Chonburi

Chonburi

ชลบรุ ี

ประวตั ชิ ลบรุ ี

• จงั หวดั ชลบุรี เป็ นดนิ แดนทปี่ รากฏขนึ้ มาในหนา้ ประวตั ศิ าสตรต์ งั้ แตส่ มยั
ทวารวดี ขอม และสโุ ขทยั แตเ่ ดมิ เป็ นเพยี งเมอื งเกษตรกรรม และชมุ ชนประมง
เล็กๆ หลายเมอื ง กระจดั กระจายกนั อยหู่ า่ งๆ โดยในทาเนียบศกั ดนิ าหวั เมอื งสมยั
อยธุ ยากาหนดใหช้ ลบุรเี ป็ นเมอื งชนั้ จตั วา สว่ นแผนทไี่ ตรภมู กิ ็มชี อื่ ตาบลสาคญั
ของชลบุรปี รากฏอยู่ เรยี งจากเหนือลงใต ้ คอื เมอื งบางทราย เมอื งบางปลา
สรอ้ ย เมอื งบางพระเรอื (ปัจจบุ นั คอื บางพระ) และเมอื งบางละมงุ แมว้ า่ จะเป็ น
เพยี งเมอื งเล็กๆ แตก่ ็อดุ มไปดว้ ยทรพั ยากรทงั้ บนบก และในทะเล มกี ารทาไร่ ทา
นา ทาสวน และออกทะเลมาแตเ่ ดมิ นอกจากนีย้ งั มกี ารตดิ ตอ่ กบั ชาวจนี ที่
ลอ่ งเรอื สาเภาเขา้ มาคา้ ขายกบั กรงุ สยามดว้ ย

• ดนิ แดนทเ่ี รยี กวา่ จังหวัดชลบรุ ี มผี คู ้ นอาศยั อยมู่ าตงั้ แตส่ มยั กอ่ น
ประวัตศิ าสตรแ์ ลว้ คอื สามารถยอ้ นไปไดจ้ นถงึ ยคุ หนิ ขดั เชน่ บรเิ วณที่
ลมุ่ รมิ ฝั่งแมน่ ้าพานทอง เคยมมี นุษยย์ คุ หนิ ใหมอ่ าศยั อยู่ โดยชนกลมุ่ นี้
นยิ มใชข้ วานหนิ ขดั เพอื่ การเกบ็ หาลา่ ไล่ รวมถงึ ใชล้ กู ปัด และกาไล
ภาชนะเครอื่ งปัน้ ดนิ เผาซง่ึ มลี ายทเ่ี กดิ จากการใชเ้ ชอื กทาบลงไปขณะ
ดนิ ยงั ไมแ่ หง้ นอกจากนย้ี งั พบเศษอาหารทะเลพวกหอย ปู และปลาอกี
ดว้ ย เมอ่ื ปี พ.ศ. 2522 ไดม้ กี ารขดุ สารวจทตี่ าบลพนมดี อาเภอพนัส
นคิ ม พบรอ่ งรอยของชมุ ชนโบราณกอ่ นประวตั ศิ าสตรโ์ คกพนมดี ทาให ้
สนั นษิ ฐานไดว้ า่ ภายในเนอื้ ท่ี 4,363 ตารางกโิ ลเมตรของชลบรุ ี อดตี
เคยเป็ นทตี่ งั้ เมอื งโบราณทม่ี คี วามรงุ่ เรอื งถงึ 3 เมอื ง ไดแ้ ก่ เมอื งพระ
รถ เมอื งศรพี โล และ เมอื งพญาเร่ โดยอาณาเขตของ 3 เมอื งนร้ี วมกนั
เป็ นจังหวดั ชลบรุ ใี นปัจจบุ นั

เมอื งพระรถ

ในสมยั ทวารวดี และสมยั ลพบุรี ประมาณ 1,400 ถงึ 700 ปี กอ่ น บรเิ วณตาบล
หนา้ พระธาตุ อาเภอพนัสนิคมในปัจจบุ นั มรี อ่ งรอยของเมอื งใหญช่ อื่ “เมอื งพระ
รถ” ตงั้ อยใู่ นทรี่ าบลมุ่ ซงึ่ แม่นา้ หลายสายไหลมาบรรจบกนั เป็ นแม่นา้ พานทอง
โดยสามารถใชแ้ ม่นา้ สายนีเ้ ป็ นทางคมนาคมตดิ ตอ่ กบั เมอื งศรมี โหสถในจงั หวดั
ปราจนี บรุ ี (ปัจจบุ นั คอื บรเิ วณบา้ นสระมะเขอื บา้ นโคกวดั และบา้ นหนองสะแก
อาเภอศรมี โหสถ) จนไปถงึ อาเภออรญั ประเทศได ้ อกี ทงั้ ยงั มเี สน้ ทางเดนิ เทา้ เชอื่ ม
ไปถงึ จงั หวดั ระยอง และจนั ทบุรี ผ่านเมอื งพญาเรซ่ งึ่ เป็ นเมอื งโบราณสาคญั อกี แห่ง
หนึ่งของชลบุรี เมอื งพระรถจงึ กลายเป็ นศนู ยก์ ลางการคมนาคมของชลบรุ ใี นยุค
นั้นนอกจากนี้ นักโบราณคดยี งั สารวจพบวา่ เมอื งพระรถเป็ นเมอื งโบราณยคุ
เดยี วกบั เมอื งศรพี โล หรอื เกา่ กวา่ เล็กนอ้ ย เนื่องจากปรากฏวา่ มที างเดนิ โบราณ
เชอื่ มตอ่ สองเมอื งนีใ้ นระยะทางประมาณ 20 กโิ ลเมตร

เมอื งศรพี โล

“เมอื งศรพี โล” ตง้ั อย่บู รเิ วณบา้ นอตู่ ะเภา ตาบลหนองไมแ้ ดง อาเภอเมอื งชลบรุ ี หนา้ เมอื งมี
พอารณะพาุทเขธตรปู จทรดอตงคาาบลสบมั าฤงททธริา์ แยกในว้ ผปลัจกจึ บุ ขนั นั เทคอยงมคผี าูข้ ถดุ ว้ พยบชโาบมรสางณั คโวลตั กถคหุ ลลา้ ายยขออยง่าสงโุ ขเชทน่ ยั จระเขป้ นู
แขลอะมกเอร้ อืนงศอลิ าานมารี จอแยหเง่ทภา้ มูสภินุ าัขคเอปษุ็ นาตคน้ เนนยัก์ โแบลระอาณาจคจดะมสี อี นั านยิษรุ วฐ่ มานสวมา่ ยั เกมบอืั ลงศพรบพี รุ โซีลงเึ่ ปอ็ นย่หูเมลอื งั งยในคุ อสู่มยั
ทจเกคจางง่อั า้กงพเปโกแรดิ ดาละยรรยะขเบกัามดุเอ่ อื่ร(คเนอปืปนย้ส็รนทคุะาทมเาอภนี่างยโาณ่าธุบจเยสรา6าายีก0ณดจค0านีอืคยปปดกวี กรทีา่มั ะอ่ กามพนใาาชูใหแณนาทพ้ สปรแงมาีเลมพยบั ะอืสวเ.ศวโงาุ่ ยขีศ.1ดทรต6นพียัวั0โาเ0มเลมมไอื ถดอื ใงงหึงถศ้ นมกู1้รีม้ พาท9ี ฐีจโ0าาลอล0นตดาะงพย้ั เอไปกัปย็ นกหใู่ เกอ่มมนลอืดกเง้สดทบันิ้นิ า่ปจทชาาาากกงยนกตท้าาอ่ ะบไรเปกลางยทอ่ ปงสัมี่ ปะรง่ั าา้ กงถนนา้ น
สหมขุหมมดาุ ศวคทาิ วลาจมปงึ สไรมาะ่เคชหญาั ลชอืลนรงจอ่ องึงายรจอา้ เยยพถทรนิ่าางฐะโปาบนารกลาแณงมมคา่นดสา้ รไีตวา้นื้ ใง้ เหเขมศ้ อนืิ กึ งจใษาหากม)ก่ทตาี่ อ่“รบพมาาดั งใพปนาลสสามะสยัสรอมอ้ ยขยธุ อ”ยงซาตงึ่ ะเคมกอื อืองน“ศเจมราอืพี นงโวลนก็คอ่ ยๆ
กชาลรบครุ า”้ี ขใานยปรัจะหจบุวา่นั งค(วนดั ไใทหยญจอ่ นี นิ ทแาลระาฝมรใงน่ั ตบวง่ั บเมออื กงถชงึ ลบบรรุ รปียัจาจกบุ านศั กยางั รปครา้าขกาฏยภอานั พคจกึ ติ ครกั กใรนรอมดฝตี า)ผนัง

เมอื งพญาเร่

• “เมอื งพญาเร”่ ตง้ั อยใู่ นเขตตาบลบอ่ ทอง อาเภอบ่อทอง เป็ นเมอื งยคุ ทวารวดี
เชน่ เดยี วกบั เมอื งพระรถ เมอื งนีต้ งั้ อยใู่ นเขตทสี่ งู หา่ งจากเมอื งพระรถประมาณ
32 กโิ ลเมตร ลกั ษณะผงั เมอื งเป็ นรปู วงรี 2 ชน้ั ชนั้ แรกมเี สน้ ผ่าศนู ยก์ ลาง
ประมาณ 1,100 เมตร สว่ นชนั้ ในประมาณ 600 เมตร โดยคเู มอื ง และคนั ดนิ
ของตวั เมอื งชน้ั นอกทางดา้ นเหนือยงั คงปรากฏเห็นไดช้ ดั เจนในปัจจบุ นั
เมอื งพญาเรม่ กี ารตดิ ตอ่ กบั เมอื งพระรถอยเู่ นืองๆ โดยใชค้ ลองหลวงเป็ นเสน้ ทาง
สญั จร ปัจจบุ นั ลาคลองนีย้ งั คงอยู่ โดยเป็ นคลองสายสาคญั และมคี วามยาวทสี่ ดุ
ของจงั หวดั ชลบรุ ี ทกุ วนั นีก้ ารทานาในอาเภอพนัสนิคม และอาเภอพาน
ทอง ยงั คงอาศยั นา้ จากคลองนี้ เนื่องจากมแี ควหลายสายแตกสาขาออกไป แคว
ใหญท่ สี่ ดุ คอื แควทเี่ กดิ จากทวิ เขาป่ าแดง

สมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยา

เมอื งชลบรุ ปี รากฏเป็ นหลกั ฐานในทาเนียบศกั ดนิ าหวั เมอื งตราเมอื่ พ.ศ.1919 มฐี านะเป็ นเมอื ง
จตั วา ผูร้ กั ษาเมอื งคอื “ออกเมอื งชลบรุ ศี รมี หาสมุทร” ศกั ดนิ า 2,400 ไร่ สง่ สว่ ยไมแ้ ดง ใน
รชั กาลสมเด็จพระบรมราชาธริ าช (ขนุ หลวงพะงว่ั ) ในปี พ.ศ.2309 ขณะทกี่ รงุ ศรอี ยธุ ยาถกู ทพั
พม่าลอ้ มอย่นู ั้น กรมหมนื่ พพิ ธิ ซงึ่ เป็ นพระเจา้ ลกู ยาเธอองคห์ นึ่งในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั
บรมโกศ แตถ่ กู เนรเทศไปลงั กา ไดก้ ลบั มาเกลยี้ กลอ่ มรวบรวมชายฉกรรจท์ างหวั เมอื งภาค
ตะวนั ออก ไดแ้ ก่ จนั ทบรุ ี ระยอง บางละมงุ ชลบรุ ี และปราจนี บรุ ี เขา้ รว่ มกองทพั อา้ งวา่ จะยกไป
ชว่ ยกรงุ ศรอี ยธุ ยารบพม่า ในครงั้ นั้นชาวชลบรุ ไี ดใ้ หก้ ารสนับสนุนเขา้ รว่ มทพั เป็ นจานวนมาก
จนกระทง่ั เมอื งชลบรุ แี ทบจะกลายเป็ นเมอื งรา้ ง เมอื่ กรมหมนื่ เทพพพิ ธิ ยกไพรพ่ ลไปตงั้ มน่ั ที่
ปราจนี บรุ แี ลว้ จงึ มหี นังสอื กราบบงั คมทลู พระเจา้ อย่หู วั เอกทศั น์ ณ กรงุ ศรอี ยุธยา ขออาสาชว่ ย
ป้ องกนั พระนคร แตพ่ ระเจา้ อยหู่ วั เอกทศั นท์ รงพระราชดารวิ า่ กรมหมนื่ เทพพพิ ธิ เป็ นคนมกั
ใหญ่ใฝ่ สงู จนถกู เนรเทศมาแลว้ ครง้ั หนึ่ง การทมี่ าเรยี กระดมผูค้ นเขา้ เป็ นกองทพั โดยพลการครงั้
นี้ ก็เป็ นการทาผดิ กฎมณเทยี รบาล จงึ โปรดเกลา้ ฯ ใหย้ กกองทพั จากกรงุ ศรอี ยธุ ยาไปปราบ
กรมหมนื่ เทพพพิ ธิ จนบอบชา้ จากนั้นพม่ายงั ไดส้ ง่ กองทพั เขา้ โจมตกี องทพั กรมหมนื่ พพิ ธิ จน
แตกพ่าย จนกระทง่ั กรงุ ศรอี ยธุ ยาเสยี แกพ่ ม่าเมอื่ พ.ศ.2310 ชาวชลบรุ ไี ดใ้ หค้ วามรว่ มมอื กบั
สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ มหาราชในการกอบกอู ้ สิ รภาพอยา่ งใกลช้ ดิ จนสามารถกอบกเู ้ อกราช
กลบั คนื มาไดส้ าเรจ็

สมยั กรงุ รตั นโกสนิ ทร์

• พ(เสวบมรยี ระยังเิอวพจงณนัรคะทเจบ์ มนงึ าอืท์ ทไงรดพสงโพม้นปเาัสดรชนด็จาิคเพกวมลรลใะานา้นวฯป่ังจเัจใากหจนลบุไ้วา้ปนันเตจ)หางั้้คนถอรึ่งยนิ่ นอั้ ่หูอตพวาั อ่ ยศรมพยัชัาเอกสขยามาู้่รลมยั ะทหราชขี่ัว3กา่องพาพเลมรงึ่ ทะพอื อี่งร4นิชะทบลถรอบงึ มรารุ โชษัีพแกาลธชาะสิ ลาฉมวทะภเเี่มชาอืงริ เงทรา
เใ(6จนสจงั พื่นุอหองทรวกีจะดัรมทาภรกหงั้ะ)ู่ไยชามรอกลต่ไั งษบกนไตรุลั กดเีจรปวเยา้ิ็ ขขีนก์ แยอีเกมลนงไรอืไะทงุพวงเยชใท้รนาะพไบนยดมรทิรเ้หมดาะเศวานิ ลงนเททมศคามอีื่ารงนงที มจแุวศัาากงกกนศลกนียขง์ รภักกองุ าจลเงพทนา่สวพถงยถดางึมงปงึมหเาี มาพมไอืนด.เศงเคห้ สต.ร2มดา่ 3าไง็จปะๆ5ปแเ0เรยกมะยี่พก่ พอื่ มารเาขบระสสพาดิ้ ชนุถกาั ลงทึทผบเรขเี่่อโมุรตนวหีอื หจหลงางัแยาหรกย่อวลหนดั งน
ชลบรุ ตี ามลาดบั จากเหนือไปใต ้ คอื บางปลาสรอ้ ย หนองมน บา้ นไร่ บางพระ บางละ
แมงงุ ว้ นอายเกู่ในลเอื ขพตอทั ายเาภอนบาจางอลมะเมทุงยี ซนงึ่ หเปว้็ นยทขาวงาทงจี่ แะลไะปหอนาอเภงชอแะแกงลว้ ง(จปงััจหจวบุ ดั นั รเะรยยี อกงบไดา้ )น้ ชาก

• ในชว่ ง พ.ศ.2437 รชั สมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อย่หู วั รชั กาลที่ 5 ได ้
ทรงเปลยี่ นแปลงระบบการปกครองราชอาณาจกั รทเี่ ป็ นหวั เมอื งเล็กๆ แบบโบราณ ยบุ
รวมเขา้ ดว้ ยกนั ใหอ้ ย่ภู ายใตบ้ งั คบั บญั ชาของกระทรวงมหาดไทยหน่วยงานเดยี ว ดงั มี
บนั ทกึ วา่ “รวมหวั เมอื งทางลานา้ บางปะกง คอื เมอื งปราจนี บรุ ี 1 เมอื งนครนายก 1
เมมณอื งฑพลนปมรสาาจรนี ค”าตมง้ั ท1วี่ เา่มกอื างรฉมะณเชงฑิ เทลรณา 1เมรอื วงมป4ราหจวนัี เมตอื อ่ งเมเปอื่ ็โนอเนมอหื งวั มเมณอื ฑงในลก1รมเรทยี ่ากมวาา่
ขนึ้ กระทรวงมหาดไทย จงึ ยา้ ยทที่ าการมณฑลลงมาตงั้ ทเี่ มอื งฉะเชงิ เทรา เพราะขยาย
อาณาเขตมณฑลตอ่ ลงไปทางชายทะเล รวมเมอื งพนัสนิคม เมอื งชลบุรี และเมอื งบาง
ละมงุ เพมิ่ ใหอ้ กี 3 รวมเป็ น 7 เมอื งดว้ ยกนั แตค่ งเรยี กชอื่ วา่ มณฑลปราจนี อยู่
ตามเดมิ ครนั้ ถงึ ชว่ งปี พ.ศ.2458 ในสมยั รชั กาลที่ 6 ไดท้ รงรวมมณฑลจดั ตง้ั ขนึ้
เป็ น “ภาค” โดยมอี ปุ ราชเป็ นผูป้ กครอง มอี านาจเหนือสมุหเทศาภบิ าล มดี ว้ ยกนั 4
ภาค คอื ภาคพายพั ภาคปักษใ์ ต ้ ภาคอสี าน และภาคตะวนั ตก สาหรบั ภาคกลางใหค้ ง
เป็ นมณฑลอย่อู ย่างเดมิ เรยี กวา่ มณฑลอยธุ ยา มอี ปุ ราชปกครองแทนสมุหเทศาภบิ าล
การปกครองหวั เมอื งแบบแบง่ เป็ นภาค และมตี าแหน่งอปุ ราชเชน่ นีย้ กเลกิ เมอื่ วนั ที่ 31
มนี าคม 2468 ในสมยั รชั กาลที่ 7 โดยกลบั ไปใชใ้ นลกั ษณะเป็ นมณฑลอย่างเดมิ ใน
ลกั ษณะทมี่ จี านวนมากถงึ 20 มณฑล และภายใน 10 ปี ตอ่ มา คอื กอ่ น พ.ศ. 2475
ไดย้ บุ ลงเหลอื เพยี ง 10 มณฑลเป็ นครง้ั สดุ ทา้ ย

อาเภอในชลบรุ ี

• อำเภอเมอื งชลบุรี
• อำเภอบำงละมุง
• อำเภอบำ้ นบงึ
• อำเภอพนสั นิคม
• อำเภอพำนทอง
• อำเภอศรรี ำชำ
• อำเภอสตั หบี
• อำเภอหนองใหญ่
• อำเภอบอ่ ทอง
• อำเภอเกำะสชี งั
• อำเภอเกำะจนั ทร ์

สถานทท่ี อ่ งเทยี่ ว

• เกำะลำ้ น
• ฟำรม์ แกะพทั ยำ
• เมอื งน้ำแขง็ พทั ยำ
• มโิ มซำ่ พทั ยำ
• เมอื งจำลอง
• ตลำดน้ำ 4 ภำค
• Art in paradise
• ฟำรม์ มำ้ แคระ Pipo pony
• สวนนงนุช
• เขำชจี รรย ์

ประเพณี

• ประเพณีวงิ่ ควาย
• ประเพณีกองขา้ ว อาเภอศรรี าชา
• ประเพณีกอ่ พระทรายวนั ไหล
• งานบญุ กลางบา้ น

อา้ งองิ

• https://www.paiduaykan.com/travel/%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%
B9%88%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%
A2%E0%B8%A7%E0%B8%8A%E0%B8%A5%E0%B8%9A%E0%B8%B8%
E0%B8%A3%E0%B8%B5

• https://sites.google.com/site/theiywchlburimay/xaphex-ni-
canghwad-chlburi

• https://sites.google.com/site/khwanjira0334/home/5-prapheni-
wathnthrrm-kickrrm-khxng-canghwad-chlburi

• http://www.chonburi.go.th/website/about_chonburi/about3

จบบรบิ รู ณ์