BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 51 Papan kanggo nggarap ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... III. Kawruh Basa A. Tembung Entar Tembung entar yaiku tembung sing mratelakake samubarang kanthi cara pepindhan utawa kiasan. Gladhen ! Tembung entar ing ngisor iki golekana tegese, kanthi milih pilihan kang wis sumadya ing sisih ngisor ! 1. Dadi wong kudu sing becik aja duwe watak atine ana wulune. 2. Sawise dadi pegawe dheweke yen mangan seneng mogel ilate. 3. Jalaran ditinggal bojone, tanggaku kae pingget atine. 4. Wah pancen pait banget lelakone wong kae saben dina entuk pacoban terus. 5. Kancaku kae bareng wis dadi mulya dadi kembang lambe ana ing desaku. 6. Dadi wong aja seneng ngabangake kuping wong liya. 7. Yen dadi wong sugih, aja gegedhen sirah nanging kudu tetep watak andhap asor. 8. Yen guneman iku kira – kira aja nganti lunyu ilate. 9. Wah Barno kae pancen kandel raine wani nembang ing ngendi – endi. 10. Atlet pencak silat saka Indonesia akeh sing dadi juara amarga wis akeh mangan uyah anggone tandhing ing mancanegara. Tuladha : Bocah kuwi entheng tangane tanpa duwe melik apa apa. Tegese : seneng mbiyantu. Pilihane : B. Saloka Saloka yaiku unen unen kang ajeg panganggone (ora kena owah lan ora kena diganti tembunge) mawa teges entar mawa gegambaran kewan utawa barang kang nerangake sifating manungsa. Gladhen Saloka ing ngisor iki golekana tegese kanthi milih wangsulan kang wis kacawisake ing sisih tengen ! 1. Endhas gundhul dikepeti a. Ala rupane nanging becik bebudene 2. Gajah ngidak rapah. b. klakon sing dikarepak, ning ora gawe rusak / rame 3. Bathok bolu isi madu. c. Nindakake pagaweyan kang cocog karo kekarepane. 4. Tebu tuwuh socane d. Wis kepenak dipenak-penakake. 5. Belo melu seton. f. Wong sing nerak wewelare dhewe. 6. Kebo bali menyang kandhange g. Waton melu ora ngerti karepe. 7. Kena iwake aja buthek banyune. h. Prakara wis apik, bubrah amarga ana sing ganggu 8. Rindhik asu digithik i. Wang ala dipasrahi barang kang aji malah ngenteke 9. Pitik diumbar ing padharingan j. wong bodho kanggone mung yen kekurangan wae. 10. Timun wungkuk jaga imbuh k. Wong cilik mungsuh wong gedhe mesthi kalahe. 11. Timun mungsuh duren l. lunga adoh banjur bali menyang omahe maneh. 12. Bebek mungsuh mliwis m. Kumpulane wong becik, kelebon wong ala. 13. Asu gedhe menang kerahe n. Sing gedhe penguwasane menang perkarane 14. Jati ketlusuban ruyung o. Wong pinter mungsuh wong pinter. 15. Kebo kabotan sungu p. Wong rekasa amarga kakehan anak Tuladha : Kebo nusu gudel tegese : wong tuwa njaluk warah marang wong enom Ula marani gebug tegese : wong kang sengaja marani bebaya a. Atine ala f. Dadi omongan b. Mangane enak-enak g. Wis akeh pengalamane c. Uripe rekasa h. Omongane ora bisa dipercaya d. Umuk , gumedhe i. Gawe nesu e. Ora isinan j. Atine kelara-lara
52 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP C. Nulis Layang Sanajan saiki jaman modern lan apa apa wis nggunakake sarane media online, nanging ing sawijing dhaerah tertemtu isih migunakake sarana layang kanggo sesambungan karo wong liya. Sarana layang iki isih perlu digunakake lan dilestarekake. Sadurunge ngandharake kepriye carane nulis layang, perlune siswa mangerteni dhisik tegese layang. Layang yaiku alat utawa piranti kang duweni wujud tulisan sing ditulis ing kertas kanggo ngaturake uneg uneg utawa pesen kanggo wong liya. Perangane Nulis Layang 1. Titi mangsa yaiku tanggal,sasi,tahun layang (kapan surat ditulis ) 2. Satata Basa yaiku alamat kang dikirimi layang ( Alamat yg dituju ) 3. Adangiyah/ adawiyah yaiku pangucapan puji syukur 4. Purwaka yaiku salam pambuka biasane duweni isi Assalamualaikum 5. Surasa basa yaiku isine layang 6. Wasana basa yaiku Salam panutup 7. Prepenah yaiku hubungane wong sing dikirimi karo wong sing ngirim. 8. Tapak asma yaiku Tanda tangan 9. Asma terang yaiku wong sing ngirimi layang Jenise Layang Jenis layang ing piwulangan basa jawa yaiku : Layang Iber-Iber Layang Kitir Layang Ulem Layang lelayu Layang Paturan Layang Dhawuh 1. Layang Iber Iber Layang iber iber yaiku layang pribadi kang isine bab utawa perkara kang pribadi . Layang pribadi iku layang non formal. Layang iber-iber iku katujokake biasane kanggo kulawarga, sanak kadang, kanca utawa kenalan. Dene layang ang kanggo wong tuwa kudu nggatekake tata krama lan basane. 2. Layang Kitir Layang Kitir yaiku layang kang isine cekak aos, biasane ing B.indonesia diarani MEMO, Layang kitir duweni perangan bebas , tuladhane yaiku
BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 53 C. Nulis Layang Sanajan saiki jaman modern lan apa apa wis nggunakake sarane media online, nanging ing sawijing dhaerah tertemtu isih migunakake sarana layang kanggo sesambungan karo wong liya. Sarana layang iki isih perlu digunakake lan dilestarekake. Sadurunge ngandharake kepriye carane nulis layang, perlune siswa mangerteni dhisik tegese layang. Layang yaiku alat utawa piranti kang duweni wujud tulisan sing ditulis ing kertas kanggo ngaturake uneg uneg utawa pesen kanggo wong liya. Perangane Nulis Layang 1. Titi mangsa yaiku tanggal,sasi,tahun layang (kapan surat ditulis ) 2. Satata Basa yaiku alamat kang dikirimi layang ( Alamat yg dituju ) 3. Adangiyah/ adawiyah yaiku pangucapan puji syukur 4. Purwaka yaiku salam pambuka biasane duweni isi Assalamualaikum 5. Surasa basa yaiku isine layang 6. Wasana basa yaiku Salam panutup 7. Prepenah yaiku hubungane wong sing dikirimi karo wong sing ngirim. 8. Tapak asma yaiku Tanda tangan 9. Asma terang yaiku wong sing ngirimi layang Jenise Layang Jenis layang ing piwulangan basa jawa yaiku : Layang Iber-Iber Layang Kitir Layang Ulem Layang lelayu Layang Paturan Layang Dhawuh 1. Layang Iber Iber Layang iber iber yaiku layang pribadi kang isine bab utawa perkara kang pribadi . Layang pribadi iku layang non formal. Layang iber-iber iku katujokake biasane kanggo kulawarga, sanak kadang, kanca utawa kenalan. Dene layang ang kanggo wong tuwa kudu nggatekake tata krama lan basane. 2. Layang Kitir Layang Kitir yaiku layang kang isine cekak aos, biasane ing B.indonesia diarani MEMO, Layang kitir duweni perangan bebas , tuladhane yaiku . 3. Layang Ulem Layang Ulem yaiku Ulem kang ngaturake rawuh amarga arep nandang gawe, tuldhane : ulem nikahan, ulem sunatan, ulem arisan lsp 4. Layang Lelayu yaiku Layang sing ngabari wong kesusahan utawa kepaten (kematiann) 5. Layang Dhawuh yaiku layang saka dhuwuran(pangkate) marang andhahane contoh, Layang saka pak lurah kang isine rapat .kang duweni perangan Lengkap.
54 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP I. Pitakon pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi milih pilihan a, b, c utawad sing ko anggep bener ! 1. Ing ngisor iki unsur unsur saka sandiwara, kajaba... a. Setting c. amanat b. Tema d. blocking 2. Lumrahe lakone carita jupuk saka sujarah jaman biyen utawa babab tanah Jawa. Bab iki kalebu sandiwara.... . a. Panggung c. wayang b. Tradisional d. modern 3. Ing ngisor iki ora kalebu tuladha sandiwara tradisional... . a. Ande ande lumut c. Pak Kendhil b. Roro Jonggrang d. Joko Kendil 4. Aja dadi bocah sing seneng melu melu, nanging ora ngerti karepe. Pratelan kasebut jumbuh karo saloka... . a. Kebo kabotan sungu c. Timun mungsuh duren. b. Belo melu seton. d. Bebek mungsuh mliwis 5. Dadi wong kudu sing becik aja duwe watak atine ana wulune. Tembung kagaris miring tegese... a. Kakean polah c. luhur b. Seneng nyacad d. atine ala 6. Mas Jeki kae bathok bolu isi madu, mula kancane akeh. Saloka kang kagaris ngisor tegese... .. a. Wong sugih bandha c. Ala rupane becik bebudene b. Ala rupane ala bebudene d. Wong kakehan mangan bolu 7. Dadi wong aja seneng ngabangake kuping wong liya. Tembung kagaris miring tegese... . a. Gawe seneng c. golek kanca b. Gawe nesu d. gojek/guyon 8. Ing ngisor iki kalebu tata kramane medhayoh... . a. Micara kanthi alus lan nyengsemake c. Basa sakarepe b. Polatan mbesengut d. Ngomongke alane kanca 9. Becik alane liyan iku gumantung apa sing diomongake. Bab kasebut jumbuh karo unen unen... . a. Ajining dhiri saka lathi c. Becik ketitik ala ketara b. Ajining raga saka busana d. Ora ana wong kang sampurna 10. layang kang isine cekak aos, biasane ing B.indonesia diarani MEMO, Layang iki diarani... . a. layang dhines c. layang iber-iber b. layang kitir d. layang ulem UJI KOMPETENSI IV
BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 55 I. Pitakon pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi milih pilihan a, b, c utawad sing ko anggep bener ! 1. Ing ngisor iki unsur unsur saka sandiwara, kajaba... a. Setting c. amanat b. Tema d. blocking 2. Lumrahe lakone carita jupuk saka sujarah jaman biyen utawa babab tanah Jawa. Bab iki kalebu sandiwara.... . a. Panggung c. wayang b. Tradisional d. modern 3. Ing ngisor iki ora kalebu tuladha sandiwara tradisional... . a. Ande ande lumut c. Pak Kendhil b. Roro Jonggrang d. Joko Kendil 4. Aja dadi bocah sing seneng melu melu, nanging ora ngerti karepe. Pratelan kasebut jumbuh karo saloka... . a. Kebo kabotan sungu c. Timun mungsuh duren. b. Belo melu seton. d. Bebek mungsuh mliwis 5. Dadi wong kudu sing becik aja duwe watak atine ana wulune. Tembung kagaris miring tegese... a. Kakean polah c. luhur b. Seneng nyacad d. atine ala 6. Mas Jeki kae bathok bolu isi madu, mula kancane akeh. Saloka kang kagaris ngisor tegese... .. a. Wong sugih bandha c. Ala rupane becik bebudene b. Ala rupane ala bebudene d. Wong kakehan mangan bolu 7. Dadi wong aja seneng ngabangake kuping wong liya. Tembung kagaris miring tegese... . a. Gawe seneng c. golek kanca b. Gawe nesu d. gojek/guyon 8. Ing ngisor iki kalebu tata kramane medhayoh... . a. Micara kanthi alus lan nyengsemake c. Basa sakarepe b. Polatan mbesengut d. Ngomongke alane kanca 9. Becik alane liyan iku gumantung apa sing diomongake. Bab kasebut jumbuh karo unen unen... . a. Ajining dhiri saka lathi c. Becik ketitik ala ketara b. Ajining raga saka busana d. Ora ana wong kang sampurna 10. layang kang isine cekak aos, biasane ing B.indonesia diarani MEMO, Layang iki diarani... . a. layang dhines c. layang iber-iber b. layang kitir d. layang ulem UJI KOMPETENSI IV 11. Layang pribadi kang isine bab utawa perkara kang pribadi,diarani.. . a. Layang iber-iber c. layang kitir b. Layang dhines d. layang ulem 12. Cukup samene layang saka aku, bisa disambung maneh wulan ngarep. Perangan teks layang ing dhuwur kalebu tuladha... . a. Adangiyah c. pambuka b. Satata basa d. wasana basa 13. Aturane pindahing saka papan siji menyang papan liyane supaya paraga anggone meragakake ora mboseni. Bab iku diarani... . a. mimik c. blocking b. latar d. skenario 14. Samenika ibu sampun….. menawi Bu Hari sampun dhahan gerahipun. Tembung kang trep kanggo nggenepi ukara ing dhuwur yaiku… a. mangertos c. mudheng b. Pirsa d. sumerep 15. Bu Guru kula mangke wangsulipun badhe numpak sepedha kemawon. Ukara ing dhuwur tuladha basa… . a. krama lugu c. ngoko lugu b. krama alus d. ngoko alus 16. Doni : Bu, nuwun sewu kula badhe….. dalemipun Bu Dona pundi nggih?” a. nyuwun pirsa c. tangklet b. mundhut pirsa d. takon 17. Kula badhe matur ngengingi pendhidhikan karakter. Ukara kasebat ngginakaken basa… a. ngoko lugu c. krama lugu b. ngoko alus d. krama alus 18. Pambukaning sandiwara kang katindakake dening sawijining narator diarani . . . . a. Prolog c. Epilog b. Pacelathon d. Paraga 19. Ing ngisor iki ora kalebu carane gawe teks Sandiwara yaiku... a. Nemtokake irah-irahan lan tema b. Nemtokake kapan dipentasake c. Nemtokake paraga-paraga kang kadhapuk d. Nemtokake alur utawa urutaning carita 20. Rahwana iku pancen lunyu ilate. Lunyu ilate ateges . . . . a. Jujur c. akeh idune b. Mencla-mencle d. ilate ditelesi banyu
56 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP UJI KOMPETENSI PENILAIAN AKHIR TAUN I. Pitakon pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi milih pilihan a, b, c utawad sing ko anggep bener ! 1. Wong kang jejibahane nglantarake pidhato diarani… a. pamedhar sabda c. pranatacara b. wiyaga d. budayawan 2. Kang dudu dasanamane pidhato… a. atur pangandikan c. sesorah b. tanggap wacana d.atur pamitan 3. Bab bab kang ora prelu digatekake ing pidhato… a. busanane c. swarane b. basane d. biayane 4. Kesenian menika sampun kawentar dumugi manca kabupaten. Kawentar tegese… . a. payu c. resmi b. kondhang d. maju 5. Ing ngisor tata kramane nindakake srawung, kajaba… . a. matur sakarepe b. grapyak sumanak karo sapa wae c. alus guneme d. sumeh polatane 6. Asiling kesenian jawa iku kudu diuri uri supaya... . a. mingslep c. mekar b. Aman d. lestari Teks 1 kanggo nggarap soal no - “… kados kawuningan bilih anggenipun sunatan mawi tanggapan ringgit purwa amargi ringgit utawi wayang punika kajawi dados tetingalan ugi dados tuntunan. Kangge tuntunan mengku teges kangge tuntunaning tiyang gesang. Ringgit boten namung kangge ngremenaken manah kemawon, nanging saged kangge sarana komunikasi , paring seserepan saha piwucalan. 7. Ing ngisor iki dudu mumpangate ringgit purwa yaiku… a. Bisa kanggo sarana tuntunan b. Bisa kanggo sarana komunikasi c. Bisa menehi seserepan d. Bisa ndadekake sugih kanca 8. Ing ngisor iki pratelan kang ora jumbuh miturut wacan ing dhuwur yaiku… a. Yen sunatan prayogane nanggap wayang b. Wayang kulit bisa dadi sarana komunikasi c. Wayang kulit bisa nyenengake utawa nglipur ati. d. Wayang bisa dadi tuntunaning wong urip 9. wayang punika kajawi dados tetingalan ugi dados tuntunan.Tetingalan basa ngokone… a. ditonton c. tontonan
BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 57 UJI KOMPETENSI PENILAIAN AKHIR TAUN I. Pitakon pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi milih pilihan a, b, c utawad sing ko anggep bener ! 1. Wong kang jejibahane nglantarake pidhato diarani… a. pamedhar sabda c. pranatacara b. wiyaga d. budayawan 2. Kang dudu dasanamane pidhato… a. atur pangandikan c. sesorah b. tanggap wacana d.atur pamitan 3. Bab bab kang ora prelu digatekake ing pidhato… a. busanane c. swarane b. basane d. biayane 4. Kesenian menika sampun kawentar dumugi manca kabupaten. Kawentar tegese… . a. payu c. resmi b. kondhang d. maju 5. Ing ngisor tata kramane nindakake srawung, kajaba… . a. matur sakarepe b. grapyak sumanak karo sapa wae c. alus guneme d. sumeh polatane 6. Asiling kesenian jawa iku kudu diuri uri supaya... . a. mingslep c. mekar b. Aman d. lestari Teks 1 kanggo nggarap soal no - “… kados kawuningan bilih anggenipun sunatan mawi tanggapan ringgit purwa amargi ringgit utawi wayang punika kajawi dados tetingalan ugi dados tuntunan. Kangge tuntunan mengku teges kangge tuntunaning tiyang gesang. Ringgit boten namung kangge ngremenaken manah kemawon, nanging saged kangge sarana komunikasi , paring seserepan saha piwucalan. 7. Ing ngisor iki dudu mumpangate ringgit purwa yaiku… a. Bisa kanggo sarana tuntunan b. Bisa kanggo sarana komunikasi c. Bisa menehi seserepan d. Bisa ndadekake sugih kanca 8. Ing ngisor iki pratelan kang ora jumbuh miturut wacan ing dhuwur yaiku… a. Yen sunatan prayogane nanggap wayang b. Wayang kulit bisa dadi sarana komunikasi c. Wayang kulit bisa nyenengake utawa nglipur ati. d. Wayang bisa dadi tuntunaning wong urip 9. wayang punika kajawi dados tetingalan ugi dados tuntunan.Tetingalan basa ngokone… a. ditonton c. tontonan b. disekseni d. nanggap Bapak ibu ingkang dahat kinurmatan ing pangajap mugi-mugi Allah SWT tansah maringi nugraha asih saha nampi sedaya gegayuhan kula saha panjenengan, amin. 10. Teks sesorah ing dhuwur kalebu perangan… a. purwaka basa c. wasana basa b. surasa basa d. pengarep – arep 11. Dasanamane tembung nugraha yaiku… a. putra c. bandha b. keslametan d. semat utawa pangkat 12. Saka wacan ing dhuwur, tembung saroja ana ing tembung… a. nyengkuyung c. ngrembaka lan lestantun b. adhem ayem d. saeya saeka kapti 13. Wiwit jaman Sunan Kalijaga, saben sasi Mulud diadani tablik akbar. Tembung kang kagaris ngisor duwe teges… a. nglekasi c. siyap-siyap b. nganakake d. ngrampungi 14. Sega gurih minangka tetenger menawa masarakat padha ndherek mangayubagya wiyosane Nabi Muhammad SAW. Tembung tetenger nunggal teges karo… a. Sarana c. uba rampe b. Pratandha d. nyukuri 15. Dadi anak kudu bisa ngurmati lan njunjung martabating wong tuwa. Bab iki jumbuh karo paribasa… a. Ora ana banyu mili mendhuwur c. durung pecuc keselak besus b. Mikul dhuwur mendhem jero d. Anak polah bapa kepradhah 16. latine… a. jenenge Kalimah c. jenengku Fatimah b. jenengmu Marsumi d. jenange Faizah 17. Ing ngisor iki kalebu dasanamane gunung yaiku… a. bawana, buwana c. warih, toya b. wukir,redi d. bagaskara, raditya 18. Ana kabar ing wewengkon Banjarmangu, Kabupaten Banjarnegara, akeh kurban sing tiwas jalaran lemah longsor. Sing ora kalebu dasanamane wewengkon yaiku… a. pusat c. laladan b. dhaerah d. tlatah 19. Watak wantune wanitama tata, titi, tlaten tumemen. Pratelan kasebut migunakake purwakanthi…. a. basa c. guru swara b. guru sastra d. guru lagu 20. Ing ngisor iki ora kalebu carane nulis geguritan… a. Nemtokake tema c. Nemtokake irah-irahan b. Nemtokake lelawa basa lan purwakanthi d. Nemtokake guru gatrane 21. Mangga pasugatan ingkang sampun kacawisaken dipunlahabi kanthi mardika. Pasugatan tegese… a. panganan tradhisional c. suguhan
58 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP b. sandhangan d. dibayar 22. “Budhe menapa panjenengan sampun…. Menawi simbah tindak dhateng kitha Solo?” Tembung kang trep kang nggenepi ukara ing dhuwur yaiku… a. ngerti c. mudheng b. pirsa d. mangertos 23. Dadi wong kudu ngulinakake tumindak... , gelem tulung tinulung, mbiyantu wong kang nandhang kesusahan. Tembung kang jumbuh kanggo ngisi ceceg-ceceg ing dhuwur yaiku… a. luhur c. wening b. unggah-ungguh d. tata krama 24. Bab kang ora perlu digatekake ing sesorah … . c. wirama c. wiguna d. wirasa d. wicara 25. wacane yaikui… a. Zaki, Fatimah, Khusnul c. Joni, Fatma, Kuswanti b. Juri, Faim, khusnudhin d. Khusnul, Faim, Kuswaningsih 26. Wayang kang nyaritakake lakone Pandhawa lan Kurawa kaserat ing serat… a. Dewa Ruci c. Ramayana b. Mahabarata d.. Wulangreh 27. Sumangga pasugatan menika dipundhahar sawontenipun. Pasugatan tegese... . a. Suguhan c. ubarampe b. Unjukan d. werna-werna Teks I Kanggo mangsuli pitakon no 28-30 Kahanan saya tintrim Sawise tekane covid 19 Akeh wong dadi kurban Enom tuwa padha kena bebaya 28. Pratelan ing dhuwur kalebu tuladha... a. parikan c. sanepo b. geguritan d. kerata basa 29. Tembung tintrim tegese... . a. Wedi c. seneng b. Rame d. ndrawasi\ 30. Danama tembung bebaya yaiku ... . a. Kasenengan c. rekasa b. Apes d. Suntik c. II. Isenana ceceg-ceceg ing ngisor iki nganggo tembung kang mathuk ! 1. Kancaku ora sida mlebu sekolah, …. wong tuwane gerah. Tembung panggandheng kang trep kanggo ngisi ceceg ceceg ing dhuwur yaiku…. 2. Urip ing ngalam donya kudu pethel lan temen ngangsu kawruh saakeh-akehe.
BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 59 b. sandhangan d. dibayar 22. “Budhe menapa panjenengan sampun…. Menawi simbah tindak dhateng kitha Solo?” Tembung kang trep kang nggenepi ukara ing dhuwur yaiku… a. ngerti c. mudheng b. pirsa d. mangertos 23. Dadi wong kudu ngulinakake tumindak... , gelem tulung tinulung, mbiyantu wong kang nandhang kesusahan. Tembung kang jumbuh kanggo ngisi ceceg-ceceg ing dhuwur yaiku… a. luhur c. wening b. unggah-ungguh d. tata krama 24. Bab kang ora perlu digatekake ing sesorah … . c. wirama c. wiguna d. wirasa d. wicara 25. wacane yaikui… a. Zaki, Fatimah, Khusnul c. Joni, Fatma, Kuswanti b. Juri, Faim, khusnudhin d. Khusnul, Faim, Kuswaningsih 26. Wayang kang nyaritakake lakone Pandhawa lan Kurawa kaserat ing serat… a. Dewa Ruci c. Ramayana b. Mahabarata d.. Wulangreh 27. Sumangga pasugatan menika dipundhahar sawontenipun. Pasugatan tegese... . a. Suguhan c. ubarampe b. Unjukan d. werna-werna Teks I Kanggo mangsuli pitakon no 28-30 Kahanan saya tintrim Sawise tekane covid 19 Akeh wong dadi kurban Enom tuwa padha kena bebaya 28. Pratelan ing dhuwur kalebu tuladha... a. parikan c. sanepo b. geguritan d. kerata basa 29. Tembung tintrim tegese... . a. Wedi c. seneng b. Rame d. ndrawasi\ 30. Danama tembung bebaya yaiku ... . a. Kasenengan c. rekasa b. Apes d. Suntik c. II. Isenana ceceg-ceceg ing ngisor iki nganggo tembung kang mathuk ! 1. Kancaku ora sida mlebu sekolah, …. wong tuwane gerah. Tembung panggandheng kang trep kanggo ngisi ceceg ceceg ing dhuwur yaiku…. 2. Urip ing ngalam donya kudu pethel lan temen ngangsu kawruh saakeh-akehe. Tembung kang kagaris ngisor tegese…. 3. Bapak kepala kepala madrasah ingkang dahat kinabekten, saha bapak ibu guru ingkang dahat kinurmatan. Ukara ing dhuwur kalebu tuladha sesorah perangan…. 4. Dwi naga rasa tunggal . Nuduhake sengkalan angka taun…. 5. Saiki adhik isih turu ana ing omahe kancaku, dene bapak isih… ana ing jero kamare. 6. Paribasan……………………………………………….., tegese saben panggonan duwe adat lan tata cara dhewe-dhewe. 7. Kalpika endah ya mas, dumeh wis suwe ora ketemu saiki wis…… karo aku. 8. Sawise kabeh acara ritual katindakake, purnaning acara kanthi nanggap wayang kulit. Tembung purnaning acara kosok balene.... 9. Kulinakna srawung marang kanca lan tangga teparo, umpama kepethuk biasakna sumeh lan polatan... 10. unine... III. Wangsulana pitaken-pitaken ing ngandhap menika kanthi patitis ! 1. Nalika kowe arep ngumpulake buku ing meja guru Bahasa Jawa sing durung mu ngerteni panggonane, ing kantor ana bapak ibu kang isih lenggahan. Atur mu kang prayoga adhedhasar unggah ungguh yaiku? Wangsulan : ………………………………………………………………………..……………………….….…… …………………………………………………………………………………………….................... 2. Tulisna 1 (siji ) pada utawa paragraph kang isine carane ngembangake seni seni tradhisional lan budaya Jawa ! Wangsulan : ………………………………………………………………………………...………………………... ……………………………………………………………………………………………...….………. 3. Upacara sedhekah laut ditindakake kanthi ancas supaya tansah pinaringan keslametan, ayem tentrem lan bisa kasembadan apa sing disedya. Tembung kang kagaris miring golekana tegese... Wangsulan : ………………………………………………………………………...……………………………… …………………………………………………………………………………………………………
60 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 4. Wacan kasebut unine… Wangsulan : ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… 5. Tulisna tatakrama micara marang wawan gunem ing pasrawungan padinan, 3 bae ! Wangsulan : ………………………………………………………………...………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………..
BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 61 4. Wacan kasebut unine… Wangsulan : ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… 5. Tulisna tatakrama micara marang wawan gunem ing pasrawungan padinan, 3 bae ! Wangsulan : ………………………………………………………………...………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………….. DAFTAR PUSTAKA https://yudiswati.wordpress.com/2011/01/13/sesorah-atur-pambagya-ing-lelayu/ https://www.bola.com/ragam/read/4292644/4-cerita-lucu-singkat-bahasa-jawa-bikin-susah-nahan-tawa https://www.pembelajaranmu.com/2017/07/istilah-dalam-drama-babak-dan-istilah.html https://jatimulyo.kec-petanahan.kebumenkab.go.id/index.php/web/artikel/117/927 http://isnen-widiyanti.blogspot.com/2017/01/serat-wulangreh-pupuh-durma.html Margana, dkk. 2005. Trampil Basa. Karanganyar:Setya Grafika. Priyantono dkk. 2011. Marsudi Basa lan Sastra Jawa.Jakarta : Erlangga Pedoman penulisan aksara Jawa Media Internet https://bahasajawasmp.wordpress.com/2016/03/15/geguritan/ http://elepansite.blogspot.com/2020/08/cara-nulis-geguritan.html http://risangaryodw.blogspot.com/2017/11/jenis-jenis-sandiwara.html
62 BAHAN AJAR BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GENAP 1 4. 6. 3 16 14 29 27 8 12. 5. 18 10 7. O 21. 28 24. 20. 9. 22 25. 26 23. 15 17. 19 11 13. NENGEN MUDHUN 1. tentrem, sayuk, aman 1. ajur, ora bisa dianggo maneh 3. Utange arang wulu kucing kalebu tuladha... 4. lawas 5. kampret, senengane mangan woh-wohan 6. Jinising iwak banyu 7. sawise pitu 9. piranti ing olahraga bulu tangkis 8. Akon, dhawuh 11. rayi 10. Nibakake mungsuh ing tinju 13. negarane Kurawa 12. Negara kita 15. urip mulya, sarwa kacukupan 14. Piranti kanggo gawe dalan 17. ora banter 16. Panganan khas kang digawe ing 19. basa ngokone nate wulan ruwah 21. dianggo cocog, ora seseg utawa ora klombor 18. Kewan mirip sidat, panganan 23. basa kramane wengia khas kutha Klaten 25. Remot Digital Control, cekakane... 20. Irung 27. nalika wengi sing didol ana ing pinggir dalan, pecel.. 21 ora beda 29. bus cepet, banter 22. edi peni, ayu,luwes,sulistya 24. satriya Pandhawa, bagus 26. kancane tempe 28. tujuwan, karep