รายงานเลมนี้จัดทำขึ้นเพื่อเปนส�วนหนึ่งของวิชา วรรณกรรมทองถิ่น เพื่อใหไดศึกษา ความรูในเรื่องของลีเกฮูลู โดยไดศึกษาผานแหลงความรูจากเว็บไซตตางๆ โดยรายงานเลมนี้ ตองมีเนื้อหาเกี่ยวกับ ประวัติความเปนมา การแตงกาย การแสดง เครื่องดนตรี เวทีแสดง โอกาสและเวลาที่เลน ผูจัดทำคาดหวังเปนอยางยิ่งวาการจัดทำรายงานเลมนี้ จะมีขอมูลที่เปนประโยชนตอผูที่ สนใจศึกษาลีเกฮูลู คณะจัดทำ
1. ประวัติความเปนมา 4 2. สรุปความเปนมา 7 3. การแตงกาย 8 4. สรุปการแตงกาย 9 5. การแสดง 10 6. เครื่องดนตรี 11 7. เวทีแสดง 12 8. สรุปเวทีแสดง 13 9. โอกาสและเวทีที่แสดง 14 10.ที่มาของชื่อลิเกฮูลู 15 11.คิวอารโคช 16 12.อางอิง 17
ขอสันนิฐานแรก วิกิพีเดีย.(2566) กลาววา มีผูใหที่มาของดิเกฮูลูเอาไวหลายสำนวน ในที่นี้จะขอหยิบ ยกออกมา 2 สำนวน กลาวคือ หนึ่ง ตามสำนวนที่รับรูกันโดยทั่วไป มีผูรูบางทานไดศึกษาไววาดิเก (Dikir) มีรากศัพทมาจากคำวาซี เกร ซึ่งเปนภาษาอาหรับ หมายถึงการอานทำนองเสนาะ ส�วนคำวาฮูลู แปลวาใตหรือทิศใต รวมความแลวหมายถึงการขับบทกลอนเปนทำนองเสนาะจากทางใต ทานผูรูยังได กลาวไวอีกวา ลิเกฮูลูนาจะเกิดขึ้นเริ่มแรกที่อำเภอรามัน ซึ่งไมทราบแนวาผูริเริ่มนี้คือใคร ขอสนับสนุนก็ คือชาวปตตานีเรียกคนในอำเภอรามันวาคนฮูลู ในขณะที่คนมาเลเซียเรียกศิลปะนี้วา "ลิเกปารัต" ซึ่งปา รัต แปลวาเหนือ จึงเปนที่ยืนยันไดวา ดิเกฮูลู หรือดิเกปารัตนี้มาจากทางเหนือของมาเลเซียและทางใต ของปตตานี ซึ่งก็คือบริเวณอำเภอรามัน จังหวัดยะลาและสำนวนที่สอง จากการศึกษาของประพนธ เรือง ณรงค ในหนังสือ "บุหงาปตตานี คติชนไทยมุสลิมชายแดนภาคใต" คำวาลิเก หรือลิเก ในพจนานุกรม Kamus Dewan พิมพโดยสมาคมภาษาและหนังสือประเทศมาเลเซียเรียกลิเกเปนดิเกรเปนศัพทเปอรเซีย มีสองความหมายคือ เพลงสวดสรรเสริญพระเจา ปกติเปนการขับรองเนื่องในเทศกาลวันกำเนิดพระนะบี มุฮัมมัด ชาวมุสลิมเรียกงานเมาลิด เรียกการสวดดังกลาวนี้วา "ดิเกเมาลิด" นอกจากนี้ดิเกยังหมายถึง กลอนเพลงโตตอบ นิยมเลากันเปนกลุมหรือเปนคณะ โดยมีไมไผมาตัดทอนสั้นแลวหุมกาบไมขางหนึ่งทำ ใหเกิดเสียงดัง แลวรองรำทำเพลงขับแกกันตามประสาชาวปา (วากันวาไมไผหุมกาบไมนี้ไดกลายเปน บานอ หรือรือปานา หรือรำมะนาที่ใช�กันมาจนทุกวันนี้)
ขอสันนิฐานสอง เรณู โกศินานนท.(2556) กลาววา ลิเกฮูลูเปนการละเลนพื้นบานแถบจังหวัดชายแดน ภาคใตที่ไดรับความนิยมมากของชาวไทยมุสลิม มักจะใช�แสดงในงานมาแกปูโละงานสุหนัด งานเมาลิด งานฮารีรายอแลวคำวา “ลิเก” หรือ “ดิเกร” เปน ศัพทเปอรเซีย มีความหมาย ๒ ประการ คือ ๑. เพลงสวดสรรเสริญพระเจา ซึ่งเรียกการสวดดังกลาวนี้วา “ดิเกรเมาลิด” ๒. กลอนเพลงโตตอบ นิยมเลนกัน เปนกลุมคณะเรียกวา “ลิเกฮูลู” บางก็วา ไดรับอยางมาจากคน พื้นเมืองเกา ซาไกเรียกวา มโนหราคนซาไก บางก็วา เอาแบบอยางการเลนลำตัดของไทยผสมเขาไปดวย การตั้งวงคลายกับการตั้งวงลำตัดหรือเพลงฉอยของภาคกลางคณะหนึ่งมีลูกคูประมาณ ๑๐ กวา คน ผู รองเพลงและขับรองมีประจำคณะอยางนอย ๒ – ๓ คน และอาจมีนักรองภายนอกวงมาสมทบรวมสนุก อีก ก็ไดกลาวคือคนดูคนใดนึกสนุกอยากรวมวงก็จะไดรับอนุญาตจากคณะลิเกคลายๆ กับการเลนเพลง บอก ภาคใตเวทีแสดงยกสูงไมเกิน ๑ เมตรโลงๆ ไมมีมานหรือฉากลูกคูขึ้นไปนั่ง ลอมวงรองรับและตบมือ โยก ตัวเขากับจังหวะดนตรีส�วนผูรอง หรือผูโตกลอนจะลุกขึ้นยืนขางๆ วงลูกคูถากรณีมีการประชันกันแตละ คณะจะขึ้นนั่ง บนเวทีดวยกัน แตลอมวงแยกกัน การแสดงก็ผลัดกันรองทีละรอบ ทั้งรุกทั้งรับเปนที่ ครึกครื้นสบอารมณผูชม
ขอสันนิฐานสาม มหาวิทลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.(2521) กลาววา ดีเกรฮูลู คนไทยนิยมเรียก ลิเกฮูลู หรือจะเรียกวา ลำตัดมลายู การแสดงลิเกฮูลู คลายกับลำตัดทางภาคกลางของไทย ไดรับความนิยม อยางกวางขวางในหลายจังหวัดของทางภาคใตของไทย และแพรกระจายไปยังจังหวัดอื่นๆ ที่ใช�ภาษา มลายูรวมทั้งกรุงเทพมหานครในยานที่ประชาชนนับถือศาสนาอิสลาม ศิลปะเพลงรองดีเกรฮูลูมักใช�เลนใน งานเขาสุหนัต งานมาแกปูโละ (งานแตงงาน) งานวันฮาลีรายอ งานเลี้ยงฉลอง งานเลี้ยงรับแขกบานแขก เมืองและงานเทศกาลที่ทางราชการจัด คณะหนึ่งมีนักเพลงหรือผูขับรองประจำคณะอยางนอย 2 - 3 คน ลูกคูประมาณ 10 กวาคน รองรับและตบมือ โยกตัวเขากับจังหวะดนตรี การแสดงดีเกรฮูลูในอดีตใช�ผู แสดงเปนผูชายลวน ตอมามีทั้งผูชายและผูหญิง การแสดงมุงเนนไปที่นักเพลงที่ทำหนาที่เปนแมเพลงหรือ ตนเสียงในการนำรองเพลง
มีผูใหที่มาของดิเกฮูลูเอาไวหลายสำนวน การขับบทกลอนเปนทำนองเสนาะจากทางใต ลิเกฮูลู นาจะเกิดขึ้นเริ่มแรกที่อำเภอรามัน ประเทศมาเลเซียเรียกลิเกเปนดิเกรเปนศัพทเปอรเซีย มีสอง ความหมายคือ เพลงสวดสรรเสริญพระเจาและกลอนเพลงโตตอบ นิยมเลากันเปนกลุมหรือเปน คณะ การแสดงประเภทนี้นาจะมีขึ้นครั้งแรก ณ แมน้ำปตตานีที่อำเภอมายอ จังหวัดปตตานี และ อำเภอบันนังสตา อำเภอเบตง จังหวัดยะลา แตละคณะจะมีสมาชิกประมาณ 10 กวาคน เปน ชายลวน
สันนิฐานแรก วิกิพีเดีย.(2566) กลาววา การแตงกายของผูเลนดิเกฮูลู สมัยกอนมักแตงชุดอยาง ชาวบานทั่วไปคือ โพกหัว สวมเสื้อคอกลม นุงโสรง บางครั้งเหน็บขวานไวขมขวัญคูตอสู ตอมามีการแตง กายแบบเลนสิละ (ศิลปะการตอสูปองกันตัวของชาวใต) คือนอกจากจะนุงกางเกงขายาวธรรมดาเหมือน แตเดิม ก็นุงผาโสรงซอเกตลายสวยสดทับขางนอกสั้นเหนือเขาเขาไปอีกชั้นหนึ่ง พรอมกับมีผาลือปกคาด สะเอว นอกนั้นก็สวมเสื้อคอกลมมีผาโพกศีรษะเหมือนเดิม ปจจุบันนิยมแตงกายแบบสมัยนิยม หรือไมก็ ขึ้นอยูกับการออกแบบของแตละคณะใหมีสีสันสดใสสะดุดตา ขอสันนิฐานสอง ใต หรอย มีลุย.(2547) กลาววา พวกคณะลิเกฮูลูโดยมากเปนผูชาย คณะที่เปนผูหญิง ไมนิยม การแตงกาย เดิมใช�เครื่องแตงกายพื้นเมืองธรรมดา ผูเลนจะโพกหัว สวมเสื้อคอกลม นุงโสรง บางครั้งอาจเหน็บขวานทำนองไวขมขวัญคูตอสู ตอมามีการแตงกายแบบการเลนสิละ แตไมเหน็บกริชหรือ ถือกริช อาจเหน็บขวาน ในปจจุบันมีการประกวดประชันกัน แตละคณะจะคิดชุดเครื่องแบบขึ้นเอง เช�น ลูก คูแตงชุดขาว คาดผาลิลินัง ใส�หมวกหนีบ บางคณะแตงใส�เสื้อยืดเปนทีมพนชื่อคณะติดหนาอก ศีรษะโพก ผาก็มี ส�วนคนขับรองกลอนแตละฝายใช� 1- 2คน แตงกายงามเปนพิเศษ คือ แตงชุดสลีแนส�วนใหญแลว จะ แตงกายแบบไทยมุสลิมทั่วไปหรือตามแบบสมัยนิยม ขอสันนิฐานสาม เรณู โกศินานนท.(2556) กลาววา ผูเลนลิเกฮูลูนิยมนุงกางเกงขายาว นุงผาซอแกะ ทับขางนอกสั้นเหนือเขา สวมเสื้อคอกลมมีผาโพกศีรษะ
การแตงกายของผูเลนดิเกฮูลู สมัยกอนมักแตงชุดอยางชาวบานทั่วไปคือ โพกหัว สวมเสื้อคอ กลม นุงโสรง บางครั้งเหน็บขวานไวขมขวัญคูตอสู นอกจากจะนุงกางเกงขายาวธรรมดาเหมือน แตเดิม ก็นุงผาโสรงซอเกตลายสวยสดทับขางนอกสั้นเหนือเขาเขาไป ปจจุบันนิยมแตงกายแบบสมัยนิยม หรือไมก็ขึ้นอยูกับการออกแบบของแตละคณะใหมีสีสันสดใส สะดุดตา
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8% AE%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%B9 ไดเผยแพรไววา การแสดงจะเริ่มตนการแสดงดวยดนตรีโหม โรงเปนการเรียกผูชมและเราอารมณคนดู สมัยกอนมีการไหวครูในกรณีที่มีการประชันกันระหวางหมูบาน (หรืออาจมี หมอผีของแตละฝายปดรังควานไลผีคูตอสูก็มี) ปจจุบันสูกันดวยศิลปะหรือคารมอยางเดียว เมื่อลูกคูโหมโรงเสร็จ ตอจากนั้นนักรองตนเสียงจะออกมาวาดลวดลายดวยเพลงในจังหวะตาง ๆ ทีละคน เริ่มตนเนื้อรองกลาวถึงความ ประสงคในการเลน แลวจึงเขาสูเรื่องราวแสดง ซึ่งอาจจะเปนเรื่องราวจากเหตุการณบานเมือง ปญหาทองถิ่น ความรัก ของหนุมสาว หรือเรื่องตลกโปกฮา จากการสัมภาษณนายหะมะ แบลือแบ หรือแบมะ หัวหนาคณะการแสดงดิเกฮูลู "มะ ยะหา" เมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2547 ที่บานในอำเภอยะหา จังหวัดยะลา ผูซึ่งเปนครูภูมิปญญาไทย ดานศิลปกรรม สาขาการแสดงลิเกฮูลู4 แบมะสันนิษฐานวาดิเกฮูลูนาจะมีส�วนเกี่ยวพันหรือถายทอดซึ่งกันและกันกับการแสดงลำตัดในภาคกลาง เนื่องจากมี การประชันกันทั้งในดานน้ำเสียงและไหวพริบในการโตตอบ กรณีที่มีการประชัน หรือบางครั้งก็เปนเรื่องราวกระทบกระแทกเสียดสีกัน หรือหยิบยกปญหาตาง ๆ มากลาวเพื่อให ผูชมชื่นชอบในการใช�คารมและปฏิภาณของผูแสดง นับวาเปนการใหความบันเทิง พรอมทั้งใหความรู สั่งสอนชาวบาน ผูชมไปในตัวประเพณีการแขงขันจะมีการประชันระหวางคณะตาง ๆ เพื่อหาคณะที่ชนะเลิศในแตละปที่มีกันมาตั้งแตใน อดีต การตัดสินแตกตางจากปจจุบันเล็กนอย คือในอดีตจะตัดสินผานพลังเสียง ไหวพริบในการโตตอบ ในการแสดง ลูกคูจึงนั่งลอมกันเปนวงกลม หัวหนาวงจะอยูตรงกลาง การนั่งลอมวงเพื่อใหเสียงรวมกันจุดเดียว ทารำประกอบการ แสดงจะไมหลากหลาย และเนื้อรองเปนภาษามลายู ปจจุบันการแขงขันจะตัดสินจากทาทางของลูกคูดวย ดังนั้นจึง ตองปรับรูปแบบในการนั่งเปนนั่งเรียงหนากระดานเพื่อใหผูชมไดเห็นทารำของลูกคูอยางชัดเจน ในส�วนของเนื้อรองไดมี การปรับเปลี่ยนเปนภาษาไทยควบคูไปกับการรองเปนภาษามลายู
https://www.saikhawkrabi.go.th/product_images/192%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0% B9%80%E0%B8%81%E0%B8%AE%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%B9.pdf ไดเผยไววา ประกอบดวย รำมะนา(รือบานา) อยา งนอย ๒ ใบ ฆอง ๑ วง และลูกแซ็ก ๑ – ๒ คูอาจ มีขลุยเปาคลอขณะลูกคูรองและดนตรีบรรเลง ดนตรีจะหยุด เมื่อมีการรองหรือขับ ทำนองเดียวกับการรอง ลา ตัดหรือเพลงฉอย ทวงทา นองปจจุบนั มี๓ จงัหวะคือ สโลวแมมโบสเลวและจงัหวะนาฏศิลปอินเดีย ซ�ึงเนือรองจงัหวะใดก็ตองใชรองกับจังหวะนั้น ๆ จะใชรองตางจงัหวะกันไมได
ขอสันนิฐานแรก วิกิพิเดีย.(2566) กลาววา จะยกพื้นประมาณ 1 เมตร เปดโลงไมมีมาน ไมมีฉาก ลูกคูจะขึ้นไปนั่งลอมวง รองรับและตบมือโยกตัวใหเขากับจังหวะดนตรี ส�วนผูรองหรือผูโตกลอนจะลุกขึ้น ยืนขาง ๆ วงลูกคู ถากรณีมีการประชันกัน แตละคณะจะขึ้นไปอยูบนเวทีดวยกัน แตลอมวงแยกกัน พอสมควร การแสดงก็ผลัดกันรองทีละรอบทั้งรุกทั้งรับ เปนที่ครึกครื้นแกผูชมดนตรีดิเกฮูลูประกอบดวย รำมะนาอยางนอย 2 ใบ ใช�ตีดำเนินจังหวะในการแสดง ฆอง 1 วง เปนเครื่องกำกับจังหวะ ตีสม่ำเสมอ ประกอบการแสดง นอกจากนี้ยังมีเครื่องดนตรีที่ใช�ประกอบและเปนที่นิยมกันวามีส�วนทำใหสนุกสนานกัน มากยิ่งขึ้น เช�น ขลุย ลูกแซก แตจังหวะที่ใช�เปนประเพณีในการเลนคือ การตบมือ ขอสันนิฐานสอง by webmaster.(2017) กลาววา เวทีแสดงลิเกฮูลู ยกสูงไมเกิน 1 เมตร ดูโลงๆ คลายเวทีมวยแตไมกั้นเชือกหรือมานหรือฉาก ลูกคูขึ้นไปนั่งลอมวง รองรับและตบมือ โยกตัวเขากับ จังหวะดนตรี ส�วนผูรองหรือผูโตกลอนจะลุกขึ้นยืนขางๆ วงลูกคู ถากรณีมีการประชันกันแตละคณะจะขึ้น นั่งบนเวทีดวยกัน แตลอมวงแยกกันพอสมควร การแสดงก็ผลัดกันรองทีละรอบทั้งรุกทั้งรับเปนที่ครึกครื้น สบอารมณผูชม ขอสันนิฐานสาม Jameson hunter.(2552) กลาววา เวทีของ หลี่เคอฮูลู มักแสดงบนสนามหญาสี เขียวขนาดใหญหรือบริเวณโรงเรียนที่นั้น ผูเลนและผูชมจะรวมตัวกันเปนวงกลมและเริ่มเกม ในบางครั้ง การแสดงของ ลี เคฮูลู อาจจัดขึ้นในงานเทศกาล งานวัฒนธรรม หรือเวทีระดับมืออาชีพ นักแสดงและผู เลนมักจะแตงกายแบบดั้งเดิมและเวทีจะประดับประดาดวยผาหลากสีสันและโดคมไฟ
เวทีแสดงลิเกฮูลู ยกสูงไมเกิน 1 เมตร ดูโลงๆ คลายเวทีมวยแตไมกั้นเชือกหรือมานหรือฉาก ลูกคูขึ้นไปนั่งลอมวง รองรับและตบมือ โยกตัวเขากับจังหวะดนตรี ส�วนผูรองหรือผูโตกลอนจะ ลุกขึ้นยืนขางๆ วงลูกคู ถากรณีมีการประชันกันแตละคณะจะขึ้นนั่งบนเวทีดวยกัน เวทีของ หลี่ เคอฮูลู มักแสดงบนสนามหญาสีเขียวขนาดใหญหรือบริเวณโรงเรียนที่นั้น ผูเลนและผูชมจะ รวมตัวกันเปนวงกลมและเริ่มเกม ในบางครั้ง การแสดงของ ลี เคฮูลู อาจจัดขึ้นในงานเทศกาล งานวัฒนธรรม หรือเวทีระดับมืออาชีพ
https://l.facebook.com/l.php? 2q9JIzVnE53D63eE4JcQ ไดเผยไววา แตเดิมนิยมแสดง ในงานพิธีตางๆ เช�น เขาสุหนัต งานแตงงาน (มาแกปูโละ) ปจจุบันลิเกฮูลูยังแสดงในงานเทศกาลตางๆ รวมกับ มหรสพอื่น ๆ บางทองที่ก็แสดงในงานพิธีสำคัญ เช�น พิธีถวายพระพรวนั เฉลิมพระชนมพรรษา เปนตน
https://deepsouthwatch.org/th/node/1017?fbclid=IwAR2o3V_EEHgiT8eJhFGV Dzt8fJgEwtvBcqadUm7jh6rBz3_V0Adnwymu2KM ไดเผยไววา ลิเกฮูลู หรือ ดิ เกฮูลู มาจากคำวา ลิเก หรือดิเก และฮูลู ทานผูรูไดกลาวไววาลิเกหรือ ดิเกมาจากคำวา ซี เกร หมายถึง การอานทำนองเสนาะ ส�วนคำวาฮูลู แปลวา ใตหรือทิศใต รวมความแลวหมายถึง การ ขับบทกลอนเปนทำนองเสนาะจากทางใต
วิกิพีเดีย. (2566) ลิเกฮูลู.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ลิเกฮูลู เรณู โกศินานนท.(2556) ลิเกฮูลู.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://www.saikhawkhawkrabi.go.th มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.(2521) ลิเกฮูลู.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://library.stou.ac.th ใต หรอย มีลุย.(2547) ลิเกฮูลู.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://archive.clib.psu.ac.th by webmaster.(2017) ลิเกฮูลู หรือ ดีเกฮูลู การละเลนของภาคใต ประเทศไทย.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://www.nuac.nu.ac.th Areebet.(2010) กอเกิดใหม ดิเกฮูลู คณะอีแกมะฮ.สืบคน 26 สิงหาคม 2566. จาก https://deepsouthwatch.org
1.น.ส.กัญธิชา ชูกลิ่น เลขที่27 2.น.ส.ชไมทิพย หมั่นคา เลขที่28 3.น.ส.ชุติกาญจน ส�งลอม เลขที่29 4.น.ส.เบญจวรรณ ทิพยสุราษฎร เลขที่30 5.น.ส.พิชยา ลายศิริ เลขที่31 6.น.ส.สโรชา สุทธิสาร เลขที่33 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4/5