MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 51 49 I. Tuladha sandiwara Sawise siswa mangerteni babagan sandiwara lan apa wae kang gegandhengan karo sandiwara, ing ngisor iki bakal dicawisake tuladha sandiwara. Siswa maca kanthi premati, banjur mangsuli pitakon-pitakone ! AKHLAKUL KARIMAH Wektu iku bel istirahat nembe wae muni, ateges para siswa padha ngaso. Kelas 9 A nembe diwulang dening Ibu Rochayati. Ing ngarep kelas ana bocah – bocah kang padha omong – omongan. Mangkene gunemane . . . . Sofyan : “Wan, kowe bisa nggarap ora ulangan karo bu Rochayati nembe iki?” Ridwan : “Alhamdulillah aku bisa, mung wae soal angka papat aku rada bingung. Lha kowe kepiye?” Sofyan : “Menawa aku ya bisa nanging yakuwi pancen soal angka papat iku kang rada angel.” Ridwan : “Aku kok wiwit mau durung weruh Rafli ya. “Apa dheweke ora mlebu?” Sofyan : “Lha ning papan absen rak wis ditulis ta, menawa Rafli dina iki ora mlebu jalaran lara, nanging lara apa ya aku dhewe ya durung ngerti.” (Bocah loro kuwi banjur padha mikirke kancane yaiku si Rafli sing dina iku ora mlebu. Dumadakan Badrun teka lan nggembul banjur nyela omongane bocah loro mau) Badrun : “Iki isih padha ngrembug apa ya kok sajak ana sing dipikirke.” Ridwan : “Kuwi Bad, dina Senen iki si Rafli rak ora mlebu ning papan absensi ditulis lara. “Kira – kira kowe ngerti ora dheweke kuwi lara apa?” Badrun : “O . . . kuwi ta. Aku mau nalika mangkat sekolah dititipi layange si Rafli kuwi Kagem bu guru. Ngendikane bapake, Rafli iku lara Demam Berdarah lan kudu opname ing rumah sakit.” Badrun : “Mengko menawa bisa padha nggawa oleh – oleh ya kanggo Rafli supaya atine bungah. Kanthi mengkono muga – muga lelarane enggal saras lan bisa sekolah maneh.” (Bareng bareng : “Amin . . . . “) ( Sawise padha rembugan ning kelas anggone arep niliki Rafli, udakara jam setengah papat sawise sholat Ashar, bocah – bocah padha kumpul ning omahe Badrun kang cedhak karo rumah sakit papane Rafli opname. Ora let suwe bocah – bocah wis padha tekan rumah sakit lan wis bukak banjur kabeh padha njujug ing kamar papane Rafli opname ). Sofyan : “Assalamu‟alaikum.” Pak Hasim : “Waalaikumsalam. O . . . kancane Rafli ta, rene – rene Nak lungguh kene. Gilo Raf, kancane padha teka niliki kowe.” Rafli : “Matur nuwun banget ya kabeh wae wis padha nglodhangake wektu niliki aku.” Badrun : “Ya, padha –padha. Sejatine laramu kuwi apa ta?” Pak Hasim : “Larane Rafli iku demam berdarah Nak, anggone krasa wiwit dina Setu sore kae. Banjur dipriksa dokter jebul ngendikane demam berdarah kuwi lan kudu opname. Ya wis piye maneh banjur aku manut wae. Malah trombosite wingi kuwi diukur sithik banget. Nanging saiki wis normal maneh.” 50 Ridwan : “Keleresan Pak menika kula sakanca ugi mbeta jambu kluthuk, ngendikanipun para winasis saged nginggilaken trombosit supados saged sae malih.” Pak Hasim : “Wah kok padha repot – repot. Matur nuwun lho ya.” Badrun : “Dhawah sami – sami Pak.” ( diwangsuli bebarengan Badrun lan kanca-kancane) Sofyan : “Nggih sampun Pak kados cekap semanten rumiyin sowan lan tuwi kula sakanca, mugi – mugi Rafli enggal diparingi saras malih kados wingi uni saha saged sekolah malih kempal kalih kancanipun malih.” Pak Hasim : “Semono uga aku ya Nak, matur nuwun banget kowe kabeh wis gelem niliki Rafli, muga – muga dadi amal silaturrahim lan amal kabecikan. Kowe kabeh wis bisa ngetrapake tumindak akhlakul karimah, muga – muga ndadekake rumakete anggone kekancan lan oleh piwales saka Ngarsa Dalem Allah SWT. Sepisan maneh matur nuwun banget.” Ridwan : “Amin . . . . “ (diwangsuli bebarengan Ridwan lan kanca-kancane ) Ridwan : “Nggih sampun Pak kula sakanca kepareng. Assalamu „alaikum.” Pak Hasim : “Waalaikumsalam. Ati – ati kabeh wae.” a. Pitakon-pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi patitis ! 1. Irah-irahane sandiwara ing dhuwur yaiku ? Wangsulan : .............................................................................................................................. 2. Sapa wae paraga sandiwara ing dhuwur lan kepriye watake ? Wangsulan : ............................................................................................................................... 3. Tulisna 3 amanate sandiwara ing dhuwur ! Wangsulan : .............................................................................................................................. : ............................................................................................................................... : ............................................................................................................................... 4. Ana perlu apa Ridwan lan kanca- kancane mara ing rumah sakit ? Wangsulan : ............................................................................................................................... 5. Apa sebabe Pak Hasim ngaturake panuwun marang Badrun lan kanca-kancane ? Wangsulan : .............................................................................................................................. 6. Badrun lan kanca-kancane didongake apa dening Pak Hasim ? Wangsulan : .............................................................................................................................. 7. Apa sing digawa Ridwan lan kanca –kancane menyang rumah sakit ? Wangsulan : ............................................................................................................................... 8. Ana ing ngendi Badrun lan kanca-kancane padha rembugan ? Wangsulan : ............................................................................................................................... 9. Tulisna setting nalika Badrun lan kanca-kancane kumpul arep menyang rumah sakit ! Wangsulan : .............................................................................................................................. 10. Tulisna isi sandiwara ing dhuwur ! Wangsulan : .............................................................................................................................. Gladhen
52 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 51 KETRAMPILAN Kompetensi Dasar 4.3 Menulis naskah sandiwara Indikator 4.3.1 Menulis naskah sandiwara 4.3.2 Mendiskusikan dan menuliskan isi sandiwara 4.3.3 Menceritakan kembali sandiwara yang dibuat didepan kelas B. Nulis Carita Sandiwara Sawise mangerteni tegese sandiwara lan bab-bab kang gegayutan karo sandiwara, Siswa bisa sinau kepriye carane nulis skenario utawa carita sandiwara kasebut. Ing ngisor iki kalebu carane gawe teks Sandiwar antarane yaiku : 1. Nemtokake undeaning rembug utawa tema 2. Nemtokake irah-irahan 3. Nemtokake paraga-paraga kang kadhapuk 4. Nemtokake alur utawa urutaning carita/ skenario Gladhen ! I. Tulisna sawijining sandiwara bisa jupuk carita sing kongerteni utawa bisa saka asil rembugan karo kancamu , garapen karo kelompokmu !. Garapan ditulis migunakake basa sing trep karo unggah-ungguh . Sawise digarap banjur caritakna ana ing ngarep kelas ! Papan kanggo nggarap .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 52 Sawise nulis lan nyaritakake sandiwara, garapen gladhen ing ngisor iki ! 1. Tulisna isine sandiwara karyamu ! ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 2. Tulisna apa wae amanat carita sandiwara sing kotulis ! ...................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 3. Tulisna paraga lan watak paraga sandiwara ! ...................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... II. Nulis Aksara Jawa Migunakake Aksara Rekan a. Aksara Rekan Aksara iki pigunane kanggo nulis tembung – tembung saka manca negara kang aksarane ora tinemu ana ing Aksara Jawa ( Carakan ). Umpamane tembung saka Arab, Inggris, lsp. Panulisane aksara rekan iku migunakake tandha .... ... Cake-cakane Aksara Rekan dicawisake ing ngisor iki ! No Aksara Rekan Tuladha Panulisane 1 Kh/Q : : Khatijah : Qodar 2 F/V : : Fatimah : Vulkanik
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 53 52 Sawise nulis lan nyaritakake sandiwara, garapen gladhen ing ngisor iki ! 1. Tulisna isine sandiwara karyamu ! ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 2. Tulisna apa wae amanat carita sandiwara sing kotulis ! ...................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 3. Tulisna paraga lan watak paraga sandiwara ! ...................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... II. Nulis Aksara Jawa Migunakake Aksara Rekan a. Aksara Rekan Aksara iki pigunane kanggo nulis tembung – tembung saka manca negara kang aksarane ora tinemu ana ing Aksara Jawa ( Carakan ). Umpamane tembung saka Arab, Inggris, lsp. Panulisane aksara rekan iku migunakake tandha .... ... Cake-cakane Aksara Rekan dicawisake ing ngisor iki ! No Aksara Rekan Tuladha Panulisane 1 Kh/Q : : Khatijah : Qodar 2 F/V : : Fatimah : Vulkanik
54 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 53 : Pak Fikri 3 Dz : : Dzikir : Wis dzikir : Musdalifah 4 Z : : Zubaidah : Mas Zein 5 Gh : : Ghofur : Pak Ghofar Penget: Aksara Rekan kena dadi pasangan Gladhen: Ukara ngisor iki salinana nganggo aksara Jawa! 1. Mas Kholiq isih lunga : ……………………………………………………………… 2. Idul fitri sedhela maneh : ……………………………………………………………… 3. Kabeh padha ziarah kubur. : ……………………………………………………………… 4. Sinau Kitab Al Quran : ……………………………………………………………... 5. Zaini, Vian lan Fahmi : ……………………………………………………………… Gathukna tembung tembung kang katulis aksara Jawa ing ngisor iki karo pilihan kang wis cumawis !
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 55 53 : Pak Fikri 3 Dz : : Dzikir : Wis dzikir : Musdalifah 4 Z : : Zubaidah : Mas Zein 5 Gh : : Ghofur : Pak Ghofar Penget: Aksara Rekan kena dadi pasangan Gladhen: Ukara ngisor iki salinana nganggo aksara Jawa! 1. Mas Kholiq isih lunga : ……………………………………………………………… 2. Idul fitri sedhela maneh : ……………………………………………………………… 3. Kabeh padha ziarah kubur. : ……………………………………………………………… 4. Sinau Kitab Al Quran : ……………………………………………………………... 5. Zaini, Vian lan Fahmi : ……………………………………………………………… Gathukna tembung tembung kang katulis aksara Jawa ing ngisor iki karo pilihan kang wis cumawis ! 54 III. Unggah-ungguh basa lan tata krama Gladen micara karo wong sing luwih tuwa migunakake ungga-ungguh kang trep ! Ngoko Pak guru omahmu ngendi,kowe duwe bojo durung ? Krama alus Pak guru dalemipun panjenengan pundi , panjenengan kagungan Alus garwa? Ngoko Aku arep lunga tuku wedhus dhisik ya Mbah ! Krama madya Alus Kula badhe esah menda rumiyin nggih mbah ! Gladhen ! a. Ukara ukara ing ngisor iki salinana nganggo basa krama kang adhedhasar unggahungguh basa ! Pilihan Wangsulan a. Zuhri mlayu b. Alam barzah c. Siti Khotijah d. Usman Bin Afan e. Bagas Kafi latihan f. Alim fakhih g. Nonton tivi h. Fatma Khusul Wati i. Al Fatikhah j. Alam ghoib Tuladha
56 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 55 1. “Pak Guru, apa kowe dina iki sida arep menehi ulangan ?” Wangsulan : _________________________________________________________ 2. “Budhe, apa kowe wis ngerti yen adhikku lara tangane? Wangsulan : _________________________________________________________ 3. “Aku mengko mulihe sekolah rada sore pak, amarga arep tuku buku ing Purworejo Wangsulan : _________________________________________________________ 4. Aku dikongkon bapak ngeterake simbah menyang kutha Wonosobo Wangsulan : _________________________________________________________ 5. Pak, aku arep takon apa bener iku omahe pak lurah? Wangsulan : _________________________________________________________ 6. Bapak, mengko bengi aku arep nginep ing omahe Dono, kancaku. Wangsulan : _________________________________________________________ 7. Pakdhe Jono durung ngerti yen, bapak wis mari larane. Wangsulan : _________________________________________________________ 8. Aku wingi weruh bu guru isih tuku klambi ing pasar Bringharjo, Jogja. Wangsulan : _________________________________________________________ 9. Pak, sesuk sore aku arep lunga menyang Jakarta numpak kreta. Wangsulan : _________________________________________________________ 10. Bu, omonge simbah mau, mengko Pak lurah arep teka mrene ! Wangsulan : _________________________________________________________ b. Ukara ukara ing ngisor iki genepana supaya bisa dadi ukara kang trep. Dene pilihan wangsulan wis kacawisake ing sisih ngisor ! 1. Wisnu tumindake pancen... ,dheweke gelem nulungi wong kang nembe kena alangan ing tengah dalan. 2. Awake dhewe kudu bisa ngetrapake ... menawa micara marang masarakat ing pasrawungan padinan. 3. Ita kae bocahe anteng tur yen micara ... , mula akeh kanca-kancane kang padha seneng. 4. Sanajan kaparingan pacoban kang abot banget, kancaku bisa nglakoni kanthi... 5. Yen arep rumangsa aman, aja seneng ngresahi liyan, jalaran sejatine manungsa kang becik iku duweni rasa...
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 57 55 1. “Pak Guru, apa kowe dina iki sida arep menehi ulangan ?” Wangsulan : _________________________________________________________ 2. “Budhe, apa kowe wis ngerti yen adhikku lara tangane? Wangsulan : _________________________________________________________ 3. “Aku mengko mulihe sekolah rada sore pak, amarga arep tuku buku ing Purworejo Wangsulan : _________________________________________________________ 4. Aku dikongkon bapak ngeterake simbah menyang kutha Wonosobo Wangsulan : _________________________________________________________ 5. Pak, aku arep takon apa bener iku omahe pak lurah? Wangsulan : _________________________________________________________ 6. Bapak, mengko bengi aku arep nginep ing omahe Dono, kancaku. Wangsulan : _________________________________________________________ 7. Pakdhe Jono durung ngerti yen, bapak wis mari larane. Wangsulan : _________________________________________________________ 8. Aku wingi weruh bu guru isih tuku klambi ing pasar Bringharjo, Jogja. Wangsulan : _________________________________________________________ 9. Pak, sesuk sore aku arep lunga menyang Jakarta numpak kreta. Wangsulan : _________________________________________________________ 10. Bu, omonge simbah mau, mengko Pak lurah arep teka mrene ! Wangsulan : _________________________________________________________ b. Ukara ukara ing ngisor iki genepana supaya bisa dadi ukara kang trep. Dene pilihan wangsulan wis kacawisake ing sisih ngisor ! 1. Wisnu tumindake pancen... ,dheweke gelem nulungi wong kang nembe kena alangan ing tengah dalan. 2. Awake dhewe kudu bisa ngetrapake ... menawa micara marang masarakat ing pasrawungan padinan. 3. Ita kae bocahe anteng tur yen micara ... , mula akeh kanca-kancane kang padha seneng. 4. Sanajan kaparingan pacoban kang abot banget, kancaku bisa nglakoni kanthi... 5. Yen arep rumangsa aman, aja seneng ngresahi liyan, jalaran sejatine manungsa kang becik iku duweni rasa... 56 6. Awake dhewe minangka wong enom nalika weruh bapak lagi nyapu ing ndalem prayogane,.... nggenteni bapak nyapu. 7. Sanajan duwe semat lan kelungguhan , manungsa kudu... aja kumalungkung lan gumedhe. 8. ... iku tegese bisa mangerteni, mapagake, utawa ngetrapake awak/dhiri kanthi trep ing samubarang papan lan kahanan. 9. Jaman saiki akeh para mudha kang ninggalake... ing pasrawungan , akeh kang padha nerak marang tatanan. 10. Menawa ana wong kang gawe luput marang awake dhewe, banjur dina candhake njaluk ngapura, prayogane awake dhewe duwe sipat... 11. Ngulinakake tangi lan sholat wengi kajaba entuk pahala uga ndadekake pikiran... 12. Kulinakna srawung marang kanca lan tangga teparo, umpama kepethuk biasakna sumeh kanthi polatan... 13. Menawa ngrampungake perkara kudu bisa... aja nganti ngrugekake wong liya. 14. ... iku seneng aruh aruh menawa srawung marang wong liya. Gelem nanduki menawa dijak guneman. 15. Dikandhani wangkot ora gelem nggugu, nglakoni tumindak manut kekarepane dhewe diarani... Pilihan : a. tata krama h. unggah-ungguh q. sabar b. tanggap sasmita i. andhap asor r. wening c. empan papan j. alus guneme s. grapyak d. luhur l. wicaksana e. gedhe pangapurane m. atos atine f. tepa selira o. subasita g. sumringah p. entheng tangane
58 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 57 A. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi milih pilihan ab,c utawa d sing koanggep bener ! 1. Sawijing carita awujud carita tinulis utawa ora ditinulis kanthi ancas diperagakake diarani... . a. Sandiwara c. Wayang b. Pidhato d. Ludruk 2. Pesen kang ngemot pitutur utawa piwulang ing sajroning crita sandiwara katelah... . a. Underaning rembug c. Latar b. Amanat d. Plot 3. Ing ngisor iki ora kalebu unsur-unsur intrinsik sandiwara... . a. Lakuning carita utawa alur c. Epilog b. Watak d. Setting Teks Wacana kanggo mangsuli pitakon no 4-9 Warti : “Bu, bapak wau badhe tindak pundi kok kaliyan pakdhe?” Ibu : “Bapak karo pakdhe arep tindak menyang Wadas ”. Warti : “Walah lha wonten acara menapa ta Bu?( takone Warti karo njupuk sega ana ing meja mburi) Ibu : “Arep mirsani kahanan kang lagi rame ing sajroning layang kabar kae lho. Jare-jare ana kang ora sarujuk yen watu ing Wadas kajupuk kanggo mbangun Bendungan Bener” Warti : “O, makaten ta, mugi enggal wonten pirembagan amrih sae sedayanipun”. Ibu : “Kowe aja melu mrana kuwi dudu urusanmu!”. Warti : ……………………… 4. Teks pacelathon ing dhuwur minangka pambukaning atur, Warti migunakake basa… a. Ngoko lugu c. Krama lugu b. Ngoko alus d. Krama alus UJI KOMPETENSI IV
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 59 57 A. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi milih pilihan ab,c utawa d sing koanggep bener ! 1. Sawijing carita awujud carita tinulis utawa ora ditinulis kanthi ancas diperagakake diarani... . a. Sandiwara c. Wayang b. Pidhato d. Ludruk 2. Pesen kang ngemot pitutur utawa piwulang ing sajroning crita sandiwara katelah... . a. Underaning rembug c. Latar b. Amanat d. Plot 3. Ing ngisor iki ora kalebu unsur-unsur intrinsik sandiwara... . a. Lakuning carita utawa alur c. Epilog b. Watak d. Setting Teks Wacana kanggo mangsuli pitakon no 4-9 Warti : “Bu, bapak wau badhe tindak pundi kok kaliyan pakdhe?” Ibu : “Bapak karo pakdhe arep tindak menyang Wadas ”. Warti : “Walah lha wonten acara menapa ta Bu?( takone Warti karo njupuk sega ana ing meja mburi) Ibu : “Arep mirsani kahanan kang lagi rame ing sajroning layang kabar kae lho. Jare-jare ana kang ora sarujuk yen watu ing Wadas kajupuk kanggo mbangun Bendungan Bener” Warti : “O, makaten ta, mugi enggal wonten pirembagan amrih sae sedayanipun”. Ibu : “Kowe aja melu mrana kuwi dudu urusanmu!”. Warti : ……………………… 4. Teks pacelathon ing dhuwur minangka pambukaning atur, Warti migunakake basa… a. Ngoko lugu c. Krama lugu b. Ngoko alus d. Krama alus UJI KOMPETENSI IV 58 5. Pacelathon ing dhuwur ngrembug bab… a. Arep menyang Wadas c. Layang kabar b. Kahanan kang rame ing Wadas d. Mbangun bendungan desa 6. Pacelathon antarane ibu karo Warti dumadi ana ing… a. Jero kendharaan c. Jero omah b. Ngarep omahe d. Ing dalan desa 7. Ature Warti kang prayoga kanggo ngisi ceceg ceceg ing dhuwur yaiku… a. Hem, kula badhe ngrika bu.. c. Inggih bu, ngestoaken dhawuh b. Ya bu,ya ! d. Sedhela sedhela nglarang ta Bu ! 8. Ing ngisor iki ora kalebu paraga ing sandiwara ing dhuwur yaiku... . a. Ibu c. Warti b. Adhik d. Bapak 9. Watak paraga Ibu ing dhuwur yaiku... . a. Galak c. Ora grusa grusu lan ngati-ati b. Anteng klemah-klemeh d. Kejem 10. Prolog sandiwara ing dhuwur yaiku... . a. Warti takon marang ibune c. Ibune Warti metu saka omah b. Warti njupuk sega d. Warti dipeseni ibune 11. Pambukaning sandiwara kang katindakake dening sawijining narator diarani . . . . a. Prolog c. Pacelathon/ Dhialog b. Epilog d. Paraga 12. Ing ngisor iki ora kalebu carane gawe teks Sandiwara yaiku... a. Nemtokake irah-irahan lan tema c. Nemtokake kapan dipentasake b. Nemtokake paraga-paraga kang kadhapuk d. Nemtokake alur caritane 13. Kesenian kethoprak kalebu sandiwara . . . . a. Tradisional c. Sandiwara manca negara b. Sendratari d. Modern 14. Naskah sandiwara kang awujud paelathon-pacelahon lakuning carita kang katulis kanthi urut diarani... . a. Bloking c. Skenario b. Adegan d. Prolog
60 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 59 15. Obahing perangan awak lan rai paraga minangka pambudidaya anggone ngresepi ing sajroning lakuning carita sandiwara diarani... . a. Amanat c. Epilog b. Akting d. Antagonis 16. Srawung marang wong akeh ing madyaning pasrawungan kudu bisa ngetrapake... . a. Unggah-ungguh lan atos guneme c. Wening lan wicaksana b. Tata krama lan wening d. Tata krama lan unggah-ungguh 17. Andi weruh bapake isih sare, mula Andi anggone nonton tv ora seru-seru. Patrap Andi ing dhuwur ngetrapake ... . a. Unggah-ungguh c. Grapyak b. Sabar d. Tepa selira 18. Pak, ngapunten nuwun sewu kula badhe takon kaliyan kowe. Menawa matur marang wong tuwa , tembung kang kagaris ngisor prayogane... . a. Taken, sampeyan c. Mundhut pirsa, sliramu b. Nyuwun pirsa, sampeyan d. Nyuwun pirsa, panjenengan 19. Ing ngisor iki ukara kang bener miturut unggah-ungguh dumunung ing... . a. “ Bu, sakondure saking sekolah kula lajeng sare c.”Pak, sampeyan sakit napa?” b. “Pakdhe arep nedha lan nginum samenika” d. Bu, kula kesah rumiyin nggih” 20. ... . a. c. b. d. B. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi patitis ! 1. Miturut sujarah sandiwara karipta dening... . 2. Sandiwara iku asale saka tembung... . 3. isine adegan kanggo mbukani sawijine carita sandiwara diarani... . 4. Paraga kang duweni tanggung jawab ngatur lan mandhegani sawijing sandiwara yaiku... . 5. Salah sawijining unsur instrinsik sandiwara kang magepokan karo swasana lan papan panggonan diarani... . 6. Paraga kang awatak ala ing sajroning carita sandiwara katelah... . 60 7. latine... . 8. Sanajan sugih Bayu ora gelem nuduhake kasugihane. Bayu duweni watak ... . 9. Tata krama lan ungguh-ungguh kudu ditrapake ana ing ... padinan. 10. Bisa mapagake, utawa ngetrapake awak/dhiri kanthi trep ing samubarang papan lan kahanan diarani... . C. Pitakon –pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi cetha ! 1. Tulisna carane gawe teks Sandiwara ! Wangsulan :......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 2. Apa wae wujude sandiwara, terangna tegese ! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 3. Tulisna tuladha ngetrapake tepa selira lan tumidak luhur ana ing pasrawungan padinan! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 4. Sebutna unsur-unsur instrinsik sandiwara ! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... 5. Benerna urut-urutane tembung ing ngisor iki supaya dadi ukara kang trep ! Kalawarti - kula - dumugi –kula - bapak - sarean maos - sasampunipun - griya – sumerep taksih- sinambi Wangsulan :........................................................................................................................ ..........................................................................................................................
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 61 59 15. Obahing perangan awak lan rai paraga minangka pambudidaya anggone ngresepi ing sajroning lakuning carita sandiwara diarani... . a. Amanat c. Epilog b. Akting d. Antagonis 16. Srawung marang wong akeh ing madyaning pasrawungan kudu bisa ngetrapake... . a. Unggah-ungguh lan atos guneme c. Wening lan wicaksana b. Tata krama lan wening d. Tata krama lan unggah-ungguh 17. Andi weruh bapake isih sare, mula Andi anggone nonton tv ora seru-seru. Patrap Andi ing dhuwur ngetrapake ... . a. Unggah-ungguh c. Grapyak b. Sabar d. Tepa selira 18. Pak, ngapunten nuwun sewu kula badhe takon kaliyan kowe. Menawa matur marang wong tuwa , tembung kang kagaris ngisor prayogane... . a. Taken, sampeyan c. Mundhut pirsa, sliramu b. Nyuwun pirsa, sampeyan d. Nyuwun pirsa, panjenengan 19. Ing ngisor iki ukara kang bener miturut unggah-ungguh dumunung ing... . a. “ Bu, sakondure saking sekolah kula lajeng sare c.”Pak, sampeyan sakit napa?” b. “Pakdhe arep nedha lan nginum samenika” d. Bu, kula kesah rumiyin nggih” 20. ... . a. c. b. d. B. Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi patitis ! 1. Miturut sujarah sandiwara karipta dening... . 2. Sandiwara iku asale saka tembung... . 3. isine adegan kanggo mbukani sawijine carita sandiwara diarani... . 4. Paraga kang duweni tanggung jawab ngatur lan mandhegani sawijing sandiwara yaiku... . 5. Salah sawijining unsur instrinsik sandiwara kang magepokan karo swasana lan papan panggonan diarani... . 6. Paraga kang awatak ala ing sajroning carita sandiwara katelah... . 60 7. latine... . 8. Sanajan sugih Bayu ora gelem nuduhake kasugihane. Bayu duweni watak ... . 9. Tata krama lan ungguh-ungguh kudu ditrapake ana ing ... padinan. 10. Bisa mapagake, utawa ngetrapake awak/dhiri kanthi trep ing samubarang papan lan kahanan diarani... . C. Pitakon –pitakon ing ngisor iki wangsulana kanthi cetha ! 1. Tulisna carane gawe teks Sandiwara ! Wangsulan :......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 2. Apa wae wujude sandiwara, terangna tegese ! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 3. Tulisna tuladha ngetrapake tepa selira lan tumidak luhur ana ing pasrawungan padinan! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 4. Sebutna unsur-unsur instrinsik sandiwara ! Wangsulan :........................................................................................................................ .......................................................................................................................... 5. Benerna urut-urutane tembung ing ngisor iki supaya dadi ukara kang trep ! Kalawarti - kula - dumugi –kula - bapak - sarean maos - sasampunipun - griya – sumerep taksih- sinambi Wangsulan :........................................................................................................................ ..........................................................................................................................
62 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 61 sandiwara DAFTAR PUSTAKA http://adigunaku.blogspot.com/ https://www.receh.in/2022/02/jumlah-pengguna-internet-di-indonesia.html 15 Pebruari 2022 http://risangaryodw.blogspot.com/2017/11/jenis-jenis-sandiwara.html Margana, dkk. 2005. Trampil Basa. Karanganyar:Setya Grafika. Priyantono dkk. 2011. Marsudi Basa lan Sastra Jawa.Jakarta : Erlangga Pedoman penulisan aksara Jawa
MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL 63 Catetan: ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................
64 MODUL BAHASA JAWA - KELAS 9 - SMT GASAL Catetan: ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................