หน่วยที่ 2 ระบบสืบพันธุ์ของปลา เรื่องความแตกต่างระหว่างเพศของปลา

หน่วยที่ 2 ระบบสืบพันธุ์ของปลา
เรื่อง ความแตกต่างระหว่างเพศของปลา

by Teacher Budsakorn

ความแตกต่างระหว่างเพศของปลา

หม ายถึ ง ลั กษ ณะที่ สาม ารถ บ่งบ อ ก เพ ศ
ข องปล าว่าเป็ น เพศ ผู้หรือ เพ ศ เมีย

ลักษณะที่จะบ่งบอก

ความแตกต่างระหว่างเพศมี 2 ประเภท คือ

1. ลักษณะบ่งเพศขั้นปฐมภูมิ 2. ลักษณะบ่งเพศขั้นทุติยภูมิ
(primary sexual character) (secondary sexual character)

ลั กษณะที่ ทำหน้าที่ โดยตรง ลักษณะภายนอกบางอย่างที่สามารถบ่ง
ในการสืบพันธุ์ ได้แก่ บอกเพศได้ 2 ประเภท คือ
- อั ณฑะในปลาเพศผู้ 1) ลักษณะที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์
- รังไข่ในปลาเพศเมีย 2) ลักษณะที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์
เช่น ติ่งเพศ ลักษณะนี้มีประโยชน์ต่อการ
เพาะพันธุ์ปลามาก

ลักษณะภายนอกที่
บอกเพศมีหลาย

ลักษณะ เช่น

เพศเมีย 2.1 รูปร่าง
เพศผู้ (body shape)

เพศผู้ โ ด ย ทั่ ว ไ ป ป ล า เ พ ศ เ มี ย มั ก มี
เพศเมีย รู ป ร่ า ง ป้ อ ม ก ว่ า ป ล า เ พ ศ ผู้
โดยเฉพาะเมื่ อถึ งฤดูผสม
พันธุ์ส่วนท้ องจะพองเป่ง
เห็นได้ชัด ความแตกต่ าง
ข อ ง รู ป ร่ า ง นี้ เ ห็ น ไ ด้ ชั ด ใ น
ป ล า ต ะ เ พี ย น ข า ว
ปลาสลิ ด ปลาไน และปลา
หมอตาล เป็นต้ น

เพศผู้ เพศเมีย




นอกจากนี้ปลาบางชนิด
เช่น ปลาอีโต้มอญ ความโค้งของส่วนหัวในเพศผู้ชันกว่าเพศเมีย

เพศผู้ 2.2 ขนาดของลำตัว
(body size)

โ ด ย ทั่ ว ไ ป ป ล า เ พ ศ เ มี ย จ ะ มี ข น า ด ใ ห ญ่
โ ต ก ว่ า ป ล า เ พ ศ ผู้

เพศเมีย
เพศเมีย

เพศผู้

2.3 ตุ่มสาก (pearl organ
หรือ nuptial tubercles)

พบในปลาเพศผู้บางชนิด เมื่ อถึ งฤดู
ผสมพันธุ์จะมีปุ่มขรุขระเกิ ดขึ้ น
บริเวณกระพุ้งแก้ ม และตรงก้ าน
ครีบอก เมื่ อลูบดูจะรู้สึกสากมือ

ตุ่มสาก

2.4 ความยาวของก้านครีบ

เพศผู้จะมีก้ านครีบอ่ อนของครีบหลั ง
และครีบก้ นตอนท้ ายยาวกว่า และ
แ ห ล ม ก ว่ า ข อ ง ป ล า เ พ ศ เ มี ย

เพศเมีย

เพศผู้

เพศผู้ 2.5 สี (color)

ป ล า เ พ ศ ผู้ มั ก จ ะ มี สี ส ว ย ส ด ก ว่ า ห รื อ
เข้มกว่าปลาเพศเมียเสมอ แม้จะอยู่
นอกฤดูผสมพันธุ์ เช่น ปลากั ด
ปลาสลิ ด ปลาหางนกยู ง
ปลาเสือสุมาตรา เป็นต้ น

เพศเมีย

เพศเมีย
เพศผู้

เพศเมีย

เพศผู้

ในปลาแรดเพศเมีย
จะมีสีดำตรงส่วนฐานของครีบอก

2.6 ติ่งเพศ เพศเมีย เพศผู้

(urogenital papillae) ค่อนข้างสั้นและ จ ะ เ รีย ว ย า ว
ปลายแหลม
ป้อม ม น กว่า
ป ล า บ า ง ช นิ ด ต ร ง ช่ อ ง เ ปิ ด ข อ ง

เซลล์ สืบพันธุ์กั บปั สสาวะจะมีติ่ ง

ยื่ นออกมา

ปลานิลจะมีลั กษณะพิเศษกว่าปลาชนิดอื่ น

เพศผู้ เพศเมีย

ติ่ ง จ ะ เ ล็ ก แ ล ะ มี เพศเมียติ่ งใหญ่กว่าและมีช่องเปิด
ช่อ ง เ ปิ ด เ ล็ ก ๆ ต ร ง 2 ช่อง โดยปลายติ่ งเป็นช่องเปิดเล็ กๆ ของปั สสาวะ
ถั ดจากปลายติ่ งเข้ามาเกื อบตรงกลางติ่ ง จะมีช่องเปิด
ป ล า ย ติ่ ง ช่อ ง เ ดี ย ว ขนาดใหญ่ ยาวรีอยู่ตามขวางของติ่ งเป็นทางออกของไข่

2.7 ช่องเพศ
(urogenital pore)

ปลาส่วนใหญ่ไม่มีติ่ งเพศ ช่องเปิด
ของไข่หรือน้ำเชื้ อมีลั กษณะเหมือนๆ
กั นทั้ง 2 เพศ จนถึ งฤดูผสมพันธุ์จึง
จะพอมองเห็นความแตกต่ างได้ โดย
บริเวณช่องเพศของเพศเมียจะมีเยื่ อ
วุ้ น เ จ ริ ญ พ อ ง นู น อ อ ก ม า เ ห็ น ไ ด้ ชั ด
ทำให้ช่องเพศค่ อนข้างกลม

เพศเมีย เพศผู้

2.8 โกโนโปเตียม เพศเมีย
(gonopodium) ครีบก้นของปลาเพศผู้จะขยาย
ใหญ่และยาว ลักษณะเป็นท่อใช้
เพศผู้ สอดเข้าไปในช่องเพศของปลา

เพศเมียเพื่ อผสมพันธุ์

ปลากระเบน

เพศเมีย เพศผู้ 2.9 คลาสเปอร์
(clasper)

พบในปลากระดูกอ่อนพวก
ปลาฉลาม กระเบน เพศผู้
เกิดจากส่วนของครีบท้อง
เปลี่ยนไปเป็นท่อใช้ผสมพันธุ์

ปลาฉลาม

2.10 ถุงหน้าท้อง
(brood pouch)

ลักษณะเป็นถุงหรือร่อง
อยู่บริเวณหน้าท้องของปลา

บางชนิด ใช้ในการฟักไข่
โดยมากพบในปลาเพศผู้

Worksheet

แบบทดสอบหลังเรียน

Thank you

for joining us in class today