คำสมาส คำสนธิ

คําสมาส คําสนธิ

การสรา งคําโดยนาํ วิธกี ารของภาษาอนื่ มาใชม หี ลายวธิ ี เชน
1. การใชอปุ สรรค
2. การใชปจจยั
3. การใชว ิภัตติ
4. การสมาส
5. การสนธิ
6. การแผลงคาํ
จะกลา วละเอียดเฉพาะการสรางคําสมาสและสนธิ สวนวิธีอื่นขอสอบมกั ไมก ลา วถึง จะกลา วถึง
เพยี งเล็กนอ ย

1. การใชอ ุปสรรค

อุปสรรคเปนพยางคท ่ีใชสาํ หรบั ประกอบหนา ศัพท เชน ทุ นิ ป ประ อปุ อธิ อติ เปน ตน ทําใหศ พั ท

มีความหมายเปล่ียนแปลงไป เปน วิธกี ารเพิม่ ศพั ทข องภาษาบาลแี ละสนั สกฤต

เชน ทุกรกริ ิยา ทจุ รติ ทุคติ ทุภาษติ ทพุ ภิกขภัย ทศุ ีล ทุรชน ทรชน

นิทาน นิบาต นิธิ นภิ า นพิ ัทธ นิมิต นิยม นยิ าม

นิวตั ิ นเิ ทศ ประการ ประกาศ ประณม ประณาม ประณีต ประทีป

ประเทศ ปฏิกริ ิยา ปฏญิ ญา ปฏพิ ากย ปฏโิ ลม ปฏวิ ัติ ปฏเิ สธ ปฏิเวธ

ประตชิ ญา

แผลงปฏิเปน ปจจุ,ปาฏิ เชน ปจ จามติ ร ปจ จุบัน ปจเจก ปาฏิบท ปาฏหิ าริย

ปราชยั ปราชิก ปราชติ ปราภพ ปรากรม ปริญญา

บรกิ รรม บรจิ าค บรสิ ุทธิ์ บรหิ าร ปรยิ าย ปริวรรต

แผลงปรเิ ปน บรร เชน ปรยิ าย-บรรยาย บริษัท-บรรษทั ปริสาร-บรรสาร

ปริหาร-บรรหาร

วชิ า วภิ าค วิญญาณ วกิ ล วกิ าร วิกาล วมิ ุข วริ าค วสิ ัญญี

แผลงวิเปน เว ไว พิ ไพ ไพร เชน เวโรจน ไวพจน พชิ ยั ไพจติ ร ไพรบูลย

สงั กร สงั ขาร สัญจร สัญชาติ สันดาป สันธาน สัมพทุ ธ

สุคติ สจุ ริต สุจิตร สุคต สชุ น สทุ รรศน สภุ าษิต สุมน

แผลงสุเปน สร สว สุว เสา เสาว โส เชน สรเลข สวัสดี สวุ คนธ

เสารภย เสาวคนธ เสาวภา โสตภิ โสภา โสมนสั

อตชิ าต อตเิ ทพ อตริ าช อติเรก อติสาร

แผลงอติเปน อดิ เชน อดศิ วร อดศิ ร อดิเทพ อดเิ รก

อธิกรณ อธิการ อธิราช อธศิ ีล อธิบดี อธษิ ฐาน อธิกมาส

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหัตถการกิจ) คร้ังท่ี 10 124

แผลงอธิเปน อชั ฌ อธั ย เชน อัชฌัตติก อชั ฌาสยั อธั ยาสยั อธั ยาย

อนุญาต อนุบท อนบุ าล อนุภรรยา อนุมาน อนโุ มทนา อนุรกั ษ

อปภาคย อปมงคล อปลกั ษณ อเปหิ

แผลงอป เปน อปั เชน อปั ภาคย อัปมงคล อัปยศ อัปลักษณ

อปก จั ฉะ (ใกลร ักแร) อปกรรณ (ใกลห)ู

อภิชน อภชิ ยั อภิชาต อภิชิต อภิธรรม อภนิ นั ท อภิบาล

แผลง อภิ เปน อัพภ อกั ย เชน อัพภนั ตร อัภยันดร

อวตาร อวสาน อวชาต โอกาส โอภาส โอวาท โอสาน

อากร อาการ อาเกียรณ อาจารย อาเทศ อานันท อาพาธ

อุคหะ อุโฆษ อทุ ศิ อุเทศ อธุ จั อบุ ถ อุบตั ิ

อุจเฉท อุฏฐาการ อปุ กรณ อปุ การ อปุ กเิ ลส อปุ จาร อปุ ถัมภ

อุปเทศ อุปนิสัย

อุปสรรคทใี่ ชในภาษาไทยใชส ําหรบั เตมิ นําหนาคาํ นาม กริยาและวเิ ศษณม ักใชเติมหนา ศพั ทท ีม่ า

จากภาษาบาลี สนั สกฤต และภาษาไทยบางคํา เชน

บาลี ปฏวิ ัติ ปณิธิ ปริญญา วภิ ัตติ

สนั สกฤต ประภาษ ประตญิ าณ วเิ ศษ อนุกรม

ไทย สุพศิ อนกุ าชาด วมิ ลกั วิเมลอื ง อนกุ ระเบียด

2. การใชปจจัย

ปจจัยคือพยางคทีน่ ํามาลงทายศพั ทในภาษาบาลีและสนั สกฤตเพอื่ ประกอบศัพททเี่ ปน คาํ นามและ

กริยา สวนใหญไทยนาํ ศัพทท่ลี งปจจัยมาแลว มาใชมกี ารสรา งศัพทโดยใชปจจัยขึน้ ใหมบาง ปจจยั นามท่ใี ช

ในภาษาไทย มีดังน้ี

1. ก ปจจัย แปลวา ผู หมวด เชน

นายก - ผูนํา ทายก - ผูใ ห

ยาจก - ผขู อ สาวก - ผูฟง

2. ณกิ ปจ จัย แปลวา ผเู กีย่ วดวย เชน

ธรรมกิ - ผูประพฤตชิ อบโดยธรรม นาวิก - ผูข ามดวยเรอื

3. อนยี ปจ จัย แปลวา ควร นา พึง เชน

กรณยี  - อันควร ทศั นีย - นามอง

รมณีย - นายินดี ปูชนีย - ควรบูชา

4. ณ น ปจจัย แปลวา การ ความ ผู เชน

กรณ - การกระทาํ คมน - การไปมา

พันธน - การผูก ฌาปน - การเผา

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหตั ถการกจิ ) ครง้ั ที่ 10 125

5. ณี ปจ จัย แปลวา ผูม ัก…โดยปกติ เชน การี - ผูกระทาํ โดยปกติ
โยคี - ผูม ักประกอบโดยปกติ
อารี - ผูมกั ประพฤติโดยปกติ กรรตุ - ผูกระทาํ
โสตุ - ผฟู ง
6. ตุ ปจจยั แปลวา ผู เชน
มาตุ - ผสู ราง มติ - ความรู
ปตุ - ผรู กั ษา สติ - ความระลึกได

7. ติ ปจ จัย แปลวา การ ความ เชน จรติ - ประพฤตแิ ลว
คติ - ดําเนนิ ไป คติ - ไปแลว
ชาติ - การเกดิ
จกั รี - ผูมีจักร
8. ต ปจ จยั แปลวา แลว เชน ปกษี - ผมู ีปก
ลขิ ิต - เขียนแลว
กต - กระ ทําแลว

9. อี ปจจยั แปลวา มี เชน
ปราณี - ผูมลี มหายใจ
กรี - ผูม ีมอื

3. การใชวิภตั ติ

วิภัตติ หมายถงึ พยางคท ่นี าํ มาประกอบทา ยนามศพั ทห รือกริยาศพั ทเพื่อบอก บุรุษ พจน เพศ เมอื่

ประกอบนามศัพทจ ะบอกหนา ทีข่ องนาม เมือ่ ประกอบกริยาศัพทจะบอก กาล มาลา วาจก

* มาลา คือ ระเบียบของกรยิ าที่แสดงเนื้อความตางๆ

* วาจก คือ กริยาของประโยคท่ีแสดงวาประธานทําหนา ทเี่ ปน ผูทาํ ผูใช ผถู ูก หรอื ผถู กู คือ ผู

ถูกใช

ไทยไมไดนาํ เอาวิธีการวิภัตติของบาลสี ันสกฤตมาใชโ ดยตรง แตนาํ คําทตี่ ิดวภิ ตั ติเขา มาใชเ พยี งบาง

คาํ เชน

บตุ รี กุมารี ยักษิณี ทาสี เทวี

เทวา เทโว ชโย โทโส โมโห

เดโช เตโช มโน โกรธา กายา

อาโป เสโท พทุ โธ พุทโธ ทุกขา

ทุกขงั อนจิ จา อนจิ จงั อนตั ตา นาคา

นาคี นาโค สรุ ยิ า สุรโิ ย ยโส

วาโย พลงั สขุ งั จรี งั โลโภ

พาลพาโล นานาจติ ตงั กุฎฐัง บุพเพสนั นวิ าส เสโท

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหตั ถการกจิ ) ครง้ั ท่ี 10 126

4. การสมาส

สมาส คอื วธิ ีการผสมคําของภาษาบาลแี ละสนั สกฤต ไทยไดนาํ มาดดั แปลงเปน วิธกี ารสมาสแบบ

ไทย โดยมีหลักดงั น้ี

1. ตอ งเปน คาํ ทม่ี าจากภาษาบาลีและสนั สกฤตเทา นนั้ เชน

ราชการ ราชครู ราชทูต ราชบุตร ราชโอรส

2. ศพั ทประกอบไวหนา ศพั ทหลกั ไวหลงั เชน

สตั โลหะ ภารกิจ ปฐมเจดยี  อดุ มศึกษา อุดมคติ

3. แปลความหมายจากหลงั มาหนา เชน

อักษรศาสตร - วิชาวา ดว ยตัวหนังสือ

วาทศิลป - ศลิ ปะการพดู

ยุทธวธิ ี - วิธีการทําสงคราม

ชยั ภูมิ - ที่ตง้ั ทัพทีท่ าํ ใหไดรบั ชัยชนะ

วีรบรุ ุษ - บุรษุ ผูกลาหาญ

4. ทา ยศัพทตวั แรกหามใสรูปสระ อะ และตวั การนั ต เชน

กิจการ - ไมใ ช กิจะการ

ธรุ การ - ไมใช ธรุ ะการ

กาลเทศะ - ไมใ ช กาละเทศะ

วารดิถี - ไมใ ช วาระดิถี

แพทยศาสตร - ไมใช แพทยศาสตร

มนษุ ยธรรม - ไมใช มนุษยธ รรม

5. ตองออกเสยี งสระท่ีทายศัพทตัวแรก

อุณหภมู ิ - อนุ – หะ - พมู

ประวตั ิศาสตร - ประ – หวัด – ติ - สาด

ธาตุเจดยี  - ทา – ตุ – เจ - ดี

เกษตรกรรม - กะ – เสด – ตระ - กํา

ราตรีสวสั ดิ์ - รา – ตรี – สะ - หวัด

สทิ ธิบตั ร - สดิ – ทิ - บดั

ยกเวนบางคําอา นตามความนิยมโดยไมอ อกเสยี งสระ เชน สขุ ศาลา ชาตินยิ ม ไตรรตั น

บุรุษเพศ ชลบรุ ี ธนบุรี ธาตุวเิ คราะห สภุ าพบุรษุ

6. คําวา วร, พระ ตามดวยภาษาบาลสี นั สกฤตถือเปน คําสมาส เพราะ พระ แผลงมาจาก วร เชน

วรกาย วรชายา วรองค วรวหิ าร วรดติ ถ

พระบาท พระองค พระโอษฐ พระนาสิก พระเนตร

พระกรรณ พระบปั ผาสะ พระหทยั พระนลาภ พระเสโท

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหัตถการกจิ ) คร้ังที่ 10 127

* คําพระ ท่ีประสมกบั คาํ ภาษาอ่ืนไมใชค าํ สมาส เชน พระอู พระเกาอี้ พระขนง พระเขนย พระขนน
พระสหุ รา ย พระโธรน

5. การสนธิ
การสนธิ คือการประสมคําของภาษาบาลสี ันสกฤต ถอื วา เปนคาํ สมาสชนดิ หนึ่งแตเ ปน คําสมาสทม่ี ี

การเปลยี่ นแปลงรูปศัพท ไทยนํามาดดั แปลงเปน การสนธแิ บบไทย
โดยมีหลกั ดังน้ี
1. ตองเปนคําที่มาจากภาษาบาลแี ละสนั สกฤตเทา นั้น
2. ศัพทป ระกอบไวห นา ศัพทห ลกั ไวหลงั
3. แปลจากหลังมาหนา
4. ถา เปนสระสนธิ ศพั ทต วั หลงั จะข้นึ ตนดว ย ตัว อ
5. มีการเปล่ยี นแปลงรูปศพั ทตามหลักที่จะกลาวตอ ไป
การสนธิ มีอยู 3 ชนิด คอื
1. สระสนธิ
2. พยัญชนะสนธิ
3. นฤคหิตสนธิ

1. สระสนธิ
คือ การนําคาํ บาลีสนั สกฤตมาสนธิกบั คาํ ทข่ี ้นึ ตน ดวยสระ มีหลักดังน้ี

ก. ตัดสระทายคาํ หนา ใชสระหนา คําหลัง เชน

ชล + อาลยั - ชลาลัย วิทย + อาลยั - วทิ ยาลยั
- ศิวาลยั
เทว + อาลัย - เทวาลยั ศวิ + อาลัย - คทาวุธ
- มหรรณพ
วชริ + อาวธุ - วชิราวธุ คทา + อาวธุ - มหัศจรรย
- วโรกาส
ขปี น + อาวุธ - ขปี นาวุธ มหา + อรรณพ - ภุชงค
- จิตกาธาน
มหา + ไอศวรรย - มไหสวรรค มหา + อศั จรรย - ศิลปากร
- ทรพั ยากร
พทุ ธ + โอวาท - พุทโธวาท วร + โอกาส

อน + เอก - อเนก ภชุ + องค

จินต + อาการ - จินตนาการ จิตก + อาธาน

ประชา + อากร - ประชากร ศิลป + อากร

วทิ ย + อาการ - วทิ ยาการ ทรัพย + อากร

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหัตถการกิจ) ครั้งท่ี 10 128

ข. ตัดสระทายคําหนา ใชส ระหนาคาํ หลงั แตเปล่ยี นสระหนาคําหลังจาก อะ เปน อา อิ เปน เอ อุ เปน

อู, โอ เสยี กอ น

ราช + อธริ าช ตดั อะ แรก ใช อะหลัง แตเปล่ียนเปน อา สนธเิ ปน ราชาธิราช

ประชา + อธิปไตย – ประชาธิปไตย ธรรม + อธปิ ไตย – ธรรมาธปิ ไตย

เทศ + อภบิ าล - เทศาภิบาล ธรรม + อธรรม - ธรรมาธรรม

ทูต + อนุทตู - ทตู านุทูต ฐาน + อนกุ รม - ฐานานุกรม

ราม + อิศวร ตัด อะ แรก ใช อิหลัง แตเปลย่ี นเปน เอ สนธิเปน ราเมศวร

ปรม + อินทร - ปรเมนทร นร + อศิ วร - นเรศวร

นร + อินทร - นเรนทร มหา + อิสี - มเหสี

คช + อินทร - คเชนทร

* ยกเวน ภูมิ + อนิ ทร - ภมู ินทร กรี + อนิ ทร - กรินทร

มุนิ + อนิ ทร - มุนนิ ทร โกสี + อินทร - โกสนิ ทร

ราช + อุปโภค ตดั อะ แรก ใชอ หุ ลังแตเปลี่ยนเปน อู สนธิเปน ราชปู โภค

ราช + อุบาย ตดั อะ แรก ใชอ ุหลงั แตเ ปลีย่ นเปน โอ สนธิเปน ราโชบาย

นย + อุบาย - นโยบาย ชล + อุทร - ชโลทร

สาธารณ + อปุ โภค - สาธารณูปโภค นร + อุดม - นโรดม

ศิร + อุตม - ศิโรตม วัญจน + อบุ าย- วัญจโนบาย

ราช + อปุ ถัมภ - ราชปู ถมั ภ ราช + อทุ ิศ - ราชูทศิ

ภาร + อปุ กรณ - ภาโรปกรณ คุณ + อุปการ - คณุ ูปการ

ราชินี + อปุ ถัมภ - ราชินูปถมั ภ

* ยกเวน มคั ค + อเุ ทศก – มคั คเุ ทศก

ค. เปล่ยี นสระทท่ี า ยคาํ หนา อิ อี เปน ย อุ อู เปน ว เสียกอ น แลว สนธิตามหลกั ขอ ก และ ข

รติ + อารมณ เปลย่ี น อิ เปน ย เปน รตย สนธเิ ปน รตยารมณ, รตั ยารมณ

มติ + อธิบาย - มตยาธบิ าย สามัคคี + อาจารย - สามัคยาจารย

อัคคี + โอภาส - อัคโยภาส รงั สี + โอภาส - รงั สโยภาส

อธิ + อาศยั - อธั ยาศยั ราชินี + อนุสรณ - ราชินยานุสรณ

* ยกเวน หัตถี + อาจารย – หัตถาจารย ศักดิ + อานภุ าพ – ศกั ดานุภาพ

ธนู + อาคม เปลย่ี น อูเปน ว เปน ธนว สนธิเปน ธันวาคม

เหตุ + อเนกรรถ - เหตวาเนกรรถ สินธุ + อานนท - สินธวานนท

จักขุ + อาพาธ - จกั ขวาพาธ จตุ + องั ค - จตั วางค

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหตั ถการกจิ ) คร้ังที่ 10 129

2. พยญั ชนะสนธิ
คอื คําบาลีสันสกฤตทน่ี าํ มาสนธกิ บั พยญั ชนะ มีหลกั ดงั น้ี

ก. คําท่ีลงทา ยดว ย ส สนธกิ บั พยญั ชนะ เปลีย่ น ส เปน โ เชน

มนัส + ธรรม - มโนธรรม

มนัส + มัย - มโนมัย มนัส + กรรม - มโนกรรม
- ศิโรเวฐน
มนัส + คติ - มโนคติ ศริ ัส + เวฐน

รหสั + ฐาน - รโหฐาน

ข. อุปสรรค ทุสุ กัน นสิ ุ สนธิกับพยัญชนะ เปลี่ยน ส เปน ร เชน

ทุส + ชน - ทรุ ชน, ทรชน

ทสุ + ราชย - ทรุ ราชย, ทรราช ทุส + ลักษณ - ทุรลกั ษณ, ทรลกั ษณ

ทสุ + กันดาร - ทุรกันดาร ทุส + โยชน - ทุรโยชน

ทุส + ยศ - ทุรยศ, ทรยศ ทุส + พล - ทรุ พล, ทรพล

ทสุ + พิษ - ทรุ พิษ, ทรพิษ ทสุ + ยุค - ทุรยุค, ทรยคุ

ทุส + กรรม - ทรุ กรรม, ทรกรรม

นสิ + คุณ - นิรคณุ , เนรคณุ

นิส + ทุกข - นิรทุกข นสิ + เทศ - นิรเทศ, เนรเทศ

นิส + อาศ - นิราศ นสิ + ภยั - นริ ภยั

นิส + โทษ - นิรโทษ นสิ + กรรม - นิรกรรม

นฤคหิตสนธิ
คือ คําบาลีสนั สกฤตท่ีนาํ มาสนธิกบั นฤคหิต มีหลักดงั นี้

ก. นฤคหติ สนธกิ ับสร เปลยี่ น เปน ม กอนสนธิตามหลักสระสนธิ เชน

ส + อาคม - สมาคม

ส + อิทธิ - สมทิ ธิ ส + อาทาน - สมาทาน

ส + ฤทธิ์ - สัมฤทธิ์ ส + อาบัติ - สมาบัติ

ส + อาโยค - สมาโยค ส + อจุ เฉท - สมุจเฉท

ส + อุฏฐาน - สมฏุ ฐาน ส + อทุ ยั - สมทุ ัย

ข. นฤคหิต สนธกิ บั พยญั ชนะวรรค เปล่ยี น เปนพยัญชนะทา ยวรรคนัน้ กอนการสนธิ

สนธกิ ับวรรค กะ เปลี่ยน เปน ง เชน

ส + กร - สงั กร ส + เกต - สังเกต
- สังคม
ส + ขาร - สังขาร ส + คม

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหตั ถการกจิ ) ครง้ั ที่ 10 130

ส + ขตะ - สังขตะ ส + คตี - สังคีต
ส + ฆาฏิ - สงั ฆาฏิ

สนธิกับวรรค จะเปลยี่ น เปน ญ เชน

ส + จร - สัญจร ส + ชาติ - สญั ชาติ
ส + ญา - สัญญา ส + ญาณ - สัญญาณ

สนธิกบั วรรค ฏะ เปลยี่ น  เปน ณ เชน

ส + ฐาน - สณั ฐาน ส + ฐติ ิ - สัณฐิติ

สนธิกบั วรรค ตะ เปลย่ี น เปน น เชน

ส + ดาน - สนั ดาน ส + เทศ - สนั เทศ,สนเทศ
ส + นบิ าต - สันนบิ าต ส + นิวาส - สนั นวิ าส
ส + โดษ - สนั โดษ ส + ดาป - สันดาป

สนธิกบั วรรค ปะ เปล่ียน เปน ม เชน

ส + บตั ิ - สมบตั ิ ส + บรู ณ - สมบูรณ
ส + ปทา - สัมปทา ส + ปทาน - สัมปทาน
ส + ผสั - สัมผสั ส + พล - สัมพล
ส + พนั ธ - สัมพนั ธ ส + พงศ - สมพงศ
ส +พทุ ธ - สมั พทุ ธ ส + เพช - สมเพช
ส + ภพ - สมภพ

ค. นฤคหิตสนธกิ ับเศษวรรค เปล่ียน  เปน ง กอ นสนธิ เชน

ส + โยค - สงั โยค ส + วร - สังวร
ส + หรณ - สงั หรณ ส + วาส - สงั วาส
ส + เวค - สังเวค ส + สนทนา - สงั สนทนา
ส + สทิ ธิ - สังสทิ ธิ ส + หาร - สังหาร

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหตั ถการกจิ ) ครง้ั ที่ 10 131

แบบฝก หัด เรื่องคาํ สมาส คําสนธิ

1. ขอใดเปนคําสมาสทกุ คาํ (มี.ค.43)

1. เคหะสถาน เพรงกรรม อากาศธาตุ

2. วบิ ากกรรม นวโลหะ ชยั มงคล

3. วีรกรรม ปฏบิ ตั ิการ อัญชลุ ี

4. ทศั นวสิ ยั ผลบญุ เพลิงกัลป

2. ขอความตอนใดมีคาํ สมาส (มีค.43)

(ก) สัญญาในที่นหี้ มายถงึ เอกสารทม่ี ีผลผูกพันทางกฎหมายระหวางบคุ คล 2 ฝาย

(ข) เซ็นสัญญาจะซ้อื ขายสินคา สญั ญากเู งนิ สัญญาเชา บา น

(ค) สญั ญาตา งๆ เหลา นที้ ําขนึ้ เปน แบบฟอรมเพือ่ ใหค ูส ัญญาไดร ับความสะดวก

(ง) ผูท าํ สญั ญาตอ งลงลายมอื ชื่อกาํ กบั ไวเพื่อใหส ญั ญามีผลสมบูรณ

1. (ก) 2. (ข)

3. (ค) 4. (ง)

3. ขอใดไมมคี าํ สมาส (ต.ค.43)

1. ทหารเปน ผมู หี นาท่รี บเพือ่ ปกปอ งมาตภุ ูมขิ องตนไมใ หขา ศกึ รุกราน

2. ประชาชนสงไปรษณียบัตรทายผลฟุตบอลยโู ร 2000 เปน จํานวนมาก

3. ประธานในพธิ ีกลาวคาถาอญั เชิญเทวดามาชมุ นมุ เพ่อื เปน มงคล

4. ชีวเคมเี ปน วชิ าวิทยาศาสตรสาขาหนึง่ ทศ่ี ึกษาเกีย่ วกับองคประกอบทางเคมีของสิ่งมชี ีวิต

4. ขอ ใดเปน คําสมาสทกุ คํา (มี.ค.44)

1. ขัณฑสมี า สตู รคูณ อโุ บสถศีล บายศรี

2. โอษฐภัย กลเมด็ ประภาคาร องคาพยพ

3. ทิพยจักษุ หริ ญั บตั ร เมรมุ าศ ภูมลิ ําเนา

4. รัตตกิ าล วฏั จักร พิพธิ พร ทศนิยม

5. ขอใดเปนคําสมาสท่มี กี ารสนธิทกุ คํา (ต.ค.44)

1. นเรศวร พุทโธวาท ราชูปโภค คชาภรณ

2. มานษุ ยวิทยา สรุ โิ ยทยั วิเทโศบาย อิทธฤิ ทธิ์

3. มจั จุราช ศาสนจกั ร ภัตตาคาร ราชนิ ปู ถัมภ

4. ฑูตานฑุ ูต สมาคม รัฐมนตรี วทิ ยาลยั

6. คําขวญั ในขอ ใดไมม คี ําสมาส (ม.ี ค.45)

1. คุณคาของมนษุ ย ดีที่สดุ คือผลงาน

2. บานเมอื งสะอาด ประชาชาติปลอดโรค

3. รักชาติ รกั ประชาธิปไตย ตองออกไปเลอื กตั้ง

4. นํ้าประปามคี า ตอชีวิต ประหยดั วันละนดิ ชว ยเศรษฐกจิ ชาตไิ ด

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหตั ถการกิจ) ครั้งท่ี 10 132

7. ขอ ใดมคี าํ สมาสซง่ึ มสี นธิทุกคํา (ม.ี ค.45)
1. กรรมวาจาจารย นิตศิ าสตร บรจิ าริกา ทรพั ยากร (ต.ค.45)
2. ทิวากร ตนั ติภาษา เนาวรัตน ศาสตราจารย (ม.ี ค.46)
3. ไตรดายุค กรรตุวาจก ปจ จามิตร ศลิ ปศาสตร
4. ศัสตราวธุ วิชาชพี กรรมาธิการ โลกาภิวตั น

8. ขอใดเปนคําสมาสทุกคํา
1. ชาติพันธุ ชาตภิ ูมิ ชาตนิ ิยม ชาติรส
2. ชวี วทิ ยา ชวี เคมี ชวี ประวตั ิ ชีวจติ
3. ธรรมจรยิ า ธรรมกถา ธรรมขันธ ธรรมดา
4. ภูมิบาล ภมู ปิ ระเทศ ภูมิลําเนา ภมู ิภาค

9. ขอใดมีคําที่เกิดจากการสรางคาํ ตางจากขอ อื่น
1. หลานของฉนั ชอบอานหนงั สอื “พลอยแกมเพชร”
2. เพื่อนทธี่ นาคารหลายคนชอบอา นนติ ยสาร “กุลสตร”ี
3. ชาวไทยในตา งประเทศชอบอา น “สกุลไทย” กันมาก
4. นองชอบอา น “ขวัญเรอื น” เพราะมีเรื่องท่ีนาสนใจและเปนประโยชน

แนวโนมของขอ สอบ มักจะถามเร่อื ง สมาส และสนธิ มากกวาเร่ืองอ่นื ๆ เพราะฉะนั้นนกั เรียนก็เนน
ไปที่คําสมาสและสนธิ สว นเรื่องอน่ื ก็อานไปเพอื่ เพิ่มความรู รไู วใ ชว า ใสบ า แบกหาม

แบบฝก หดั ชุดที่ 2

1. เขาตงั้ สจั จาธิษฐานตอพระพทุ ธรปู ใสโบสถว า ขออยา ใหธ ญั ญาหารเสยี หายจากภัยธรรมชาติ เขาจะดาํ รง

ชีวิตอยูในธรรมตลอดไป

ขอความขางตนมคี ําสมาสก่ีคาํ (สามัญ 2/40)

1. 2 คาํ 2. 3 คาํ

3. 4 คาํ 4. 5 คํา

2. คําในขอใดมโี ครงสรา งเหมือนกบั คาํ สมาสแตไ มใ ชค ําสมาส (สามญั 2/40)

1. พลเมอื ง 2. กายกรรม

3. ธุรกิจ 4. สนั ติภาพ

3. คาํ ทุกคาํ ในขอ ใดมีคาํ สมาสที่ประกอบจากคาํ 3 คํา (ไทย กข 40)
1. สหราชอาณาจกั ร ทรพั ยากรศาสตร จลุ ชวี วทิ ยา

2. พทุ ธศตวรรษ สรีรวทิ ยา พฤตกิ รรมศาสตร

3. นิรโทษกรรม กิตตกิ รรมประกาศ ไตรโลกนาถ

4. สารานกุ รม พนั ธุกรรมศาสตร ประชาทัณฑ

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหัตถการกิจ) ครงั้ ท่ี 10 133

4. “ทรพั ยสนิ ทางปญ ญาเปนสง่ิ มีคา ย่งิ จงึ มีลิขสิทธ์ิการคดิ คนประดิษฐกรรมใหม”

ขอความขา งตนมคี ําสมาสและคาํ ประสมอยางละกีค่ าํ (สามัญ 1/40)

1. คําสมาส 1 คาํ คาํ ประสม 2 คํา 2. คําสมาส 2 คํา คําประสม 1 คาํ

3. คาํ สมาส 3 คํา คําประสม 2 คาํ 4. คาํ สมาส 2 คาํ คําประสม 2 คาํ

5. ขอใดมีลักษณะเหมอื นคําวา “ราโชวาท” (สามญั 1/40)

1. วัฒนธรรม พลศกึ ษา ภารกจิ 2. ธุรการ พทุ ธคุณ อกั ษรศาสตร

3. ธนาลยั มโหฬาร สโุ ขทยั 4. ครุภัณฑ สนุ ทรทาน สณั หจุฑา

6. ขอ ใดเปนคาํ สมาสทีใ่ ชว ธิ กี ารสนธิเพยี ง 1 คํา (สามญั 1/39)

1. ขปี นาวธุ ยุทโธปกรณ 2. สรรพากร สรรพสามติ

3. ปฏิชีวนะ ปฏิกิรยิ า 4. กัมมันตภาพ อณุ หภูมิ

7. ขอ ใดมคี าํ สมาสท่ีกลมกลืนเสยี ง (ไทย กข 39)

1. ธรรมบท บญุ ฤทธิ์ มงคลวาร 2. เยาวลกั ษณ วิทยาเขต ทศวรรษ

3. โลกนาถ ภณั ฑารักษ กรรมฐาน 4. ศภุ นมิ ติ สหกรณ นติ ิกรรม

8. มีโฆษณาวารสารฉบบั หนง่ึ เขียนวา “กลอ งกระดาษชนดิ เติมเปน บรรจุภัณฑส าํ หรับใสข องเหลวทใ่ี ชกัน

แพรหลายในประเทศซ่งึ พัฒนาแลว เพราะกลองชนิดน้จี ะชว ยใหมขี ยะนอย ปญหาสิง่ แวดลอ มก็จะลดลง

ดวย กลองเหลา นข้ี นสงไปไดคราวละมากๆ จึงชว ยประหยัดพลังงานทีจ่ ะตอ งสญู เสียไปในแตล ะเทยี่ ว”

ขอ ความขา งตน มีคําสมาสกี่คํา (สามัญ 2/39)

1. 2 คาํ 2. 3 คํา

3. 4 คํา 4. 5 คํา

9. ขอใดเปนคําสมาสซ่งึ ไมมกี ารสนธิ

1. สุขาภบิ าล ราโชบาย ภูมนิ ทร เทศาภิบาล 2. ราชาธิปไตย กาญจนาภรณ มหานสิ งส มหรรณพ

3. มหัศจรรย นรินทร มเหสี คเชนทร 4. ศิลปวิทยา พลโลก มนุษยธรรม จนั ทรคติ

10. “ขอพระมหากรณุ าธคิ ณุ บุญญาธิการจงชกั นาํ ใหเ กดิ สามคั คธี รรมในหมูไทย อยาไดร ูรา วราน ใหท ุกฝาย

มีใจสมัครสมานเปน อันหน่ึงอันเดยี วเกลยี วกลม เปน พลังอันอุดมย่ิงใหญ ท่ีจะประกอบกิจกรณยี นาํ ไทย

ใหวัฒนายืนยิ่ง ประสบแตส ิง่ ศภุ สวัสด์ิตลอดจิรฏั ฐติ ิกาล”

ขอ ความขา งตน มคี ําสมาสกี่คาํ ไทย กข 39)

1. 2 คาํ 2. 3 คาํ

3. 4 คํา 4. 5 คาํ

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหัตถการกจิ ) ครง้ั ท่ี 10 134

เฉลย
ขอ 1 ตอบขอ 1 2 คาํ คอื พระพทุ ธรปู และธรรมชาติ
ขอ 2 ตอบขอ 1 พลเมืองเปน คําประสม ไมใ ชสมาส เพราะ เมือง เปน คําไทย
ขอ 3 ตอบขอ 3 นริ +โทษ+กรรม, กติ ต+ิ กรรม+ประกาศ, ไตร+โลก+นาถ
ขอ 4 ตอบขอ 2 คําสมาส 2 คํา คือ ลิขสิทธ,ิ์ ประดิษฐกรรม คาํ ประสม 1 คํา คือ การคดิ คน
ขอ 5 ตอบขอ 3 เปน คาํ สนธิทกุ คาํ เชน เดยี วกบั คําวา ราโชวาท
ขอ 6 ตอบขอ 2 และ 4 คาํ สนธิ คอื สรรพ+อากร และ กมั ม+อันต+ภาพ
ขอ 7 ตอบขอ 3 ภัณฑารกั ษ เปน สมาสทมี่ กี ารสนธิ ภัณฑ+อารักษ
ขอ 8 ไมมขี อถูก มคี ําสมาสคาํ เดียวคือ วารสาร สว นบรรจุภณั ฑ เปนคาํ ประสม เพราะ บรรจุเปนคาํ ไทย
ขอ 9 ตอบขอ 4 เปนคําสมาสทกุ คาํ
ขอ 10 ตอบขอ 4 มคี ําสมาส 5 คํา คอื พระ+มหา+กรุณา+อธิ+คุณ, สามคั ค+ี ธรรม, ศุภ+สวสั ดิ,์

จริ +ฐติ +ิ กาล,
บญุ ญาธกิ าร เปนสมาสท่มี ีการสนธิ บญุ ญ+อธกิ าร

แบบฝกหัดชดุ ที่ 3

1. ขอใดท่ีทุกคํามีการสรา งคําเชน เดยี วกบั คาํ วา พลานามัย (สามญั 1 มช 40)

1. อัธยาศยั นโิ ลบล นภาลยั 2. ทัศนาจร ภมู ปิ ญ ญา เพชฌฆาต

3. ฐานันดร กมลาสน จินตนาการ 4. จิตวิทยา ปฐมยาม มรณภาพ

2. ขอใดทท่ี ุกคาํ มีการสรา งคาํ เชน เดยี วกับคําวา สุขภาพ (สามญั 1 มช 40)

1. จตุบท ธนบดี นภาลัย 2. จลุ กฐิน บุพบท รชั กาล

3. จิตนยิ ม ชิโนรส ธัญญาหาร 4. ภูมภิ าค โภชนาการ มจิ ฉาชพี

3. “สารมพี ิษตางๆ อนั เน่ืองมาจากการพฒั นาดา นอุตสาหกรรม ลว นเปนสิง่ ทีท่ าํ ใหเ กดิ มลพษิ ท้งั สนิ้

นอกจากนั้นอุณหภูมขิ องนา้ํ ทสี่ งู ขน้ึ จากการระบายถายเทความรอ นจากโรงงานตางๆ ทําใหออกซิเจนท่ี

ละลายนาํ้ ไดลดนอยลง ซงึ่ มีผลกระทบตอปลาและสัตวน้าํ เปนอนั มาก”

ขอ ความขา งตน มคี าํ สมาสก่ีคํา (สามญั 2/38)

1. 2 คาํ 2. 3 คาํ

3. 4 คํา 4. 5 คาํ

4. คําในขอใดเปน คําสมาสทกุ คํา (ไทย กข 37)

1. คณุ สมบัติ คุณากร คุณคา 2. ราชการ ราชวงั ราชรถ

3. มโหฬาร มหาวทิ ยาลัย มหาภยั 4. พลานามยั พลศึกษาพลความ

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหตั ถการกิจ) คร้งั ที่ 10 135

5. “เม่ือกอนชาวนาในบางภาคประสบปญหาเพาะปลูกไมไ ดผ ล เพราะผนื ดนิ แหง แลง แมจ ะทํางานหนัก

อยางไมยอ ทอ แตก ็มีชีวิตอยอู ยางอดอยาก มีหน้ีสนิ แตใ นปจ จบุ นั ยคุ โลกาภิวตั น พวกเขารเู กย่ี วกบั

วิทยาการและเทคโนโลยีใหมๆ ทาํ ใหไ ดผ ลผลติ มากข้ึน ชวี ิตจึงดีขนึ้ ทุกดา น บางคนรํ่ารวยจนสามารถใช

โทรศัพทมือถือและโทรสารไดด ว ย”

ขอ ความขา งตนมคี ําสมาสก่ีคํา (สามัญ 1/39)

1. 3 คาํ 2. 4 คํา

3. 5 คาํ 4. 6 คํา

6. ขอ ใดมคี าํ สมาสทม่ี กี ารสนธทิ งั้ หมด (สามญั 1/38)

1. มโนมยั สมั มาทฐิ ิ โยธาธิการ 2. คณุ ปู การ นามาภิไธย ชราภาพ

3. ทัศนูปกรณ ชโลทร นทิ รารมณ 4. มหาวิทยาลยั ธนาณตั ิ รชั นกี ร

7. “การตดั ไมท ําลายปา การใชพลังงานอยา งฟมุ เฟอ ย ลว นเปน มูลเหตใุ นการทาํ ลายสภาพแวดลอ ม

แลวพรุง นีจ้ ะยังมีอากาศหลงเหลืออยูอกี หรอื เรามาชวยกันปกปองชีวติ และรักษาสภาพแวดลอ มให

ปราศจากมลพิษเสียตัง้ แตว ันนี้ พรงุ นจี้ ะไดมีอากาศบรสิ ุทธิ์ไวห ายใจ”

ขอ ความขา งตน ไมมี การใชคําชนดิ ใด (สามญั 2/36)

1. คาํ ประสม 2. คําซอ นเพือ่ เสยี ง

3. คําซอนเพื่อความหมาย 4. คําสมาสท่มี ีการสนธิ

8. ขอใดไมเ ปน คําสมาสทุกคาํ (ต.ค.42)

1. วีรบรุ ุษ ทนุ ทรพั ย นาฏศิลป 2. เอกชน ปาฐกถา วาตภยั

3. ภาพยนตร บุตรทาน วิศวกรรม 4. โจรภัย ปย มหาราช มยุรฉัตร

9. ขอความตอ ไปน้ีมีคาํ ประสมและคาํ สมาสกคี่ าํ (ไมนับคาํ ซา้ํ ) (ต.ค.41)

“ในบรรดาเครอื่ งปรุงรส สิ่งหนง่ึ ทีไ่ มสามารถขาดไดเ ลยในครัวของเรากค็ ือ “นา้ํ ปลา” เรารูจักนํ้าปลากัน

ดี แตคงมีไมก ี่คนนักที่จะทราบวา นา้ํ ปลาดีมีคุณภาพและมคี ณุ คาทางโภชนาการเปนอยางไร สวนกรรม

วิธีในการผลิตกม็ ีสว นทําใหรสของน้ําปลาแตกตางกนั ดวย”

1. คาํ ประสม 2 คาํ คําสมาส 4 คํา 2. คาํ ประสม 3 คํา คาํ สมาส 3 คาํ

3. คําประสม 4 คํา คาํ สมาส 3 คาํ 4. คําประสม 5 คํา คําสมาส 2 คํา

10. ขอใดเรยี งลําดับประเภทของคาํ ดังนี้ : คําประสม คําซอ น คําสมาส (ต.ค.41)

1. แสวงหา สนใจ สตุ กวี 2. พิษภยั บทบาท บริโภค

3. จุดหมาย เบกิ บาน อรรถคดี 4. อา งอิง ตกต่าํ เสรีภาพ

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหตั ถการกิจ) ครง้ั ที่ 10 136

เฉลย
ขอ 1 ตอบขอ 3 เปน สระสนธิท่ีใชเ สียงสระหนาของศัพทห ลงั ทุกคํา ฐาน+อันดร, กมล+อาสน,

จินตน+อาการ
ขอ 2 ตอบขอ 2 เปน คําสมาสทุกคํา ขอ 1 นภาลยั สนธิ นภา+อาลัย ขอ 3 ชโิ นรส สนธิ ชิน+โอรส,

ธัญญาหาร สนธิ ธัญญ+อาหาร ขอ 4 โภชนาการ สนธิ โภชนา+อาการ, มจิ ฉาชพี สนธิ มิจฉา+อาชีพ
ขอ 3 ตอบขอ 2 สมาส 3 คาํ คอื อุตสาหกรรม, มลพิษ อณุ หภมู ิ
ขอ 4 ตอบขอ 3 รวมคําสมาสท่มี กี ารสนธดิ ว ย ขอ 1 คา เปนคําไทย ขอ 2 วัง เปน คาํ ไทย

ขอ 4 ความ เปน คําไทย
ขอ 5 ตอบขอ 2 สมาส 4 คํา คอื โลกาภิวัตน, วทิ ยาการ, โทรศัพท, โทรสาร
ขอ 6 ตอบขอ 3 สนธทิ กุ คาํ ทศั นะ+อปุ กรณ, ชล+อทุ ร, นทิ รา+อารมณ

ขอ 1 มนสั +มัย, สัมมา+ทฐิ ิ เปน สมาส, โยธา+อธิการ
ขอ 2 คณุ +อุปการ, นาม+อภิไธย, ชรา+ภาพ เปน สมาส
ขอ 4 มหา+วิทยา+อาลยั , ธนา+อานัต,ิ รัชน+ี กร เปน สมาส
ขอ 7 ตอบขอ 4 คาํ ประสม – พลงั งาน, หายใจ, สภาพแวดลอม

คําซอนเพื่อเสียง – ฟมุ เฟอย
ซอนเพื่อความหมาย – หลงเหลอื , ปกปอง, ปราศจาก
คาํ สมาส – มลู เหต,ุ มลพษิ
ไมม ีคาํ ท่ีเปน คาํ สมาสท่มี ีการสนธิ
ขอ 8 ตอบขอ 1 ทนุ ทรพั ย ทนุ เปนคาํ ไทย จดั เปน คําประสม
ขอ 9 ตอบขอ 3 ประสม 4 คาํ สมาส 3 คาํ
ประสม ไดแ ก เครือ่ งปรุง น้าํ ปลา คณุ คา การผลติ
สมาส ไดแก คณุ ภาพ โภชนาการ กรรมวิธี
ขอ 10 ตอบขอ 3 1. ซอน ประสม สมาส 2. ซอน ประสม สมาส 4. ซอ น ประสม สมาส

เกบ็ ตก

กระเบยี ดกระเสยี ร ก. พยายามใชอยางจํากดั จําเขีย่

กระเหม็ดกระแหม ก. เขมด็ แขม ใชจา ยอยา งระมดั ระวงั เพราะเกรงวาจะไมพอใช

กระแนะกระแหนะ ก. พูดกระทบ หรือพูดเปนเชงิ เสียดสี

กระอกั กระอว น ว. ปว น พิพักพิพวน ลังเลใจตกลงใจไมได

กระอกั กระไอ ว. อิดเอ้ือนไมกลาพดู ทําเสียงไออุบอิบอยใู นลําคอ

อุบอิบ ว. อาการทีพ่ ูดหรือบนเบาๆ และชัดเจนดว ยเกรงสง่ิ ใดสง่ิ หน่งึ

อิดเอ้อื น(กระอดิ กระเอ้อื น) ก. ไมก ลาทจี่ ะพูด กลา วไมเต็มปาก แสดงอาการไมสเู ตม็ ใจ

อิดออด ก. แสดงอาการไมเต็มใจ

ภาษาไทย (อ.จงชยั เจนหตั ถการกิจ) ครงั้ ที่ 10 137

อืดอาด ว. เฉอื่ ยชา ทาํ อาการยืดยาด

ออ ยอ่งิ ว. รํ่าไร ทําเชือ่ งชา เหมอื นไมเต็มใจ

กระออ มกระแอม (ออ มแอม) ว. ไมฉะฉาน ไมชดั เจน ไมเต็มปาก ใชแกก ริยาพูด

กระอึกกระอกั (อึกอัก) ว. อาการทีพ่ ูดไมอ อกติดกึกกกั อยใู นคอ

กระออดกระแอด(ออดแอด) ว. อาการท่บี น ไมรูจ ักจบ อาการท่ปี ว ยอยูบอ ยๆ

กรบิ ก. ขริบ ตดั ใหพลนั ขาดดว ยกรรไตรโดยไมม เี สียง หรือมเี สยี งเชนน้นั เชน กริบผม

กริบชายผา ตดั ขาดโดยไวและแนบเนยี นดว ยความคม

ว. คมมาก คมกรบิ

ปรยิ าย, เงยี บไมม เี สยี งดงั เงยี บกริบ ยองกรบิ

ขรบิ ก. ตัดเลม็ ดว ยตะไกร

ขริบ ก. เย็บหุม รมิ ผาและของอื่นๆ เพอ่ื กนั ลยุ หรอื เพอื่ ใหง ามเปนตน

ขนมปลากริมไขเ ตา น. ขนมอยา งหน่งึ ทําดวยแปง ผสมกับกะทิ

ปลากรมิ น. ปลาน้าํ จืดชนิดหนึง่ คลายปลากัด

ริดสีดวง น. ชอ่ื โรคพวกหนงึ่ มีหลายชนิด เกิดในชองตา จมูก ทวารหนัก

ลดิ ก. เด็ด หรอื ตัดเพื่อแตง ลดิ รอน ตดั ทอน

ภาษาไทย (อ.จงชัย เจนหัตถการกิจ) คร้ังที่ 10 138