การดุนลายโลหะ

ก

อาชพี ทเี่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

คำนิยม

การจัดการเรียนรู้ให้กับนักเรียน เพื่อบรรลุเป้าหมายด้านความรู้ ด้านทักษะ(ทักษะแห่งศตวรรษท่ี ๒๑)
และด้านคุณลักษณะการเรียนรู้ เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ๓ ด้านน้ันเกิดข้ึนในทุกวิชา ทุกสาระการเรียนรู้ โดยเฉพาะวิชา
ในกลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ ท่ีเกิดจากการเรียนแบบเน้นการปฏิบัติ หรือลงมือทา และฝึกทาเป็นทีม
ตามด้วยการไตร่ตรองสะท้อนคิดเพื่อให้ศิษย์ปรับปรุงการเรียนรู้ของตน และฝึกศิษย์ให้ประเมินการเรียนรู้ของตนเองเป็น
แลว้ ปรบั ปรุงวิธเี รียนรู้ของตนเองเปน็ สามารถสรา้ งทกั ษะใหเ้ กิดข้นึ กบั ผเู้ รยี นโดยตรง

ดังนั้นจึงจาเป็นอย่างยิ่งที่ครูจะต้องมีระบบการบริหารการจัดการท่ีดีในการจัดกิจกรรมการเรียน
การสอน ให้เข้ากับยุคสมัยและสถานการณ์ปัจจุบัน ขอชื่นชมคุณครูนภาพร สุวรรณขัดศรี ที่มีความมุ่งมานะความต้ังใจ
ที่จดั ทาหนงั สืออา่ นเพม่ิ เติม เพ่ือเป็นประโยชน์ในการศกึ ษาและเป็นแรงจูงใจให้กับนักเรียนได้จัดทาหนังสืออ่านเพ่ิมเติมของ
ตนเองอกี ดว้ ย

(นายสุพล ประสานศร)ี
ผอู้ านวยการโรงเรยี นวัฒโนทยั พายัพ

ข

อาชพี ทีเ่ กิดจากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

คำนยิ ม

วัดศรีสุพรรณ ชุมชนศิลปวัฒธรรมด้านหัตถกรรมเคร่ืองเงิน เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรมและ
กิจกรรมสร้างสรรค์ ท่ีจะทาให้เยาวชนได้เรียนรู้ภูมิปัญญาชาวล้านนา เกิดความรักและผูกพันในวิถีชีวิตของชุมชน
ช่วยสืบสานและอนรุ กั ษง์ านหัตถกรรมการดุนลายโลหะให้ยั่งยืน

การศึกษากิจกรรมการดุนลายโลหะ จะทาให้ผู้เรียนมีความสนใจและชวนติดตาม เป็นกระบวนการเรียนรู้ท่ี
สามารถฝึกลงมือปฏิบัติจริง ขอชื่นชม คุณครูนภาพร สุวรรณขัดศรี ที่ได้ให้ความใส่ใจรวบรวมเร่ืองราวและ
สร้างกระบวนการเรียนรู้ให้กับนักเรียน เป็นการอนรุ ักษ์และสบื สานการดุนลายโลหะไว้เปน็ มรดกของลา้ นนาตอ่ ไป

(แมค่ รูยุพนิ เคร่งครัด)
ครภู มู ิปัญญา

ประธานวิสาหกิจชมุ ชนกล่มุ หัตถศิลป์ล้านนาวดั ศรสี ุพรรณ
25 กุมภาพนั ธ์ 2565

ค

อาชีพท่เี กิดจากภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

คำนำ

หนังสืออ่านเพิ่มเติม อาชีพท่ีเกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ิน การดุนลายโลหะ (การต้องลาย การต๋งลาย)
ชุมชนวดั ศรีสพุ รรณ รายวิชา การงานอาชพี รหัสวิชา ง30104 หน่วยการเรียนรู้ กระบวนการทางาน กลุ่มสาระการ
เรียนรู้การงานอาชีพ มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้นักเรียนได้ค้นคว้าและฝึกปฏิบัติจริง เห็นคุณค่าของงานการดุนลายโลหะ
และเป็นอาชีพ ที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ินในล้านนา ร่วมอนุรักษ์สืบทอดการดุนลายโลหะ ซ่ึงจะเป็นพื้นฐานให้
นักเรียนสามารถนาไปใชใ้ นการประกอบอาชพี ได้

หนังสืออ่านเพ่ิมเติม อาชีพท่ีเกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่น การดุนลายโลหะ (การต้องลาย การต๋งลาย)
ชุมชนวัดศรีสพุ รรณ มรี ายละเอียดของเนือ้ หาประกอบด้วย ประวัติวัดศรีสุพรรณและพัฒนาการการสืบทอดภูมิปัญญา
ท้องถ่ินหัตถกรรมเครื่องเงิน วัตดุดิบ วัสดุอุปกรณ์ในการดุนลาย ขั้นตอนการทาแผ่นภาพโลหะ ตัวอย่างชิ้นงานที่เกิด
จากการดนุ ลาย

ข้อมูลต่างๆ ที่ใช้ในหนังสือเล่มน้ี กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ โรงเรียนวัฒโนทัยพายัพ ได้รับความ
ร่วมมืออย่างยิ่งจากหน่วยงานรัฐวิสาหกิจชุมชนวัดศรีสุพรรณ วิทยากรท้องถ่ิน และบุคลากร หวังเป็นอย่างย่ิงว่า
หนังสืออ่านเพิ่มเติม อาชีพท่ีเกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ิน การดุนลายเล่มนี้ จะอานวยต่อการเรียนรู้แก่ครู อาจารย์
นักเรียนและผู้สนใจ ขอขอบพระคุณ นายสุพล ประสานศรี ผู้อานวยการโรงเรียนวัฒโนทัยพายัพ คณะครูกลุ่มสาระ
การงานอาชีพ ท่คี อยใหก้ าลังใจ ในการจดั ทาหนังสอื ให้สาเรจ็ ลุลว่ งด้วยดี มา ณ โอกาสนี้

นภาพร สุวรรณขัดศรี

ง

อาชีพทเ่ี กิดจากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ การดุนลายโลหะ

คำช้แี จง

หนังสืออ่านเพ่ิมเติม อาชีพท่ีเกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่น การดุนลายโลหะ (การต้องลาย การต๋งลาย)
ใช้สาหรับเป็นส่ือประกอบการเรียนการสอนในกลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ สาระท่ี 1 การดารงชีวิตและ
ครอบครัว และสาระที่ 2 การอาชีพ ระดับช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 6 โรงเรียนวัฒโนทัยพายัพ หนังสืออ่านเพ่ิมเติมอาชีพ
ที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ิน การดุนลายโลหะ ใช้ประกอบกิจกรรมการเรียนรู้กลุ่มสาระการงานอาชีพ สาระที่ 1
การดารงชีวิตและครอบครัว และสาระท่ี 2 การอาชีพ ซ่ึงมีท้ังหมด 3 แผนการเรียนรู้ ใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้
ในแผนการเรียนรูท้ ่ี 2 จานวน 7 ช่ัวโมง

ในหนังสือเพ่ิมเติมเร่ือง อาชีพที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ิน การดุนลายโลหะ ประกอบด้วย คานิยม
คานา คาชี้แจง สารบัญ สารบัญภาพประกอบ จุดประสงค์ ประโยชน์ที่ได้รับ คาแนะนาสาหรับนักเรียน
สาระและมาตรฐานการเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ แบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ
บรรณานกุ รม ผ้ใู ห้ข้อมลู และประวัตผิ เู้ รยี บเรยี ง

นภาพร สวุ รรณขัดศรี

จ

อาชพี ทเ่ี กิดจากภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ การดุนลายโลหะ

สำรบญั

เรอ่ื ง หนา้
คานิยม ก
คานยิ ม ข
คานา ค
คาช้แี จง ง
จุดประสงค์ ช
ประโยชน์ทีจ่ ะไดร้ บั ซ
คาแนะนาสาหรบั นกั เรยี น ณ
สาระและมาตรฐานการเรยี นรู้ ญ
แบบทดสอบก่อนเรยี น ฎ
ประวัตวิ ดั ศรสี ุพรรณ 1
การดนุ ลายโลหะ 3
วัตถดุ ิบ วัสดุอุปกรณ์ 6
ข้นั ตอนการทาแผน่ ภาพโลหะ (การดนุ ลายโลหะ) 14
วสิ าหกิจชมุ ชนวดั ศรสี พุ รรณ 20
แบบทดสอบหลังเรยี น 23
แม่ครภู มู ปิ ัญญา 25
ผใู้ ห้ขอ้ มูล 27
ประวตั ิผ้เู รยี บเรยี ง 28

ฉ

อาชพี ที่เกดิ จากภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

สำรบญั ภำพประกอบ

ภาพท่ี 1 ประตูเข้าวัดศรสี พุ รรณ หนา้
1
ภาพท่ี 2 อุโบสถเงินหลังแรกของโลก วัดศรสี พุ รรณ
2
ภาพท่ี 3 การดุนลายโลหะ
3
ภาพท่ี 4 การดุนลายโลหะ
ภาพท่ี 5 การดนุ ลายโลหะ 4
4
ภาพที่ 6 แผ่นอลมู ิเนียม
ภาพที่ 7 เหล็กพน้ื ฐาน 6
ภาพที่ 8 เหล็กตง๋ 6
ภาพที่ 9 ค้อนตอ้ ง 7
ภาพท่ี 10 คอ้ นต๋ง 7
ภาพท่ี 11 ค้อนเขาควาย 8
ภาพท่ี 12 กรรไกร 8
ภาพท่ี 13 แมพ่ ิมพก์ ระดาษ 9
ภาพท่ี 14 ตะปู 9
ภาพท่ี 15 กาวลาเทก็ ซ์ 10
ภาพท่ี 16 ชันโรง 10
ภาพท่ี 17 สที าบา้ น 11
ภาพที่ 18 ทนิ เนอร์ 11
ภาพที่ 19 หวั เผา 12
ภาพที่ 20 น้ายาลา้ งจาน 12
ภาพที่ 21 ฝอยเหลก็ 13
ภาพท่ี 22 เตรยี มแผน่ อลูมเิ นยี ม 13
ภาพท่ี 23 ตดั แผ่นอลมู ิเนียม 14
ภาพที่ 24 นาขผ้ี ้ึงชันโรงต้มใหอ้ อ่ นตวั 14
ภาพที่ 25 หงายกระบะอลมู เิ นยี มข้ึน 15
ภาพที่ 26 นาแม่พมิ พ์ทากาวติดทแ่ี บบ 15
ภาพท่ี 27 เดินเส้นรา่ งลาย 16
ภาพที่ 28 เอากระดาษแมพ่ มิ พ์ออก 16
ภาพท่ี 29 เดินเส้นซ้าเสน้ เดมิ 17
ภาพท่ี 30 ดนุ ลายเรียบร้อย 17
ภาพที่ 31 ตกแตง่ ตัดขอบ 18
ภาพท่ี 32 ชน้ิ งานการดุนลายโลหะ 18
ภาพที่ 33 แนะนาผลติ ภณั ฑ์ 19
ภาพท่ี 34 หัตถกรรมเคร่อื งเงินทวี่ างจาหนา่ ย 20
ภาพที่ 35 แม่ครูยพุ นิ เครง่ ครดั 20
ภาพท่ี 36 หัตถกรรมเครือ่ งเงินทวี่ างจาหน่าย 21
ภาพท่ี 37 หตั ถกรรมเครือ่ งเงนิ ทวี่ างจาหน่าย 21
ภาพท่ี 38 แผ่นภาพโลหะ 22
22

ช

อาชีพทเ่ี กดิ จากภมู ิปัญญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

จุดประสงค์

1. เพ่อื ใหน้ ักเรยี นได้ศกึ ษาคน้ คว้าเป็นหนังสืออ่านเพ่ิมเติม ในกลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ เรื่อง อาชีพ
ท่ีเกดิ จากภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน การดุนลายโลหะ
2. นักเรียนรู้และเข้าใจ เรื่อง การดุนลายโลหะ จากภูมิปัญญาท้องถิ่นชุมชนวัดศรีสุพรรณและหลักปรัชญา
ของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
3. เพอื่ เปน็ สือ่ การเรียนการสอนในกลมุ่ สาระการเรียนรกู้ ารงานอาชีพ สาระท่ี 1 การดารงชีวิตและครอบครัว
และสาระที่ 4 การอาชีพ
4. เพ่ือพัฒนากจิ กรรมการเรียนการสอนในกลมุ่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชีพ ให้มีประสทิ ธิภาพมากย่งิ ข้ึน

ซ

อาชพี ทีเ่ กิดจากภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

ประโยชนท์ ไ่ี ด้รับ

1. นักเรียนมีผลสัมฤทธ์ทิ างการเรยี น ในกลุ่มสาระการเรยี นรู้วชิ าการงานอาชีพสงู ข้นึ
2. นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับ อาชีพที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถ่ิน การดุนลายโลหะ ชุมชนวัดศรีสุพรรณ
และหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง มคี วามรกั และความผกู พนั ในวถิ ีชีวิตชมุ ชนของตนเอง
3. นักเรยี นมคี วามสขุ ในการทากิจกรรม
4. นักเรียนมีเจตคตทิ ด่ี ตี อ่ การเรยี นรใู้ นกลมุ่ สาระการเรียนรกู้ ารงานอาชีพ
5. นักเรียนมีเจตคตทิ ี่ดีตอ่ อาชพี นาความรแู้ ละทกั ษะการทางานไปใชเ้ ปน็ แนวทางในการประกอบอาชพี

ณ

อาชีพทเี่ กดิ จากภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

คำแนะนำสำหรบั นักเรียน

1. นักเรยี นทำแบบทดสอบก่อนเรียน จำนวน 10 ข้อ
2. นักเรียนศกึ ษำจำกหนงั สืออำ่ นเพ่มิ เตมิ เรื่อง อำชพี ท่ีเกิดจำกภูมิปญั ญำท้องถน่ิ กำรดนุ ลำยโลหะ
3. นักเรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรยี น จำนวน 10 ข้อ
4. ข้อควรจำและพึงปฏิบัติ นักเรียนต้องซื่อสัตย์ต่อตนเอง ไม่เปิดดูหนังสืออ่ำนเพิ่มเติมในขณะที่ทำ
แบบทดสอบ

ญ

อาชีพทเี่ กิดจากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

สำระและมำตรฐำนกำรเรียนรู้

สาระท่ี 1 การดารงชวี ิตและครอบครวั
มาตรฐาน 1.1

เข้าใจการทางาน มีความคิดสร้างสรรค์ มีทักษะกระบวนการทางาน ทักษะการจัดการ ทักษะ
กระบวนการแก้ปัญหา ทกั ษะการทางานรว่ มกนั และทักษะการแสวงหา ความรู้ มคี ุณธรรม และลักษณะนิสัย ในการ
ทางาน มีจิตสานึกใน การใช้พลังงาน ทรพั ยากร และสิง่ แวดล้อม เพือ่ การดารงชวี ติ และครอบครัว

สาระท่ี 2 การอาชพี
มาตรฐาน ง 2.1

เขา้ ใจ มที ักษะที่จาเป็น มีประสบการณ์ เห็นแนวทางในงานอาชีพ ใช้เทคโนโลยเี พื่อพฒั นาอาชพี
มคี ณุ ธรรม และมีเจตคตทิ ดี่ ตี อ่ อาชีพ

ฎ

อาชีพท่ีเกิดจากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น เรื่อง อำชพี ท่ีเกดิ จำกภมู ิปัญญำท้องถนิ่ กำรดนุ ลำยโลหะชุมชนวัดศรีสพุ รรณ
สำระที่ 1 กำรดำรงชีวิตและครอบครวั และสำระที่ 2 กำรอำชพี ระดับชั้นมัธยมศกึ ษำปที ่ี 6
โรงเรียนวัฒโนทัยพายพั อาเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่

*************************************************************************************

คาชี้แจง ขอ้ สอบมีทงั้ หมด 10 ขอ้ ให้นักเรยี นเลอื กกากบาท (X) ทับข้อที่ถูกต้องทสี่ ุดเพียงข้อเดยี ว
ลงในกระดาษคาตอบ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน เวลาสอบ 10 นาที

1. ชุมชนวดั ศรสี พุ รรณ ตง้ั อยใู่ นตาบลใด ของอาเภอเมอื งเชยี งใหม่

ก. ตาบลพระสิงห์

ข. ตาบลช้างเผอื ก

ค. ตาบลหายยา

ง. ตาบลสุเทพ

2. ชมุ ชนศลิ ปวัฒนธรรมวดั ศรสี ุพรรณ มีจุดเดน่ การสรา้ งสรรคผ์ ลงานในดา้ นใด

ก. หัตถกรรมเครื่องเงิน

ข. หตั ถกรรมเคร่ืองจักสาน

ค. หัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผา

ง. หตั ถกรรมเครื่องเซรามิค

3. การดุนลายโลหะ ใชว้ ธิ ีการอยา่ งไร ในการทาให้เกิดลวดลายบนแผน่ โลหะ

ก. ใช้วธิ ีการแกะสลกั ลวดลายบนแผน่ โลหะ

ข. ใชว้ ธิ ีการตอกลายบนแผน่ โลหะ

ค. ใชว้ ิธีการสานลวดลายดว้ ยแผ่นโลหะ

ง. ใชว้ ธิ ีการเชอ่ื มต่อลวดลายบนแผ่นโลหะ

4. อุปกรณท์ ่ีสาคัญที่สดุ ในการดุนลายโลหะ

ก. แผน่ อลมู เิ นียม - คอ้ น

ข. แผ่นอลูมิเนียม - เหลก็ ตอก

ค. แผ่นอลมู ิเนยี ม - แมพ่ ิมพ์กระดาษ

ง. เหล็กตอก - ค้อน แสกนควิ อำรโ์ ค้ดเพ่อื ทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี น

ฏ

อาชพี ท่เี กิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น เร่อื ง อำชีพที่เกิดจำกภูมิปัญญำท้องถน่ิ กำรดุนลำยโลหะชุมชนวัดศรีสุพรรณ
สำระท่ี 1 กำรดำรงชีวติ และครอบครัว และสำระที่ 2 กำรอำชีพ ระดับช้ันมธั ยมศกึ ษำปที ่ี 6
โรงเรยี นวฒั โนทัยพายพั อาเภอเมอื ง จังหวดั เชียงใหม่

*************************************************************************************

5. กำรข้นึ รปู ลวดลำย จะนยิ มใชเ้ หล็กชนดิ ใด
ก. เหลก็ ต๋ง
ข. เหล็กเดนิ เส้น
ค. เหลก็ โคง้ ใหญ่
ง. เหลก็ ย้าเนื้อ
6. ข้อใด คือประโยชน์ของขผ้ี ้ึงชนั โรง ในกำรดุนลำยโลหะ
ก. ทาให้แผน่ อลูมเิ นยี มติดกับเขียงไม้
ข. ทาใหแ้ มพ่ ิมพ์กระดาษติดกบั แผ่นอลูมเิ นยี ม
ค. ทาให้การตอกลายไดง้ า่ ยสะดวก ข้ึนรปู ไดด้ ี
ง. ถกู ท้ัง ข้อ ก ข และ ค
7. กำรเอำแมพ่ ิมพ์กระดำษออกจำกแผน่ อลูมิเนยี ม ด้วยวิธใี ด
ก. ค่อยๆ ใชน้ ้าลูบออก
ข. ใช้ผา้ เช็ดออกเบาๆ
ค. ใชส้ ก็อตไบทข์ ูดออกเบาๆ
ง. ใชน้ ้ามนั เชด็ ออกเบาๆ
8. กำรตอกลำยขึ้นรูป (กำรตง๋ ลำย) มีเทคนิควิธอี ย่ำงไร
ก. เริ่มตอกลายงา่ ยก่อน ตอ่ ด้วยลายยาก
ข. เร่ิมตอกจากข้างใน ตรงกลางออกมาขา้ งนอก
ค. เริม่ ตอกจากข้างนอก ตรงกลางเข้ามาขา้ งใน
ง. เรมิ่ ตอกลายยากก่อน ตอ่ ด้วยลายงา่ ย
9. กำรแยกแผ่นภำพโลหะทต่ี อกลวดลำยแลว้ ออกจำกข้ีผึ้งชนั โรง ทำดว้ ยวธิ ใี ด
ก. นาแผน่ ภาพโลหะไปเผาบนเตาแกส๊
ข. นาหวั แกส๊ เผาแผ่นภาพโลหะ
ค. นาแผ่นภาพโลหะไปตม้ ในน้าร้อน
ง. ใชม้ ีดเจาะแผ่นภาพโลหะแลว้ แยกออก
10. ขนั้ ตอนสดุ ท้ำย หลังจำกสีแห้งแล้ว ควรปฏบิ ตั ิอย่ำงไร
ก. นาไปล้างดว้ ยนา้ สะอาดขดั ดว้ ยฟองนา้ ตากแดดใหแ้ ห้ง
ข. นาไปล้างดว้ ยนา้ ยาล้างจานและขัดด้วยฝอยเหลก็ ตากแดดให้แห้ง
ค. ขดั ด้วยฝอยเหล็กและฟองนา้ ทาความสะอาดโดยไม่ใช่นา้
ง. ใชน้ ้ามันขัดเงาให้ทว่ั ท้งิ ไว้ให้แห้ง

๑ 1

อาชพี ที่เกดิ จากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

ประวตั ิวดั ศรสี พุ รรณ

วัดศรีสุพรรณ เป็นวัดเก่าแก่แห่งหน่ึงใน จ.เชียงใหม่ สร้างขึ้นใน พ.ศ.2043 โดยพระเจ้าพิลก
ปนัดดาธิราช หรือ พระเมืองแก้ว กษัตริย์เชียงใหม่ราชธานี และพระนางสิริยสวดี พระราชมารดามหาเทวี
เจา้ โปรดเกลา้ ให้มหาอามาตย์ช่ือเจ้าหมื่นหลวงจา่ คา สรา้ งวัดช่อื ว่า “วัดศรีสุพรรณอาราม” ต่อมาได้เรียก
ส้ันๆ ว่า “วัดศรีสุพรรณ”

ภาพท่ี 1 ประตูเข้าวัดศรสี พุ รรณ
ท่มี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

๒ 2

อาชพี ท่เี กิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

ประวตั วิ ดั ศรีสุพรรณ

อุโบสถเงนิ วัดศรสี พุ รรณ สร้างโดยชาวบ้าน เพ่ือจรรโลงพระพุทธศาสนา อนุรักษ์และพัฒนาปัญญา
ท้องถิ่น หัตถกรรมเคร่ืองเงนิ พระอโุ บสถเงินเป็นพระอุโบสถหลังใหม่ที่ปฏิสังขรณ์จากฐานและเขตพัทธสีมา
ของอุโบสถหลังเดิมที่ชารุดทรุดโทรม สร้างขึ้นเพื่อทดแทนหลังเดิมที่ชารุดทรุดโทรมเป็นอย่างมาก
มีลักษณะเป็นพระอุโบสถเงินทรงล้านนา สร้างด้วยโลหะเงินและดีบุก โดยฝีมือและภูมิปัญญาช่างท้องถิ่น
ที่มชี อื่ เสียงดา้ นเคร่ืองเงิน ทงั้ ภายนอกและภายในพระอุโบสถ ประดับตกแต่งด้วยหัตถกรรมเคร่ืองเงินอย่าง
วิจิตรอลังการ และมีลวดลายอ่อนช้อย ภายในประดิษฐานองค์พระประธาน หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า
พระเจ้าเจด็ ตอื้ เปน็ พระพทุ ธรูปขนาดหน้าตกั กวา้ ง 3 ศอก สงู 4 ศอก ปางมารวิชยั เน้ือทองสัมฤทธิ์

มีเร่ืองเล่าขานเก่ียวกับ พระพุทธปาฏิหาริย์ฯ (พระเจ้าเจ็ดต้ือ) ตลอดเวลาที่ประดิษฐานเป็นพระ
ประธานอโุ บสถวดั ศรีสพุ รรณมา กว่า ๕๐๐ ปี ได้แสดงปาฏิหาริย์ลงสรงน้าในสระข้างโบสถ์ ได้โปรดเมตตา
ให้ผู้มีจิตอันบริสุทธิ์ด้วยศีลธรรมท่ีมาขอพรให้สมปรารถนา โดยเฉพาะผู้หญิงและยังมีนักพลังจิตหรือผู้มี
ญาณพิเศษทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ ได้สัมผัสถึงพลัง ๓ คู่ คือ พลังหยิน – หยาง พลังร้อน – เย็น พลัง
เงิน-ทอง ในองค์หลวงพอ่ พระเจา้ เจด็ ตื้อ ยงิ่ มผี ูม้ จี ติ ศรทั ธา เคารพสักการะ มานมสั การขอพรมากย่งิ ข้นึ

ภาพที่ 2 อโุ บสถเงนิ หลังแรกของโลก วัดศรีสพุ รรณ
ที่มา : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

๓ 3

อาชพี ท่ีเกดิ จากภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

กำรดุนลำยโลหะ

เอกลักษณ์ท่ีสืบทอดกันมานานนับต้ังแต่สมัยพญามังราย และยังสามารถพบเห็นได้ในปัจจุบัน
อีกอย่างหนึ่ง คือการต้องลายโลหะ (ภาษาเหนือออกเสียงว่า การต๋งลาย) หรือเรียกอีกช่ือว่า การบุดุนโลหะ
คือการตอกลายบนแผ่นโลหะท่ีถูกตีเป็นแผ่นบางเรียบ ซ่ึงมีมาตั้งแต่สมัยท่ีช่างฝีมือจากเมืองพุกามเดินทางมา
ถ่ายทอดวิชาใหแ้ ก่ชาวเมืองในคร้งั ท่ีเร่มิ ก่อต้งั เชียงใหม่

ในอดตี ชมุ ชนวัวลาย ตาบลหายยา ครูสล่าหลายทา่ นอาศัยอยู่ ณ ท่ีนี่ ซ่ึงล้วนแล้วแต่เป็นช่างฝีมือใน
การต้องลายโลหะ งานหัตถศิลป์ท่ีเต็มไปด้วยความประณีต ความเอาใจใส่ ความรักถูกถ่ายทอดออกมาในรูปแบบ
ของลวดลาย โดยผคู้ นในละแวกน้นั ยดึ ถอื การตอ้ งลายโลหะ การทาเครื่องเงนิ เครือ่ งเขนิ เครื่องประดับเป็นอาชีพหา
เลยี้ งตนและครอบครวั

ภาพท่ี 3 การดนุ ลายโลหะ
ทม่ี า : นภาพร สุวรรณขัดศรี

๔ 4

อาชพี ทเี่ กิดจากภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

กำรดุนลำยโลหะ

การต้องลายโลหะจะใชเ้ คร่อื งเงินหรือคัวเงินในการดุนลาย แต่ในปัจจุบันได้มีการปรับเปลี่ยนมาใช้
แผ่นอะลูมิเนียมหรือคัวเนียมแทน เนื่องจากค่าใช้จ่ายท่ีถูกกว่าและสามารถหาซ้ือได้ง่ายกว่า นอกจากจะเปล่ียนมา
ใช้อะลูมิเนียมแล้ว การต้องลายยังได้มีการเปลี่ยนแปลงจากงานจิตรกรรมท่ีในอดีตมักเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา
เน้นความวิจิตรบรรจงสวยงาม และใช้ประดับตามวัดวาอาราม ดังที่เห็นได้จาก อุโบสถเงิน วัดศรีสุพรรณ ที่เป็น
อนุสรณ์สถานแสดงถึงความรุง่ เรืองของยุคเคร่ืองเงิน กลบั กลายมาเปน็ การทาเครื่องประดับ และสิ่งของที่สามารถใช้
ประโยชนไ์ ดแ้ ทน ทงั้ นยี้ ังเปล่ยี นมาเป็นลายทที่ นั สมัยมากขน้ึ

ภาพที่ 5 การดุนลายโลหะ
ท่ีมา : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

ภาพที่ 4 การดุนลายโลหะ
ที่มา : นภาพร สุวรรณขัดศรี

๕ 5

อาชีพท่เี กิดจากภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ การดุนลายโลหะ

กำรดนุ ลำยโลหะ

กำรต้องลำย หรือกำรต๋งลำยของล้านนา หมายถึง การตอกลายลงบนแผ่นโลหะ ทางภาคกลาง
เรียกว่า กำรบุดุนโลหะ เพ่ือให้เกิดความต่างระดับ มิติสูง ต่า ของลวดลาย ลักษณะเด่นของการต้องลาย
ล้านนา คือ การแกะลายท้ังสองด้าน แล้วใช้วิธีการดุนลายจากด้านในให้นูนตามโครงร่างรอบนอกของลาย
ก่อน แล้วจึงใช้วิธีการตอกลายจากด้านนอกเข้าไปเพ่ือทารายละเอียดอีกคร้ังหนึ่ง ลักษณะลวดลาย
ประกอบด้วย ลายเบา เป็นลายที่ช่างใช้เครื่องมือตอกลงไปบนภาชนะเพื่อให้เกิดลวดลายบนพื้นผิวโดยไม่มี
มิติความสูงต่า ลายนูนต่า เป็นลายท่ีเกิดจากการตอกลายด้านในเพื่อให้นูนเห็นลวดลายด้านนอกและ
ลายนูนสูง เป็นข้นั ตอนการทาลายที่สลบั ซบั ซ้อนมาก ต้องมสี มาธิ ใจเยน็ และความอดทนสงู

๖ 6

อาชีพทเี่ กิดจากภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

วสั ดแุ ละอปุ กรณ์

ทเ่ี กี่ยวข้องกับกำรดนุ ลำยโลหะ

1. แผน่ อลมู เิ นียม ภาพที่ 7 เหลก็ พน้ื ฐาน
ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี
หรอื คัวเนยี ม (ขนาดขน้ึ อยู่กับแบบ
ที่จะทา)

ภาพท่ี 6 แผน่ อลูมเิ นยี ม
ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

2.เหล็กพื้นฐำน (เหล็กตอ้ ง)

เหลก็ เดินเส้น โคง้ ใหญ่ โคง้ กลาง โค้งเลก็
เหลก็ ยา้ เนอ้ื

๗ 7

อาชพี ท่ีเกดิ จากภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

วสั ดแุ ละอปุ กรณ์

ที่เกย่ี วข้องกับกำรดุนลำยโลหะ

3.เหลก็ ต๋ง ภาพที่ 9 ค้อนต้อง
ทม่ี า : นภาพร สุวรรณขดั ศรี
เหลก็ สาหรับขน้ึ รูป

ภาพที่ 8 เหลก็ ต๋ง
ท่มี า : นภาพร สุวรรณขัดศรี

4.ค้อน

4.1 ค้อนตอ้ ง นำ้ หนกั 150-200 กรัม
สำหรับตอ้ งลำย

๘ 8

อาชีพทเี่ กิดจากภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ การดนุ ลายโลหะ

วสั ดแุ ละอุปกรณ์

ที่เกีย่ วขอ้ งกับกำรดนุ ลำยโลหะ

4. ค้อน ภาพท่ี 11 ค้อนเขาควาย
ทีม่ า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี
4.2 คอ้ นต๋ง นำ้ หนกั 300 กรมั
สำหรับตง๋ ลำย

ภาพที่ 10 คอ้ นต๋ง
ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

4. ค้อน

4.3 ค้อนเขำควำย สำหรับตกแต่งงำน
เบำๆ

๙ 9

อาชีพท่ีเกดิ จากภมู ิปัญญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

วัสดแุ ละอปุ กรณ์

ท่เี กยี่ วข้องกับกำรดนุ ลำยโลหะ

5. กรรไกร ภาพท่ี 13 แม่พิมพ์กระดาษ
ทีม่ า : นภาพร สุวรรณขัดศรี
ตัดแผ่นอลูมิเนยี ม

ภาพที่ 12 กรรไกร
ทมี่ า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

6. แม่พิมพก์ ระดำษ
แบบพมิ พ์ รูปภาพ

๑๐ 10

อาชีพท่เี กิดจากภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

วัสดแุ ละอปุ กรณ์

ท่ีเก่ยี วข้องกบั กำรดนุ ลำยโลหะ

7. ตะปู ภาพที่ 15 กาวลาเท็กซ์
ท่ีมา : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี
สาหรบั ตอกแบบอลูมิเนยี มติดกบั เขยี ง
ไม้

ภาพที่ 14 ตะปู
ที่มา : นภาพร สุวรรณขัดศรี

8.กำวลำเท็กซ์

สาหรบั ติดแม่พิมพ์กระดาษกับแผ่น
อลูมเิ นียม

๑๑ 11

อาชพี ท่ีเกดิ จากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

วสั ดแุ ละอุปกรณ์

ทีเ่ ก่ียวข้องกบั กำรดนุ ลำยโลหะ

9. ชันโรง หรือข้ผี ้ึงชนั โรง ภาพท่ี 17 สีทาบา้ น
ที่มา : นภาพร สุวรรณขดั ศรี
ทางเหนือเรียกว่า ข้ีย้า สาหรบั รอง
แผน่ อลมู เิ นียมในการดนุ ลาย

ภาพท่ี 16 ชนั โรง
ท่ีมา : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

10. สที ำบำ้ น
สที านา้ มนั ดาเงา สีอะครลิ ิค

๑๒ 12

อาชพี ทเ่ี กิดจากภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

วัสดแุ ละอุปกรณ์

ท่เี กีย่ วขอ้ งกับกำรดนุ ลำยโลหะ

11. ทนิ เนอร์ ภาพที่ 19 หวั เผา
สาหรบั ผสมสี ทมี่ า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

ภาพท่ี 18 ทนิ เนอร์
ทม่ี า : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

12. หัวเผำ
ชนิดทใี่ ชแ้ กส๊

๑๓ 13

อาชพี ทเ่ี กดิ จากภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

วัสดแุ ละอุปกรณ์

ที่เก่ยี วขอ้ งกับกำรดนุ ลำยโลหะ

13. น้ำยำลำ้ งจำน ภาพท่ี 21 ฝอยเหลก็
ที่มา : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี
ภาพที่ 20 น้ายาลา้ งจาน
ท่ีมา : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

14. ฝอยเหลก็

๑๔ 14

อาชีพทเ่ี กิดจากภมู ิปัญญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ

ขัน้ ตอนการดุนลายโลหะ

เตรยี มแผ่นอลูมเิ นยี ม

โดยการเผาแผ่นอลมู ิเนยี มให้ออ่ นตวั
ใชค้ วามรอ้ น 120-150 องศา

ภาพที่ 22 เตรียมแผน่ อลมู ิเนียม ท่มี า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

ตัดแผน่ อลูมิเนียม

ตามขนาดของงาน เผอื่ พับ 1 เซนตเิ มตร
ขนึ้ รปู พับขอบสเี่ หลย่ี ม

ภาพที่ 23 ตดั แผ่นอลูมิเนยี ม
ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

๑๕ 15

อาชพี ทเี่ กิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดนุ ลายโลหะ

ขน้ั ตอนการดุนลายโลหะ

นำข้ผี งึ้ ชันโรงต้มใหอ้ อ่ นตวั

เทลงในกระบะอลูมิเนียมท่ีขึ้นรูปให้เตม็
ท้งิ ไว้ 1 คนื เพ่ือให้ขผี้ ึ้งแข็งตัว

ภาพที่ 24 นาขี้ผง้ึ ชันโรงตม้ ให้อ่อนตัว ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

หงำยกระบะอลูมเิ นยี มขึ้น

ตอกตะปูดำ้ นข้ำงติดกับเขยี งไมร้ อบดำ้ น
เพอ่ื ไม่ให้ขี้ผ้ึงชนั โรง ไหลออกมำ

ภาพที่ 25 หงายกระบะอลูมเิ นียมข้นึ
ท่มี า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

๑๖ 16

อาชพี ทเี่ กดิ จากภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ การดนุ ลายโลหะ

ขัน้ ตอนการดนุ ลายโลหะ

นาแมพ่ มิ พก์ ระดาษทากาวติดบนแบบ

ภาพท่ี 26 นาแม่พิมพ์ทากาวติดทแี่ บบ ที่มา : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

เดินเสน้ ร่ำงลำย (กำรต้องลำย)

โดยใชเ้ หล็กเดนิ เส้น รูปพระจันทรเ์ สยี้ ว
ตอ้ งลำยตำมแบบ

ภาพท่ี 27 เดนิ เสน้ รา่ งลาย
ทมี่ า : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

๑๗ 17

อาชีพที่เกดิ จากภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

ขัน้ ตอนการดุนลายโลหะ

เอำกระดำษแมพ่ ิมพ์ออก

โดยการใชน้ ้าลูบออก

ภาพที่ 28 เอากระดาษแม่พิมพ์ออก ที่มา : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

เดินเส้นซ้ำเส้นเดิม (กำรตง๋ ลำย)

แตท่ าให้ลกึ ลงไปอกี ประมาณ 0.05 มลิ ลเิ มตร
เพ่อื ทีจ่ ะฝงั สใี หช้ ัดเจน ต้องลายใหต้ ่อเน่ืองเป็นเสน้

เดยี วกันเรียบไม่ใช่รอยปะ แตม่ ีลกั ษณะเป็น
การขนึ้ รปู ให้รปู พองนูนขึน้ มา

ภาพที่ 29 เดนิ เส้นซา้ เสน้ เดิม
ทมี่ า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

๑๘ 18

อาชพี ที่เกิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดนุ ลายโลหะ

ขนั้ ตอนการดนุ ลายโลหะ

เม่อื ดุนลายเรียบรอ้ ยแลว้

ถอนตะปอู อก ใชแ้ กส๊ (ความรอ้ น 90-100 องศา)
เผาเพื่อแยกแบบอลูมเิ นียมกับขผี้ ง้ึ ชันโรงออกจาก

กัน จากน้นั ใชน้ ้าราด รอใหเ้ ย็น

ภาพที่ 30 ดุนลายเรยี บรอ้ ย ทม่ี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

ตกแต่งตดั ขอบ

ใชต้ ะไบและฝอยเหล็กขัดเพ่อื ลบคม
ล้างนา้ ใหส้ ะอาด ทงิ้ ใหแ้ ห้ง

ภาพที่ 31 ตกแตง่ ตัดขอบ
ทม่ี า : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

๑๙ 19

อาชพี ท่ีเกิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

ขน้ั ตอนการดุนลายโลหะ

ทาสีใหท้ ัว่ นาไปตากแดดจนสแี หง้

จากนนั้ นาไปล้างดว้ ยน้ายาล้างจานและใช้
ฝอยเหล็กขดั ค่อยๆขัด ให้เห็นสบี างส่วนอยู่

ในลวดลาย นาไปตากแดดใหแ้ หง้

ภาพท่ี 32 ช้นิ งานการดุนลายโลหะ ท่มี า : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

เทคนิค/ขอ้ เสนอแนะ

1. ขี้ผึ้งชันโรง สำมำรถนำกลับมำใชใ้ หม่ได้อีก โดยกำรเอำไปตม้
เอำสว่ นท่ีลอย ส่วนเศษขยะต่ำงๆ จะตกตะกอนอย่ขู ้ำงล่ำง
2. กำรขดั ลำ้ งหลงั จำกทำสแี ลว้ ให้ขดั ล้ำงไปทำงเดียวกัน
เพ่ือให้เกิดเงำ
3. กำรดนุ ลำย (กำรตง๋ ลำย) ขึ้นรปู นนู สงู นูนต่ำ ใหท้ ำจำกด้ำนในตรง
กลำงแล้วขยบั ออกมำดำ้ นนอก

๒๐ 20

อาชีพทีเ่ กิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

วสิ าหกิจชมุ ชนกลุ่มหตั ถศลิ ปล์ า้ นนาวัดศรีสุพรรณ

จำหน่ำยหตั ถกรรมเครื่องเงิน และแผ่นภำพโลหะ(กำรดนุ ลำยโลหะ)
*เครอ่ื งเงนิ จะทำเป็นอุตสำหกรรมในครัวเรือนแล้วนำมำรว่ มจำหนำ่ ยในรำ้ นวิสำหกิจ

ภาพท่ี 33 แนะนาผลติ ภัณฑ์
ท่มี า : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

แนะนำผลติ ภัณฑ์

หตั ถกรรมเครื่องเงนิ ทว่ี ำงจำหนำ่ ย

ภาพที่ 34 หัตถกรรมเครอ่ื งเงินทวี่ างจาหนา่ ย
ที่มา : นภาพร สุวรรณขัดศรี

๒๑ 21

อาชพี ทเี่ กิดจากภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

วสิ าหกจิ ชุมชนกลมุ่ หตั ถศิลปล์ า้ นนาวัดศรสี พุ รรณ

จำหนำ่ ยหัตถกรรมเคร่อื งเงนิ และแผน่ ภำพโลหะ(กำรดุนลำยโลหะ)

แมค่ รยู พุ นิ เคร่งครดั

ครูภมู ปิ ญั ญาและประธานวิสาหกิจชมุ ชน
กลมุ่ หตั ถศลิ ป์ลา้ นนาวดั ศรสี ุพรรณ

ภาพที่ 35 แม่ครยู ุพิน เครง่ ครดั
ท่มี า : นภาพร สวุ รรณขัดศรี

หตั ถกรรมเครื่องเงนิ ที่วำงจำหน่ำย

ภาพที่ 36 หตั ถกรรมเครอ่ื งเงินท่วี างจาหนา่ ย
ท่ีมา : นภาพร สุวรรณขดั ศรี

๒๒ 22

อาชีพท่ีเกิดจากภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

วสิ าหกิจชมุ ชนกลมุ่ หตั ถศิลป์ล้านนาวดั ศรสี ุพรรณ

จำหนำ่ ยหัตถกรรมเครอ่ื งเงนิ และแผน่ ภำพโลหะ(กำรดุนลำยโลหะ)

หัตถกรรมเครือ่ งเงนิ ทวี่ ำงจำหน่ำย

ภาพท่ี 37 หตั ถกรรมเคร่ืองเงินท่ีวางจาหนา่ ย
ทมี่ า : นภาพร สุวรรณขัดศรี

แผน่ ภำพโลหะ(กำรดนุ ลำยโลหะ)

ภาพที่ 38 แผน่ ภาพโลหะ
ท่ีมา : นภาพร สวุ รรณขดั ศรี

๒๓ 23

อาชีพทเ่ี กิดจากภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ การดนุ ลายโลหะ

แบบทดสอบหลังเรียน เรือ่ ง อำชพี ทีเ่ กดิ จำกภูมิปัญญำท้องถน่ิ กำรดนุ ลำยโลหะชมุ ชนวดั ศรีสพุ รรณ
สำระที่ 1 กำรดำรงชีวติ และครอบครัว และสำระที่ 2 กำรอำชพี ระดับช้นั มัธยมศกึ ษำปที ่ี 6
โรงเรียนวัฒโนทัยพายพั อาเภอเมือง จงั หวดั เชียงใหม่

*************************************************************************************

คาชี้แจง ข้อสอบมีทัง้ หมด 10 ข้อ ใหน้ ักเรียนเลือกกากบาท (X) ทบั ข้อท่ีถูกต้องทีส่ ุดเพยี งข้อเดียว
ลงในกระดาษคาตอบ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน เวลาสอบ 10 นาที

1. อปุ กรณ์ที่สำคัญทส่ี ดุ ในกำรดนุ ลำยโลหะ
ก. แผ่นอลมู เิ นยี ม - ค้อน
ข. แผ่นอลูมิเนยี ม - เหลก็ ตอก
ค. แผน่ อลมู ิเนยี ม - แม่พมิ พ์กระดาษ
ง. เหล็กตอก - ค้อน

2. ขน้ั ตอนสดุ ทำ้ ย หลงั จำกสแี ห้งแลว้ ควรปฏิบตั อิ ย่ำงไร
ก. นาไปลา้ งด้วยน้าสะอาดขัดดว้ ยฟองน้า ตากแดดใหแ้ หง้
ข. นาไปลา้ งดว้ ยน้ายาลา้ งจานและขัดด้วยฝอยเหล็ก ตากแดดให้แห้ง
ค. ขดั ดว้ ยฝอยเหลก็ และฟองนา้ ทาความสะอาดโดยไม่ใชน่ ้า
ง. ใชน้ า้ มนั ขดั เงาใหท้ ัว่ ทง้ิ ไว้ใหแ้ หง้

3. กำรตอกลำยขนึ้ รูป (กำรต๋งลำย) มีเทคนิควธิ ีอย่ำงไร
ก. เร่มิ ตอกลายงา่ ยก่อน ต่อด้วยลายยาก
ข. เร่มิ ตอกจากข้างใน ตรงกลางออกมาขา้ งนอก
ค. เริ่มตอกจากข้างนอก ตรงกลางเข้ามาข้างใน
ง. เรม่ิ ตอกลายยากก่อน ตอ่ ด้วยลายง่าย

4. ชุมชนศิลปวัฒนธรรมวัดศรสี ุพรรณ มีจุดเด่นกำรสรำ้ งสรรคผ์ ลงำนในดำ้ นใด
ก. หัตถกรรมเครื่องเงิน
ข. หัตถกรรมเครื่องจักสาน
ค. หัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผา
ง. หตั ถกรรมเครื่องเซรามคิ

5. กำรแยกแผน่ ภำพโลหะที่ตอกลวดลำยแล้วออกจำกขี้ผึง้ ชันโรง ทำด้วยวธิ ใี ด
ก. นาแผ่นภาพโลหะไปเผาบนเตาแก๊ส
ข. นาหวั แก๊สเผาแผ่นภาพโลหะ
ค. นาแผน่ ภาพโลหะไปตม้ ในน้าร้อน
ง. ใช้มีดเจาะแผน่ ภาพโลหะแล้วแยกออก
แสกนควิ อำรโ์ คด้ เพ่ือทำแบบทดสอบหลังเรยี น

๒๔ 24

อาชีพที่เกดิ จากภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง อำชีพทเ่ี กดิ จำกภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรดุนลำยโลหะชุมชนวัดศรสี พุ รรณ
สำระที่ 1 กำรดำรงชวี ติ และครอบครวั และสำระท่ี 2 กำรอำชีพ ระดับชั้นมธั ยมศกึ ษำปีที่ 6
โรงเรียนวฒั โนทยั พายัพ อาเภอเมอื ง จังหวัดเชียงใหม่

*************************************************************************************

คาชแี้ จง ขอ้ สอบมีทั้งหมด 10 ข้อ ใหน้ ักเรยี นเลือกกากบาท (X) ทับข้อที่ถกู ต้องที่สดุ เพยี งข้อเดยี ว
ลงในกระดาษคาตอบ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน เวลาสอบ 10 นาที

6. ชุมชนวดั ศรสี ุพรรณ ตงั้ อยใู่ นตำบลใด ของอำเภอเมืองเชยี งใหม่
ก. ตาบลพระสงิ ห์
ข. ตาบลช้างเผอื ก
ค. ตาบลหายยา
ง. ตาบลสุเทพ

7. ข้อใด คือประโยชน์ของข้ีผึง้ ชนั โรง ในกำรดุนลำยโลหะ
ก. ทาให้แผ่นอลมู ิเนยี มติดกับเขียงไม้
ข. ทาใหแ้ มพ่ ิมพ์กระดาษติดกับแผ่นอลูมเิ นยี ม
ค. ทาให้การตอกลายได้ง่ายสะดวก ข้ึนรูปได้ดี
ง. ถกู ท้งั ข้อ ก ข และ ค
ง. ใช้น้ามันเช็ดออกเบาๆ

8. กำรเอำแม่พมิ พก์ ระดำษออกจำกแผน่ อลมู เิ นยี ม ด้วยวิธใี ด
ก. ค่อยๆ ใช้น้าลบู ออก
ข. ใชผ้ ้าเช็ดออกเบาๆ
ค. ใช้สกอ็ ตไบทข์ ูดออกเบาๆ
ง. ใชน้ า้ มันเช็ดออกเบาๆ

9. กำรขึน้ รปู ลวดลำย จะนยิ มใช้เหลก็ ชนดิ ใด
ก. เหลก็ ต๋ง
ข. เหลก็ เดนิ เสน้
ค. เหล็กโค้งใหญ่
ง. เหล็กย้าเนื้อ

10. กำรดนุ ลำยโลหะ ใช้วิธกี ำรอยำ่ งไร ในกำรทำให้เกิดลวดลำยบนแผ่นโลหะ
ก. ใชว้ ธิ ีการแกะสลักลวดลายบนแผ่นโลหะ
ข. ใชว้ ธิ ีการตอกลายบนแผ่นโลหะ
ค. ใชว้ ิธกี ารสานลวดลายดว้ ยแผน่ โลหะ
ง. ใชว้ ธิ ีการเชอื่ มต่อลวดลายบนแผ่นโลหะ

๒๕ 25

อาชพี ทเ่ี กดิ จากภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ การดนุ ลายโลหะ

แม่ครภู มู ปิ ัญญำ

สล่าสบิ หมู่ลา้ นนาวัดศรสี พุ รรณ

แม่ครูภมู ิปัญญำ

นางสาวอาภา แสงจนั ทร์

เกิดวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2503 อายุ 62 ปี
ท่อี ยูป่ จั จุบนั 126 ถ.ววั ลาย ต.หายยา อ.เมอื ง จ.เชียงใหม่
โทรศัพท์ 053-200185
อาชพี ปัจจบุ ัน ช่างดนุ โลหะ
วิชาความรู้

- การดนุ ลายโลหะ
ประวตั กิ ารศกึ ษา
- มัธยมศกึ ษา พาณชิ ยการเชียงใหม่
ประวตั ิการทางาน

- ครูภมู ปิ ัญญาเครอ่ื งเงิน บุดุนลายนูนตา่ ศูนย์ศึกษาศลิ ปะไทยโบราณสลา่ สิบหมลู่ ้านนา วดั ศรสี พุ รรณ
- สมาชกิ กลุ่มหตั ถศลิ ปล์ ้านนาวัดศรสี ุพรรณ
รางวัลท่ีเคยได้รับ
- ครูภมู ปิ ัญญาเชียงใหม่เนื่องในวาระ 720 ปี จากภาคีเครือข่ายปฏริ ูปการศึกษา

๒๖ 26

อาชพี ท่เี กดิ จากภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ การดุนลายโลหะ

แมค่ รูภูมปิ ญั ญำ

สลา่ สิบหมลู่ า้ นนาวดั ศรีสพุ รรณ

แม่ครภู ูมิปัญญำ

นางจันทรส์ ม เทย่ี งจนั ทรต์ า

เกิดวันที่ - พฤศจกิ ายน 2491 อายุ 74 ปี
ที่อยู่ 13/2 ถ.ทิพย์เนตร ซ.2 ต.หายยา อ.เมอื ง จ.เชยี งใหม่
โทรศัพท์ 085-6267108
อาชพี ปัจจุบนั ช่างดุนโลหะ
วิชาความรู้

- ดุนโลหะ
ประวัติการศกึ ษา

- ประถมศึกษา โรงเรยี นจอมทอง อ.จอมทอง จ.เชยี งใหม่
ประวตั ิการทางาน

- สมาชิกกลุม่ หตั ถศิลป์ล้านนาวดั ศรสี ุพรรณ
- วิทยากรสอนการบุดุนลายโลหะใหก้ บั สถาบันการศึกษาตา่ งๆ
รางวลั ที่เคยได้รบั
- ครภู มู ปิ ญั ญาเชยี งใหมเ่ นอ่ื งในวาระเฉลมิ ฉลอง 720 ปี เมืองเชียงใหม่ จากภาคีเครือขา่ ยปฏริ ูปการศึกษา

๒๗ 27

อาชีพท่เี กดิ จากภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ การดุนลายโลหะ

ผู้ใหข้ อ้ มลู

1. นางสาวอาภา แสงจันทร์ อายุ 62 ปี ทีอ่ ยู่ปัจจบุ ัน 126 ถ.วัวลาย ต.หายยา อ.เมือง จ.เชียงใหม่
2. นางจันทร์สม เทยี่ งจันทรต์ า อายุ 74 ปี ท่ีอยู๋ 13/2 ถ.ทพิ ยเ์ นตร ซ.2 ต.หายยา อ.เมือง จ.เชียงใหม่
3. นางยุพิน เครง่ ครัด อายุ 54 ปี ต.หายยา อ.เมอื ง จ.เชียงใหม่

๒๘ 28

อาชพี ท่เี กดิ จากภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ การดุนลายโลหะ

ประวตั ิผ้เู รยี บเรียง

ผู้เรยี บเรยี ง

นภาพร สวุ รรณขัดศรี

ชอื่ : นางนภาพร สุวรรณขัดศรี
ชอื่ เลน่ : ครดู าว
ตำแหนง่ : ครู วิทยฐำนะ : ครูชานาญการพิเศษ
เกิดวันท่ี : 13 เดอื น กรกฎาคม พ.ศ. 2512
ท่อี ยู่ : บา้ นเลขท่ี 90/341 หมู่ 8 ตาบลสันปเู ลย อาเภอดอยสะเก็ด จงั หวัดเชียงใหม่
เบอร์โทรศัพท์ : 086-1828187
อเี มล : [email protected]
สถำนท่ที ำงำน : โรงเรยี นวัฒโนทัยพายพั 22 ถนนบญุ เรืองฤทธิ์ ตาบลหายยา

อาเภอเมอื ง จังหวัดเชยี งใหม่
ทำกำรสอน : ในกลุ่มสาระการเรยี นรู้การงานอาชีพ (คหกรรม)
อำยุรำชกำร : 25 ปี
รำยวิชำท่สี อน : การงานอาชีพ ม.6

: ขนมไทย
: ถนอมอาหาร
: อาหารวา่ ง
: ขนมอบ

๒9 28

อาชีพทีเ่ กดิ จากภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ การดุนลายโลหะ