หลุมพรางทางความคิด (cognitive bias)

หลุมพรางทางความคดิ
(COGNITIVE BIAS)

เรียบเรยี งโดย ผศ.ดร.จริยะดา จันทรังษี

หลมุ พรางทางความคดิ (COGNITIVE BIAS) หรือ
อคติทางความคดิ

หลมุ พรางทางความคดิ (cognitive bias) คือ ความผดิ พลาด ความบกพรอ่ ง หรอื
ความคลาดเคลื่อนในการตดั สินใจของมนุษย์ อนั เนือ่ งจากการสรา้ ง ‘รูปแบบความจรงิ ’
บางอย่างขน้ึ มา

เลือกทีจ่ ะรบั ขอ้ มูลอย่เู พยี งดา้ นเดยี ว คือดา้ นทข่ี อ้ มลู ทตี่ รงกับความคิดเราเอง เแมจ้ ะมอี กี ขอ้ มลู
ท่มี หี ลักฐานหนกั แน่นกวา่ มากองอยู่ตรงหน้ากต็ าม แตเ่ ราก็เลอื กทีจ่ ะหาอะไรมาสนับสนนุ ชดุ
ความคดิ ของเราอยดู่ ี

เหมารวมไปด้วยวา่ คนอน่ื ๆ ในสงั คม จะต้องมชี ดุ ความคิดที่คล้ายคลงึ กับเราอยา่ งแนน่ อน
ความผดิ พลาดนี้ก็จะทำใหเ้ ราปฏเิ สธความเหน็ ต่าง คำแนะนำ คำวิจารณ์ หรอื ปิดกัน้ โอกาสท่จี ะ
ได้รับชดุ ข้อมูลท่ีเปน็ ความจริง
อคตทิ างความคิดถูกจำแนกออกมาได้ถึง 180 กว่ารปู แบบ

11/17/21

เทคนคิ ต่างๆ ทีใ่ ชใ้ นการเอาชนะหลมุ พรางทางความคิด

•เทคนิคต่างๆ ที่ใช้ในการเอาชนะหลุมพรางทางความคิดนั้นได้จากการปฏิบัติด้วย

ตัวเอง, การฝึกอบรม (TRAINING), การให้คำปรึกษา (CONSULT) และการ

แลกเปลย่ี นความคดิ เห็นจากผู้อ่นื ประสบการณ์ตา่ งๆ ซ่ึงประกอบไปด้วย

•การปรบั นยิ ามใหม่
•คำถามสรา้ งพลงั ให้ตัวเอง
•ปรับเปลยี่ นความคิดของตัวเองใหม่
•สร้างทศั นคติเชงิ บวกต่อเหตุการณ์
• ยอมรับความเปล่ียนแปลง

17/11/64

17/11/64



1. ร้สู กึ วา่ ต้องรองรบั แรงกดดนั รอบดา้ น

สถานการณ์ เทคนิคการเอาชนะหลุมพราง

• ผู้นำระดบั ต้นและระดับกลางจะรูส้ ึกว่าถูกกดดันจากดา้ นบนและ • ปรบั เปลีย่ นนยิ ามใหม่
• โดยการมองวา่ แซนดว์ ชิ อร่อยทไ่ี สต้ รงกลาง ซึง่ กห็ มายถึงเรา
ด้านลา่ ง เพราะคำสั่งของหัวหนา้ ท่ใี หเ้ ราไปปฏบิ ตั นิ น้ั ลูกน้อง
ของเราสว่ นใหญ่ก็ไม่ยอมทำตาม บางครง้ั กถ็ งึ ขนาดตอ่ ต้านด้วย นัน่ เอง เรามคี ุณคา่ และหัวหนา้ ก็ไวว้ างใจ จงึ มอบหมายงานไดแ้ ละ
ลกู นอ้ งกใ็ หก้ ารยอมรบั ว่าเราเป็นผนู้ ำเขาในการเป็นตวั แทนรบั
• การอย่ใู นสภาวะแบบน้ียอ่ มอดึ อดั เปน็ ธรรมดา ถ้าจะให้เปรียบ เรื่องจากหัวหนา้ มาแทนเขา ไม่ต้องใหเ้ ขาต้องเผชิญหนา้ กับหวั หนา้
ระดบั สงู โดยตรง
เป็นขนมก็อาจจะนกึ ถึงแซนด์วชิ ท่ถี ูกบบี ทง้ั ข้างบนและข้างลา่ ง
• แนวทางในการปฏิบัติตวั คร้งั ใหม่
• การเป็นผูน้ ำแกนกลางจะเกดิ แรงกดดนั เพราะตอ้ งทำใหล้ กู นอ้ ง • เมอ่ื ตกอยูใ่ นสภาวะนีเ้ มื่อไร ใหร้ สู้ กึ ภาคภมู ิใจท่ีเป็นบคุ คลท่ีมคี ุณค่า

ยอมปฏบิ ตั ิตามดว้ ยความเตม็ ใจ และตอ้ งแสดงให้หวั หน้าเหน็ ถึงแมว้ ่าจะรสู้ กึ อดึ อดั แตถ่ ้าเราสามารถประสานงานได้ ทกุ ฝา่ ย
ผลงานและยอมรบั ในตวั เราด้วย จงึ เกิดความเครยี ดในหลายๆ ยอมรบั ในงานดังกล่าวได้ กจ็ ะเกิดเปน็ ทีมเวิร์คและเราเปน็ ผูส้ ร้าง
กรณี ขนึ้ มานัน่ เอง

17/11/64

2. เกดิ อาการท้อถอยกบั การทำงานบ่อย

สถานการณ์ เทคนิคการเอาชนะหลมุ พราง

• ผ้นู ำจะเกิดอาการทอ้ ถอย เม่ือเจอปัญหา / อุปสรรคตา่ งๆ มากๆ • การใช้คำถามสร้างพลัง
• งานไดป้ ระโยชน์อะไรกบั เรา?
และไม่สามารถหาทางออกของปญั หาได้ ไมว่ ่าจะเป็นปญั หาเร่ือง • งานน้มี ีคุณค่ากับเรามากแค่ไหน?
งานหรือปญั หาเร่อื งคน แตส่ ว่ นใหญจ่ ะเป็นปัญหาเรือ่ งคนเสยี • ถา้ เราแก้ไขไปได้แล้วจะเกิดผลดีอย่างไร?

มากกว่า • การตอบคำถามเหล่าน้จี ะทำให้เราเกดิ พลงั ในการเอาชนะปัญหาได้
• แนวทางในการปฏบิ ตั ติ วั ครั้งใหม่
• มัวแต่ไปคดิ วา่ เปน็ ปัญหา อารมณ์และความรูส้ ึกท่ีเรามีตอ่ ปญั หา
ถ้าเกดิ ปญั หาขน้ึ เราควรสนใจทีท่ างออกของปญั หามากกว่าตวั ของ
มากกว่าท่เี ป็นปญั หา ปญั หาเอง เพราะรูส้ ึกเกยี่ วกบั ปัญหาย่อมไม่ดแี น่ แต่การคดิ ถึงวิธี

• คนรู้สกึ ทอ้ ถอยเพราะมองไม่เหน็ คณุ คา่ ของงานท่เี รากำลังทำอยู่ เอาชนะปัญหาจะทำให้เรามพี ลงั เพิ่มขึ้น

เวลามีปัญหากเ็ ลยท้อถอยทันที แต่ถา้ เราเห็นคุณคา่ หรอื
ประโยชน์ท่เี ราจะไดร้ บั เมอ่ื เอาชนะปัญหาไปได้

17/11/64



ลกู น้องไมค่ ่อยยอมรบั ภาวะผู้นำของเรา เรยี กรอ้ งความตอ้ งการอย่เู รื่อย

เหตุการณ์ : ความรูส้ กึ ทว่ั ๆไป : เทคนิคการเอาชนะหลุมพราง

ลกู น้องไม่คอ่ ยทำงาน ขาดความ • ทำไมลกู นอ้ งเร่ืองมากขนาดนี้ ปรับเปลย่ี นนยิ ามใหม่
กระตอื รอื ร้น ไม่ชอบคน้ คว้า หาความรู้ • ไม่ร้วู า่ ชอบใหส้ งั่ หรือ อยากให้ปลอ่ ย
ใหม่ๆ คอยแต่ขอให้ชว่ ยเหลืออย่เู รื่อย การสร้างภาวะผูน้ ำในตัวหวั หน้างาน เพอ่ื ทำให้ลกู นอ้ งยอมรับน้นั
มอบหมายงานก็ทำไมค่ ่อยสำเร็จ ขอโน่น ใหค้ ดิ เองกันแน่ ต้องคอ่ ยเปน็ คอ่ ยไป เป็นการสะสม การรูส้ ึกหงุดหงดิ กบั ลกู น้อง
ขอนี่ อยู่เปน็ ประจำ กว่าท่ีจะเร่มิ ทำงานได้ เนื่องจากลกู น้องไมไ่ ดด้ ่ังใจท่ีเราตอ้ งการ ไม่เปน็ ประโยชนก์ บั ตวั เรา
ชอบหาวา่ เราไมค่ อ่ ยมภี าวะผูน้ ำ เวลาสง่ั • เราทำตัวไม่ถูกใจซักที แล้วแตจ่ ะคิดแลว้ เลย
สอนก็ไมค่ อ่ ยฟงั เวลาไม่สอนก็หาว่าไมค่ อ่ ย
ดูแล เอาใจใส่ไม่รู้ว่าจะเอาอย่างไรกนั แน่ กัน การใชค้ ำถามสร้างพลัง

• ทำไมสอนเทา่ ไร กท็ ำไม่ได้ เอาไงดี ไม่ • การใชค้ ำถามวา่ “ทำไมลูกนอ้ งจงึ เร่ืองมาก?” ไมใ่ ชค่ ำถามที่ดี

อยากเป็นผู้นำแล้ว เรือ่ งมากจริงๆ นัก เราควรใช้คำถามใหม่ คอื “ทำอยา่ งไรให้ลกู น้องทำ
ตาม?”

• “เขาตอ้ งการการยอมรับจากเราเรอ่ื งอะไร?” ก็จะทำให้เรา

สงั เกตเห็นความต้องการของเขาได้

• “การเป็ นผู้นําให้ประโยชน์อะไรกับเรา?”

TITLE LOREM IPSUM
DOLOR

Lorem ipsum dolor sit amet Lorem ipsum dolor sit amet

2017 2018 2019

Lorem ipsum dolor sit amet