คมั ภีร์ไบเบิล
เปรียบเสมือน เหมือนกบั คมั ภรี ์อลั กรุ อาน

รัฐธรรมนูญ

4

โครงสร้างและสาระสงั เขปของพระไตรปิ ฎก

• พระไตรปิ ฎกได้รวบรวมและบันทกึ คาส่ังสอนของพระพทุ ธศาสนาไว้
๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนั ธ์

• ปัจจุบันมกี ารจัดพมิ พ์เป็ นเล่มย่อยท้งั หมด ๔๕ เล่ม ตามจานวนปี
ทพ่ี ระพทุ ธเจ้าเสดจ็ เทศนาส่ังสอนประชาชน

• โดยแบ่งเป็ นหมวดหมู่ได้ ๓ หมวดหมู่

พระวนิ ัยปิ ฎก

พระอภิธรรมปิ ฎก พระไตรปิ ฎก พระสุตตนั ตปิ ฎก

5

พระไตรปิ ฏก

วนิ ัยปิ ฏก สุตตนั ตปิ ฏก อภธิ รรมปิ ฏก

คมั ภรี ์ว่า คมั ภีร์ว่าด้วย คมั ภรี ์ว่าด้วยข้อ
ด้วยระเบยี บวนิ ัย พระธรรมเทศนาท่วั ไป ธรรมล้วนๆ ไม่มี
มีประวตั แิ ละท้องเร่ือง
ประวตั แิ ละ
ประกอบ
ท้องเรื่อง

• พระไตรปิ ฎก บทสรุป

เรียกช่ือยอ่ ๆ วา่ กลา่ วถึงกฎระเบียบ
เรียกช่ือยอ่ ๆ วา่ กลา่ วถึงหลกั คาสั่งสอน พระวนิ ยั และขอ้ บงั คบั ต่าง ๆ
พระอภิธรรม ท่ีเป็นหลกั วชิ า ของพระภิกษุและภิกษุณี

พระอภิธรรมปิ ฎก พระวนิ ยั ปิ ฎก

พระไตรปิ ฎก มี ๒๑,๐๐๐
พระธรรมขนั ธ์
มี ๔๒,๐๐๐

พระธรรมขนั ธ์

พระสุตตนั ตปิ ฎก มี ๒๑,๐๐๐
พระธรรมขนั ธ์
เรียกชื่อยอ่ ๆ วา่

พระสูตร กล่าวถึงพระธรรมเทศนา

ที่ทรงแสดงไวใ้ นที่ต่าง ๆ 7



• พระสุตตนั ตปิ ฎก บทสรุป

พระสุตตนั ตปิ ฎก

ทีฆนิกาย สังยุตตนิกาย ขุททกนิกาย
องั คุตตรนิกาย
มัชฌมิ นิกาย

9

พระสุตตนั ตปิ ฎก เป็ นช่ือของปิ ฎกฉบับหนึ่งในพระไตรปิ ฎก
ซ่ึงประกอบด้วย พระวนิ ัยปิ ฎก พระสุตตตนั ปิ ฎก และพระ
อภธิ รรมปิ ฎก เรียกย่อว่า พระวนิ ัย พระสูตร และพระอภธิ รรม

พระสุตตนั ตปิ ฎก เป็ นทรี่ วมของพระพทุ ธพจน์ทเี่ กย่ี วกบั
เทศนาธรรม ซ่ึงประกอบด้วย เนื้อหาสาระ บุคคล เหตุการณ์
สถานที่ ตลอดจนบทประพนั ธ์ ชาดก หรือ เร่ืองราวอดตี ชาติ
ของพระพทุ ธเจ้า

พรหมชาลสูตร
สูตรว่าด้วยข่ายอนั ประเสริฐ

11

วเิ คราะหห์ ลักธรรม

พระผู้มีพระภาคเตือนมิให้โกรธ เมื่อมีผู้ติเตียนพระ
รัตนตรัย มิให้ยินดีหรือเหลิงเม่ือมีผู้สรรเสริญ
คนอาจกล่าวชมเชยพระองค์ด้วยศีล ๓ ชั้น คือศีล
อย่างเลก็ น้อย ศลี อย่างกลาง ศีลอย่างใหญ่

อรรถาธิบายพระสูตร

สมณพราหมณ์ทุกพวกท่ีทิฏฐิความเห็นความเห็นต่าง
ๆ รวม ๖๒ ประการ ยอ่ มไดเ้ สวยอารมณ์ เพราะอาศยั อายตนะ
สาหรับถูกตอ้ ง ๖ อยา่ ง (คือตา, หู , จมูก, ลิ้น, กาย, ใจ) เพราะ
เหตุท่ีเสวยอารมณ์จึงเกิดตณั หาความทะยานอยาก, เพราะเหตุท่ี
มีความทะยานอยาก จึงมีความยดึ มน่ั ถือมนั่ , เพราะเหตุที่มีความ
ยดึ มน่ั ถือมนั่ จึงมีภพ คือความมีความเป็น, เพราะเหตุที่มีความมี
ความเป็น ( ภพ) จึงมีชาติ คือความเกิด , เพราะเหตุที่มีความเกิด
จึงมีความแก่ ความตาย ความเศร้าโศก คร่าครวญ ความไม่
สบายกายไม่สบายใจ และความคบั แคน้ ใจ

จดุ เด่นของพระสตู ร
สมณพราหมณ์เหล่าน้นั ยอ่ มติดอยใู่ นข่ายแห่ง

ความเห็นท้งั หกสิบสองน้ีเหมือนปลาติดขา่ ยฉะน้นั

https://donhaisok.fm/p4-detail



กจูปทสูตร อุปมาด้วยเล่ือย เป็ นพระสูตรที่ปรารภ
พระโมลิยผัคคุนะที่คลุกคลีกับภิกษุณีท้ังหลายเกินเวลา คร้ันถูก
ภิกษุบางรูปติเตียน ท่านได้แสดงความขัดเคือง พระผู้มีพระ
ภาคจึงทรงเรียกมาตกั เตือน และให้โอวาทว่า

"จิตของเราจักไม่แปรผัน เราจักไม่เปล่งวาจาชั่ว

หยาบ และจักอนุเคราะห์ด้วยส่ิงที่เป็ นประโยชน์อยู่อย่างผู้มี
เมตตาจิตไม่มีโทสะ เราจักแผ่เมตตาจิตไปให้บุคคลน้ันอยู่ และ
เราจักแผ่เมตตาจิต ไม่มีขอบเขต ไม่มีเวร ไม่มีความเบียดเบียน
ไปยงั สัตว์โลกทุกหม่เู หล่าอันเป็ นอารมณ์ของเมตตาจิตน้ันอย่"ู

แม้ผู้อื่นจะพูดอย่างไรก็ตาม ทรงให้อุบาย
ระงับความโกรธ คือ หนักแน่นเหมือนแผ่นดิน ว่าง
เหมือนอากาศ เย็นเหมือนแม่น้า อ่อนโยนเหมือน
กระสอบหนังแมว และอดกล้นั แม้อวยั วะจะถูกเล่ือย

กสึ ุกสูตร





พาลสิ ิกสูตร

สมุทรสูตร