การถ่ายโอนความร้อน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ รายวชิ าวทิ ยาศาสตรพ์ น้ื ฐาน ม.1
ระดับชนั้ มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1

เร่ือง การถ่ายโอนความร้อน

การพาความรอ้ น การแผร่ งั สคี วามรอ้ น
เป็นการถ่ายโอนความร้อนผ่าน เปน็ การถ่ายโอนความรอ้ นทไ่ี ม่ตอ้ ง
ตัวกลางที่เคล่ือนท่ี เช่น ไอน้าที่ ผา่ นตวั กลาง เชน่ แสงแดดท่ีสอ่ ง
ระเหยกลายเป็นไอ มายังผิวโลกเปน็ การแผ่รังสีความ
เปน็ การพาความรอ้ น รอ้ นจากดวงอาทิตย์
จากบ่อน้ารอ้ นไปสู่อากาศ
การน้าความรอ้ น นางสาวฐติ พิ ร ระยา้ ทอง
เปน็ การถา่ ยโอนความร้อนผ่าน คณะครศุ าสตร์ สาขาวชิ าวทิ ยาศาสตรท์ วั่ ไป
ตวั กลางทีไ่ มเ่ คล่ือนที่ เชน่ หินนา้
ความร้อนที่ไดร้ ับจากบอ่ นา้ ร้อนไปสู่
อากาศ

ค้า นา้ ส า ร บั ญ หนา้
1
ส่ือชนิดน้ีเป็นหนังสืออิเล็กทรอนิกส์จัดท้าขึ้นในรายวิชาวิทยาศาสตร์ เรอื่ ง 2
พนื้ ฐาน ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 1 โดยมีเน้ือหาสาระเก่ียวกับการถ่ายโอนความร้อน 3
พ ร้ อ ม ท้ั ง กิ จ ก ร ร ม ที่ ก ร ะ ตุ้ น ค ว า ม ส น ใ จ แ ล ะ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ข อ ง นั ก เ รี ย น ม า ต ร ฐ า น ก า ร เ รี ย น รู้ / ตั ว ชี้ วั ด 4
หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง การถ่ายโอนความร้อน ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 1 จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้ 16
ประกอบด้วยกจิ กรรม ดงั น้ี ส า ร ะ ก า ร เ รี ย น รู้ 17
แบบทดสอบ
กจิ กรรมที่ 1 เรือ่ ง การนา้ ความร้อน คา้ ช้ี แ จ ง ก า ร ใ ช้ ห นั ง สื อ อิ เ ล็ ก ท ร อ นิ ก ส์
กจิ กรรมที่ 2 เรอ่ื ง ไขห่ งส์ยายจิก๊ ลาดหญ้า ก า ร ถ่ า ย โ อ น ค ว า ม ร้ อ น
กิจกรรมที่ 3 เร่ือง การพาความรอ้ น
กิจกรรมท่ี 4 เรื่อง การแผร่ ังสคี วามรอ้ น
ผู้จัดท้าหวังเป็นอย่างย่ิงว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ในรายวิชาวิทยาศาสตร์
จะเป็นประโยชนแ์ ละใหค้ วามรู้ สามารถน้าไปใช้ในการเรียนการสอนส้าหรับผู้ท่ี
มคี วามสนใจ หากผิดพลาดประการใดขออภยั ไว้ ณ โอกาสนี้

ฐติ ิพร ระย้าทอง
ผจู้ ดั ทา้

ส า ร บั ญ หน้า ส า ร บั ญ หนา้
19 40
เรือ่ ง 21 เรือ่ ง 41
22 43
ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น 27 ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น 73
ค ลิ ป คา้ ถ า ม ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น 30 กิ จ ก ร ร ม ที่ 4 ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น
กิ จ ก ร ร ม ท่ี 1 ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น 32
ภาคผนวก
ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น อ้ า ง อิ ง
กิ จ ก ร ร ม ที่ 2 ไ ข่ ห ง ส์ ย า ย จ๊ิ ก ล า ด ห ญ้ า
กิ จ ก ร ร ม ท่ี 3 ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น

ม า ต ร ฐ า น ก า ร เ รี ย น รู้ / ตั ว ช้ี วั ด จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้

มาตรฐาน ว 2.3 เขา้ ใจความหมายของพลังงานการเปลย่ี นแปลงและ ด้านความรู้ (Knowledge)
การถ่ายโอนพลังงาน ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสสารและพลังงาน พลังงานใน 1. สามารถอธบิ ายการน้าความร้อนได้ (K)
ชีวิตประจ้าวัน ธรรมชาติของคลื่น ปรากฏการณ์ที่เกี่ยวข้องกับ เสียง แสง 2. สามารถอธิบายการพาความรอ้ นได้ (K)
และคล่ืนแม่เหล็กไฟฟ้า รวมทั้งนา้ ความรู้ไปใช้ประโยชน์ 3. สามารถอธบิ ายการแผ่รังสีความรอ้ นได้ (K)

ตัวช้ีวัด ม.1/7 ออกแบบ เลือกใช้และสร้างอุปกรณ์ เพื่อแก้ปัญหา ดา้ นทักษะกระบวนการ (Process)
ในชีวติ ประจา้ วนั โดยใช้ความรู้ เก่ยี วกบั การถ่ายโอนความร้อน 1. ทา้ การทดลองการนา้ ความรอ้ นได้ (P)
2. จดั กระทา้ ขอ้ มูลและสื่อความหมายข้อมลู เก่ียวกับการพา
1 ความรอ้ นได้ (P)
3. ท้าการทดลองเกยี่ วกับการพาความร้อนได้ (P)
4. จัดกระท้าขอ้ มูลและสือ่ ความหมายขอ้ มูลเก่ยี วกับการแผ่รงั สี
ความรอ้ นได้ (P)

ดา้ นเจตคติ (Attitude)
1. ท้างานกลุ่มไดอ้ ย่างสรา้ งสรรค์ (A)

2

ส า ร ะ ก า ร เ รี ย น รู้ แบบทดสอบ

การถ่ายโอนความร้อนมี 3 แบบ คือ การน้าความร้อน คา้ ชี้ แ จ ง : ใหน้ กั เรียนเลอื กคา้ ตอบที่ถกู ตอ้ งเพียงค้าตอบเดยี ว
การพาความร้อน และการแผ่รังสีความรอ้ น
1.) การถ่ายโอนความรอ้ นในข้อใดตอ้ งอาศยั ตัวกลาง
- การน้าความร้อนเป็นการถ่ายโอนความร้อนที่อาศัยตัวกลาง
โดยท่ีตัวกลางไม่เคล่ือนที่ 1. การนา้ ความรอ้ น 2. การพาความร้อน 3. การแผร่ งั สีความร้อน

- การพาความร้อนเป็นการถ่ายโอนความร้อนท่ีอาศัยตัวกลาง ก. เฉพาะหมายเลข 1 ข. เฉพาะหมายเลข 2
โดยที่ตวั กลางเคล่ือนท่ไี ปด้วย
ค. หมายเลข 1 และ หมายเลข 2 ง. หมายเลข 1, 2 หมายเลข 3
- การแผ่รังสีความร้อนเป็นการถ่ายโอนความร้อนท่ีไม่ต้อง
อาศยั ตัวกลาง 2.) การถ่ายโอนความร้อนโดยการส่นั ของโมเลกุลเป็นการถ่ายโอนความร้อนแบบใด

3 ก. การน้าความร้อน ข. การพาความรอ้ น

ค. การคายความรอ้ น ง. การแผ่รังสคี วามร้อน

3. การนา้ ความร้อนจะเกดิ ข้นึ เมือ่ ใด

ก. เมอ่ื อนภุ าคได้รับความรอ้ นและแยกออกจากกัน

ข. เม่อื อนุภาคไดร้ บั ความร้อนและเกิดการสัน่

ค. เมื่ออนภุ าคเกิดการชนกนั หรือแยกออกจากกนั

ง. ถกู ต้องทุกขอ้ ทก่ี ลา่ วมา 4

แบบทดสอบ แบบทดสอบ

4. ตวั น้าความร้อนท่ดี ีท่สี ดุ คืออะไร 7. ด้ามทัพพแี ละดา้ มจบั ภาชนะท่ีใชต้ ักอาหารร้อนๆ มักห้มุ ด้วยพลาสตกิ
ก. เงนิ ข. ทองแดง
ค. อะลูมิเนียม ง. เหล็ก เพอ่ื จุดประสงค์ใด
ก. เพื่อความสะดวกในการใช้ ข. ปอ้ งกนั การพาความรอ้ น
ค. เพือ่ ความสวยงามถูกใจผซู้ ื้อ ง. เป็นฉนวนปอ้ งกนั ความรอ้ น
5. ข้อใดกล่าวถูกตอ้ งเกยี่ วกบั การถ่ายโอนพลังงานความร้อน
ก. การถ่ายโอนความรอ้ นจากวัตถทุ ี่มีอณุ หภูมิสูงไปยังวัตถทุ อ่ี ุณหภมู ติ ่้า 8. สารทีน่ ้าความร้อนได้ไมด่ เี รียกว่า ฉนวนความรอ้ น ข้อใดไมใ่ ช่ฉนวนความรอ้ น
ข. การถา่ ยโอนความรอ้ นจากวัตถุทมี่ ีอณุ หภมู ติ ้่าไปยังวัตถทุ ่อี ุณหภมู ิสงู ก. ไม้ ข. แก้ว
ค. การถ่ายโอนความรอ้ นจากวตั ถทุ มี่ ีมวลน้อยไปยงั วตั ถทุ ีม่ วลมาก ค. โลหะ ง. พลาสติก
ง. การถา่ ยโอนความรอ้ นจากวัตถุท่มี มี วลมากไปยงั วตั ถุทีม่ วลน้อย
9. สารท่นี า้ ความรอ้ นได้ดี เรยี กวา่ ตวั นา้ ความร้อน ข้อใดไมใ่ ช่ตัวนา้ ความรอ้ น
ก. โลหะ ข. เหล็ก
ค. ทองแดง ง. พลาสตกิ
6. ข้อความใดอธบิ ายการถ่ายเทความรอ้ นโดยการนา้ ความร้อนไดด้ ีทีส่ ดุ

ก. เอามือไปอังพวยกาแล้วรู้สกึ ร้อน ข. นัง่ ผิงไฟแลว้ รสู้ กึ รอ้ น 10. การถ่ายโอนพลังงานความรอ้ น สามารถถา่ ยโอนผ่านสารท่ีมสี ถานะใดบา้ ง
ก. ของแข็งและแกส๊ ข. ของเหลวและแกส๊
ค. ทา้ งานกลางแดดแลว้ ร้สู กึ รอ้ น ง. ใชเ้ หล็กคบี ถา่ นแล้วรู้สกึ รอ้ นมือ ค. ของแขง็ และของเหลว ง. ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส

5 6

แบบทดสอบ แบบทดสอบ

11. การพาความร้อนเกดิ ข้นึ ในตวั กลางที่มีสถานะตามขอ้ ใด 14. กจิ กรรมใดเกีย่ วขอ้ งกับการพาความร้อน
ก. โลหะ แกส๊ ข. ของแขง็ แกส๊ ก. การตม้ น้าจนเดอื ด ข. ยนื กลางแดดแล้วรสู้ กึ รอ้ น
ค. ของเหลว แก๊ส ง. ของแขง็ ของเหลว ค. เอามอื จบั กาน้าร้อนแลว้ รู้สึกร้อน ง. ทาสีบา้ นดว้ ยสอี อ่ นท้าใหร้ ู้สกึ เยน็

12. การพาความร้อนแตกต่างจากการน้าความรอ้ นอย่างไร 15. เพราะเหตใุ ด ลมทะเลจึงเป็นลมทพี่ ัดจากทะเลเขา้ สูช่ ายฝั่ง
ก. การพาความรอ้ นไมต่ อ้ งอาศัยตัวกลาง การนา้ ความร้อนอาศยั ตัวกลาง ก. ทะเลมคี ลนื่ แรง จงึ ท้าใหล้ มพดั จากทะเลเขา้ สชู่ ายฝ่ัง
ข. การพาความรอ้ นตวั กลางเคลอ่ื นที่ได้ และการน้าความรอ้ นตวั กลางเคล่อื นที่ไมไ่ ด้ ข. ไอน้าจา้ นวนมหาศาลทรี่ ะเหยจากทะเลจะถกู พดั เข้าสชู่ ายฝ่ัง
ค. การพาความรอ้ นและนา้ ความรอ้ นมีตัวกลางเคล่ือนทไี่ ด้ ค. เนอื่ งจากทะเลกวา้ งใหญ่ไพศาล จึงมีลมพดั เข้าสชู่ ายฝงั่ ทกุ ทิศทาง
ง. การพาความร้อนตวั กลางเคลื่อนทไ่ี ม่ได้ และการนา้ ความรอ้ นตวั กลางเคลือ่ นที่ได้ ง. กลางวนั พนื้ ดินจะรอ้ นกวา่ พืน้ น้า อากาศจงึ เคล่ือนท่ีจากทะเลเขา้ สู่ชายฝง่ั

13. ขอ้ ใดสมั พนั ธ์กนั 16. การระบายความรอ้ นผ่านชอ่ งลมบริเวณเพดานของบ้าน เป็นการถ่ายโอนความ
ก. บอลลนู โคมลอย - การพาความรอ้ น ร้อนประเภทใด
ข. การทา้ ขา้ วหลาม - การคายความรอ้ น ก. เกิดกบั ทุกข้อ ข. การน้าความร้อน
ค. ห้องครวั ติดตงั้ เครื่องดดู ควนั - การน้าความร้อน ค. การพาความร้อน ง. การแผร่ ังสีความร้อน
ง. หมอ้ หมกู ระทะทา้ ด้วยโลหะ – การแผ่รังสคี วามร้อน

7 8

แบบทดสอบ แบบทดสอบ

17. ขอ้ ใดเกดิ จากการพาความร้อน 19. เมื่อนักเรยี นยนื อย่หู น้าเตาแก๊สทตี่ ิดไฟ ในหอ้ งทไี่ ม่มีพดั ลม ความรอ้ นจาก
ก. การเกดิ ลมบกลมทะเล เปลวไฟมาถงึ ตัวนักเรยี นได้ดว้ ยวธิ ใี ด
ข. ความร้อนจากดวงอาทติ ยม์ ายังโลก ก. การแผ่รงั สีความรอ้ น
ค. เมอ่ื ถอื แท่งเหลก็ เขา้ ใกลเ้ ปลวไฟจะรู้สึกร้อนมือ ข. การพาความรอ้ นและการนา้ ความรอ้ น
ง. เมื่อเอามือเข้าไปใกล้หลอดไฟจะรู้สึกร้อน ค. การพาความร้อนและการแผร่ ังสคี วามรอ้ น
ง. การน้าความรอ้ นและการแผร่ ังสีความร้อน
18. 20. ข้อใดจดั เป็นการถา่ ยโอนความร้อนแบบการแผ่รงั สคี วามรอ้ น
ก. ยูล ใช้มอื จบั ท่ีคบี ถ่านขณะร้อน
จากภาพเกดิ การพาความรอ้ นที่บรเิ วณใด ข. แมไ่ ก่ ซักเส้ือผา้ แลว้ น้าไปตากแดดจนแหง้
ก. หม้อ ข. น้า และอากาศบนผิวนา้ ค. นา้ ทพิ ย์ เอามือไปอังไฟบนเตาถา่ นขณะตดิ ไฟ
ค. อากาศบนผิวน้า ง. น้า ง. น้าสม้ นา้ ไก่ไปทอดในนา้ มนั ขณะเดอื ดจนสกุ

9 10

แบบทดสอบ แบบทดสอบ

21. ชาวประมงน้าปลากุเลาทไ่ี ดจ้ ากทะเลมาตากแห้ง ลกั ษณะดังกลา่ วเปน็ การถ่าย 25. การทเี่ รายนื ตากแดดแล้วรสู้ ึกร้อน เป็นการถ่ายโอนความรอ้ นแบบใด
โอนความร้อนรูปแบบใด
ก. การน้าความรอ้ น ข. .การพาความรอ้ น ก. การน้าความรอ้ น ข. การแผร่ งั สคี วามร้อน
ค. การพาความร้อน ง. การคายความรอ้ น
ค. การคายความร้อน ง. การแผ่รงั สคี วามร้อน
26. เอามอื องั ไฟแล้วรสู้ ึกร้อน เป็นการถ่ายโอนความรอ้ นแบบใด
22. ข้อใดสง่ ผลตอ่ การแผ่รงั สคี วามรอ้ นมากท่สี ดุ ก. คายความร้อน ข. น้าความร้อน
ก. ตวั กลางทเ่ี ปน็ แกส๊ ข. ตวั กลางทเ่ี ปน็ ของเหลว ค. แผร่ งั สคี วามรอ้ น ง. พาความร้อน
ค. ตวั กลางท่ีเป็นของแข็ง ง. แหลง่ ก้าเนดิ พลงั งานความร้อน
27.
23. เตาไมโครเวฟใช้หลกั การถ่ายโอนความร้อนประเภทใด
ก. การแผ่รังสคี วามร้อน ข. การพาความรอ้ น
ค. การน้าความรอ้ น ง. เกิดข้ึนทกุ ข้อ

24. หากท้าการทดลองนา้ แผน่ อะลูมเิ นยี มทหี่ ยดเทยี นไขใหห้ า่ งเทา่ กนั ไปให้ความ
ร้อน พบวา่ หยดเทียนไข ละลายเป็นของเหลว โดยเปลวไฟไม่ตดิ กบั แผ่น
อะลูมเิ นียม พลังงานความร้อนทถี่ า่ ยโอนจากเปลวไฟ มายังแผ่นอะลูมเิ นยี มเปน็ จากภาพเป็นการแผร่ ังสีหรอื ไม่เพราะเหตใุ ด
การถา่ ยโอนความร้อนประเภทใด ก. เป็น เนอ่ื งจาก โลกสามารถแผร่ ังสีไปยังดวงอาทิตยไ์ ด้
ก. การน้าความร้อน ข. การพาความร้อน ข. เปน็ เน่อื งจากดวงอาทติ ยแ์ ผ่รังสีผ่านอวกาศที่ไม่มตี วั กลางมายังโลก
ค. การแผ่รงั สคี วามร้อน ง. การคายพลังงานความร้อน ค. ไม่เป็นเน่อื งจาก ดวงอาทติ ยไ์ มส่ ามารถแผ่รังสไี ด้
11 ง. ผดิ ทกุ ขอ้ 12

แบบทดสอบ แบบทดสอบ

28. จากภาพเป็นการถ่ายโอนความร้อนโดยวิธีใดตามล้าดบั เรียงจาก 1 2 และ 3 29. พลงั งานความร้อนเดนิ ทางจากดวงอาทิตย์มาถงึ โลก โดยกระบวนการใด
ก. ความร้อนถกู แผร่ ังสีผ่านอากาศ
ก. การแผ่รังสีความร้อน การนา้ ความรอ้ น การพาความรอ้ น ข. ความร้อนเดินทางผา่ นลม
ข. การนา้ ความรอ้ น การพาความร้อน การแผร่ งั สีความร้อน ค. ความรอ้ นถูกนา้ ผ่านโมเลกลุ อากาศ
ค. การพาความรอ้ น การน้าความร้อน การแผ่รังสคี วามร้อน ง. การพาความรอ้ นผา่ นกระแสอากาศ
ง. การนา้ ความร้อน การแผร่ ังสีความร้อน การพาความรอ้ น 30. แสงอาทิตยท์ ี่สอ่ งผา่ นช้ันบรรยากาศมายงั พ้นื ผวิ โลก ท้าใหโ้ ลกมอี ณุ หภูมสิ ูงขึ้น
13 อาศยั หลกั การใด
ก. การกระจายความรอ้ น
ข. การนา้ ความร้อน
ค. การแผ่รังสีความรอ้ น
ง. การพาความร้อน

14

ใ บ บั น ทึ ก ค ะ แ น น 30 คา้ ช้ีแจงการใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์

ชื่อ-นามสกุล.....................................................................ช้ัน..................เลขที่............... สา้ ห รั บ ค รู ผู้ ส อ น
ข้อ ก ข ค ง ขอ้ ก ข ค ง ขอ้ ก ข ค ง
1 11 21 1. ครศู กึ ษาแผนการจดั การเรียนรโู้ ดยละเอียด
2 12 22 2. ครศู กึ ษาเนอื้ หาท่เี ก่ียวกับการสอนอยา่ งครบถ้วน
3 13 23
4 14 24 ส้า ห รั บ ผู้ เ รี ย น
5 15 25
6 16 26 1. ให้นักเรียนศกึ ษากจิ กรรมใหเ้ ขา้ ใจ
7 17 27 2. ให้นกั เรียนท้ากจิ กรรมด้วยความตั้งใจ
8 18 28 3. หากนกั เรยี นมีขอ้ สงสยั ให้ถามครผู ู้สอน
9 19 29
10 20 30 16

15

ก า ร ถ่ า ย โ อ น ค ว า ม ร้ อ น 2 ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น นา้ ร้อนจะมีความหนาแน่นตา่้ โมเลกลุ จงึ ลอยตวั สงู ขน้ึ
แล้วถา่ ยโอนไปสู่อากาศ
พลังงานความร้อนสามารถถ่ายโอนจากวัตถุหนึ่งไปยังอีกวัตถุหน่ึงได้ เช่น ตัวกลางเคลื่อนที่
เมอื่ นกั เรยี นจับแกว้ น้ารอ้ น นักเรยี นจะรู้สึกร้อนเนื่องจากน้ารอ้ นถา่ ยโอนพลังงานความรอ้ น น้าเย็นมคี วามหนาแนน่ ต้่าสงู กว่านา้ ร้อน จึงจมลงก้นภาชนะ
ผา่ นแก้วมาสมู่ อื ของนกั เรียน ซึ่งการถ่ายโอนพลังงานนี จะเรียกว่า การถ่ายโอนความรอ้ น แล้วรับความรอ้ นจากกน้ ภาชนะ

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ก า ร ถ่ า ย โ อ น ค ว า ม ร้ อ น โมเลกุลน้าทมี่ ีอุณหภูมิต้า่ (วงกลมสีฟ้า)
จะเคลอ่ื นท่ีมายังก้นภาชนะ
การถา่ ยโอนความรอ้ น สามารถแบ่งประเภท โมเลกุลน้าทม่ี อี ุณหภมู ิสงู (วงกลมสีแดง)
โดยพิจารณาจากตวั กลางในการถ่ายโอนความร้อน จะลอยขึน้ สู่ด้านบน
เปน็ เกณฑ์ ซ่งึ แบ่งได้เปน็ 3 ประเภท ได้แก่
ไมอ่ าศยั ตวั กลาง 3 ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น
• การนา้ ความรอ้ น
• การพาความรอ้ น ความร้อนจากดวงอาทิตย์
• การแผร่ ังสคี วามร้อน ถา่ ยโอนผ่านอวกาศโดย
การแผ่รังสีความรอ้ น ซ่ึงเปน็
1 ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น การถา่ ยโอนความรอ้ น
โดยไม่ตอ้ งอาศยั ตวั กลาง
ตัวกลางไมเ่ คล่อื นที่ อะตอม
ตคอวัวะกาตมลอรามง้อไนดร้ บั ความรอ้ นแล้วเกิดการส่ัน ภาพท่ี 1 ประเภทของการถา่ ยโอนความรอ้ น
17 การสน่ั กระทบไปยงั อะตอมข้างเคียง ทมี่ า : คมู่ ือครู หนงั สอื เรยี นรายวิชาวทิ ยาศาสตร์ ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี 1
อะตอมได้รับความรอ้ นแล้วเกิดการสน่ั

18

การนา้ ความร้อน ความร้อนถา่ ยโอนจากอนภุ าคนา้ ผ่านแก้ว ความสามารถในการน้าความร้อน ของสารแต่ละชนิดมีความแตกต่างกัน
ไปยังอากาศ เรียกว่า สภาพน้าความร้อน โดยหากเปรียบเทียบสถานะของสารแต่ละประเภทแล้ว
ของแข็งสามารถน้าความร้อนได้ดีกว่าของเหลว และของเหลวสามารถน้าความร้อนได้
อนุภาคแก๊สในยังอากาศ ดกี วา่ แกส๊ ซงึ่ หากไมม่ วี ตั ถุในตวั กลางหรือสภาพสญุ ญากาศจะไม่เกิดการนา้ ความร้อน

นอกจากน้ี สารในสถานะเดียวกันแต่ต่างชนิดกันจะมีสภาพน้าความร้อน
แตกต่างกัน สารบางชนิดมีสภาพน้าความร้อนท่ีไม่ดี เรียกว่า ฉนวนความร้อน เช่น
ยาง พลาสติก แก้ว ไม้ อากาศ เป็นต้น สารบางชนิดมีสภาพน้าความร้อนได้ดี
เรียกวา่ ตวั น้าความรอ้ น ได้แก่ โลหะ เชน่ เงนิ ทองแดง เหล็ก

อนภุ าคนา้ อนุภาคแก้ว ตวั นา้ ความร้อน ฉนวนกนั ความรอ้ น

ภาพท่ี 2 การนา้ ความรอ้ นผา่ นแก้วกาแฟ
ที่มา : คู่มือครู หนังสือเรียนรายวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ช้นั มธั ยมศึกษาปที ี่ 1

เมื่อเราจับภาชนะที่บรรจุอาหารเราจะรู้สึกร้อนมือ ทั้งน้ี เนื่องจากมีการถ่าย แหลง่ กา้ เนิดความร้อน
โอนพลังงานความร้อน จากอาหารผ่านตัวกลาง (ภาชนะบรรจุอาหาร) มายังมือของ ภาพท่ี 3 กระทะอาศยั หลักการนา้ ความร้อนในการประกอบอาหาร
เราการถ่ายโอนความร้อนเชน่ นี้ เรียกว่า “การน้าความร้อน” ที่มา : ค่มู อื ครู หนงั สือเรียนรายวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 1

ซึ่งเกิดจากอะตอมหรือโมเลกุลของตัวกลาง ได้รับพลังงานความร้อนแล้วเกิด 20
การส่ัน ท้าให้อะตอมหรือโมเลกุลข้างเคียงเกิดการส่ันตามไปด้วย ซึ่งการสั่นจะเกิดขึ้น
ต่อไปเร่ือยๆ จนไปถึงอะตอมหรือโมเลกุลของสารท่ีอยู่ติดกับตัวกลางนานๆ โดยท่ี
ตัวกลางไมม่ ีการเคลอ่ื นที่
19

คา้ ถาม? กิจกรรมท่ี 1
ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น
จากคลิปวิดีโอ ท้าไมเอเลี่ยนถงึ ร้สู กึ รอ้ นเวลาอยู่ในบ้าน
ท้งั ๆ ที่บ้านใหญก่ วา่ บา้ นของดว้ ง?? 22

21

กิจกรรมเรื่อง การนา้ ความร้อน วิ ธี ป ฏิ บั ติ
1. ปั้นดินน้ามันเป็นก้อนกลมจ้านวน 10 ก้อน ขนาดเส้นผ่าน
จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้
1. สามารถอธบิ ายการน้าความรอ้ นได้ (K) ศูนยก์ ลางประมาณ 1 เซนตเิ มตร
2. ท้าการทดลองการนา้ ความร้อนได้ (P) 2. น้าดินน้ามันมาติดบนแท่งวัสดุ ได้แก่ แก้ว ไม้ อะลูมิเนียม

ค้า ช้ี แ จ ง ใหน้ กั เรยี นทา้ การทดลองตามข้นั ตอนที่ก้าหนดให้ เหล็ก และทองแดง โดยติดด้านข้างบริเวณกลางแท่งวัสดุ 1 ก้อน และปลาย
วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์ แทง่ วสั ดดุ า้ นหนง่ึ อกี 1 กอ้ น

1. บีกเกอร์ 3. น้าปลายแท่งวัสดุด้านที่ไม่ได้ติดน้ามันท้ัง 5 แท่ง จุ่มลงใน
2. ดนิ นา้ มนั บีกเกอร์ท่ีใส่น้าร้อน
3. แท่งวัสดุ ไดแ้ ก่ แก้ว ไม้ อะลมู เิ นียม เหล็ก และทองแดง
4. สงั เกตการเปลยี่ นแปลงและบันทกึ ผลการทดลอง
23
ภาพท่ี 4 กิจกรรมการน้าความรอ้ น
ที่มา : คูม่ อื ครู หนังสือเรยี นรายวิชาวทิ ยาศาสตร์ ช้ันมธั ยมศึกษาปที ่ี 1

24

ต า ร า ง บั น ทึ ก ผ ล กิ จ ก ร ร ม ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง

วสั ดุ บริเวณทด่ี นิ น้ามันเกดิ การเปลย่ี นแปลง ล้าดับการรว่ งของดนิ ....................................................................................................................................................
น้ามนั ....................................................................................................................................................
แก้ว บริเวณกลางแทง่ ....................................................................................................................................................
ไม้ บริเวณกลางแท่ง ไม่เกดิ การเปลี่ยนแปลง ....................................................................................................................................................
อะลมู ิเนยี ม ไม่เกดิ การเปลย่ี นแปลง ไม่เกดิ การเปล่ียนแปลง ....................................................................................................................................................
เหลก็ ไม่เกิดการเปล่ียนแปลง ....................................................................................................................................................
ทองแดง บรเิ วณกลางแทง่ 2 ....................................................................................................................................................
3 ....................................................................................................................................................
1 ....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
คา้ ถ า ม ท้ า ย กิ จ ก ร ร ม
26
1. เมื่อสังเกตดินน้ามันบนแท่งวัสดุแท่งเดียวกัน ดินน้ามันบริเวณ
กลางแท่งหรือปลายแท่งที่รว่ งกอ่ นกัน เพราะเหตุใด

2. เม่ือสงั เกตดินนา้ มนั บริเวณกลางแท่งวัสดุทั้ง 5 แท่ง ดินน้ามัน
ทตี่ ิดกบั วสั ดุใดรว่ งก่อน และดินน้ามนั ท่ีติดกบั วสั ดุใดทีไ่ ม่รว่ ง

25

ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น ตัวอย่างการพาความร้อนในธรรมชาติ เช่น การเกิดกระแสลม ซ่ึง
เกิดจากความแตกต่างระหว่างอุณหภูมิของอากาศ 2 บริเวณ คือ บริเวณท่ี
การพาความร้อน คือ การถ่ายโอนความร้อนจากท่ีหน่ึงไปยังที่หน่ึง มีอากาศร้อนและบริเวณที่มีอากาศเย็น บริเวณที่มีอากาศร้อนอากาศจะ
โดยโมเลกุลของสารจะเคล่ือนท่ีไปด้วย ซ่ึงจะเกิดขึ้นในของเหลวและแก๊ส ขยายตัวและมคี วามหนาแน่นน้อยกว่าบริเวณข้างเคียงอากาศจึงลอยตัวสูงข้ึน
เนื่องจากสสารดังกล่าวสามารถเคลื่อนที่ได้อย่างอิสระ ขณะเดียวกันบริเวณท่ีมีอากาศเย็น จะมีความหนาแน่นมากกว่า จึง
เคลื่อนท่ีเข้ามาแทนท่ีบริเวณท่ีมีอากาศร้อนซ่ึงการเคล่ือนตัวของอากาศน้ี
ตัวอย่างการพาความร้อนโดยมแี ก๊สเป็นตัวกลาง เช่น ขณะรับประทาน เรียกว่า ลม
อาหารอาหารในภาชนะทก่ี ้าลังร้อนจะมีควนั ลอยขึ้นเม่ือเราสัมผัสกบั ควันจะรู้สกึ
รอ้ น เน่ืองจากไอน้าและแก๊สได้รับความรอ้ นจากอาหารแล้วลอยตวั ข้ึน
ซ่ึงพาความร้อนมาดว้ ย

ภาพท่ี 5 ไอนา้ พาความรอ้ นจากอาหารไปสอู่ ากาศ 28
ทมี่ า : โรงพยาบาลศนู ยบ์ ริการการแพทยน์ นทบรุ ี

27

มนุษย์น้าความรู้เก่ียวกับการพาความร้อนมาประยุกต์ใช้ใน กิจกรรมท่ี 2
การด้ารงชีวิต เชน่ เครอ่ื งปรับอากาศทท่ี า้ ใหเ้ กิดการพาความร้อนในห้อง ไข่หงส์ยายจ๊ิก ลาดหญ้า

ภาพท่ี 6 การติดตงั เครอ่ื งปรบั อากาศและเครอ่ื งทา้ ความร้อน 30
ทม่ี า :บทเรียนออนไลน์ วิชาวทิ ยาศาสตร์ เรื่อง พลังงานความร้อน ทีมงานทรปู ลกู ปัญญา

การท้างานของเครือ่ งเป่าผม
โดยการที่กระแสลมจะพาความร้อน
จากขดลวดมาสูเ่ ส้นผมของเรา

ภาพที่ 7 การเป่าผมดว้ ยไดร์

29 ทมี่ า : บทเรยี นออนไลน์ วิชาวิทยาศาสตร์ เรอื่ ง พลังงานความร้อน ทมี งานทรปู ลกู ปญั ญา

ค้าช้ีแจง : ให้นักเรียนศึกษาคลิปวิดีโอการทอดไข่หงส์ยายจิ๊ก ลาดหญ้า กิจกรรมท่ี 3
เปิดมาแล้ว 40 ปี ว่ามีอะไรบ้างที่เกี่ยวข้องกับการพาความร้อน และ ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น
ยกตัวอยา่ งการพาความร้อนในชวี ิตประจา้ วนั
32
31

กิจกรรมเร่ือง การพาความร้อน วิ ธี ป ฏิ บั ติ
1. คว้่าแก้ว 4 ใบ เพื่อเป็นฐานสา้ หรับวางถาดพลาสติกใส จากนั้น
จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้
1. สามารถอธิบายการพาความร้อนได้ (K) น้าถาดพลาสตกิ ใสมาวางบนก้นแก้ว
2. ทา้ การทดลองเก่ยี วกับการพาความร้อนได้ (P) 2. เติมนา้ ใสถ่ าดพลาสติกใส ประมาณ 3 ใน 4 ส่วนของถาด
3. น้าหลอดหยดดูดสีผสมอาหารท่ีละลายเปน็ ของเหลว แลว้ ใส่ลง
ค้า ช้ี แ จ ง ใหน้ กั เรียนทา้ การทดลองตามขั้นตอนทกี่ า้ หนดให้
ในกน้ ถาด โดยหยดสผี สมอาหารสแี ดงตรงกลางของกน้ ถาด และหยดสีน้าเงิน
ต อ น ที่ 1 : ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น ข อ ง นา้ ตรงด้านข้างกองก้นขาดทงั้ 2 ดา้ น

วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์ 4. เติมนา้ ร้อนใสแ่ ก้วอีกใบหนึง่ ให้เตม็ แก้วแลว้ นา้ มาวางใต้ถาด
บริเวณกลางถาดทีม่ สี ีผสมอาหารสีแดงหยดอยู่

1. แกว้ น้า 3. ถาดพลาสตกิ

2. หลอดหยด 4. สผี สมอาหารสีแดงและสนี ้าเงนิ

ภาพท่ี 8 กจิ กรรมการพาความรอ้ น ตอนที่ 1
ท่มี า : คมู่ อื ครู หนงั สอื เรยี นรายวชิ าวิทยาศาสตร์ ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี 1

33 34

บั น ทึ ก ผ ล กิ จ ก ร ร ม ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง

คา้ ถ า ม ท้ า ย กิ จ ก ร ร ม ....................................................................................................................................................
1. สีผสมอาหารสีใดที่เปรียบเสมือนเป็นน้าร้อน และสีผสมอาหารใดที่ ....................................................................................................................................................
เปรียบเสมอื นเป็นนา้ เย็น ....................................................................................................................................................
2. เม่ือน้าแก้วใส่น้าร้อนไปวางไว้ใต้ถาดบริเวณตรงกลางของถาด สีผสมอาหาร ....................................................................................................................................................
สีแดงและสนี ้าเงินมีการเคลือ่ นที่อย่างไร ....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
35 ....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................

36

ต อ น ท่ี 2 : ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น ข อ ง อ า ก า ศ ต า ร า ง บั น ทึ ก ผ ล

วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์ เวลา อุณหภมู ิของอากาศ (°C)
1. ขาตง้ั (นาที) บริเวณดา้ นบนของพกู่ ระดาษ บรเิ วณด้านล่างของพกู่ ระดาษ
2. เทอร์มอมิเตอร์ 3. พกู่ ระดาษ 0
4. ไฟแช็ค
0.30

วิ ธี ป ฏิ บั ติ 1:00
1. ตัดกระดาษเป็นสีเหลี่ยมจัตุรัส ยาวด้านละ 10 เซนติเมตร ตัดให้
1:30
เปน็ เสน้ ฝอยมว้ นกรนะดาษเข้าด้วยกนั แล้วใชเ้ ชือกผกู ทา้ ใหม้ ลี ักษณะเปน็ พู่
2. มัดพู่ให้ห่างจากพื้นประมาณ 30 เซนติเมตร ให้เทอร์มอมิเตอร์อัน 2:00

ท่ี 1 อยู่ปลายด้านลา่ งของพู่ และอันที่ 2 อย่ปู ลายด้านบนของพู่กระดาษ 2:30
3. จุดตะเกยี งแอลกอฮอล์วางไวใ้ ตพ้ ่กู ระดาษ
4. วัดอณุ หภูมขิ องอากาศท้งั 2 บรเิ วณทกุ ๆ 30 วนิ าที เปน็ เวลา 3:00

3 นาที คา้ ถ า ม ท้ า ย กิ จ ก ร ร ม

1. หลงั จากทีพ่ ่กู ระดาษไดร้ ับความร้อนมลี ักษณะอยา่ งไร เพราะเหตใุ ด
2. จากทพ่ี กู่ ระดาษยกขน้ึ เกดิ การพาความรอ้ นอย่างไร

ภาพที่ 9 กจิ กรรมการพาความร้อน ตอนที่ 2 38

37 ท่มี า : คมู่ อื ครู หนงั สอื เรียนรายวิชาวิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1

ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น

.................................................................................................................................................... การแผ่รังสีความร้อน เป็นการถ่ายโอนความร้อนที่ไม่ต้องอาศัย
.................................................................................................................................................... ตัวกลาง ซึ่งความร้อนจะถูกปล่อยออกมาทุกทิศทุกทาง เช่น รังสีความร้อน
.................................................................................................................................................... จากดวงอาทิตยท์ ส่ี ่งมายงั โลก
....................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................... ตัวอย่างการน้าความรู้เก่ียวกับการแผ่รังสีความร้อนมาใช้ เช่น
.................................................................................................................................................... การสร้างเตาไมโครเวฟ การแผ่รังสีความร้อนจากเตาไฟไปยังอาหารที่ป้ิงย่าง
.................................................................................................................................................... บนเตาไฟ การเลอื กใชว้ ัสดทุ ่ีมีสสี วา่ ง มันวาว ซงึ่ สามารถแผ่รังสีความร้อนได้
.................................................................................................................................................... น้อย เช่น แผ่นอะลูมิเนียมฟอยล์ใช้ห่ออาหาร ซึ่งเก็บความร้อนของอาหาร
.................................................................................................................................................... ไวไ้ มใ่ หแ้ ผ่ออกส่สู ิ่งแวดลอ้ มได้
....................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................... นอกจากน้ี ภาชนะบรรจุน้าร้อน เช่น กระติกน้าร้อนภายในมักมีผิว
.................................................................................................................................................... เป็นมันวาว ป้องกันการแผ่รังสีความร้อน จึงสามารถเก็บความร้อนของน้า
.................................................................................................................................................... ภายในกระตกิ ได้นาน เป็นต้น
....................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................... ภาพท่ี 10 ผนงั ดา้ นในกระติกนา้ ร้อนทา้ จาก
วสั ดุท่มี ีผิวมันวาว ซ่งึ แผ่ความรอ้ นไดน้ อ้ ย
39 ท่ีมา : คู่มอื ครู หนงั สือเรียนรายวิชาวิทยาศาสตร์

ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี 1

40

กิจกรรมเร่ือง การแผ่รังสีความร้อน

ค้าชแ้ี จง : ให้นกั เรยี นศกึ ษาคลิปวดิ ีโอการย่างหมูป้งิ รา้ นคุณลุง พร้อมสงั เกต
ขณะยา่ งหมู ว่ามีอะไรบ้างท่เี ก่ียวข้องกับการแผ่รังสคี วามร้อน วาดภาพการถ่าย
โอนความร้อนการยา่ งหมูปิ้ง และพรอ้ มบนั ทกึ ผลลงบนกระดาษปรู๊ฟ

กิจกรรมท่ี 4
ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น

41 42

ภาคผนวก เฉลยกิจกรรมท่ี 1
ก า ร น้า ค ว า ม ร้ อ น
43
44

กิจกรรมเรื่อง การนา้ ความร้อน วิ ธี ป ฏิ บั ติ
1. ปั้นดินน้ามันเป็นก้อนกลมจ้านวน 10 ก้อน ขนาดเส้นผ่าน
จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้
1. สามารถอธิบายการน้าความร้อนได้ (K) ศูนยก์ ลางประมาณ 1 เซนตเิ มตร
2. ท้าการทดลองการนา้ ความรอ้ นได้ (P) 2. น้าดินน้ามันมาติดบนแท่งวัสดุ ได้แก่ แก้ว ไม้ อะลูมิเนียม

ค้า ช้ี แ จ ง ให้นักเรียนทา้ การทดลองตามข้ันตอนทกี่ า้ หนดให้ เหล็ก และทองแดง โดยติดด้านข้างบริเวณกลางแท่งวัสดุ 1 ก้อน และปลาย
วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์ แทง่ วัสดดุ ้านหนง่ึ อกี 1 กอ้ น

1. บีกเกอร์ 3. น้าปลายแท่งวัสดุด้านที่ไม่ได้ติดน้ามันท้ัง 5 แท่ง จุ่มลงใน
2. ดินน้ามัน บกี เกอร์ที่ใส่น้าร้อน
3. แท่งวัสดุ ไดแ้ ก่ แก้ว ไม้ อะลมู ิเนียม เหล็ก และทองแดง
4. สงั เกตการเปลยี่ นแปลงและบันทึกผลการทดลอง
45
ภาพท่ี 4 กจิ กรรมการนา้ ความร้อน
ที่มา : คูม่ อื ครู หนังสือเรียนรายวิชาวิทยาศาสตร์ ช้นั มธั ยมศึกษาปที ่ี 1

46

ต า ร า ง บั น ทึ ก ผ ล กิ จ ก ร ร ม ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง

วสั ดุ บรเิ วณทดี่ นิ น้ามันเกดิ การเปลย่ี นแปลง ลา้ ดับการรว่ งของดนิ จากกิจกรรม พบว่า เม่ือสังเกตดินน้ามันบนแท่งวัสดุแท่งเดียวกัน ดินน้ามันบริเวณ
นา้ มนั กลางแท่งจะร่วงก่อนดินน้ามนั บริเวณปลายแท่ง เนอื่ งจากมีการนา้ ความรอ้ นจากปลายแท่งด้านที่
แก้ว ไมเ่ กิดการเปลี่ยนแปลง จุ่มน้าร้อน ซึ่งโมเลกุลจะส่ันสะเทือนและกระทบไปยังโมเลกุลข้างเคียงต่อไปเรื่อยๆ บริเวณที่
ไม้ ไม่เกดิ การเปลี่ยนแปลง ไม่เกดิ การเปลย่ี นแปลง ใกล้แหล่งความร้อนมากกว่าจึงร้อนก่อน เมื่อสังเกตดินน้ามันบริเวณกลางแท่งวัสดุ 5 แท่ง
อะลมู เิ นยี ม ไม่เกดิ การเปล่ียนแปลง ดินน้ามันที่ติดกับทองแดง ร่วงลงมาก่อนดินน้ามันท่ีติดกับวัสดุอื่น แสดงว่า ทองแดงสามารถ
เหลก็ บริเวณกลางแทง่ น้าความร้อนได้ดีท่ีสุด ดินน้ามันท่ีติดอยู่กับไม้และแก้วไม่ร่วงลงมา แสดงว่าไม้และแก้วเป็น
ทองแดง บริเวณกลางแทง่ 2 ตัวนา้ ความรอ้ นทีไ่ มด่ ี หรอื เป็นฉนวนความรอ้ น
บริเวณกลางแทง่
3 48

1

คา้ ถ า ม ท้ า ย กิ จ ก ร ร ม

1. เมื่อสังเกตดินน้ามันบนแท่งวัสดุแท่งเดียวกัน ดินน้ามันบริเวณ
กลางแทง่ หรอื ปลายแท่งทีร่ ่วงกอ่ นกัน เพราะเหตุใด

ดนิ น้ามันบริเวณกลางแท่ง เพราะเป็นบริเวณท่ีใกลก้ ับแหลง่ ความร้อนมากกวา่

2. เม่ือสงั เกตดนิ นา้ มันบริเวณกลางแท่งวัสดุท้ัง 5 แท่ง ดินน้ามัน
ทตี่ ดิ กับวสั ดใุ ดร่วงก่อน และดินนา้ มนั ที่ตดิ กับวสั ดุใดทีไ่ มร่ ว่ ง

ดินน้ามันท่ีติดกับทองแดงจะร่วงก่อนดินน้ามันที่ติดกับวัสดุอ่ืน ส่วนดินน้ามันท่ีติด
กบั ไม้และแก้วจะไมร่ ่วง

47

เฉลยกิจกรรมท่ี 2 ค้าช้ีแจง : ให้นักเรียนศึกษาคลิปวิดีโอการทอดไข่หงส์ยายจิ๊ก ลาดหญ้า
ไข่หงส์ยายจ๊ิก ลาดหญ้า เปิดมาแล้ว 40 ปี ว่ามีอะไรบ้างที่เก่ียวข้องกับการพาความร้อน และ
ยกตัวอยา่ งการพาความร้อนในชีวิตประจ้าวนั
49
การถ่ายโอนความร้อนผ่านน้ามันซึ่งต้มอยู่ในกระทะ ขณะท่ีน้ามันเดือดเราจะเห็นได้ว่า
มีการเคล่ือนท่ีของน้ามันในกระทะเกิดขึ้น นั่นคือ การถ่ายโอนความร้อนโดยการพาความร้อนซ่ึงมี
นา้ มันเปน็ ตัวกลาง

50

กิจกรรมเรื่อง การพาความร้อน

เฉลยกิจกรรมท่ี 3 จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รี ย น รู้
ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น 1. สามารถอธิบายการพาความร้อนได้ (K)
2. ทา้ การทดลองเกย่ี วกบั การพาความรอ้ นได้ (P)
51
คา้ ช้ี แ จ ง ให้นักเรียนทา้ การทดลองตามขนั้ ตอนท่ีก้าหนดให้

ต อ น ที่ 1 : ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น ข อ ง นา้

วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์

1. แกว้ นา้ 3. ถาดพลาสตกิ

2. หลอดหยด 4. สผี สมอาหารสีแดงและสีนา้ เงนิ

49
52

วิ ธี ป ฏิ บั ติ บั น ทึ ก ผ ล กิ จ ก ร ร ม
1. คว้่าแก้ว 4 ใบ เพอ่ื เปน็ ฐานสา้ หรบั วางถาดพลาสติกใส จากนั้น
ข้นึ อย่กู ับผลการทดลองของนักเรียน
น้าถาดพลาสตกิ ใสมาวางบนกน้ แก้ว
2. เตมิ นา้ ใส่ถาดพลาสติกใส ประมาณ 3 ใน 4 ส่วนของถาด คา้ ถ า ม ท้ า ย กิ จ ก ร ร ม
3. นา้ หลอดหยดดดู สีผสมอาหารท่ลี ะลายเปน็ ของเหลว แลว้ ใสล่ ง 1. สีผสมอาหารสีใดท่ีเปรียบเสมือนเป็นน้าร้อน และสีผสมอาหารใดท่ี
เปรียบเสมือนเปน็ น้าเย็น
ในกน้ ถาด โดยหยดสผี สมอาหารสีแดงตรงกลางของก้นถาด และหยดสีนา้ เงิน
ตรงดา้ นข้างของกน้ ขาดทั้ง 2 ด้าน สแี ดงเปรียบเสมือนน้ารอ้ น สว่ นสีน้าเงินเปรยี บเสมอื นนา้ เย็น

4. เติมน้ารอ้ นใสแ่ ก้วอกี ใบหนง่ึ ให้เตม็ แกว้ แล้วน้ามาวางใตถ้ าด 2. เม่ือน้าแก้วใส่น้าร้อนไปวางไว้ใต้ถาดบริเวณตรงกลางของถาด สีผสมอาหาร
บริเวณกลางถาดทีม่ ีสผี สมอาหารสีแดงหยดอยู่ สแี ดงและสีน้าเงินมกี ารเคลอ่ื นทอี่ ยา่ งไร

ภาพท่ี 8 กจิ กรรมการพาความร้อน ตอนท่ี 1 สีแดงจะเคล่ือนที่จากก้นถาดลอยข้ึนไปบนผิวน้า ส่วนสีน้าเงินจะเคลื่อนที่เข้า
ทม่ี า : คมู่ ือครู หนังสอื เรยี นรายวชิ าวิทยาศาสตร์ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีที่ 1 มาตรงกลางถาด

53 54

ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง ต อ น ที่ 2 : ก า ร พ า ค ว า ม ร้ อ น ข อ ง อ า ก า ศ
วั ส ดุ อุ ป ก ร ณ์
จากกิจกรรมพบว่า สีผสมอาหารท้ัง 2 สี มีการเคลื่อนที่เมื่อได้รับความร้อน 1. ขาตัง้ 3. พกู่ ระดาษ
จากแกว้ นา้ ท่ีอณุ หภูมิสูงจะเคลอ่ื นทข่ี ้นึ ในแนวดง่ิ สังเกตจากการเคลอื่ นที่ของสีแดง และ 2. เทอร์มอมิเตอร์ 4. ไฟแชค็
สีน้าเงิน บริเวณการกล่องพลาสติกท่ีได้รับความร้อน ดังนั้น เมื่อเกิดการพาความร้อน
โมเลกุลท่ีได้รับความร้อนจะลอยตัวสูงข้ึน จากนั้นโมเลกุลข้างเคียงที่เย็นกว่าจะเข้ามา วิ ธี ป ฏิ บั ติ
แทนท่ี จงึ สรุปไดว้ า่ ตัวกลางในการพาความร้อน จะเคลือ่ นที่และพาความร้อนไปด้วย 1. ตัดกระดาษเป็นสีเหลี่ยมจัตุรัส ยาวด้านละ 10 เซนติเมตร ตัดให้

เปน็ เสน้ ฝอยมว้ นกรนะดาษเขา้ ดว้ ยกัน แลว้ ใช้เชือกผกู ท้าใหม้ ลี กั ษณะเปน็ พู่
2. มัดพู่ให้ห่างจากพ้ืนประมาณ 30 เซนติเมตร ให้เทอร์มอมิเตอร์อัน

ที่ 1 อยปู่ ลายดา้ นลา่ งของพู่ และอนั ท่ี 2 อยู่ปลายด้านบนของพู่กระดาษ
3. จุดตะเกียงแอลกอฮอล์วางไว้ใต้พู่กระดาษ
4. วัดอณุ หภมู ิของอากาศท้งั 2 บริเวณทกุ ๆ 30 วนิ าที เป็นเวลา

3 นาที

ภาพท่ี 9 กิจกรรมการพาความร้อน ตอนท่ี 2
ท่มี า : คมู่ ือครู หนังสือเรยี นรายวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี 1
55 56

ตารางบันทกึ ผล ส รุ ป ผ ล ก า ร ท ด ล อ ง

เวลา อุณหภมู ขิ องอากาศ (°C) จากกิจกรรม พบว่า เมื่อให้ความร้อนแก่อากาศ ความร้อนจะถ่ายโอนจาก
(นาที) บรเิ วณดา้ นบนของพกู่ ระดาษ บรเิ วณด้านล่างของพกู่ ระดาษ อากาศที่อยู่บริเวณใกล้เปลวไฟ ซึ่งมีอุณหภูมิสูงกว่า ไปยังอากาศบริเวณที่อยู่ห่างจาก
0 เปลวไฟ ซึ่งมีอณุ หภูมิตา่้ กวา่ สังเกตได้จากการเคลื่อนท่ีของพู่กระดาษท่ียกขึ้น แสดงว่า
อากาศดา้ นลา่ ง ท่มี ีอณุ หภมู สิ งู กวา่ จะเคลอื่ นท่ขี ้ึนไปด้านบน
0.30
58
1:00 ข้ึนอยกู่ บั ผลการทดลองของนักเรียน

1:30

2:00

2:30

3:00

คา้ ถามทา้ ยกจิ กรรม
1. หลังจากที่พู่กระดาษไดร้ ับความร้อนมลี กั ษณะอยา่ งไร เพราะเหตใุ ด

พกู่ ระดาษยกตัวขึ้นเมอ่ื ไดร้ ับความรอ้ น เนือ่ งจากอากาศดา้ นลา่ งมีอุณหภมู ิสูงกว่า
ดา้ นบน โดยสงั เกตจากตวั พกู่ ระดาษ

2. จากทพี่ กู่ ระดาษยกขนึ้ เกิดการพาความร้อนอย่างไร

ความร้อนจะถา่ ยโอนจากอากาศท่ีอย่บู ริเวณใกลเ้ ปลวไฟ ซง่ึ มอี ุณหภมู ิสูงกว่า ไป
ยังอากาศบรเิ วณทอี่ ย่หู า่ งจากเปลวไฟ ซง่ึ มอี ุณหภูมิต่า้ กวา่ สงั เกตได้จากการเคลือ่ นที่ของ
พ่กู ระดาษที่ยกขน้ึ

57

เฉลยกิจกรรมท่ี 4 กิจกรรมเรื่อง การแผ่รังสีความร้อน
ก า ร แ ผ่ รั ง สี ค ว า ม ร้ อ น
ค้าช้ีแจง : ใหน้ กั เรยี นศกึ ษาคลปิ วิดโี อการย่างหมปู ้งิ ร้านคุณลุง พรอ้ มสังเกต
59 ขณะย่างหมู ว่ามีอะไรบา้ งที่เก่ยี วข้องกับการแผ่รงั สคี วามร้อน วาดภาพการถา่ ย
โอนความร้อนการยา่ งหมูปงิ้ และพรอ้ มบันทึกผลลงบนกระดาษปรฟู๊

ขนึ้ อยกู่ บั นักเรยี น

ความร้อนจากเตา จะมีลกั ษณะการแผอ่ อกไปในทุกทศิ ทกุ ทางรอบจุดกา้ เนดิ หรือวตั ถุ
ความร้อนจากเตาไฟจะแผร่ ังสีความร้อนไปยังหมทู ป่ี งิ้ ย่างบนเตาไฟ

60

ใ บ บั น ทึ ก ค ะ แ น น 30 เฉลยแบบทดสอบ

ชือ่ -นามสกุล.....................................................................ช้นั ..................เลขที่............... ค้า ช้ี แ จ ง : ใหน้ กั เรยี นเลือกค้าตอบทีถ่ กู ตอ้ งเพยี งคา้ ตอบเดยี ว

ขอ้ ก ข ค ง ขอ้ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง 1.) การถ่ายโอนความร้อนในขอ้ ใดตอ้ งอาศยั ตัวกลาง
1 11 21
1. การนา้ ความรอ้ น 2. การพาความร้อน 3. การแผร่ งั สีความรอ้ น
2 12 22
ก. เฉพาะหมายเลข 1 ข. เฉพาะหมายเลข 2

3 13 23 ค. หมายเลข 1 และ หมายเลข 2 ง. หมายเลข 1, 2 หมายเลข 3
4 14 24
5 15 25 2.) การถ่ายโอนความร้อนโดยการสั่นของโมเลกุลเป็นการถา่ ยโอนความร้อนแบบใด

ก. การนา้ ความรอ้ น ข. การพาความรอ้ น

6 16 26 ค. การคายความร้อน ง. การแผ่รงั สคี วามรอ้ น
7 17 27
8 18 28 3. การนา้ ความรอ้ นจะเกิดขนึ้ เม่อื ใด
9 19 29
10 20 30 ก. เมื่ออนภุ าคไดร้ ับความรอ้ นและแยกออกจากกนั

ข. เมือ่ อนภุ าคได้รบั ความรอ้ นและเกิดการส่นั

ค. เมือ่ อนภุ าคเกิดการชนกนั หรอื แยกออกจากกัน

61 ง. ถูกตอ้ งทกุ ข้อทก่ี ล่าวมา 62

เฉลยแบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ

4. ตวั นา้ ความรอ้ นทด่ี ที ส่ี ุดคอื อะไร 7. ดา้ มทัพพแี ละดา้ มจับภาชนะท่ีใช้ตกั อาหารรอ้ นๆ มักหมุ้ ดว้ ยพลาสติก
ก. เงิน ข. ทองแดง
ค. อะลมู เิ นยี ม ง. เหล็ก เพ่ือจดุ ประสงค์ใด
ก. เพ่ือความสะดวกในการใช้ ข. ป้องกนั การพาความรอ้ น
ค. เพ่ือความสวยงามถูกใจผซู้ ้ือ ง. เป็นฉนวนปอ้ งกนั ความรอ้ น
5. ขอ้ ใดกลา่ วถูกต้องเกีย่ วกับการถ่ายโอนพลังงานความรอ้ น
ก. การถ่ายโอนความรอ้ นจากวตั ถทุ ี่มีอุณหภูมสิ งู ไปยังวตั ถทุ ่ีอุณหภูมิต่้า 8. สารทนี่ ้าความร้อนได้ไมด่ ีเรียกว่า ฉนวนความรอ้ น ขอ้ ใดไมใ่ ชฉ่ นวนความรอ้ น
ข. การถา่ ยโอนความร้อนจากวัตถุท่มี อี ณุ หภูมติ ่้าไปยงั วัตถทุ ีอ่ ุณหภมู ิสงู ก. ไม้ ข. แกว้
ค. การถา่ ยโอนความรอ้ นจากวตั ถทุ ม่ี ีมวลนอ้ ยไปยังวัตถุท่มี วลมาก ค. โลหะ ง. พลาสติก
ง. การถ่ายโอนความร้อนจากวัตถุทม่ี ีมวลมากไปยงั วตั ถทุ ่มี วลนอ้ ย
9. สารทีน่ า้ ความรอ้ นได้ดี เรียกวา่ ตวั น้าความร้อน ข้อใดไม่ใชต่ วั นา้ ความร้อน
ก. โลหะ ข. เหล็ก
ค. ทองแดง ง. พลาสติก
6. ขอ้ ความใดอธบิ ายการถ่ายเทความรอ้ นโดยการน้าความร้อนได้ดีท่ีสุด

ก. เอามอื ไปองั พวยกาแล้วรสู้ ึกรอ้ น ข. นง่ั ผิงไฟแล้วรู้สกึ ร้อน 10. การถา่ ยโอนพลังงานความรอ้ น สามารถถ่ายโอนผา่ นสารท่มี สี ถานะใดบา้ ง
ก. ของแขง็ และแกส๊ ข. ของเหลวและแกส๊
ค. ทา้ งานกลางแดดแล้วรสู้ กึ ร้อน ง. ใชเ้ หลก็ คบี ถ่านแลว้ รสู้ ึกร้อนมือ ค. ของแขง็ และของเหลว ง. ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส

63 64

เฉลยแบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ

11. การพาความรอ้ นเกดิ ขนึ้ ในตวั กลางทีม่ สี ถานะตามขอ้ ใด 14. กจิ กรรมใดเกยี่ วขอ้ งกบั การพาความรอ้ น
ก. โลหะ แกส๊ ข. ของแข็ง แกส๊ ก. การตม้ น้าจนเดือด ข. ยืนกลางแดดแล้วรู้สกึ รอ้ น
ค. ของเหลว แกส๊ ง. ของแขง็ ของเหลว ค. เอามอื จับกาน้ารอ้ นแลว้ รูส้ กึ รอ้ น ง. ทาสีบา้ นดว้ ยสีออ่ นท้าให้รู้สึกเย็น

12. การพาความร้อนแตกต่างจากการน้าความร้อนอย่างไร 15. เพราะเหตุใด ลมทะเลจงึ เป็นลมทพี่ ัดจากทะเลเขา้ ส่ชู ายฝัง่
ก. การพาความร้อนไม่ตอ้ งอาศยั ตัวกลาง การน้าความรอ้ นอาศัยตัวกลาง ก. ทะเลมคี ล่นื แรง จึงทา้ ให้ลมพัดจากทะเลเขา้ สชู่ ายฝ่งั
ข. การพาความร้อนตวั กลางเคลอื่ นทไี่ ด้ และการน้าความร้อนตัวกลางเคล่อื นที่ไมไ่ ด้ ข. ไอนา้ จ้านวนมหาศาลทร่ี ะเหยจากทะเลจะถูกพดั เข้าส่ชู ายฝ่ัง
ค. การพาความร้อนและนา้ ความร้อนมตี ัวกลางเคลอ่ื นทีไ่ ด้ ค. เน่ืองจากทะเลกว้างใหญ่ไพศาล จงึ มลี มพดั เข้าส่ชู ายฝงั่ ทกุ ทิศทาง
ง. การพาความรอ้ นตวั กลางเคล่อื นทไี่ ม่ได้ และการน้าความร้อนตวั กลางเคลือ่ นที่ได้ ง. กลางวันพื้นดินจะรอ้ นกวา่ พ้ืนน้า อากาศจงึ เคลอ่ื นทจ่ี ากทะเลเขา้ สู่ชายฝ่ัง

13. ข้อใดสัมพนั ธก์ ัน 16. การระบายความร้อนผา่ นช่องลมบรเิ วณเพดานของบ้าน เปน็ การถ่ายโอนความ
ก. บอลลนู โคมลอย - การพาความร้อน ร้อนประเภทใด
ข. การทา้ ขา้ วหลาม - การคายความร้อน ก. เกิดกบั ทุกขอ้ ข. การน้าความรอ้ น
ค. ห้องครัวตดิ ต้ังเคร่ืองดูดควัน - การน้าความรอ้ น ค. การพาความร้อน ง. การแผร่ งั สคี วามรอ้ น
ง. หม้อหมูกระทะทา้ ด้วยโลหะ – การแผร่ งั สคี วามร้อน

65 66

เฉลยแบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ

17. ขอ้ ใดเกดิ จากการพาความรอ้ น 19. เมื่อนักเรยี นยนื อยหู่ นา้ เตาแก๊สทตี่ ิดไฟ ในห้องที่ไม่มีพัดลม ความรอ้ นจาก
ก. การเกดิ ลมบกลมทะเล เปลวไฟมาถงึ ตวั นักเรยี นไดด้ ว้ ยวิธใี ด
ข. ความรอ้ นจากดวงอาทติ ยม์ ายังโลก ก. การแผ่รงั สคี วามรอ้ น
ค. เมอ่ื ถอื แท่งเหล็กเขา้ ใกล้เปลวไฟจะรู้สึกรอ้ นมือ ข. การพาความร้อนและการนา้ ความรอ้ น
ง. เมอื่ เอามือเข้าไปใกล้หลอดไฟจะรู้สึกรอ้ น ค. การพาความรอ้ นและการแผร่ ังสีความรอ้ น
ง. การนา้ ความร้อนและการแผ่รงั สคี วามรอ้ น
18. 20. ขอ้ ใดจัดเป็นการถา่ ยโอนความรอ้ นแบบการแผร่ ังสีความร้อน
ก. ยูล ใช้มือจบั ทคี่ ีบถา่ นขณะร้อน
จากภาพเกิดการพาความร้อนที่บรเิ วณใด ข. แมไ่ ก่ ซกั เสื้อผา้ แลว้ น้าไปตากแดดจนแห้ง
ก. หม้อ ข. นา้ และอากาศบนผิวน้า ค. นา้ ทิพย์ เอามือไปอังไฟบนเตาถา่ นขณะติดไฟ
ค. อากาศบนผวิ น้า ง. น้า ง. น้าสม้ น้าไก่ไปทอดในน้ามนั ขณะเดือดจนสกุ

67 68

เฉลยแบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ

21. ชาวประมงนา้ ปลากุเลาท่ไี ดจ้ ากทะเลมาตากแห้ง ลักษณะดงั กลา่ วเปน็ การถ่าย 25. การที่เรายืนตากแดดแลว้ รสู้ ึกร้อน เปน็ การถา่ ยโอนความร้อนแบบใด
โอนความรอ้ นรปู แบบใด
ก. การน้าความรอ้ น ข. .การพาความรอ้ น ก. การนา้ ความร้อน ข. การแผร่ งั สีความร้อน
ค. การพาความร้อน ง. การคายความรอ้ น
ค. การคายความร้อน ง. การแผ่รังสีความรอ้ น
26. เอามอื อังไฟแล้วร้สู ึกร้อน เป็นการถา่ ยโอนความร้อนแบบใด
22. ขอ้ ใดสง่ ผลต่อการแผร่ ังสคี วามรอ้ นมากทีส่ ดุ ก. คายความรอ้ น ข. น้าความร้อน
ก. ตวั กลางท่เี ปน็ แก๊ส ข. ตัวกลางทีเ่ ป็นของเหลว ค. แผ่รงั สคี วามรอ้ น ง. พาความร้อน
ค. ตวั กลางท่ีเปน็ ของแข็ง ง. แหล่งก้าเนดิ พลงั งานความรอ้ น
27.
23. เตาไมโครเวฟใชห้ ลกั การถ่ายโอนความร้อนประเภทใด
ก. การแผ่รงั สคี วามร้อน ข. การพาความรอ้ น
ค. การน้าความร้อน ง. เกิดข้นึ ทกุ ข้อ

24. หากท้าการทดลองน้าแผน่ อะลูมเิ นียมทหี่ ยดเทียนไขใหห้ ่างเทา่ กนั ไปให้ความ
ร้อน พบว่า หยดเทยี นไข ละลายเปน็ ของเหลว โดยเปลวไฟไมต่ ดิ กบั แผน่
อะลมู เิ นยี ม พลงั งานความรอ้ นทีถ่ ่ายโอนจากเปลวไฟ มายังแผ่นอะลูมเิ นียมเป็น จากภาพเปน็ การแผ่รังสหี รอื ไม่เพราะเหตใุ ด
การถา่ ยโอนความรอ้ นประเภทใด ก. เปน็ เน่อื งจาก โลกสามารถแผร่ งั สีไปยังดวงอาทิตย์ได้
ก. การนา้ ความรอ้ น ข. การพาความร้อน ข. เปน็ เน่อื งจากดวงอาทิตยแ์ ผร่ ังสผี า่ นอวกาศที่ไม่มตี ัวกลางมายงั โลก
ค. การแผร่ งั สีความรอ้ น ง. การคายพลงั งานความรอ้ น ค. ไมเ่ ปน็ เนื่องจาก ดวงอาทติ ยไ์ มส่ ามารถแผ่รงั สีได้
69 ง. ผิดทกุ ขอ้
70

เฉลยแบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ

28. จากภาพเปน็ การถ่ายโอนความรอ้ นโดยวิธใี ดตามล้าดบั เรียงจาก 1 2 และ 3 29. พลงั งานความร้อนเดินทางจากดวงอาทิตย์มาถึงโลก โดยกระบวนการใด
ก. ความร้อนถูกแผร่ งั สีผา่ นอากาศ
ก. การแผร่ งั สคี วามร้อน การนา้ ความร้อน การพาความรอ้ น ข. ความร้อนเดินทางผา่ นลม
ข. การนา้ ความร้อน การพาความรอ้ น การแผ่รงั สคี วามร้อน ค. ความรอ้ นถูกน้าผา่ นโมเลกุลอากาศ
ค. การพาความรอ้ น การนา้ ความรอ้ น การแผ่รังสคี วามร้อน ง. การพาความรอ้ นผา่ นกระแสอากาศ
ง. การน้าความรอ้ น การแผ่รังสคี วามรอ้ น การพาความร้อน 30. แสงอาทิตย์ที่สอ่ งผา่ นชั้นบรรยากาศมายงั พื้นผิวโลก ทา้ ให้โลกมอี ุณหภมู สิ งู ขน้ึ
71 อาศยั หลักการใด
ก. การกระจายความรอ้ น
ข. การนา้ ความรอ้ น
ค. การแผร่ ังสีความรอ้ น
ง. การพาความร้อน

72

อ้ า ง อิ ง อ้ า ง อิ ง

ณปภัช พมิ พด์ .ี (2560). การถา่ ยโอนความรอ้ น. คน้ หาเมอื่ วรฤทัย ช้านาญพล. (2563). คมู่ อื ใชส้ อ่ื การนา้ ความรอ้ น ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี 1.
ธนั วาคม 10, 2564, ค้นหาจาก https://www.scimath.org คน้ หาเมื่อ ธนั วาคม 13, 2564, ค้นหาจาก http://www.thaischool.in.th

ทมี งานทรปู ลูกปญั ญา. (2564). บทเรียนออนไลน์ วชิ าวิทยาศาสตร์ เอม็ อยู่สขุ . เอกสารประกอบการเรียน รายวิชาวิทยาศาสตร์ เรอ่ื ง
เร่อื ง พลงั งานความร้อน. คน้ หาเม่ือ ธนั วาคม 13, 2564, ค้นหาจาก การถา่ ยโอนความร้อน ชันมัธยมศึกษาปีท่ี 1. คน้ หาเมื่อ
https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/31 ธันวาคม 10, 2564, คน้ หาจาก
https://anyflip.com/jocvq/yati/basic
สาขาวทิ ยาศาสตร์ภาคบงั คบั . (2561). การพาความร้อนเป็นอย่างไร. ค้นหาเมอื่
ธนั วาคม 10, 2564, คน้ หาจาก https://www.scimath.org424

สุธารี ค้าจันสี และคณะ. คมู่ อื ครู อจท. วิทยาศาสตรพ์ ้นื ฐาน
ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ี่ 1 เล่ม 2. (3). กรุงเทพมหานคร:
บริษทั ไทยรม่ เกล้า จ้ากัด.

73 74