2020 йил 25 январдан чиқа бошлаган
Ижтимоий-сиёсий газета № 36 (558), 2022 йил 18 февраль, жума
БОЖХОНА ТИЗИМИНИ Ўзбекистон Республикаси Президентининг
КОРРУПЦИЯДАН ХОЛИ ¯ИЛИШ – ФАРМОНИ
ЭНГ УСТУВОР ВАЗИФА НОГИРОНЛИГИ БªЛГАН ШАХСЛАРНИ ²АМДА
А²ОЛИНИНГ ИЖТИМОИЙ ²ИМОЯГА МУ²ТОЖ
Президент Шавкат Мирзиёев 17 февраль куни ¯АТЛАМЛАРИНИ ¯ªЛЛАБ-¯УВВАТЛАШНИНГ ¯ªШИМЧА
божхона тизимини янада ислоҳ қилиш ва
ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ Тª¡РИСИДА
коррупциядан холи соҳага айлантириш масалалари
бўйича йиғилиш ўтказди. Ногиронлиги бўлган шахслар, айниқса, дои- қонуний вакилига ҳар ойда 500 000 сўм миқ- 2022 йил 1 апрелдан бошлаб ўзгалар пар-
мий парваришга муҳтож бўлган болаларни пар- дорида нафақа тўлови (кейинги ўринларда — варишига муҳтож болалар тўғрисидаги маълу-
Божхона тизими мамлакати- намуна бўлиши кераклигини таъ- қаратилади. Жумладан, олис варишлаётган оилаларни давлат томонидан парваришлаш нафақаси) жорий этилади. мотларни;
мизни жаҳон иқтисодиёти билан кидлади. постларда ишлайдиган ходимлар ижтимоий қўллаб-қувватлаш тизимини янада
боғлайдиган муҳим бўғин. Бу ти- учун хизмат уйлари барпо этила- такомиллаштириш, ижтимоий ёрдамнинг замо- Бунда парваришлаш нафақасини тўлаш ва 2022 йил 1 октябрдан бошлаб ўзгалар пар-
зим тўғри ва очиқ-ошкора ишла- Бунинг учун замонавий комп- ди ҳамда имтиёзли ипотека кре- навий механизмларини амалга оширишда янги етказиб бериш харажатлари Ўзбекистон Рес- варишига муҳтож болаларнинг қонуний вакил-
маса, тадбиркорлик ва инвести- лаенс-назорат тизими жорий дити берилади. Божхона ходим- ёндашувларни жорий этиш мақсадида: публикасининг республика бюджети маблағла- лари тўғрисидаги маълумотларни.
цияларга тўсиқ бўлади. этилади. Жорий йил 1 майдан лари ва уларнинг фарзандлари ри ҳисобидан қопланади;
бошлаб юк декларациясини рас- учун олий ўқув юртларига кириш- 1. 2022 йил 1 апрелдан бошлаб меҳнатга 4. Молия вазирлиги (Т.А.Ишметов) Тиббий-
Шу боис, 2019 йилда божхона мийлаштириш постлардан чи- да алоҳида квота ажратилади. лаёқатсиз фуқароларга бериладиган ногирон- б) парваришлаш нафақаси фуқароларнинг ижтимоий хизматларни ривожлантириш агент-
маъмуриятчилиги ислоҳ қилиниб, қарилади ва тадбиркор билан лик нафақаси ҳамда иш стажи тўлиқ бўлмаган Давлат хизматлари марказлари ёки Ягона ин- лиги (А.К.Инаков), Соғлиқни сақлаш вазирлиги
тартиб-таомиллар енгиллашти- бевосита мулоқотсиз, масофа- Президентимиз соҳага аёл хо- чоғдаги ногиронлик пенсиясининг энг кам миқ- терактив давлат хизматлари порталига қилган (Б.А.Мусаев) билан биргаликда 2022 йилнинг
рилган эди. Жумладан, божхона вий амалга оширилади. 1 июл- димларни жалб қилиш муҳимли- дори қўшимча тўловни ҳисобга олган ҳолда — мурожаатлари асосида бюджетдан ташқари октябрь ойидан бошлаб 18 ёшгача ногиронли-
постларида соддалаштирилган дан товарлар коди ва қиймати- гини таъкидлаб ўтди. 440 000 сўмдан 622 000 сўмгача оширилсин. Пенсия жамғармасининг туман (шаҳар) бўлимла- ги бўлган болалар ва одамнинг иммунитет тан-
йўлаклар жорий этилди. Бугун ни белгилаш, божхона кўригини ри томонидан тайинланади ва тўланади. қислиги вируси келтириб чиқарадиган касаллик-
йўловчиларнинг 95 фоиз ва юк- ўтказиш, имтиёзли декларация Йиғилишда контрабандага 2. Белгилансинки, 2022 йил 1 апрелдан ка чалинган 18 ёшгача болаларга тўланадиган
ларнинг 75 фоизи шулар орқали расмийлаштиришда коррупцион қарши курашиш натижалари ҳам бошлаб: 3. Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлан- нафақаларни ҳамда парваришлаш нафақасини
ўтмоқда. Илгари 12 та идорадан хавфлар автоматлашган тизим таҳлил қилинди. Хусусан, жорий тириш агентлиги (А.К.Инаков) Соғлиқни сақлаш фуқаролардан қўшимча ҳужжатларни талаб
олинган 60 турдаги рухсатнома- орқали аниқланади. 1 сентябрдан йилнинг ўтган даврида 364 кило- а) ўзгалар парваришига муҳтож ногиронлиги вазирлиги (Б.А.Мусаев) билан биргаликда қуйи- этмаган ҳолда “проактив шакл”да тайинлаш ти-
лар “ягона дарча” орқали элект- бошлаб барча электрон божхона грамм гиёҳвандлик воситалари, бўлган 18 ёшгача болаларнинг (кейинги ўрин- даги маълумотларни бюджетдан ташқари Пен- зимини жорий этсин.
рон шаклга ўтказилди. Буларнинг хизматлари “ягона дарча” тизими 88 минг дона психотроп дорилар ларда — ўзгалар парваришига муҳтож бола- сия жамғармасига электрон шаклда тақдим
натижасида божхонада юкларни орқали кўрсатилади. Йил якунига ҳамда 181 миллиард сўмлик то- лар) парвариши билан банд бўлган боланинг этиб боришни таъминласин: Давоми 2-бетда
расмийлаштириш вақти 10 баро- қадар божхона кўриги жараёнла- варлар ноқонуний кириб келиши-
баргача қисқарди. рини тўлиқ қамраб олган электрон нинг олди олинди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг
тизим ишга туширилади. ҚАРОРИ
2022-2026 йилларга мўлжал- Бу борадаги имкониятларни
ланган Тараққиёт стратегиясида Давлат божхона қўмитаси, Ах- кенгайтириш учун божхона пост- 2022 ЙИЛГИ НАВРªЗ УМУМХАЛ¯
экспорт ҳажмини 30 миллиард борот технологиялари ва комму- ларини 3D-сканер, рентген, ви- БАЙРАМИГА ТАЙЁРГАРЛИК КªРИШ ВА УНИ
долларга, хорижий туристлар со- никацияларини ривожлантириш деокузатув, сервер, транспорт
нини 7 миллионга етказиш мақса- вазирлиги ҳамда Молия вазирлиги- тарозиси каби замонавий ускуна- ªТКАЗИШ Тª¡РИСИДА
ди белгиланган. Бу божхона соҳа- га божхона хизматларини тўлиқ ра- лар билан жиҳозлаш вазифаси
сига алоҳида масъулият юклайди. қамлаштириш вазифаси қўйилди. қўйилди. Халқимизнинг қадимий тарихи, бой мадания- демократик ислоҳотлар жараёнида барча мил- ўзгариш ва янгиланишлар жараёнига уйғун ва
ти ва эзгу қадриятларини ўзида яққол мужассам лий қадриятларимиз қатори Наврўз умумхалқ ҳамоҳанг тарзда, ҳар томонлама юксак савияда
Шу боис, йиғилишда божхона Шунингдек, ходимларни очиқ Бу йил Самарқанд, Тошкент, этган, она табиат ва одамлар руҳиятида юз бе- байрами ҳам ўзига хос маънавий таянч бўлиб ўтказиш мақсадида:
тизимини ривожлантириш, бирин- танлов асосида ишга олиш, ро- Фарғона ва Термиз халқаро аэро- радиган яшариш, янгиланиш ва юксалишларни хизмат қилмоқда.
чи навбатда постлардаги шароит- тация қилиш, даромади ва мол- портларида, келгуси йилдан бош- асрлар давомида тўла намоён қилиб келаётган 1. 2022 йилги Наврўз умумхалқ байрами
ларни яхшилаш масалаларига мулкини декларациялаш бўйича қа аэропортларда ҳам “божхона- Наврўзи олам энг ардоқли миллий байрамлари- Миллати, тили ва динидан қатъи назар, ҳар мамлакатимизда “Ассалом, Наврўз — янги-
эътибор қаратилди. кўрсатмалар берилди. чисиз назорат” тартибини йўлга миздан бири ҳисобланади. бир ватандошимиз ўзининг ҳуқуқ ва манфаат- ланиш, меҳр-оқибат ва қадр-қиммат айёми!”
қўйиш бўйича топшириқ берилди. лари, қадр-қимматини тобора чуқур англаб бо- деган бош ғоя асосида умумхалқ сайиллари
— Божхона постлари давла- Коррупциянинг олдини олиш Ушбу қадимий байрамнинг руҳи ва фалсафа- раётган Янги Ўзбекистон шароитида Наврўз шаклида кўтаринки руҳда ва юқори савияда ни-
тимиз юзи, биринчи таассурот учун ходимларнинг моддий таъ- Божхона тизимида кадрлар сида мужассам бўлган борлиқни асраб-авайлаб, том маънода умумхалқ байрамига айланиб, шонлансин.
шу ердан бошланади. Улар обод, миноти ва ижтимоий ҳимоясига тайёрлаш ва малакасини оши- доимо у билан уйғун бўлиб яшаш, меҳр-оқибат, эл-юртимиз томонидан катта шоду хуррамлик
аҳоли ва тадбиркорлар учун қулай ҳам алоҳида эътибор зарур. Шу риш масаласига алоҳида эътибор хайру саховат, бунёдкорлик, бағрикенглик, дўст- билан нишонланмоқда. 2. Қуйидагилар:
бўлиши керак, — деди Шавкат боис, энди божхона ходимлари- қаратилди. Бунинг учун Божхона лик ва ҳамжиҳатлик сингари юксак ғоялар бугун- 2022 йилги Наврўз умумхалқ байрамига тай-
Мирзиёев. нинг фаолияти самарасига қараб, институтини тубдан трансфор- ги кунда янада теран мазмун ва аҳамият касб Халқимиз асрлар давомида эъзозлаб ке- ёргарлик кўриш ва уни ўтказиш бўйича Ташки-
иш ҳақига қўшимча устама тўла- мация қилиб, хорижий тиллар, этиб бораётганини алоҳида таъкидлаш лозим. лаётган, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти та- лий қўмита таркиби 1-иловага мувофиқ;
Чегара-божхона постларида нади. Олис ва шароити оғир пост- ахборот технологиялари, метро- Юртимизда эркин ва фаровон ҳаёт барпо этиш, рафидан халқаро байрам сифатида эътироф 2022 йилги Наврўз умумхалқ байрамини ўт-
инфратузилмани яхшилаш, ат- ларда ишлаётганлар ҳам моддий логия ва стандартлар, назорат инсон қадрини улуғлашдек буюк мақсадлар- этилган Наврўзи оламнинг ана шундай беқиёс казиш бўйича “Йўл харитаси” 2-иловага муво-
рофини ободонлаштириш, айрим қўллаб-қувватланади. ускуналарини бошқаришни пухта ни амалга оширишга қаратилган кенг кўламли аҳамиятини ҳисобга олиб ҳамда ушбу айём- фиқ тасдиқлансин.
постлар биносини реконструкция ўргатиш зарурлиги таъкидланди. ни мамлакатимизда олиб борилаётган улкан
қилиш, постларга олиб борувчи Божхона ходими контрабан- Жаҳон божхона ташкилоти билан Давоми 2-бетда
йўлларни таъмирлаш бўйича кўр- да ёки бошқа қонунбузарликни ҳамкорликда кадрлар малакасини
сатмалар берилди. аниқласа, унга мукофот берила- ошириш, илғор хорижий амалиёт-
ди. Махсус унвон учун устамалар ларни ўрганиб, татбиқ этиш бўйи-
Давлатимиз раҳбари божхона миқдори оширилади. ча кўрсатмалар берилди.
тизимини коррупциядан холи қи-
лиш энг устувор вазифа эканини, Ходимларнинг ижтимоий ҳи- ЎзА
бу соҳа бошқа давлат идораларига моясига ҳам алоҳида эътибор
ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР ТАЖРИБА ИСЛОҲОТ
ОРОЛБ¡ЙИ: ХОНАДОНИДА
ИННОВАЦИЯ ВА ХАЗИНА
ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ЯРАТАЁТГАНЛАР
¥УДУДИНИНГ
ЯНГИ ДАВРИ АБДУСАМИН ҲУСАИНОВ 6 СОТИХ ЕРДА
60 ТА НОВВОС БОҚМОҚДА
2026 ЙИЛГА БОРИБ ОРОЛ ДЕНГИЗИНИНГ
ҚУРИГАН ТУБИДА ҚЎШИМЧА Шу йил 16 февраль куни чор- сут ва гўштни сотиб олаётганини ХАВФСИЗ ЙªЛ —
вачилик соҳасидаги устувор вази- бунга мисол қилиб кўрсатди. Шу-
500 МИНГ ГЕКТАР ЯШИЛ МАЙДОН БАРПО фалар муҳокамасига бағишлан- нингдек, Қорақалпоғистон Рес- ОСОЙИШТА КУН ВА
ЭТИЛАДИ, УНИНГ УМУМИЙ КЎЛАМИ ган видеоселектор йиғилишида публикаси Тахиатош туманидаги ЯНГИ ¡ОЯЛАР МУ¯АДДИМАСИ
2,5 МИЛЛИОН ГЕКТАРГА ЕТКАЗИЛАДИ давлатимиз раҳбари юртимизда “Тахиатош Чикенс” корхонаси хо-
бу соҳада яхши тажрибалар тўп- надонларга хонаки парранда бе-
Дунёнинг ишлари қизиқ. Унинг бир томони тошқинлардан ланганини алоҳида таъкидлади. риб, улардан инкубацион тухум
азият чекаётган бир пайтда бошқа тарафида денгизу кўллар Қашқадарё вилояти Миришкор сотиб олишни йўлга қўйганини
қуриб, чўлланиш жараёни тезлашиб боряпти. Миллионлаб туманида “Тошматов Нормўмин” оммалаштириш зарурлигини қайд
одам обиҳаётга зор бўлиб, қурғоқчилик азобини тортмоқда. фермер хўжалиги Вори қишлоғи- этди.
даги хонадонларга қорамол, қўй-
Офатларнинг олдини олиш мақсадида дунёда муқобили эчки тарқатиб, улар етиштирган Давоми 2-бетда
бўлмаган лойиҳаларни қўллашга, бунинг учун миллионлаб
Президентимиз раислигида 11 февраль куни йўлларда инсон
долларлик маблағ сарфлашга тўғри келяпти. хавфсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари юзасидан ўтказилган
видеоселектор йиғилишида ўта муҳим ва кечиктириб бўлмас мавзу – йўл
Давоми 4-бетда ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш масаласи муҳокама қилинди.
Жумладан, давлатимиз раҳбари бу соҳада- вазифаларни амалга ошириш борасида қан-
ги тизимли муаммоларни танқид қилиб, улар- дай чора-тадбирлар кўрилаётгани юзасидан
нинг ечими бўйича устувор йўналиш ва дол- Ўзбекистон Республикаси ички ишлар вази-
зарб вазифаларни белгилаб берди. ри, генерал-лейтенант Пўлат БОБОЖОНОВ-
га саволлар билан мурожаат қилдик.
Соҳадаги муаммо ва камчиликларни зуд-
лик билан бартараф этиш, белгиланган Давоми 3-бетда
2 2022 йил 18 февраль, 36-сон Жамият
Ўзбекистон Республикаси Ўзбекистон Республикаси Президентининг
Президентининг ҚАРОРИ
ФАРМОНИ
2022 ЙИЛГИ НАВРªЗ УМУМХАЛ¯ БАЙРАМИГА
НОГИРОНЛИГИ БªЛГАН ТАЙЁРГАРЛИК КªРИШ ВА УНИ ªТКАЗИШ Тª¡РИСИДА
ШАХСЛАРНИ ²АМДА А²ОЛИНИНГ
Бошланиши 1-бетда дафтари” ва “Меҳр дафтари”га киритил- шаҳрида Наврўз умумхалқ байрамига томошалар, кўргазмалар ўтказиш, баҳорий
ИЖТИМОИЙ ²ИМОЯГА ган ҳамда кўмакка муҳтож инсонларнинг бағишлаб ўтказиладиган театрлашти- таомлар сотиладиган очиқ ошхоналарни
МУ²ТОЖ ¯АТЛАМЛАРИНИ Ташкилий қўмита (А.Н. Арипов) “Йўл ҳолидан хабар олиш, уларга беғараз ёр- рилган концерт томошасининг дастури жойлаштириш;
¯ªЛЛАБ-¯УВВАТЛАШНИНГ ¯ªШИМЧА харитаси”да назарда тутилган чора- дам бериш билан боғлиқ хайрия тадбир- ва сценарийсини ишлаб чиқсин;
ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ Тª¡РИСИДА тадбирларнинг самарали бажарилиши ларини амалга ошириш; б) байрам дастурларини ва оммавий
ҳамда Наврўз умумхалқ байрамининг концерт томошасини тажрибали сце- томошаларни тайёрлашда, кўчалар, хиё-
Бошланиши 1-бетда 6. Молия вазирлиги, Ўзбекистон Мил- Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят- мамлакатимизда бошланган “Яшил нарист ва режиссёрлар, бастакорлар, бонлар ва майдонларни безатишда ма-
лий ахборот агентлиги, Ўзбекистон Мил- лар марказлари ва Тошкент шаҳрида, макон” умуммиллий лойиҳасида белги- балетмейстерлар, саҳна рассомлари, лакали мутахассислардан иборат ижо-
5. Молия вазирлиги (Т.А.Ишметов): лий телерадиокомпанияси, Ахборот ва шунингдек, барча шаҳар ва туманлар, ланган тадбирларни уюштириш, Наврўз истеъдодли ёш ижрочилар, фольклор дий гуруҳларни кенг жалб этсин;
ушбу Фармонда белгиланган чора-тад- оммавий коммуникациялар агентлиги қишлоқ ва овулларда умумхалқ сайил- умумхалқ байрами арафасида респуб- санъати вакиллари билан биргаликда
бирлар билан боғлиқ харажатлар бюд- ушбу Фармоннинг мақсади, вазифала- лари шаклида кенг нишонланишини таъ- ликамизнинг барча ҳудудларида, ҳар юқори бадиий савияда тайёрлаш чора- в) барча тадбирлар карантин қоидала-
жетдан ташқари Пенсия жамғармасининг ри ва бундан кутилаётган натижалар- минласин. бир кўча, маҳалла, туман ва шаҳарлар- ларини кўрсин. ри ва жамоат хавфсизлиги талабларига
қўшимча даромадлари ҳамда жамғарма- ни оммавий ахборот воситалари, Ин- да ободончилик ва кўкаламзорлашти- қатъий риоя қилган ҳолда ўтказилишини
га республика бюджетидан ажратилиши тернет ва ижтимоий тармоқларда кенг 3. Жойларда Наврўз умумхалқ байра- ришга қаратилган умумхалқ ҳашарлари- 5. Қорақалпоғистон Республикаси Ва- таъминласин.
кўзда тутилган трансфертлар ҳисобидан ёритиш ишларини ташкил қилсин. мини юқори савияда ўтказиш мақсадида ни ўтказиш; зирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент
молиялаштирилишини таъминласин; қуйидаги масалаларга алоҳида эътибор шаҳар ҳокимликлари: 6. Белгилаб қўйилсинки, ўтказилади-
келгуси йилларда Ўзбекистон Рес- 7. Ўзгалар парваришига муҳтож бўл- қаратилсин: миллатлараро дўстлик ва тотувлик ган байрам тадбирлари:
публикасининг Давлат бюджети пара- ган 18 ёшгача болаларнинг касалликлари муҳитини мустаҳкамлаш бўйича амалга а) бир ҳафта муддатда қуйидагиларни
метрларида мазкур Фармоннинг амалга рўйхати иловага мувофиқ тасдиқлансин. Наврўз кунларида инсон ва табиат ўр- оширилаётган тизимли ишларнинг ама- назарда тутувчи Наврўз умумхалқ са- Тошкент шаҳрида республика бюдже-
оширилиши билан боғлиқ харажатларни тасидаги уйғунлик, она заминга меҳр ва лий натижалари, юртимизда истиқомат йилларини ўтказиш бўйича ҳудудий ти ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджети
назарда тутсин; 8. Ушбу Фармон ижросини самарали эътибор яққол ўз ифодасини топишини қилаётган турли миллат ва элат вакилла- чора-тадбирлар дастурларини ишлаб маблағлари ҳисобидан тенг улушларда;
манфаатдор вазирлик ва идора- ташкил қилишга масъул ва шахсий жа- акс эттирадиган, атроф-муҳитни, унинг рининг Наврўз умумхалқ байрамини ни- чиқсин ва тасдиқласин:
лар билан биргаликда уч ой муд- вобгар этиб молия вазири Т.А. Ишме- неъматларини асраб-авайлаш, бугунги шонлашга оид урф-одатлари, анъана ва Қорақалпоғистон Республикаси бюд-
датда қонунчилик ҳужжатларига тов ва Тиббий-ижтимоий хизматларни тинч ҳаётни қадрлаб, шукроналик туйғу- қадриятларини кенг намойиш этиш; Наврўз умумхалқ сайиллари ўткази- жети ва вилоятларда маҳаллий бюджет-
ушбу Фармондан келиб чиқадиган ривожлантириш агентлиги директори си билан яшашга, инсон қадрини улуғ- ладиган асосий майдонлар, хиёбонлар лар ҳисобидан қопланади.
ўзгартириш ва қўшимчалар тўғриси- А.К.Инаков белгилансин. лашга даъват этадиган маънавий-маъри- байрам тадбирлари бўлиб ўтадиган ва кўчаларни белгилаш, уларни миллий
да Вазирлар Маҳкамасига таклиф- фий тадбирларни уюштириш; жойларда ҳунармандчилик кўргазмала- услубда байрамона безатиш ҳамда саҳ- 7. Ўзбекистон Миллий ахборот агент-
лар киритсин. 9. Мазкур Фармоннинг ижросини на- ри, миллий спорт турлари бўйича мусо- наларни ўрнатиш; лиги, Ўзбекистон Миллий телерадиоком-
зорат қилиш Ўзбекистон Республикаси сўнгги йилларда мамлакатимизда бақалар ўтказиш, китоб расталари, кўчма панияси, “Дунё” ахборот агентлиги ва
Бош вазирининг ўринбосари Ж.А.Қўчқо- амалга оширилаётган туб демократик савдо дўконларини ташкил қилиш, кўк- жойларда бўлиб ўтадиган умумхалқ бошқа оммавий ахборот воситаларига
ров зиммасига юклансин. ислоҳотлар, халқимизнинг ҳаёти, қалби лам таомларини тайёрлаш ва уларнинг сайилларига маҳаллий фольклор гу- Наврўз умумхалқ байрамига тайёргарлик
ва онгида юз бераётган ижобий ўзгариш- савдосини йўлга қўйиш; руҳлари, бадиий ҳаваскорлик жамоа- кўриш ишларини ва байрам тадбирла-
ларни Наврўзнинг азалий қадрият ва лари, цирк санъати усталари, оилавий рини атрофлича ёритиб бориш тавсия
анъаналарига ҳамоҳанг тарзда, таъсир- барча шаҳар ва қишлоқларда ўткази- ансамбллар, бахшилар, шоирлар, шу- этилсин.
чан усулларда ифода этиш; ладиган байрам тадбирларида, оммавий нингдек, профессионал ижрочилар ва
ахборот воситаларида Наврўз байра- истеъдодли эстрада артистларини бел- 8. Мазкур қарорнинг ижросини назо-
Тошкент шаҳридаги “Янги Ўзбекистон” мининг тарихи, ҳар бир ҳудуд аҳолиси гиланган тартибда кенг жалб этиш; рат қилиш Ўзбекистон Республикасининг
мажмуасида алоҳида дастурлар асосида ўртасида уни нишонлаш билан боғлиқ Бош вазири А.Н. Арипов ва Ўзбекистон
халқ сайилларини ташкил этиш; урф-одат ва анъаналарнинг моҳияти ва байрам тадбирлари доирасида ҳар Республикаси Президентининг масла-
аҳамиятини кенг ёритиш. бир ҳудудга хос бўлган халқ ўйинлари, ҳатчиси А.А. Абдувахитов зиммасига юк-
байрам муносабати билан Иккинчи лансин.
жаҳон уруши қатнашчилари ва фах- 4. Маданият вазирлиги (О.А. Назарбе-
Ўзбекистон Республикаси Ш. МИРЗИЁЕВ рийлари, кекса авлод вакилларини ҳар ков): Ўзбекистон Республикаси Ш. МИРЗИЁЕВ
Президенти томонлама эъзозлаш, Меҳрибонлик ва Президенти
Мурувват уйлари тарбияланувчилари, Республика Маънавият ва маърифат
Тошкент шаҳри, Саховат уйларида яшаётганлар, “Темир маркази (М.М. Ходжиматов) ва Ёзувчи- Тошкент шаҳри,
2022 йил 17 февраль дафтар”, “Аёллар дафтари”, “Ёшлар лар уюшмаси (С.С.Саидов) билан бир- 2022 йил 17 февраль
галикда бир ҳафта муддатда Тошкент
ТАЖРИБА МУНОСАБАТ
ХОНАДОНИДА ХАЗИНА Сойибжон НИЁЗОВ, Хусусан, мақом санъатини ўрганаман, де-
Ўзбекистон халқ ҳофизи ган ижодкорга барча шарт-шароит яратиб
берилмоқда. Энди ушбу имкониятларнинг
ЯРАТАЁТГАНЛАР қадрига етиш, қалб қуввати билан астойдил
изланиш ва ижод қилиш керак.
Абдусамин Ҳусаинов 6 сотих ерда 60 та новвос боқмоқда
Бугун мақом санъати ижро мактаблари
Бошланиши 1-бетда Маҳалладаги бошқа хонадонлар- ва анъаналари янги босқичда, янгича руҳда
да ҳам бу тажрибалар оммалашган. юксалмоқда. Ўзим мақом санъати ва унинг
Тажрибасини оммалаштириш ло- Шуҳратбек ва Ўткирбек Ғаниев, Ак- доирасида Бухоро “Шaшмақом”ининг шаклла-
зимлигини айтиб ўтган чорвадорлар рамжон Турғунов, Даврон ва Нодирбек ниш тарихи йўналишида илмий изланиш олиб
орасида Андижон вилоятининг Балиқ- Даминов, Ҳусан Қамбаров хонадонла- боряпман. Чунки бу соҳа ҳали етарлича ўрга-
чи туманидаги “Тумор” маҳалла фу- рида ҳам 30-40 бошга яқин новвослар нилмаган. Ўрта асрлардан қолган ёзма манба-
қаролар йиғинида истиқомат қилувчи боқувга қўйилган. ларда қайд этилишича, Бухорода мақом турли
Абдусамин Ҳусаинов ҳам бор. тарихий даврларда турли шакл ва анъаналар-
— Президентимизнинг фармон ва қа- да ижро этилган. Биргина Бухоро “Шaшмақом-
Истеъмол бозорида чорва гўшти, рорлари асосида чорвачиликни ривож- ”и кўп миллатли шаҳар мусиқа маданиятининг
сути ва бошқа маҳсулотларига бўлган лантириш, наслини яхшилаш, маҳсул- энг ёрқин анъаналари ва услубларини ўзида
талаб ҳамиша юқори. Бу маҳсулотлар дорлигини ошириш борасида берилган мужассамлаштирган.
тўйимлилиги, инсон саломатлиги учун имтиёз ва имкониятлар соҳа ривожида
муҳим элементларга бойлиги билан муҳим омил бўлмоқда, — дейди “Ту- Ҳозирги “Шaшмақом”да биз учта асо-
ажралиб туради. мор” маҳалла фуқаролар йиғинидаги сий — тожик, турк-ўзбек ва бухоро-яҳудий
ҳоким ёрдамчиси Хайрулло Холиқов. мусиқий анъаналари ҳиссасини кўрамиз.
Кейинги йилларда чорвачиликни — Маҳалламиздаги етакчи тармоқ чор- Мутахассислар мақомларни икки бўлимга
ривожлантириш, маҳсулот етиштириш вачилик ва деҳқончилик бўлгани боис, ажратган. Чолғу бўлими — мушкилот, ашула
ва сифатини яхшилаш йўлида амал- бу борадаги амалий иш тажрибаларни бўлими — наср номи билан аталади. Улар
га оширилаётган ҳаётбахш ислоҳот- оммалаштириш, янги ташаббусларни
лар туфайли жойларда чорвачилик қўллаб-қувватлашга алоҳида эътибор МИЛЛИЙ МУСИ¯А
йўналишларида янги ташаббуслар қаратганмиз. Шу мақсадда уй шароити- ПОЙДЕВОРИ
қўллаб-қувватланмоқда, тажрибалар бошга етказиб чорва боқамиз. Чорвага чорва учун тўйимли озуқа вазифасини да бўрдоқичилик йўналишида чорвачи-
оммалашяпти. қизиқиши бўлмаган одам бу иш билан ўтайди, озиқланиш жараёнида юзага лик фаолияти ривожлантириляпти. Ўр- Ҳар доим маданият ва санъат Марказий Осиёда мусиқанинг ушбу мумтоз
шуғулланиши қийин. Ёшлигимдан қо- келган ортиқча исрофгарчиликларнинг ганишлар ва таҳлилларга кўра, 200 дан ҳақида сўз юритилганида, тури давом этиши ва ривожланишига улкан
Балиқчи туманидаги “Тумор” маҳал- рамол боқишга қизиқаман. Ҳудудимиз- олдини олади. Икки ёшли новвос олти ортиқ оилага чорвачилик йўналишида Президентимизнинг “Агар биз ҳисса қўшди, десак муболаға бўлмайди.
ла фуқаролар йиғини аҳоли гавжум да яйлов майдонлари йўқ. Аммо кичик ойда етилади. Ҳар бир новвосдан бир кредит ажратиш юзасидан таклифлар асл, ҳақиқий санъатни билмоқчи,
масканлардан. Бу ерда чорва боқиш жойда ҳам бу тармоқни ривожлантириш ойда 600-700 минг сўм соф фойда бердик. Бундан ташқари, 15 нафар ўрганмоқчи бўлсак, аввало, мумтоз Ҳозирги “Шaшмақом”да
учун кенг майдонлар йўқ. Лекин со- мумкин. Фақат шунга мос шароит яра- олиш мумкин. кам таъминланган оилага 100 бошдан мақом санъатини билишимиз, биз учта асосий – тожик,
ҳада ўзига хос тажриба тўплаган чор- тиш зарур. Ҳовлимизда молхона таш- товуқ тарқатилди. “Темир дафтар”, ўрганишимиз керак. Ана шундай турк-ўзбек ва бухоро-яҳудий
вадорлар кўп. Маҳалладаги ҳар бир кил қилиб, новвослар сонини олтмиш — Маҳалламизнинг ўсиш нуқтала- “Аёллар дафтари” ва “Ёшлар дафтари” улкан маънавий бойликнинг мусиқий анъаналари ҳиссасини
хонадонда мол боқилади. бошга етказдик. Бунинг сабаби новвос ридан бири чорвачилик, — дейди рўйхатида турган 68 нафар фуқарога шаклланиши ва тараққиётида, бу кўрамиз. Мутахассислар
тез семиради, шунга яраша даромад маҳалла фуқаролар йиғини раиси 10 сотихдан ер ажратдик. Экин майдон- умрбоқий санъатнинг бизгача етиб мақомларни икки бўлимга
Абдусамин Ҳусаинов бу борада беради. Албатта, бу сабр-бардошни ҳам Азимжон Шамсутдинов. — 491 та хў- ларига дастлаб картошка, макка, мош, келишида беқиёс хизмат кўрсатган ажратган. Чолғу бўлими —
кўпга ибрат бўлиб келмоқда. Асосан, талаб этадиган юмуш. Ҳар бир чорвага жаликнинг деярли ҳар бирида чорва сабзи сингари экинлар жойлаштири- улуғ шоир ва мутафаккирлар, мушкилот, ашула бўлими —
ҳайдовчилик, дурадгорлик орқасидан белгиланган меъёрлар асосида 8-10 бор. Ўзим ҳам уйда 3-4 бош новвос либ, оила фаровонлигини таъминлаш бастакор ва созандалар, буюк наср номи билан аталади. Улар
рўзғор тебратиб келган Абдусамин ака килограммгача озуқа берамиз. Ортиқча боқаман. Бизда мол гўшти бошқа чоралари кўрилмоқда. Жорий йилнинг ҳофизларнинг хотирасини ҳурмат- Марказий Осиёда мусиқанинг
бугун бўрдоқи новвос боқиш билан шу- озуқа моллар семиришига салбий таъ- ҳудудларга нисбатан 5-10 минг сўм ўзида 15 километр ички йўлларимиз эҳтиром билан ёд этамиз”, деган ушбу мумтоз тури давом
ғулланяпти. Бир-икки бош новвос бо- сир кўрсатади, касалланишига сабаб арзон. Бугунги кунда бу йўналишда бетонлаштирилди. Буларнинг барчаси сўзлари қулоқларим остида этиши ва ривожланишига
қишдан бошланган иш бугун оилавий бўлади. Оиламизнинг 8 нафар аъзоси самарали иш олиб бораётган 20 дан халқ фаровонлиги, ҳамжиҳатлиги йў- жаранглаб тураверади. улкан ҳисса қўшди, десак
бизнесга айланган. Айни кунда хона- чорвачилик сирларини яхши ўрганган. ортиқ тадбиркорларимиз иш тажри- лида амалга оширилаётган ислоҳотлар муболаға бўлмайди.
дондаги 6 сотихли жойда 60 бош нов- Маҳсулотларни асосан ички бозорда со- балари оммалашиб бормоқда. Ай- самарасидир. Бу барча санъат ихлосмандлари, соҳа
вос парваришланмоқда. Бу ерда чор- тамиз. Йилига 300 миллион сўмга яқин ниқса, Абдусамин Ҳусаинов барча- вакиллари ва ёш иқтидор эгаларига мақом Президентимиз қарори биз, санъат аҳли
ва моллари боқиш учун барча шароит даромад оламиз. Меҳнат қилиб кам бў- мизга ўрнак бўляпти. Бунда ташқари, Излаган имкон топар, дейди халқи- санъати негизида нечоғлиқ улкан маъно ва юрагига ёқимли бир наводай сингиб, кўнгли-
яратилган. Ҳар бир новвос алоҳида лаётганимиз йўқ. Ўғил-қизларни ўқитиш, маҳалламизда торморқадан унумли миз. Чин дилдан бир ишнинг бошини мазмун мужассам эканини яна бир бор анг- мизга хушнудлик, соҳамизга янада муҳаббат
бойловга қўйилади. Ўт, сув, ем бериш шинам уй-жой, машина, тўкин дастурхон фойдаланиб, 3-4 марта ҳосил олишга тутган киши ҳар қандай юмушнинг уд- латиб, тасдиқлаб туради. билан ёндашиб хизмат қилишни ва келажак
учун алоҳида йўлаклар бор. ана шу меҳнатларимиз самараси. эътибор қаратганмиз. Ғалладан бўша- дасидан чиқади. Бу ҳаётий ҳақиқатга авлод қалбига куй ва қўшиқ сеҳри билан энг
ган майдонларга асосан маккажўхори амал қилиб яшаётган туморликлар- Давлатимиз раҳбарининг 2022 йил гўзал хислатларни сингдириб боришимизда
Бир неча йилдирки, бу иш этаги- Молхонада деярли бир хил ёшдаги экилади. Бу чорвачилик учун арзон нинг, хусусан Абдусамин Ҳусаиновнинг 2 февраль куни имзолаган “Маданият ва муҳим ва нурли бир довондир.
дан тутган чорвадор ҳалол меҳнати новвослар емлаб боқилмоқда. Абдуса- ва сифатли озуқа базасини жамға- чорвачилик соҳасида тўплаган иш таж- санъат соҳасини янада ривожлантиришга
ортидан элда ҳурмат-эътибор топди. мин ака ёш новвосларни етиштириш риш имконини беради. Чорвачилик рибаси кўпчиликка ибрат бўлмоқда. доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Зеро, миллий мусиқанинг мустаҳкам пой-
Бугунги кунда унинг 400 нафардан бўйича ўзига хос тажрибага эга. Чорва хўжаликларига ветеринария хизмати қарори эса маданият ва санъат соҳаси риво- девори бўлмиш мақом халқимиз ҳаётининг
ортиқ шогирди бор. Чорва сотиб олиш, майдонининг бир қисмига керакли си- кўрсатиш йўлга қўйилган. Ветеринар- Расулжон КАМОЛОВ, жида муҳим аҳамият касб этади. Бу ҳужжат акс-садосидир. Бу куй ер юзидаги барча ин-
сотиш, парваришлаш борасида улар лос жамланган. Бунда асосан кузги лар чорва молларини назорат қилиш мақом санъатининг ҳам янада ривожланиши, сонлар қалбини тебрата олган, мураккаб ру-
билан доимо бамаслаҳат иш юритади. макка пояси ва дон аралашмасидан билан бирга, соҳанинг ўзига хос жи- “Янги Ўзбекистон” тараққий этиши ва юксалиб боришида муҳим ҳий кечинмалар, теран фалсафий фикрлар
тайёрланган сенажларнинг ўрни кат- ҳатлари ҳақида аҳолига тавсиялар омил бўлади. Халқимиз маданий мероси- билан жилоланган мўъжиза бўлиб, бизнинг
— Чорвачилик оилавий даромади- та. Макка пояси ва таркибидаги дон беради, амалий ёрдам кўрсатади. мухбири нинг ажралмас қисми бўлган мақом қадимий даврга келиб, элнинг дарду ҳасрати, жасо-
мизнинг асосини ташкил этади, — дей- тарихи, теран фалсафаси, бетакрор бадиий рати, бахти, шодиёнаси, севги-муҳаббатини
ди Абдусамин ака. — Мавсумда 50-60 услуб ва бой ижодий анъаналари билан маъ- тараннум этиб, энг мукаммал шаклу шамо-
навий ҳаётимизда муҳим ўрин эгаллайди. йилда намоён бўлаётир.
Узоқ йиллардан бери санъат майдони-
да ижод қилиб келаётган бўлсам-да, фақат
сўнгги йиллардагина Президентимизнинг
бевосита ташаббуси ва ғамхўрлиги билан
маданият ва санъат соҳасига катта эъ-
тибор қаратилаётганига гувоҳ бўляпман.
Нигоҳ 2022 йил 18 февраль, 36-сон 3
ИСЛОҲОТ
ХАВФСИЗ ЙªЛ —
ОСОЙИШТА КУН ВА ЯНГИ ¡ОЯЛАР
МУ¯АДДИМАСИ
Йўлларга 367 та радар ва 1584 та видеокамера пиёдалар ўтиш жойини қуришга эҳтиёж бериш ваколати Ички ишлар вазирлигига Сир эмас, сўнгги пайтларда йўл-пат-
(шундан 430 таси қоидабузарликни аниқловчи) бор. ўтказилади. руль хизмати ходимларининг хизмат
ўрнатилди. Жумладан, Тошкент шаҳридаги фаолиятига ноқонуний аралашиш, тўс-
111 та чорраҳага 1020 та видеокамера ўрнатилиб, Шунинг учун ҳам видеоселектор йиғи- Автомактабларнинг ўқув методология- қинлик қилиш, ҳатто қаршилик кўрсатиш
шаҳар ИИББнинг ситуацион марказига интеграция лишида муҳим янгилик — ҳокимликлар- си, назарий ва амалий ўқув дастурлари- ҳолатлари ҳам кузатилаётган эди. Энди
қилинди. Фуқароларга қулайлик яратиш учун нинг Махсус эксплуатация-монтаж бў- ни ишлаб чиқиш, шунингдек, ўқитувчи ва бундай ҳолатларнинг олдини олиш чора-
давлат хизматлари марказларида ҳайдовчилик линмаларини Ички ишлар вазирлиги Йўл мураббийларини қайта тайёрлаш, мала- лари кўрилади. Соҳа вакилларининг шах-
гувоҳномасини янгисига алмаштириш, автомашина ҳаракати хавфсизлиги хизмати таркибига касини оширишга эса ИИВ академияси сий ҳимоя ва фаол мудофаа воситалари-
ойналари тусини ўзгартириш учун рухсат берилди. ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилинди. масъул этиб белгиланади. Бундан буён дан фойдаланиш борасидаги ҳуқуқлари
Ҳайдовчилардан имтиҳон олиш жараёнини Энди уларнинг фаолиятини замонавий ҳайдовчилар тўғрисидаги маълумотлар- кенгайтирилади.
жамоатчилик томонидан, шу жумладан, интернет талаблар асосида тубдан такомиллашти- нинг электрон базаси, шунингдек, ҳар бир
тармоғи орқали кузатиш имконияти яратилди. ришимиз лозим бўлади. ҳайдовчи ҳамда автомактабларнинг рей- Тегишли қонун ҳужжатлари кучга кир-
тинги юритилади. гач, ҳудудий йўл ҳаракати хавфсизлигини
Бошланиши 1-бетда махсус синфхоналар, 167 та мактабда бирга маҳаллаларда иш олиб бориши- Йўл белгиларини ўрнатиш ва йўл чизиқ- таъминлаш бошқармалари бошлиқлари-
йўл ҳаракатини ўргатиш майдончалари миз керак бўлади. лари чизиш фаолияти аутсорсинг асосида — Давлатимиз раҳбарининг йўл нинг соҳада олиб борилаётган ишлар ва
— Таъкидлаш жоизки, ўтган даврда ташкил этилди. Мазкур шароитлардан хусусий секторга берилади. Мазкур тад- ҳаракатини ташкил этиш ва назорат уларни такомиллаштириш борасидаги ах-
йўл ҳаракати хавфсизлигини таъмин- фойдаланиб, мактабларда ўқувчиларга — Йиғилишда йўллар бирларни молиялаштириш учун “Хавфсиз қилиш тизимини рақамлаштириш бороти ҳар ойда маҳаллий Кенгашларда
лаш соҳасида бир қатор замонавий иш йўл ҳаракати қоидалари бўйича зарурий инфратузилмасидаги камчиликлар йўл ва хавфсиз пиёда” республика ҳамда бўйича топшириғи бажарилиши ҳам муҳокама қилиб борилади. Бундан таш-
услублари ва инсон омилини чекловчи тушунчалар берилмоқда, йўлларда ўзи- ҳам танқид остига олинди. Мазкур вилоят жамғармалари ташкил этилади. аҳволни тубдан яхшилаган бўларди. қари, ҳайдовчиларга йўл ҳаракати қоида-
рақамли технологиялар жорий этилди, ни хавфсиз тутиш юзасидан кўникмаси муаммоларни бартараф этиш учун Шунингдек, йўл белгиларини ишлаб чиқиш бузарлиги учун жарима балларини ҳисоб-
— деди П.Бобожонов. — Масалан, фуқа- шакллантирилмоқда. Лекин бу ишлар қандай чора-тадбирлар кўриш керак? соҳасида монополия бекор қилиниб, ушбу — Ҳа, Президентимиз бежиз бу оғ- лаш тизими жорий этилади. Агар ҳайдовчи
ролар билан бевосита мулоқотни чеклаш билан республикадаги фақат 4 фоизгина тизим тубдан такомиллаштирилади ва со- риқли масалага алоҳида тўхталмади. томонидан 12 ой давомида содир этилган
учун ходимларга планшетлар, бодика- мактаб қамраб олинган, холос. — Автоавариялар таҳлили ўтган йили ҳада рақобат муҳити яратилади. Республикамиздаги 2752 та чорраҳанинг қоидабузарликлар учун ҳисобланган жа-
мералар тарқатилди ва қоидабузарлик- ҳар бешинчи йўл-транспорт ҳодисаси йўл- бор-йўғи 145 таси ёки 5 фоизи замонавий рима балл умумий миқдори 12 баллдан
ларни электрон тарзда расмийлаштириш Бу борада кенг жамоатчилик фикри ўр- ларда муносиб инфратузилма ва хавфсиз Келгусида тартибга солинмаган пиёда- камералар билан жиҳозланган, холос. Бу ошса, у транспорт воситасини бошқариш
амалиёти йўлга қўйилди. ганилиб, бир қатор таклифлар ишлаб чи- ҳаракатланиш учун зарур шароитлар яра- лар ўтиш жойларидаги йўл белгилари ва эса йўл ҳаракатини ташкил этиш ва на- ҳуқуқидан маҳрум қилинади. Қоидабузар-
қилди. Биринчи босқичда мамлакатимиз тилмагани сабабли содир этилганини кўр- йўл чизиқлари ёруғлик қайтарувчи, яхши зорат қилиб бориш, чорраҳалардаги тир- лик содир этмаган ҳайдовчиларга эса бо-
Йўлларга 367 та радар ва 1584 та ви- бўйича барча мактабларда йўл ҳаракати сатмоқда. Мазкур йўналишдаги ўрганиш- кўринадиган материаллардан тайёрлана- бандликлар тўғрисида маълумотларни нус баллари ҳисоблаб борилади.
деокамера (шундан 430 таси қоидабузар- қоидаларини ўргатувчи махсус синф- лар бугунги кунда бир қатор муаммолар ди, уларнинг тунги пайтда ёритиш ва кў- олиш ҳамда бартараф этиш учун имко-
ликни аниқловчи) ўрнатилди. Жумладан, хоналар ташкил этилиб, “Йўл ҳаракати мавжудлигидан далолат беради. риниш даражаси яхшиланади. Бунда жой- ниятларни чеклаб қўймоқда. Шунинг учун Олдимизда турган яна бир долзарб
Тошкент шаҳридаги 111 та чорраҳага хавфсизлиги” фанини ўқитиш таклиф ларга ҳайдовчилар томонидан пиёдаларга бу соҳада энг илғор ҳисобланган Буюк вазифа халқаро стандартлардан келиб
1020 та видеокамера ўрнатилиб, шаҳар қилиняпти. Туркия тажрибасидан келиб Хусусан, 2248 километр йўлларда қа- йўл бермаслик бўйича қоидабузарликлар- Британия, Германия, Хитой, Сингапур, чиқиб, Йўл ҳаракати қоидаларининг янги
ИИББнинг ситуацион марказига интег- чиқиб, дастлаб ҳар бир вилоятда бола- рама-қарши йўналишларни ажратувчи ни қайд этувчи махсус видеокамералар Жанубий Корея каби давлатлар тажриба- таҳририни ишлаб чиқишдан иборат. Унда,
рация қилинди. Фуқароларга қулайлик ларни қизиқтирувчи аттракционлар, йўл тўсиқлар ўрнатилмаган. 3571 километр ўрнатилади. Тартибга солинмаган ҳамда си ўрганиб чиқилди. жумладан, Тошкент шаҳри ва йирик ша-
яратиш учун давлат хизматлари марказ- ҳаракати қоидаларига мослаштирилган пиёдалар йўлаги, 2337 километр велойў- хавфли йўлни кесиб ўтиш жойларида пиё- ҳарлардаги марказий кўчаларда транс-
ларида ҳайдовчилик гувоҳномасини янги- биттадан “Йўл ҳаракати хавфсизлиги ис- лак ташкил этилмаган, тартибга солинма- далар томонидан бошқариладиган свето- Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, Қо- порт воситалари ҳаракатланишининг тез-
сига алмаштириш, автомашина ойналари тироҳат боғлари”ни ташкил қилиш режа- ган пиёдалар ўтиш жойларидан 2731 таси форлар ўрнатиш чоралари кўрилади. рақалпоғистон Республикаси, вилоятлар лик чекловлари қайта кўриб чиқилади.
тусини ўзгартириш учун рухсат берилди. лаштирилган. ёритилмаган. Шунингдек, 1835 та жойда ва Тошкент шаҳридаги йўл участкалари
Ҳайдовчилардан имтиҳон олиш жараё- шовқин чизиқларини чизиш, 2904 та жой- — Ҳайдовчиларни тайёрлаш Бевосита амалий чора-тадбирларга
нини жамоатчилик томонидан, шу жум- Шунингдек, Жанубий Корея тажрибаси да сунъий нотекисликлар яратиш, 750 та тизимини такомиллаштириш ва чорраҳаларини 1491 та ақлли свето- тўхталадиган бўлсак, 2022 йилда Қора-
ладан, интернет тармоғи орқали кузатиш асосида мактаб ёнидан ўтган йўлнинг 300 светофор ўрнатиш зарурати мавжуд. учун нималар қилиш керак, деб фор, 4473 та интеллектуал камера, тез- қалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва
имконияти яратилди. метр масофасида транспорт воситалари ҳисоблайсиз? ликни назорат қилувчи 720 та қурилма би- Тошкент шаҳрида йўл ҳаракати хавфсиз-
ҳаракатланиш тезлигининг юқори чега- лан жиҳозлаш зарур. Мазкур воситалар лигини таъминлаш бўйича ҳудудий 14 та
Бундан ташқари, хусусий тадбиркор- расини 30 км/соат этиб белгилаш таклиф — Бу борада Жанубий Корея, Герма- ҳокимликлар ёрдамида харид қилиниб “Йўл харитаси” ишлаб чиқилади. Уларда
ларга автомобилларни техник кўрикдан этиляпти. Бундан ташқари, мактабларга ния, Хитой каби давлатлар тажрибаси ўрнатилган тақдирда худди Тошкент шаҳ- йўл инфратузилмасида мавжуд муаммо-
ўтказиш фаолиятини юритиш ва ўз ҳисо- ўқувчиларнинг келиб-кетиши учун махсус ўрганиб чиқилди. Шунингдек, мамлакати- ридаги каби Автомобиль ҳаракатини на- лар ва “авария ўчоқлари” таҳлил қилин-
бидан йўлларга радар ўрнатиш учун рух- автобуслар ҳаракатини босқичма-босқич мизда ҳайдовчиларни тайёрлаш, ўқитиш зорат қилиш ва кузатиб боришнинг ягона ган ҳолда, йўл-транспорт ҳодисалари-
сат берилди. йўлга қўйишга зарурат бор. амалиёти, яратилган шароит, назорат марказлашган ва компьютерлаштирилган нинг олдини олиш бўйича туман (шаҳар)
тизими, мавжуд имкониятлар жойларга бошқарув тизими ҳар бир вилоятда таш- лар кесимидаги манзилли чора-тадбир-
Тизимда коррупция ҳолатларининг ол- Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, чиққан ҳолда ўрганилди. кил этилиб, интеграция қилинади. лар белгиланади. Автомобиль йўллари-
дини олиш мақсадида 4 мингдан ортиқ Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар да транспорт ҳаракатини ташкил этиш,
ходим аттестациядан ўтказилди, охирги ва Тошкент шаҳридаги йўл участкалари ва Очиқ айтиш керакки, аҳвол ачинарли. — Президентимиз йўлларда бошқариш ва назорат қилиш фаолияти
3,5 йилда йўлларда хизмат олиб борув- чорраҳаларини 1491 та ақлли светофор, 4473 та Хусусан, ҳозир фаолият юритаётган 1348 та инсон хавфсизлигини таъминлаш рақамлаштирилади. Замонавий ўқув хо-
чи йўл-патруль хизмати ходимларининг интеллектуал камера, тезликни назорат қилувчи ўқув ташкилотининг 745 тасида ўз биноси, бўйича устувор йўналишларни налари, назарий ва амалий ўқув инвен-
деярли 70 фоизи тўлиқ алмаштирилди. 720 та қурилма билан жиҳозлаш зарур. Мазкур 1277 тасида ўз ўқув автодроми йўқ. Улар- белгилаб берди. Бу соҳага оид қонун тарлари ҳамда тўлақонли ўқув-машқ ба-
Фуқароларнинг оворагарчилиги олдини воситалар ҳокимликлар ёрдамида харид қилиниб нинг 41 фоизи ўқув-машқ автомобилидан ҳужжатларини такомиллаштириш засига эга бўлган автомактаб ва имтиҳон
олиш учун 31 та ЙПХ маскани қисқарти- ўрнатилган тақдирда худди Тошкент шаҳридаги ижара асосида фойдаланади. бўйича ички ишлар органлари олдига марказлари фаолияти йўлга қўйилади.
рилди. каби Автомобиль ҳаракатини назорат қилиш қандай вазифалар қўйилди? Вилоятлар, кейинчалик бошқа шаҳар (ту-
ва кузатиб боришнинг ягона марказлашган ва Шунингдек, ҳайдовчиларни ўқитиш ман) марказларидаги серқатнов чорраҳа-
Лекин таҳлиллар ва ўрганиш натижа- компьютерлаштирилган бошқарув тизими ҳар бир мактабларида носоғлом рақобат вужудга — Йўл ҳаракати хавфсизлиги соҳа- лар рақамли бошқарувга ўтказилади.
лари мазкур соҳада бир қатор муаммо- вилоятда ташкил этилиб, интеграция қилинади. келган. Яъни кўпроқ ўқувчиларни жалб сидаги қонунчилик халқаро стандартлар
лар мавжудлигини кўрсатмоқда. Очиқ қилиш мақсадида ўқитиш учун тўлов миқ- асосида такомиллаштирилади. Бунда Йўл ҳаракати хавфсизлигини таъ-
тан олиш керак, бугунги кунда йўлларда Кейинги босқичларда эса ҳар бир ма- Бугун йўлларда 200 мингта йўл белги- дори камайтирилган. Бу эса ўқув машғу- халқаро ташкилотлар ва экспертлар, де- минлаш соҳасини такомиллаштириш
фуқаролар учун хавфсиз шароит яратиш, ҳаллада йўл ҳаракати қоидаларига амал си етишмайди, мавжуд 105 мингдан зиёди лотларининг сифатсиз ўтказилиши, ҳай- путатлар, шунингдек, аҳолининг таклиф- борасидаги ишлар ҳар ой Олий Мажлис
ҳайдовчиларни тайёрлаш ва ҳаракатла- қилиш юзасидан тушунтириш-тарғибот эса замонавий турдаги йўл белгиларига довчида машғулотларга қатнашмаслик лари ва тавсиялари инобатга олинади. палаталарида муҳокамадан ўтказиб бо-
ниш маданиятини шакллантириш бора- ишлари йўлга қўйилади. Бунда Норве- алмаштирилмаган. Маҳаллий ҳокимлик- каби салбий амалиёт шаклланишига Жумладан, транспорт воситасини маст рилади. Оммавий ахборот воситалари
сидаги ишлар талабга тўлиқ жавоб бер- гия, Германия, Нидерландияда бўлгани лар ҳузуридаги йўл ҳаракатини ташкил олиб келган. Тўғрисини айтганда, айрим ҳолда бошқарганлик ва инсон ҳаётига имкониятларидан фойдаланган ҳолда,
майди. Хусусан, ҳар йили йўлларимизда каби жамоат транспорти ва велосипед- этиш, махсус ўрнатиш ва фойдаланиш автомактабларнинг мақсади сифатли хавф солиши мумкин бўлган бошқа қои- йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш
10 мингтагача автоавария содир этилмоқ- лардан кўпроқ фойдаланишни аҳолига бўлинмалари мавжуд эҳтиёжнинг атиги 50 таълим бериш эмас, балки даромад то- дабузарликлар учун жавобгарлик чорала- соҳасида кенг қамровли тарғибот-ташви-
да. Бунинг оқибатида ўтган йили 2,5 минг- таъсирчан тарзда тушунтиришга ало- фоизини таъминлаб бермоқда. Хусусан, пишга қаратилмоқда. ри илғор халқаро тажриба асосида қайта қот ишларини янада жадаллаштирамиз.
га яқин киши бевақт ҳаётдан кўз юмди, 9 ҳида эътибор қаратилади. Албатта, бу- 2019-2021 йилларда республика бўйи- кўриб чиқилади. Қолаверса, аҳоли, айниқса, ёшларда йўл
мингдан ортиқроғи турли даражадаги тан нинг учун жамоат транспорти имижини ча ўрнатилиши лозим бўлган 610 мингта Шунинг учун ҳам видеоселектор йи- ҳаракати қоидаларига амал қилиш мада-
жароҳати олди. кўтариш, велойўлаклар ташкил этиш, йўл белгисидан 304 минг 775 таси талаб- ғилишида давлатимиз раҳбари берган Транспорт воситасини қасддан тар- ниятини шакллантириш бўйича “Йўл ха-
йўл инфратузилмасини яхшилаш бўйи- га жавоб беради, холос. Бундан ташқари, топшириқлардан келиб чиқиб, ҳайдов- тибсиз бошқариш, ўзбошимчалик би- ритаси” ишлаб чиқишимиз керак. Хуллас,
Бундай йўл-транспорт ҳодисаларига, ча ҳокимликлар, Автомобиль йўллари биргина Тошкент шаҳрининг ўзида аҳоли чиларни тайёрлаш, имтиҳон қилиш ва лан ҳаракат қатнашчиларини тўхташга олдимизда қатор долзарб, масъулиятли
асосан, ҳайдовчиларни ўқитиш сифа- қўмитаси, Транспорт вазирлиги билан гавжум жойларда 25 та ер ости ва ер усти уларнинг малакасини ошириш тизими мажбур қилиш орқали хавфни юзага вазифалар турибди.
ти, қоидабузарларга нисбатан жазо чо- тубдан такомиллаштирилади, таълим келтирганлик (“йўл безорилиги”) учун
ралари етарли эмаслиги, ҳайдовчилар сифати қатъий назорат қилинади. Таш- жавобгарлик белгиланади. Ўқитмасдан Жумладан, ўзининг шахсий манфаат-
йўл ҳаракати қоидаларига қасддан амал килий-ҳуқуқий шаклидан қатъи назар, ва ўргатмасдан ҳайдовчилик гувоҳнома- ларини халқ манфаатларидан устун қўяёт-
қилмаслиги, шунингдек, йўл инфратузил- ҳайдовчиларни тайёрлаш фаолиятини сини берганлик учун ҳам жазо чоралари ган нопок ходимлардан тизимни тозалаш
масидаги камчиликлар сабаб бўлмоқда. амалга оширувчи барча таълим субъект- кўзда тутилади. чоралари бундан буён ҳам эътиборимиз
Қонун-қоидаларни менсимаслик шу да- лари ва имтиҳон марказлари танқидий марказида бўлади. Бу борада шахсий тар-
ражага бориб етганки, ҳатто 13 мингдан ўрганилади. Ҳайдовчиларни тайёрловчи киб орасида хизмат интизоми ва қонунчи-
зиёд фуқаро ҳайдовчилик гувоҳномаси таълим субъектлари ва имтиҳон марказ- ликка сўзсиз риоя этилишини таъминлаш
бўлмай туриб, яна маст ҳолда транспорт ларига бўлган талаб ҳамда мезонлар ҳамда тизимда коррупциявий омилларга
воситасини бошқарган. белгиланади. Уларнинг бу турдаги фао- барҳам бериш мақсадида қўшимча чора-
лиятни амалга ошириши учун лицензия тадбирлар белгилаб олинди. Соҳа фао-
Аварияларнинг 20 фоизи тезликка лиятига сунъий интеллектга асосланган
риоя қилмаслик, 25 фоизи йўллардаги инсон омили таъсирини чекловчи рақамли
камчиликлар, 47 фоизи пиёда иштироки- технологияларнинг жорий этилиши хо-
да, 10 фоизи ҳайдовчилар тажрибасизли- димлар томонидан фуқаролар билан ман-
ги, 8 фоизи қарама-қарши йўналишга чи- фаатли мулоқотга киришиш ҳолатларига
қиб кетиш, 6 фоизи велойўлак бўлмагани барҳам беради. Шунингдек, йўл-патруль
оқибатида содир этилган. хизмати бўйича фуқаролар орасида сўров
ўтказиб борилади ва шу асосда тегишли
Юқоридаги таҳлиллар йўл-транспорт хулосалар қилинади.
ҳодисаларининг салмоқли қисми пиёда-
лар, айниқса, болалар иштирокида содир Таъкидлаш жоизки, Президентимиз ва
этилаётганини кўрсатмоқда. Бунинг оқи- халқимиз ишончини оқлаш учун ходим-
батида ўтган йили 965 пиёда, жумладан, ларнинг ишга бўлган муносабатини туб-
263 бола вафот этган. дан ўзгартиришга, янгича тизим асосида,
ўз касбига виждонан ёндашиб хизмат қи-
— Айнан болалар иштирокидаги йўл- лишларини таъминлашга алоҳида эъти-
транспорт ҳодисаларининг олдини бор қаратилади.
олиш борасида қандай ишлар амалга
оширилмоқда? Олдимизга қўйилган барча вазифа-
ларни сўзсиз бажариш учун Ички ишлар
— Президентимизнинг 2019 йилда вазирлиги ва унинг қуйи тизимларининг
Жиззах вилоятига ташрифи чоғида бер- имконияти ҳам, салоҳияти ҳам етарли.
ган топшириғи асосида ўтган даврда
дастлаб Жиззах вилоятида, сўнгра рес- “Янги Ўзбекистон” мухбири
публиканинг бошқа ҳудудларида жами
380 та умумтаълим мактабида йўл ҳа- Лутфулла СУВОНОВ
ракати қоидаларини ўқитиш бўйича
суҳбатлашди.
4 2022 йил 18 февраль, 36-сон Жараён
ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР
ОРОЛБ¡ЙИ: ИННОВАЦИЯ
ВА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
¥УДУДИНИНГ ЯНГИ ДАВРИ
2026 ЙИЛГА БОРИБ ОРОЛ ДЕНГИЗИНИНГ ҚУРИГАН
ТУБИДА ҚЎШИМЧА 500 МИНГ ГЕКТАР ЯШИЛ МАЙДОН БАРПО ЭТИЛАДИ,
УНИНГ УМУМИЙ КЎЛАМИ 2,5 МИЛЛИОН ГЕКТАРГА ЕТКАЗИЛАДИ.
Қуруқликнинг 33,6 фоизида қурғоқчилик Инновацион лойиҳалар ва амалий ишлар самараси
Бошланиши 1-бетда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини йўқо- Чўлланиш дунё аҳолисининг бешдан бир Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузу-
тиш йилига тахминан 42 миллиард AҚШ қисмига таҳдид соляпти. 2030 йилга келиб ридаги Оролбўйи халқаро инновация маркази
Буюк британиялик нуфузли халқаро долларига тенг бўлмоқда. Боз устига, ҳар глобал иқлим ўзгариши жаҳон иқтисодиёти- томонидан Мўйноқ ва Саманбой тажриба-синов
эксперт Николас Стерннинг ҳисоботида йили 20 миллион гектар ер экин етишти- га йилига 2 триллион доллар зарар келтира майдонларида тупроқ-иқлим шароитларига мос
келтирилишича, агар қўл қовуштириб ўти- ришдан чиқиб кетяпти. бошлаши тахмин қилиняпти. бўлган чўл ўсимликларини ажратиб олиш бўйича
раверилса, кўмир, нефть каби ёқилғилар илмий тадқиқотлар давом эттириляпти. Бу лойи-
туфайли юзага келаётган иқлим ўзгариш- ҳалар бўйича 40 дан ортиқ хорижий ва маҳаллий
лари жаҳон иқтисодий тараққиётининг беш ташкилот, илмий-тадқиқот институтлари билан
карра секинлашишига олиб келади. ўзаро ҳамкорлик меморандуми имзоланган.
БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш эса Марказ томонидан “Оролдаги менинг боғим” (My
биз ҳозир ҳаракат қилмасак, бу аср инсо- garden in the Aral Sea) агро-экотуризм лойиҳаси
ният учун сўнгги юз йиллик бўлиши мумкин- ишлаб чиқилди. Унинг асосий мақсади чет эллик
лигини айтмоқда. сайёҳлар ва маҳаллий аҳолини Оролбўйини кўка-
ламзорлаштириш ишларига ўз улушини қўшишга
Бундай ташвишли фикрларнинг ҳаққо- ва шу йўл билан кишиларнинг турмуш даражасини
нийлигини БМТнинг Озиқ-овқат ва қиш- кўтаришга даъват этишдир. Ушбу тадбирлар на-
лоқ хўжалиги ташкилоти вакиллари ҳам тижасида Ўзбекистонда илк бор аҳоли томонидан
тасдиқламоқда. Уларнинг ҳисоб-китоб- кўкаламзорлаштириш лойиҳаси ва краудфандинг
ларига кўра, ер юзида қурғоқчилик юқо- (аҳоли томонидан молиялаштириш) платформаси
ри бўлган ҳудудларнинг умумий майдони яратилди. Лойиҳа учун Мўйноқ тажриба-ишлаб чи-
48 810 минг квадрат километрни ёки қу- қариш участкасида 1,8 гектар майдон ажратилиб,
руқликнинг 33,6 фоизини ташкил этади. 15 турдаги жами 2972 та дарахт кўчати экилди. Бун-
Ернинг таназзулга учраши оқибатида дан ташқари, Орол денгизининг қуриган тубидаги
42 гектар майдонда 42 минг туп саксовул, қандим
Марказий Осиёда Тадқиқотлар нимани кўрсатди? ва терескен кўчати ўтқазилди. Ўтган йили Мўйноқ
тумани ҳокимлиги томонидан лойиҳани кенгайти-
аҳвол қандай? “Ўзгидромет” маркази 2021 йил ноябрь Мазкур хулосаларга кўра, Орол денги- риш учун 30,4 гектар ер майдони ажратилди. Айни
ойи бошида мамлакатимиз ҳудудида кучли зининг тубидан тахминий майдони 60 минг пайтда ушбу майдонларда декоратив боғ яратиш
шамоллар туфайли рўй берган чанг-ғубор квадрат километрга тенг Оролқум чўли ҳо- бўйича ишлар олиб борилмоқда.
ҳодисалари 150 йил давомида кузатилма- сил бўлган. Ҳар йили бўронлар сабаб Орол- ОЛИМЛАРНИНГ ҚАЙД
Марказий Осиё дунёда иқлим ўзга- ганини қайд этар экан, ҳаводаги чангнинг нинг қуриган тубидан кўтарилган 15−75 Бош вазир ўринбосари — туризм ва спорт вази- ЭТИШИЧА, ОРОЛ
ришидан энг кўп зарар кўрадиган мин- меъёрдан 30 бараваргача ошиб кетиши са- миллион тоннагача миқдордаги қум, чанг ри Азиз Абдуҳакимовнинг қайд этишича, БМТнинг ДЕНГИЗИ ҚУРИГАН
тақалар сирасига киради. Одамлар бабини қуйидагича изоҳлади: ва туз Марказий Осиё кенгликлари бўйлаб махсус резолюциясини амалга ошириш юзасидан МАЙДОНИНИНГ ЕР
аллақачон музликларнинг эриши, ҳа- ёйилади. Натижада юзага келган тупроқ мамлакатимиз томонидан тизимли чора-тадбир- ҲОЛАТИ БИР ХИЛ ЭМАС:
роратнинг ошиши, қурғоқчилик ва сув “Давомли эсган кучли шамоллар нати- эрозияси ва ҳавонинг ифлосланиши одам- лар кўрилмоқда. Президентимизнинг бу борадаги 5 ЙИЛ АВВАЛ ҚУРИГАН ҲУДУД
тақчиллиги каби ҳолатларнинг салбий жасида чўл ландшафтга эга ҳудудлардаги лар саломатлиги, турмуш шароитига ва ат- қарори асосида Оролбўйи минтақасини экологик БИЛАН 50 ЙИЛ АВВАЛ СУВ ҚОЧГАН
таъсирини ўз ҳаётида сезиб келмоқ- тупроқ юзасидаги чанг ва қум зарралари ҳа- роф-муҳитга салбий таъсир кўрсатади. инновациялар ва технологиялар ҳудудига айлан- ЖОЙНИНГ ҲОЛАТИДА КАТТА
да. Жаҳон банкининг Марказий Осиё вога кўтарилиб, чанг булутини ҳосил қилди. тиришнинг етти йўналиши белгилаб олинган. Улар ФАРҚ МАВЖУД. ҲАММА ЕРГА БИР
бўйича минтақавий директори Лилия Чанг булути шамол йўналиши бўйича аввал Оролқумдан кўтариладиган қум ва чанг асосида мазкур соҳаларга тегишли, қиймати 312 ТУРДАГИ ЎСИМЛИКЛАР ЭКИШНИ
Бурунчукнинг фикрича, бунинг оқиба- Сирдарё вилоятига, сўнгра Тошкент вилоя- бўронлари туфайли йўқотишлар қиймати миллиард сўм, 22,2 миллион доллар ва 6 мил- ТАВСИЯ ҚИЛИБ БЎЛМАЙДИ.
тида келтирадиган зарар минтақавий ти ва Тошкент шаҳри атмосфера ҳавосида биргина Қорақалпоғистон учун йилига 44,2 лион еврога тенг 71 та тадбир, шунингдек 1,9 трил- ҲАР БИР ҲУДУДГА ЎЗИГА ХОС
ялпи ички маҳсулотнинг 5 фоизигача чанг ва ғубор кескин ортиб кетишига сабаб миллион АҚШ доллари ёки ялпи ички маҳ- лион сўмлик 65 та устувор инновацион лойиҳа ЁНДАШУВ ТАЛАБ ЭТИЛАДИ.
бўлиши мумкин. бўлди”. сулотнинг 2,1 фоизини ташкил этади. амалга ошириляпти. ЕРЛАР ҲОЛАТИНИ, ҚУМ ВА
ШЎРЛАНИШНИ ЭЪТИБОРГА ОЛИБ,
Президентимиз бу ҳодисага ўз муноса- Орол денгизи қуриган тубининг катта Инновацион ривожланиш вазирлиги ва Оролбўйи ФАҚАТ ТЎҒРИ ТАНЛАБ ЭКИЛГАН
батини билдириб: “Юртимизда экологик қисмини қурғоқчиликка ва шўр тупроққа халқаро инновация маркази БМТ Тараққиёт дасту- КЎЧАТЛАРГИНА ТУТИБ КЕТИШИ
таҳдидларнинг салбий таъсири ортиб бор- чидамли маҳаллий дарахтлар, буталар ва ри, Европа Иттифоқи, ЮНИСЕФ, Ислом тараққиёт МУМКИН.
моқда. Буни куни кеча содир бўлган қум ўт-ўланларни аралаш ҳолда экиш ҳисобига банки, ICBA халқаро маркази билан яқин ҳамкорлик
бўронлари ҳам яна бир бор тасдиқлади. қайта тиклаш мумкинлиги айтилмоқда. Бу алоқалари ўрнатган. Бирлашган Араб Амирликла- ажратиб олиш йўналишларида ўтказган тажриба-
Орол денгизининг қуриши билан боғлиқ ва- маҳаллий аҳоли саломатлиги ва фаровон- ри, Хитой, Тунис, Швейцария ва канадалик олим- ларини бунга амалий мисол тариқасида келтириш
зият тобора кескин тус олмоқда. Шу борада лигини яхшилаши билан бир қаторда ҳар лар билан биргаликда Оролбўйининг шўрланган ва мумкин. Натижада чўл-яйлов ўсимликларининг ҳо-
биз БМТнинг Оролбўйини экологик иннова- йили 28−44 миллион доллар миқдорида қў- қурғоқчил ерларини тадқиқ қилиш ва “яшил қопла- силдорлиги 30-40 фоиз ошди.
циялар ва технологиялар ҳудуди сифатида шимча фойда келтириши, тупроқдан угле- малар” яратиш юзасидан илмий ҳамкорлик ишлари
эълон қилиш бўйича резолюциясини ҳаётга род чиқишининг олдини олиш ва атмосфе- йўлга қўйилди. Мазкур ҳудудда ўрмонлаштириш тадбирларини
татбиқ этишга доир тизимли ва комплекс радан карбонат ангидридни ютиш орқали жадаллаштириш мақсадида чўл ўсимликлари ни-
чора-тадбирларни амалга оширишимиз ло- иқлим ўзгаришини юмшатиши мумкин. Ўтган йил 22 ноябрда Тошкентда бўлиб ўтган ҳолларини экувчи янги машина агрегати яратилди.
зим”, деди. “Оролбўйини экологик инновациялар ва техноло- Унинг ёрдамида кўчатларни экиш самарадорлиги
Давлатимиз раҳбари БМТ Бош Ассамб- гиялар ҳудудига айлантирамиз” мавзусидаги хал- 1,5 баробар ошиб, соатига 4000-4500 донага етди.
леясининг 75-сессиясида илгари сурган қаро конференцияда Оролбўйи ҳудудларида хал-
Шу боис, Марказий Осиё мамла- таклиф асосида мазкур халқаро ташкилот Ўзбекистонда Орол денгизи қаро молия институтларининг қиймати 1 миллиард Шу билан бирга, Нукус, Хива, Урганч ва Бухоро
катлари иқлим ўзгаришининг салбий 2021 йил 18 майда Оролбўйи минтақасини қуриган тубининг катта 326,7 миллион АҚШ долларига тенг 20 та лойиҳа- шаҳарлари атрофидаги жами 30 километр масо-
таъсири олдини олиш учун қатъий экологик инновациялар ва технологиялар қисмини қурғоқчиликка сини амалга ошириш ишлари олиб борилаётгани фада “яшил белбоғ” ҳимоя дарахтзорлари ташкил
чораларни кўришлари зарур бўлади. ҳудуди деб эълон қилиш тўғрисидаги мах- ва шўр тупроққа чидамли таъкидланганди. этилди. Бундан ташқари, юртимизнинг суғорилади-
Тадқиқотларга кўра, ер ишдан чиқи- сус резолюцияни қабул қилган эди. Ўтган маҳаллий дарахтлар, ган далалари четларида 2,5 минг гектар майдонда
шига қарши курашга сарфланган ҳар йилнинг 29 июлида Президентимиз томони- буталар ва ўт-ўланларни — 2020-2021 йилларда Ўрмон хўжалиги илмий- иҳота дарахтзорлар барпо қилинди.
1 доллар 5 долларга яқин самара бе- дан имзоланган қарорда мазкур ҳужжат иж- аралаш ҳолда экиш ҳисобига тадқиқот институтида Испаниянинг “Western Export
ради. Агар минтақанинг 30 йил мобай- росини таъминлашнинг амалий вазифала- қайта тиклаш мумкинлиги Solutions” компанияси ва Словакиянинг “Resysle Кейинги йилларда бу каби ишларни бажаришга
нида ернинг ишдан чиқишига қарши ри белгилаб берилди ҳамда “Йўл харитаси” айтилмоқда. Бу маҳаллий S.R.O” ташкилоти билан ҳамкорликда ўрмон кўчат- ўрмон хўжаликлари томонидан турли дарахт ва бу-
кураш харажатлари тахминан 53 мил- тасдиқланди. аҳоли саломатлиги ва хоналарида чўл ўсимликлари ниҳолларининг кўка- таларнинг 1,7 минг тоннадан ортиқ уруғи тайёрлан-
лиард АҚШ долларини ташкил этса-ю, фаровонлигини яхшилаши рувчанлигини ошириш ҳамда стандарт кўчатларни ди ҳамда 105 миллион дона ниҳол ва кўчат етиш-
шу даврда ҳеч бир иш қилинмаса ҳам Яқинда Жаҳон банкининг Ўрмон хўжали- билан бир қаторда ҳар йили етиштириш мақсадида денгиз тубида илк маротаба тирилди.
йўқотишлар миқдори 288 миллиард ги давлат қўмитаси билан биргаликда “Орол 28−44 миллион доллар агрофлорин, бульнова, биопрон, рокогумин каби
долларгача етиши эҳтимоли юқори. денгизининг қуриган тубидаги қум ва чанг аминокислотали биоўғитларни синовдан ўтказиш Бундан ташқари, ҳозирги кунда Орол денгизи
бўронларини камайтириш учун Ўзбекистон- бўйича илмий изланишлар қилинди, — дейди Ўр- қуриган тубида янгидан экилаётган чўл ўсимликла-
да ландшафтни қайта тиклашнинг аҳамия- мон хўжалиги давлат қўмитаси бошқарма бошли- рини турли касаллик ҳамда зараркунандалардан
ти” мавзусида ўтказилган қўшма тадқиқоти ғи ўринбосари Ҳожимурод Толипов. — Тахтакўпир ҳимоялаш, шунингдек, нам сақловчи полимер на-
хулосалари эълон қилинди. давлат ўрмон хўжалиги кўчатхонасида ракогумин ноелимлар (гидрогел)дан фойдаланган ҳолда ни-
аминокислоталари ёрдамида стандарт кўчатлар ҳоллар кўкарувчанлигини оширишнинг инновацион
миқдорида қўшимча фойда етиштириш даражаси анъанавий усулга нисбатан усулларини ишлаб чиқиш бўйича илмий изланиш-
1-1,5 баробар (гектарига 315 минг дона)гача оши- лар давом эттирилмоқда. Жумладан, Япониянинг
келтириши, тупроқдан рилди. Икки йил давомида ўтказилган синов тадқи- “OYO” коорпорацияси олимлари билан Оролбў-
қотлари натижасида 1 миллион 230 минг дона шун- йи ҳудудларида доривор цистанхе ўсимликлари
Дунёда муқобили бўлмаган ишлар углерод чиқишининг олдини дай кўчат етиштирилиб, Орол денгизининг қуриган плантацияларини барпо этиш, Жанубий Кореянинг
олиш ва атмосферадан тубида ҳимоя ўрмонзорларини барпо этишга берил- “Nifos” миллий ўрмон хўжалиги илмий муассасаси
ди. Испания компанияси билан қуриган денгиз туби билан ҳамкорликда чўл ўсимликларини контейнер
карбонат ангидридни ютиш иқлим шароитида янги атриплекс чўл ўсимлиги ҳам блокларда етиштириш технологияларини ишлаб
синовдан ўтказилди. чиқиш бўйича илмий тадқиқотлар ўтказиш режа-
Юртимизда кейинги йилларда чўлу биё- орқали иқлим ўзгаришини лаштирилган. Бу тадқиқотлар келгусида чўл ерла-
бонлар ва Орол денгизининг қуриган туби- юмшатиши мумкин. Олимларнинг қайд этишича, Орол денгизи қу- рида яшил ўсимликлар майдонини кенгайтириш,
риган майдонининг ер ҳолати бир хил эмас: 5 йил самарадорлигини ошириш, шунингдек, ҳавога за-
да яратилаётган “яшил қопламалар” дунё- аввал қуриган ҳудуд билан 50 йил аввал сув қочган рарли қум-чанг бўронлари кўтарилишини камайти-
да муқобили бўлмаган инновацион чоралар жойнинг ҳолатида катта фарқ мавжуд. Ҳамма ерга ришда асқатади.
сирасига киради. Муҳими, унинг кўлами бир турдаги ўсимликлар экишни тавсия қилиб бўл-
кенгайиб боряпти. Маълумотларга қара- майди. Ҳар бир ҳудудга ўзига хос ёндашув талаб 2022 йилда Орол денгизининг қуриган тубида
ганда, қабул қилинган қарорлар доираси- этилади. Ерлар ҳолатини, қум ва шўрланишни эъти- 100 минг гектарда, Оролбўйи минтақасига кирувчи
да 2018-2020 йилларда Орол денгизининг борга олиб, фақат тўғри танлаб экилган кўчатларги- Бухоро вилоятида 40 минг, Навоий вилоятида 50
суви қуриган ҳудудларида 1,2 миллион гек- на тутиб кетиши мумкин. минг ва Хоразм вилоятида 10 минг гектарда ўр-
тар майдонда ўрмон-мелиоратив тадбирла- монзорлар барпо этиш режалаштирилган. Булар-
ри амалга оширилган. “Яшил қопламалар” — Шу каби жиҳатларга илмий изланишларда дан ташқари, “Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси
барпо этишда кўплаб турдаги техника, хусу- алоҳида эътибор қаратиляпти, — дейди Ҳожиму- доирасида 2022 йил баҳор мавсумида 125 миллион
сан, кичик авиациядан фойдаланилиб, ин- род Толипов. — Институтимиз ходимларининг дав- дона манзарали, мевали ва бошқа турдаги кўчат
новацион усуллар қўлланилиб келиняпти. лат илмий тадқиқот дастурлари доирасида Орол экилиши кўзда тутилмоқда.
— Давлатимиз раҳбарининг 2020 йил денгизининг қуриган тубининг турли тупроқ шароит-
6 октябрдаги “Ўзбекистон Республикасида ларида чўл яйловзорларини комбинациялашган Ушбу ишларни жадал амалга ошириш назарда
ўрмон хўжалиги тизимини 2030 йилгача усулларда барпо этиш, тупроқ-иқлим шароитла- тутилгани келгусида Оролбўйида инсон хавфсизли-
ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш минтақага кирувчи Хоразм, Бухоро, Навоий саксовулзорлаштиришнинг дунёда муқоби- рига мослашган, мусбат белгиларга эга (серҳосил, ги учун экологик мақбул ҳудуд барпо этишга замин
тўғрисида”ги қарорининг ижроси доирасида вилоятларида 148 минг гектарда саксовул ли йўқ. Албатта, Австралия, Қозоғистонда шох-шаббалари қалин, текис ўсувчи) бўлган чўл яратади. Зеро, Тараққиёт стратегиясида Орол ден-
2021 йилда Қорақалпоғистон ва вилоятлар ҳамда бошқа чўл ўсимликларининг уруғ ҳам муайян майдонларда экилган, лекин ўсимликларининг доимий уруғчилик майдонларини гизининг тубида қўшимча 500 минг гектар ўрмонзор
ҳудудларида жами 530 минг гектар, шу жум- ва кўчатлари экилиб, ҳимоя ўрмонзорлари Ўзбекистонда бажарилган ишларнинг ни- барпо этиб, унинг умумий майдонини 2,5 миллион
ладан, Орол денгизининг қуриган ҳудудида барпо этилди. ҳоятда кенг қамровлиги билан уларни уму- гектарга етказиш вазифаси қўйилган.
375 минг гектарда ўрмонзор барпо этили- Табиийки, ҳосил қилинаётган “яшил ман таққослаб бўлмайди.
ши режалаштирилган эди, — дейди Ўр- қоплама”ларнинг катта қисмини саксовул- Яна бир жиҳати, Оролнинг қуриган май- Абдурауф ҚОРЖОВОВ,
мон хўжалиги давлат қўмитаси бошқарма зорлар ташкил этяпти. Мутахассисларнинг донидаги саксовуллар орасига ёввойи ҳай- иқтисодий шарҳловчи
бошлиғи ўринбосари Ҳожимурод Толипов. фикрича, саксовул етти қатор қилиб экилса, вонлар ва чорва учун озуқабоп экинлар ҳам
— Амалда республика бўйича жами 631 у 5-7 йилда 90 фоиз қумни ушлаб қола ола- экилмоқда. Ушбу ҳудудда ўнлаб артезиан
минг гектар, Орол денгизининг қуриган ҳу- диган даражада катта бўлади ва ўзидан кў- қудуқлари қазиляпти. Бу келажакда чорвачи-
дудида 458 минг гектар майдонда, мазкур пайиш хусусиятига эга. Орол тубидаги каби ликни ривожлантириш учун замин яратади.
2022 йил 18 февраль, 36-сон 5
ИНСОН КАПИТАЛИ
ЖªШ¯ИН МУ²ИТ — МУЛОҲАЗА
ФАРОВОНЛИК КАФОЛАТИ
ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ,
Камола ХЎЖАМОВА, бўлиб қолмоқда. Ишлаб чиқаришда банд БУ — БИЗНИНГ
бўлган малакасиз ишчилардан малака- КЕЛАЖАГИМИЗ,
Жаҳон иқтисодиёти ва ли ишчиларнинг фарқи шундаки, улар
дипломатия ишлаб чиқариш воситаларига эгалик ¥АЁТ-МАМОТ МАСАЛАСИ
университети докторанти қилади: улар билимларни ўзи билан
Бугунги глобаллашув даврида олиб юрувчи ҳисобланади”, дея фикр
билдиради.
барча мамлакатлар инсон
Инсон капитали назарияси рус олим-
капиталини ривожлантиришга
лари А.Добринин, С.Дятлов, С.Курганский
муҳим эътибор қаратмоқда. Бу, асарларида ҳам ўз аксини топган. Улар ин-
аввало, ахборот-коммуникация сон капиталини ижтимоий такрор ишлаб
технологиялари жадал тараққий чиқаришнинг у ёки бу соҳасида мақсадли Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2022 йил 28 январь куни бўлиб
этиши, бошқарув тизими, фойдаланиладиган, ишлаб чиқариш са- ўтган видеоселектор йиғилишида мактаб таълими тизимидаги
халқаро сиёсий жараёнлар марадорлиги ва меҳнат унумдорлиги ўси- камчилик ва муаммоларга тўхталиб, таълим сифатини мутлақо
электронлашаётгани, шига кўмаклашадиган, шунингдек, инсон- янги босқичга олиб чиқиш бўйича ислоҳотлар бошланганини
масофавий ислоҳотлар нинг иш ҳақи ва даромади ўсишига таъсир ҳамда уларга шахсан ўзи раҳбарлик қилишини маълум қилди.
оммалашаётгани билан кўрсатадиган инвестициялар ҳамда инсон
изоҳланади. томонидан жамғарилган соғлиқ, билим,
кўникма, қобилиятлар, мотивацияларнинг
Шу боис, Ўзбекистонда ҳам инсон капиталини ривожлантириш,
муайян захираси натижасида шаклланган
таълим сифатини ошириш, ёшлар тарбиясига эътиборни
капитал сифатида кўриб чиққан.
кучайтириш давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Бу йўлда Ҳар бир инсон ўз қобилиятидан унумли
Ҳаракатлар стратегияси доирасида бажарилган вазифалар Янги фойдаланиш орқали маънавий, иқтисодий
Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси асосида янада такомилига комилликка эришиши мумкин. Мамлакат боғлиқ қадриятларни сингдиришга куч- ижтимоийлаштириш, яъни мактаб со-
етказилиши мақсад қилинган. миқёсида уларнинг улуши кўп бўлса, ўша ли ҳаракатлар бўлмоқда. циумида ёшларни тизимли ноформал
жамият ҳар томонлама юксакликка эриша- уюшмалар таркибида уюштирган ҳол-
Анъанавий оммавий ахборот во- да, “жамоа таркибида ва жамоа орқали
Жумладан, келгуси беш йилда мактаб даражаси ҳар бир инсонда ҳавас уйғот- ди. Шу сабабли юртимизда инсон капита- ситалари ўз аҳамиятини йўқотмоқда. тарбия” усулига ўтиш маъқул. Чунки
лини ривожлантириш бўйича қилиниши Жамоатчилик, шу жумладан, ёшлар четдан шиддат билан кириб келаётган
таълими сифатини ошириш, дарслик- май қолмайди. фикрини телевидение, радио ва газе- ёт ғоялар ёшларни эгоист ва манқурт
“Инсон капитали” тушунчаси нима де- керак бўлган кўплаб вазифалар турибди. талар ўрнини эгаллаётган интернет этиб тарбиялашга йўналтирилганини
ларни янгилаш, мактабларда қўшимча Нега деганда, йиллар давомида юрти- шакллантирмоқда. Энг ёмони, бундай билганимиз ҳолда, биринчи ўринда,
хуружларнинг оқибати одамни ўзи ту- болаларни ижтимоийлаштириш зарур.
1,2 миллион ўқувчи ўрни яратиш, мактабга- гани? Кенг маънода олганда, инсон ка- ғилиб ўсган юрти ва халқидан тониш,
ча таълим қамрови даражасини 67 фоиздан питали — иқтисодиёт, жамият ва оила мизда инсон капитали, унинг аҳамияти ва ҳамма нарсага лоқайд бўлган манқурт Ижтимоий жамиятда ҳар бир шахс
80 фоизга етказиш, камида 10 та олий- ривожланишининг интенсив ишлаб чиқа- кучи муносиб баҳоланмаган. Бу эса оқи- шахсга айланишида намоён бўлади. ўзининг мажбуриятларига эга бўлиб,
гоҳнинг нуфузли халқаро рейтингларга рувчи омили, шу жумладан, ишчи кучининг батда жамиятда ўз фикрига эга бўлмаган, уларни бажариш орқали ушбу халққа
киришини таъминлаш, 100 минг ўринли билим ва малакали интеллектуал қисми, йўлини топмаган ва салоҳиятига ишонма- Шу сабабли баъзи ёшларимиз ўрта- қандайдир фойда келтириши кўзга ту-
талабалар турар жойларини барпо этиш, бошқарувчи меҳнат воситалари, атроф- ган қатлам шаклланишига олиб келди. сида, “Бу менинг ҳаётим, ота-онамнинг тилади. Бунинг учун шахс жамият та-
Сўнгги йилларда ҳаётимизнинг барча бунга аралашишига ҳаққи йўқ”, деган лабларига тўғри келадиган маънавий
бирламчи тиббий хизматлар сифатини ях- муҳит ва меҳнат фаолияти йиғиндиси. қадриятларимизга ёт тушунчалар ўрин қадриятлар ва хислатларга эга бўлиши
Тор маънода айтганда, инсон капитали соҳалари қатори ушбу йўналишда ҳам олмоқда. керак.
шилашга алоҳида эътибор қаратилади. Абубакр НАВРЎЗОВ,
2022-2026 йилларга мўлжалланган ақл, соғлиқ, билим, самарали меҳнат ва шиддатли янгиланишлар амалга оширил- Бундай вазиятда нима қилиш ке- Ушбу тарбия тизими орқали ўқувчи-
моқда. Жаҳон банкининг 2020 йил учун Мудофаа вазирлиги рак? лар ўз жамоалари мақсади ва вазифа-
Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегия- ҳаёт сифатидир. лари йўлида қадриятларимиз ва жамоа
Инсон капитали асосида, албатта, би- эълон қилинган инсон капитали индек- фахрийлари ишлари бўйича Мудофаа вазирлиги фахрийси, кўп аъзоси сифатида қабул қилган мажбу-
сида белгиланган бу каби устувор мақсад- йиллар тарбия соҳасида хизмат қилган
вазифалар ижроси инсон қадри, инсон лим ва кўникмалар ётади. Билим энг катта сида Ўзбекистон ҳам илк бор қатнашиб, Марказий кенгаш раиси,
омили, инсон капитали, деган замонавий истеъфодаги полковник
тушунчалар билан чамбарчас боғлиқ. Давлатимиз раҳбари “Таълим-
тарбия — бу бизнинг келажагимиз,
Президентимиз таъкидлаганидек, “Ин- Олимлар ўз назариясида инсон ҳаёт-мамот масаласи, шу боис, бу
соҳадаги ислоҳотларни кечикти-
сон қадри деганда, биз, аввало, ҳар капиталининг асосий кўрсаткичи ришга ҳаққимиз йўқ. Қанчалик му-
бир фуқаронинг тинч ва хавфсиз ҳаёт раккаб бўлмасин, мактаб таълимида
кечиришини, унинг фундаментал ҳу- сифатида инсоннинг билим ва пойдеворни бугундан мустаҳкам қў-
қуқ ва эркинликларини таъминлашни интеллектини кўрсатган. Хусусан, йишимиз керак. Чунки биз кўп вақт
назарда тутамиз. Инсон қадри деган- Т.Шульц инсонни унинг қобилияти, йўқотганмиз”, дея таъкидлади.
да, биз ҳар бир фуқаро учун муносиб таълим орқали олган билими
турмуш шароити ва замонавий инфра- нуқтаи назаридан кўриб чиқади ва Йиғилишда мактабда замонавий
тузилма ташкил этишни, малакали тиб- ҳар бир маълумотли инсон муайян билимларни эгаллаган рақобатбар-
дош ёшларни тарбиялаш вазифаси-
бий хизмат кўрсатиш, сифатли таълим, даромад олиш билан боғлиқ ни амалга ошириш мақсадида туман, Мудофаа вазирлиги
вилоят ва республика даражасида фахрийлари томонидан
ижтимоий ҳимоя тизими, соғлом эколо- фаолиятида фойдаланиши мумкин Мактаб таълимини ислоҳ қилиш кен- 2021 йилда тажриба
гашлари тузилиши ва “ҳокимларнинг сифатида юқорида
гик муҳит яратиб беришни тушунамиз”. бўлган манбага эга бўлади, дейди. мактабга эътибор қилиш беш йиллиги” кўрсатилган тарбия
Тараққиёт стратегиясининг 100 та мақ- бошлангани эълон қилинди. тизими бўйича Тошкент
сади ҳам бевосита инсон қадрини эъзоз- У бундай деб ёзган: “Агар таълим шаҳридаги бир нечта
лашга қаратилгани бежиз эмас. Бу усту- иқтисодиёт учун муҳим бўлган Эътибор берадиган бўлсак, дав- мактабда иш олиб
вор мақсадларни тўлиқ амалга ошириш ишлаб чиқаришга таъсир этса, бу латимиз раҳбари ҳар бир чиқишида борилди. Эътиборли
салоҳияти ҳам, эришилган самаралардан капитал шакли ҳисобланади”. ёшлар таълим-тарбияси тўғрисида жиҳати, ўқитувчилар ва
қайта-қайта тўхталиб ўтмоқда. Ўтган ота-оналар томонидан
баҳра олиш имконияти ҳам тўғридан-тўғри 5 йил давомида ёшлар билан ишлаш ушбу тизим болалар
тизими тубдан такомиллаштирилди тарбияси ва ўқишига
инсон омилига бориб тақалади. Ўз навба- ва улар билан ишлашнинг вертикал жуда яхши ижобий
тида, инсон капиталини ривожлантириш хазина ва уни бошқа ҳеч бир бойлик билан 62 фоизлик натижа билан МДҲ давлат- тизими яратилди, ёшлар бандлигини таъсир кўрсатгани
юртдошларимиз ҳаётининг фаровон, обод қиёслаб бўлмайди. Улуғ аллома бобомиз лари орасида етакчи ўринни эгаллагани таъминлаш ва бўш вақтини мазмунли эътироф этилди.
ва бахтли бўлиши, таъбир жоиз бўлса, Имом Бухорий сўзлари билан айтганда, фикримизни яққол тасдиқлайди. ташкил этиш бўйича қатор чора-тад-
Шу ўринда, Ўзбекистон инсон капита- бирлар кўрилди.
давлатимиз ва жамиятимиз янги Ўзбекис- “Дунёда илмдан ўзга нажот йўқ ва бўл-
тонга хос мезонлар асосида тараққий эти- мағай”. лини баҳолашга қаратилган PISA ва PIRLS Бу борада Президентимизнинг
2022 йил 19 январдаги “Маҳаллалар-
ши зарурлигини назарда тутади. Айни чоғда жаҳон тараққиётида интел- халқаро тадқиқотларида ҳам илк марота- да ёшлар билан ишлаш тизимини
Бу ҳақда фикр юритганда, интеллек- лектуал салоҳият тобора муҳим аҳамият ба иштирок этаётганини эслаш жоиз. Бу- тубдан такомиллаштириш чора-
туал-маънавий омил миллий бойликнинг касб этиб, билимли ва малакали мутахас- гунги кунда ўқитувчиларга методик ёрдам тадбирлари тўғрисида”ги қарорига
ҳал қилувчи шарти эканини унутмаслик сис бўлган талаб изчил ортиб бораётгани кўрсатиш бўйича ўқув қўлланмалар тарқа- асосан, ёшлар билан ишлашнинг ян-
керак. Айнан шу омил давлат қудратининг кузатилмоқда. Чунки дунёда юксак илмий- тилмоқда. Уларнинг малакасини ошириш гича бошқарув механизмларини жорий
энг муҳим кўрсаткичи ҳисобланади ва технологик кашфиётларни ана шундай са- учун халқаро экспертлар иштирокида се- этиш, улар билан ишлашнинг вертикал
минарлар ўтказилмоқда. тизимини яратиш, ёшлар муаммо-
жамиятнинг ривожланганлик даражасини лоҳияти баланд кадрлар яратади. ларини бевосита маҳаллаларда ҳал риятларига қатъий риоя этиб, ўқиши
Шунингдек, мактаб ўқувчилари учун этиш, таълим муассасаларида маъна- ва яшаши орқали ёшларни ижтимоий-
белгилайди. Шунингдек, ҳар қандай кашфиётлар- вий-маърифий ва тарбиявий ишлар- лаштириш таъминланади. Бугун олиб
Ўзбекистонни ривожланган давлатлар дан фақат инсон манфаатлари, унинг бах- халқаро тадқиқотларда фойдаланилади- нинг самарадорлигини янада ошириш борилаётган оммавий тарбиявий иш-
қаторига кўтарувчи куч нимада? Албатта, ту саодати йўлида фойдаланмоқ лозим. ган намунавий саволлар асосида онлайн- мақсадида ҳар бир маҳаллада ёшлар офицер сифатида ўз шахсий фикрла- ларимиз эса бу тарбия тизимини тўл-
Бугунги глобаллашув жараёнида иннова- тренажёрлар ташкил этилди. Республика етакчиси лавозими жорий этилди. римни билдирмоқчиман. дириб, бойитиб боради.
инсон капиталида.
Ҳар бир инсоннинг савияси, қандай би- ция ҳар қандай мамлакатнинг энг муҳим бўйича 348 та таянч мактаб белгиланиб, Бугунги кунда, “Ортида алоҳида ци- Аввало, тезкорлик билан ташаббус- Ўқувчилар биринчи синфдан бош-
қолган мактабларни уларга бириктирган вилизацион лойиҳаси бўлмаган мамла- ни қўлга олиб, ёшлар онги эволюцияси лаб охирги синфгача ўзларининг
лим ва малакага эгалиги, Ватанига, халқи- стратегик ресурсларидан биридир. катлар ёрқин келажакка эга бўлмайди”, жараёнини ўз фойдамизга ўзгартири- ноформал жамиятларида унинг ва-
Шу ўринда, “инсон капитали” тушунча- ҳолда педагоглар малакаси оширилмоқда. деган фикр мутахассислар орасида шимиз лозим. Бунинг учун ёшлар тар- зифалари ва талаблари ҳамда ўз
га нисбатан чексиз садоқати — буларнинг Энг муҳими, Янги Ўзбекистоннинг тарақ- бот-бот такрорланаётгани бежиз эмас. бияси жараёнини янги шаклда бошлаш мажбуриятлари асосида ўқишни ва
Ҳақиқатан ҳам, ҳозирги замонда гео- керак. Ва бу ишда фақат ҳимояда эмас, яшашни ўрганишлари келажакда улар-
барчаси асосида инсон капитали ётади. сининг илмий ўрганилиши тарихига ҳам қиёт стратегиясида белгиланган ислоҳотлар сиёсий кучлар ўртасидаги рақобат ўз ҳужумкор равишда ишларни ташкил нинг юртимизнинг фаол аъзоси ҳамда
чўққисига чиқди ва ёшлар геосиёсий этиш талаб этилади. жамият мақсадлари йўлида фидойи
Шунингдек, фуқаролик жамиятини қўл- мухтасар тўхталамиз. таъсир объектига айланиб бўлди. Шу- инсон бўлишига хизмат қилади.
Инсон капитали мустақил назария си- ўзининг мазмун-моҳияти билан инсон ҳуқуқ нинг учун ёшлар онгини ўзгартиришга “Таълим тарбиясиз, тарбия таъ-
лаб-қувватлашга киритиладиган ҳар бир уринилмоқда, деб кўп айтилмоқда. лимсиз бўлмайди”, деган қоидага риоя Мудофаа вазирлиги фахрийлари
инвестиция кишиларнинг креативлигини, фатида 1960 йилларда Чикаго универси- ва манфаатларини ҳимоя қилиш механизми- этган ҳолда, биринчи ўринда мактаб- томонидан 2021 йилда тажриба си-
қонунларга бўйсунишини таъминлайди. тети профессорлари Т.Шульц ва Г.Беккер ни тараққиётнинг янги босқичи талабларидан Бу нима дегани? Бугунги кунда ин- ларда ўқувчи-ёшларни тарбия қилиш- фатида юқорида кўрсатилган тарбия
Шундагина жамиятда жўшқин муҳит юзага томонидан шакллантирилган. Г.Беккер ин- келиб чиқиб такомиллаштиришга қаратил- тернет тармоқларидаги ахборот оқим- ни уларнинг ёшларига мутаносиб ра- тизими бўйича Тошкент шаҳридаги
келади, конструктив ва рационал дунёқа- сон капитали назариясини инвестициялар ган. Авваламбор, Тараққиёт стратегиясида лари орқали ёшлар онгини замонавий- вишда, яъни бошланғич синфлар, ўрта бир нечта мактабда иш олиб борилди.
раш шаклланади. Ҳаёт сифатини оширув- нуқтаи назаридан ривожлантирди. Унинг аёллар, болалар, ёшлар, ногиронлиги бўл- лаштириш баҳонасида уларни миллий синфлар ва катта синфлар тизимини Эътиборли жиҳати, ўқитувчилар ва
чи нодавлат институтлар пайдо бўлади назариясига кўра, инсон капитали — ҳар ган шахслар, мигрантлар, кам таъминлан- ижтимоий-маданий ва маънавий қад- яратиш мақсадга мувофиқ. ота-оналар томонидан ушбу тизим бо-
ва ривожланади, одамлар соғлом турмуш бир кишининг билим, кўникма ва мотива- ганлар ва аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳ- риятлардан “озод этиш” мақсадида ти- лалар тарбияси ва ўқишига жуда яхши
цияси захираси. Таълим, касбий тажриба тож бошқа қатламлари манфаати ҳимоясига зимли ишлар олиб борилмоқда. Яъни Бунинг учун бугунги кунда “Сен ва- ижобий таъсир кўрсатгани эътироф
тарзига ўрганади. оила, ота-она, ака-ука, опа-сингил, қа- танпарвар, қадриятларимизга содиқ этилди.
Ҳозирги кунда турмуш сифатини юк- тўплаш, соғлиқни сақлаш, географик ҳа- салмоқли ўрин ажратилган. риндош-уруғ, Ватан, ватанпарварлик, бўлишинг керак” каби ғоялар остида
Шу билан бирга, инсон капиталини ри- меҳр, эзгулик каби қадриятларимиз- олиб борилаётган оммавий тадбирлар-
салтиришга хизмат қиладиган ушбу во- ракатчанлик, даромад ва нархлар тўғри- нинг асоси бўлган тушунчалар секин- га таянган усуллардан болаларимизни
қеликларнинг барчаси халқимиз ҳаётида сида маълумот излаш эса унга қилинган вожлантириш масаласи Тараққиёт стра- аста, билинтирмасдан йўқотилиб, ўр-
тегиясининг еттита устувор йўналишидан нига глобализмнинг “ҳаётда фақат сен
кузатилаётгани ва ҳамюртларимизда ке- инвестициялар бўлиши мумкин. ва дунё бор” тушунчаси ва бу билан
Олимлар ўз назариясида инсон капи- бири этиб белгиланган. Янги Ўзбекистон-
лажакка ишонч туйғусини мустаҳкамлаёт- талининг асосий кўрсаткичи сифатида нинг тараққиёт стратегиясини “Инсон қад-
гани жуда муҳимдир.
Шиддат билан ривожланаётган ва гло- инсоннинг билим ва интеллектини кўр- рини улуғлаш ва фаол маҳалла йили”да
баллашув жараёнлари ниҳоятда чуқурла- сатган. Хусусан, Т.Шульц инсонни унинг амалга оширишга оид давлат дастурида
шиб бораётган бугунги дунёда инсонни, қобилияти, таълим орқали олган билими ушбу устувор йўналиш доирасидаги мақ-
унинг онгу шуурини тараққий эттиришга нуқтаи назаридан кўриб чиқади ва ҳар бир садларга эришиш учун бир қатор муҳим Президентимиз фармони билан Сергели туманидаги
бўлган эътибор кундан-кун кучайиб бор- маълумотли инсон муайян даромад олиш чора-тадбирлар кўзда тутилган. 300-умумтаълим мактаби директори Нигора Саидхўжаевага
Хулоса қилиб айтганда, мамлакати- “Ўзбекистон Республикаси халқ ўқитувчиси” фахрий унвони берилгани
моқда. Чунки қаерда инсон капитали, билан боғлиқ фаолиятида фойдаланиши ҳам ушбу мактабда ўтказилган мазкур тажриба самарадорлигининг
унинг равнақига кўп эътибор берилаёт- мумкин бўлган манбага эга бўлади, дейди. мизда Тараққиёт стратегиясининг “Инсон ёрқин ифодасидир.
ган, бунинг учун қулай шарт-шароит яра- У бундай деб ёзган: “Агар таълим иқти- қадри учун 100 мақсади”га эришишдек
тилаётган бўлса, ўша мамлакатнинг из- содиёт учун муҳим бўлган ишлаб чиқа- шарафли ва масъулиятли ишлар бошла- Шуни аниқ айта оламанки, давлатимиз раҳбари раислигида шу
чил тараққий этаётганини кўриш мумкин. ришга таъсир этса, бу капитал шакли ниб кетди. Бу йўлда ҳар бир юртдошимиз йил январь ойида маънавий-маърифий ва мактаб таълими ишлари
Жумладан, АҚШ, Хитой, Сингапур, Жану- ҳисобланади”. аниқ мақсад ва орзу-умидлар билан йўлга тизимларини тубдан такомиллаштириш масалалари бўйича ўтказилган
бий Корея, Япония, Финляндия, Швеция чиққан. Энг муҳими, халқимиз ўтган беш видеоселектор йиғилишида белгилаб берилган вазифаларни бажаришда
П.Друкер эса “Ривожланган мамлакат- Мудофаа вазирлиги фахрийлари билимли, рақобатбардош, ватанпарвар
бунинг ёрқин мисолидир. Ушбу мамла- ларнинг рақобатдаги бирдан-бир устун- йилда мақсадларга эришиш борасида ёшларни тарбиялаш борасида янада фаол иш олиб боради.
катлардаги ривожланиш ва фаровонлик лиги малакали ишчи кучи ресурслари етарлича тажриба тўплаган.
6 2022 йил 18 февраль, 36-сон ЎЗБЕКИСТОН
ТАРИХИМИЗНИНГ НОДИР САҲИФАЛАРИ
Синд дарёси
Б¡ЙИДАГИ ЖАНГ
Ҳар бир халқ тарихида Ватан учун ўзини фидо қилган, ақлли-ҳушли, зиёли, иболи, оила ва давлат ишла- лашкаридан ўн-ўн бештачаси тўпланади. Учинчи
уни турли хуружлардан ҳимоя қилиб жонини тиккан, рида яқин маслаҳатгўй, шаҳзода ҳамда валиаҳд- куни қўшинидан омон қолган 4 мингга яқин одам йи-
миллат шаънини барча нарсалардан юксак тутган, улуғлик, ларни етук қилиб тарбиялай олиш хусусиятларга ғилади. Уларнинг ҳаммаси дарё кечиб ўтгани учун ич
буюкликка эришган инсонлар бўлади. Халқ, эл-улус эгалигига ҳам эътибор беришган. Шу маънода, кийимда, оёқ яланг ҳолатда эди. Улар ёнига Қулбарс
уларни Ватанга ҳаётини бахшида этган мард, қаҳрамон Ойчечак ҳам ўғузларнинг Бекдили уруғи оқсоқо- Баҳодир, Кабкуҳ ва Саъдаддин Али аш-Шаробдор
деб улуғлайди. Халқимиз тарихида ҳам ана шундай лининг қизи бўлган. Бадавлат оиланинг қизи си- бошчилигидаги уч юзта суворий ҳам келиб қўшилади.
маснадга эришган улуғ инсонлар кўп бўлган. Улардан бири фатида Ойчечак етарли даражада билим олган. Ниҳоятда кам яроғ билан қуролланган бу лашкарлар
Жалолиддин Мангуберди ҳисобланади. Ақлли-ҳушли, адолатпарвар қиз бўлиб вояга ет- Жалолиддиннинг тириклигидан ва у билан учрашган-
ган. Муаррихларнинг айримлари у ҳақда тўхталиб, ларидан хурсанд бўлади. Шу орада Жамол аз-Заррод
XIII аср бошларида яшаб ўтган, Хоразмшоҳ “Ойчечак ниҳоятда ғурурли, доно, илм-маърифат- исмли қурол-яроғ ясайдиган уста уларнинг жонига оро
ануштегинийлар сулоласининг сўнгги вакили бўлган бу ни улуғлайдиган, адаб илми, санъат, қиссахонлик,
инсон бутун ҳаётини мўғул босқинчиларига қарши курашга ровийликка меҳр қўйган аёл эди. У тарихга алоҳи- киради. У мўғуллар билан жанг бошланишидан аввал
бағишлади. Бу борада у 1221 йилдан 1231 йилгача Хуросон, да эътибор берарди. Ўлимга тик қарайдиган, мато- яшириб қўйган устахонаси анжомлари, озроқ қурол-
Эрон, Ироқ, Озарбайжон, Грузия, Афғонистон, Шимолий натли, ҳақиқатгўй малика эди”, деб ёзади. яроғ, озиқ-овқат, кийим-кечак билан улар ҳузурига
Ҳиндистон, Кирмон ҳудудларини бирлаштириб, катта келади. Бу лашкарлар сафини жонлантиради. Улар
давлат тузди. Унинг кўрсатган жасорати, мардлиги барча Ҳукмдорлар саройида аёллар, маликалар ўр- ўзаро маслаҳатлашиб, дарёнинг нариги соҳилига, мў-
авлодлар учун ҳамма даврларда ибрат намунаси саналади. тасида доимо биринчи бўлиш, бошқаларга ҳукм- ғуллар турган томонга ўтишга, бошпана топиб, қурол-
фармолик қилиш, фарзандларини валиаҳдликка яроғни кўпайтириб ҳаракат қилишга келишади.
Журналист, таржимон Камол МАТЁҚУБОВ “Хоразмшоҳлар эриштириш, хуллас, катта мавқени эгаллаш билан
давлатлари ва Султон Жалолиддин Мангуберди” тарихий- боғлиқ ҳолда доимо ўзаро қарама-қаршиликлар, Аммо бунга ҳам имконият қолмайди. Шимо-
илмий бадиасини ёзиб тугатди. Қуйида шу асардан бир зиддиятлар, низолар юз бериб турган. Хоразмшоҳ- лий Ҳиндистоннинг Жуд тоғи атрофидаги Шатра
узвини эътиборингизга ҳавола қиламиз. лар саройида ҳам айнан шундай ҳолатлар мавжуд вилояти ҳукмдори (ражаси) Султон қўшинининг
бўлган. Бундай зиддиятлар фақат Хоразмшоҳ хо- жангда мағлуб бўлганидан ва оз сонли сафдош-
*** Чингизхон унинг дарёдан кечиб ўтганини кўр- Халқимизда “Номус топталган жойда мард туғи- тинлари ўртасидагина эмас, онаси Туркон Хотун лари билан вилояти ҳудудига яқин жойда жой-
...1221 йилнинг 23 ноябрида эрталаб Чингиз- гач, отини соҳилга томон ҳайдайди. Султоннинг лар, ботир пайдо бўлар” деган нақл бор. Халқимиз, билан Ойчечак ўртасида ҳам юзага келган. Маъ- лашганлигидан хабар топади. Жалолиддиннинг
хоннинг сон-саноқсиз қўшини Синд дарёси бўйи- кетидан дарёга сакрашни истаган лашкарларини юртимиз мўғул босқинидан кейин ниҳоятда оғир лумки, Ойчечакни Оловуддин Такаш хотини Туркон кучи камлигидан фойдаланиб, уни сафдошлари
га етиб келиб, Жалолиддин қароргоҳини ҳар то- тўхтатади. Мўғуллар султон билан бирга ўзларини азобларни, даҳшатларни бошидан кечирди. Мил- Хотуннинг раъйига қарши ҳолда ўғли Муҳаммадга билан бирга йўқ қилиш мақсадида мингга яқин
мондан ўраб олади. Олдда мўғул қўшини, ортда дарёга ташлаган лашкарларни камондан ўққа ту- лионлаб одамлар уруш туфайли ҳалок бўлди, юр- олиб беради ва Жалолиддин туғилганда уни Сул- отлиқ ва беш мингта пиёда қўшин билан унга қар-
Синд дарёси оралиғида қолган Жалолиддиннинг тадилар. Ўша жангни кўрганлар, унга гувоҳ бўлган- тидан, элидан ажралди. Юзлаб шаҳарлар, қалъа- тон Муҳаммаднинг валиаҳди қилиб тайинлайди. ши юриш бошлайди. Султон сафдошлари билан
душмандан 2-3 баробар кам лашкар билан жангга лар Синд дарёсида бир неча кун давомида қонли лар, қишлоқлар йўқ қилинди. Беҳисоб бойликлар Бу иш, табиийки, Муҳаммад Хоразмшоҳнинг қип- улардан узоқлашиш ҳаракатига тушади. Аммо
киришдан бошқа иложи қолмайди. Отамалик ал- сув оққанини айтадилар. талон-тарож этилди. Халқнинг номус-ори, ғурури чоқ уруғларидан бўлган хотинлари ва улардан ту- кутилмаганда Шатра ражаси отлиқлари ва пиёда-
Жувайний унинг ўша пайтдаги ҳолатини шундай топталди. Бундай пайтда халқ орасидан мўғуллар ғилган шаҳзодалар тарафдори бўлган Туркон Хо- лари билан режасиз равишда ҳужумга ўтади. Жа-
тасвирлайди: “Султон бир томондан, адоқсиз қў- Синд дарёси бўйидаги уч кунлик жанг ниҳоят- амалга ошираётган жабр-зулмга қарши, юрт озод- тунга маъқул тушмайди. Шунинг учун у Ойчечакни лолиддин ўзининг сафдошлари ва ёғоч найзалар
шин, бошқа томондан эса Синд дарёсининг ораси- да даҳшатли кечади. Ибн ал-Асир унинг олдида лиги йўлидаги курашда битта-иккита эмас, ўнлаб ҳам, Жалолиддинни ҳам ниҳоятда ёмон кўради, билан қуролланган суворийлари билан қўшиннинг
да қолган бўлишига қарамай, ўз жасоратини йўқот- бошқа жангларни болаларнинг бир ўйини, деб ватанпарвар, мард, қаҳрамон етишиб чиқиши та- эри Такаш ўлимидан кейин уларни сарой ҳаётидан илғорига айланади. Ҳиндларга шиддатли зарба
мади. Жанг оловининг ичига киришга тайёр турди. ёзади. Бу жангда Амин Малик ва кўплаб хоразм- биий эди. Шундай ҳам бўлди. Ўша пайтда Султон четлаштиришга ҳаракат қилади. Ана шу жараёнда беради. Султон ёйдан ўқ узиб, ражани ҳалок қи-
Олдинги жангда олган зарбалардан йўлбарс ми- ликлар шаҳид бўлади. Абул Фаражнинг айтишича, Жалолиддин ёнида Темур Малик, Қулбарс Баҳо- Ойчечак фаросатли, оқила аёл сифатида ўзини са- лади. Икки соат давом этган жанг ҳиндлар қўшини
сол ғайратланиб ёғийларга ҳужум қилиш, улар- бу жангда қатнашган мўғул лашкарлари сони ҳам, дир, Санжоқхон, Элчи Паҳлавон, Урхон, Жаҳон рой фисқ-фужурларидан четга олади, ўғлига етук сафининг бузилиши ва қочиши билан якунланади.
дан интиқом олиш учун беқиёс шиддатга кирди улар орасида ўлганлар ҳам кўп бўлган. Паҳлавон Ўзбек Тоий, Тожиддин Қилич, Куч Тегин тарбия ва билим беради. Фарзанди қалбига юрти- Жалолиддин қўшини жанговар ҳолатга келади.
ва лашкарини жанг ҳолатига келтирди”. Жангнинг Паҳлавон, Йилон Буғу, Баракатхон, Ахош Малик, га, элига, яқин инсонларига нисбатан чинакам му-
биринчи куни суворийларнинг ўзаро тўқнашувлари Чингизхон ва унинг атрофидагилар Жалолид- Куч Буғахон, Алпхон, Утурхон каби амирлар, ма- ҳаббат, ҳурмат туйғусини сингдиради. Бу камдан- Шатра ражасининг мағлубияти атрофдаги ҳукм-
ва бир-бирларини беаёв қирғинлари билан ўтади. диннинг бу хатти-ҳаракатидан ҳайратга тушади. ликлар, саркардалар мўғулларга қарши курашда кам маликаларда намоён бўладиган хусусият эди. дорларнинг Жалолиддинга нисбатан муносабати-
Шиҳобиддин Муҳаммад ан-Насавийнинг ёзиши- Ўша давр тарихчилари бу ҳолат билан боғлиқ воқеа мардлик, қаҳрамонлик намуналарини кўрсатган. ни ҳам ўзгартиради. Биринчи бўлиб Синд, Учча,
ча, “Иккинчи куни қўшинлар бир-бирига юзма-юз ке- хусусида тўхталиб, шундай ёзадилар: “Чингизхон Туркон Хотуннинг Ойчечакка, Жалолиддиннинг Мўлтон, Лаҳор, Пешовар мулкларининг султони,
либ жангга киришадилар. Жалолиддин Чингизхон Жалолиддинни узоқ кузатиб турганидан сўнг ёнида Албатта, мардлик, қаҳрамонлик инсонда бирдан хотини, боласига ва унинг атрофидагиларга нис- ғурий ҳукмдор Носириддин Қубачанинг Нандон
қўшинининг марказига ҳужум қилади, уларни бир турган ўғилларига қарата “Мана шундай ўғли бор пайдо бўладиган, душманга қарши кураш жараё- батан салбий муносабати унинг Гурганжни ташлаб ва Сакундаги ноиби Қамариддин Кирмоний Жа-
неча бўлакларга ажратиб ташлаб ўзига йўл очади. ота ниҳоятда бахтлидир! У шундай қирғинбарот чиқиб кетиш пайтида ҳам яққол кўзга ташланади. У лолиддин билан яқинлашиш йўлларини излай
Лаънатилар шикастланган ҳолда қоча бошладилар. жанг майдонидан ва дарёнинг ўлим гирдобидан қу- нида ўз-ўзидан юзага чиқаверадиган туйғу, хислат Хоразмшоҳнинг ҳамма хотинлари, фарзандларини бошлайди. У Султон менинг ҳам мулкимни босиб
У ҳолдан тойган, ҳимояга муҳтож, ўзини халос қи- тилиб, ҳимоя қирғоғига чиқа олдими, демак, ундан эмас. Бунинг учун инсон ана шундай туйғуларни, ёнига олган ҳолда Мозандаронга йўл олар экан, олмасин, Шатра ражасининг қисматига мен ҳам
лишга интилганларни қувишга тушди. Кофирлар яна ҳам кўп қаҳрамонликлар кутиш мумкин ва у бо- хислатларни ўзида жамлаган ҳолда тарбия топ- Ойчечакка яқин бўлганларни Гурганжга ташлаб дучор бўлмай деган мақсадда унга ноёб совғалар,
деярли ўраб олинганди. Бироқ у лаънати жангдан шимизга ҳали кўп ташвишлар солади!”. моғи, қалбан шундай хислатларни ўзида жамлаб кетади. Ойчечак келини, невараси ва яқинлари би- қимматбаҳо буюмлар юборади ва ўртада дўстона
олдин баҳодир лақабини олган, сараланган ўн минг вояга етмоғи керак. Бундай тарбия топган инсон- лан кейинчалик Жалолиддин ҳамроҳлигида Хуро- ҳамкорлик ўрнатилади.
отлиқ лашкарини пистирмага қўйган эди. Улар пис- Бу Жалолиддиннинг куч-қудратига, ҳар қандай лар ҳаётнинг турли-туман оғир жабҳаларида, жанг сонга кетади. Ўғлининг Қандаҳор, Парвон, Валиён,
тирмадан чиқиб, Жалолиддин қўшинининг ўнг қано- шароитда ҳам ўлимга тик боқиб, ғанимга бош эг- майдонларида, номус топталган пайтларда мард Гардиз, Ғазна шаҳарларида кечган ҳаётида, мўғул- Носириддин Қубача ҳам Жалолиддин билан
тига, Амин ал-Малик лашкарига ҳужум қилди. Улар- маслигига, мардлигига, эл-юрт озодлиги, бахти сифатида ўзларини намоён қилади. Жалолиддин ларга қарши кураши пайтида ҳамроҳлик қилади. ҳамкорлик ўрнатишга ҳаракат қилади. Бунинг учун
ни енгиб, марказ томон суриб ташлади. Шундан учун кураш йўлидаги фидойилигига, улуғворлигига ҳам ана шундай руҳда тарбия топган инсон эди. яхши сабаб ҳам топилади. Жалолиддинга хотини,
сўнг жанговар саф бузилди, унинг қатъиятига пу- берилган баҳо эди. Бу энг ашаддий душманининг Унинг жасоратли инсон сифатида шаклланишида Муаррихлар Жалолиддиннинг Синд дарёси яъни Амин Маликнинг қизи дарёга чўкиб кетмага-
тур етди. Жангнинг иккинчи куни майдонда кўплаб ҳам унинг қаҳрамонлигини, жасурлигини тан оли- онасининг хизматлари катта бўлган. бўйидаги мўғуллардан мағлубияти туфайли она- ни, қутқариб қолингани ва у Қубача қўл остидаги
ўликлар, қонига бўялган ярадорлар қолиши, дарёга ши ва эътироф этиши эди. Бундан бошқача бўли- си, хотини, боласи ва бошқа яқинларидан жудо Уччада сақланаётгани ҳақидаги хабар келади.
чўкканлар фожиаси билан якунланди”. ши мумкин ҳам эмасди. Чунки тўрт-беш ой ичида Муаррихлар унинг онасининг номини икки хил бўлишини “кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган бахтсиз- Султон Қубачага элчи жўнатиб, хотинини ҳузурига
Жалолиддин жанг майдонига учинчи кун 700 сон жиҳатдан ҳам, куч жиҳатдан ҳам бир неча ба- тарзда — баъзан Ойчечак, баъзан Ойчечан деб лик, оғир қайғу эди”, деб таърифлайди. Ҳақиқатан қайтаришни сўрайди. Қубача бу ишга Жалолиддин
лашкари билан тушади. У мўғулларнинг ўн мингдан робар устун бўлган мўғул қўшинларини Наса, Қан- ёзадилар. Ойчечак номини унинг асл исми деб қа- ҳам, Жалолиддиннинг ушбу жанг пайтида ҳаётда билан ҳамкорлик ўрнатиш учун астойдил кириша-
ортиқ қўшинига қарши курашади. Чингизхон Султон- даҳор, Парвон, Валиён, Гардиз шаҳарлари яқини- бул қилиш мумкин. Негаки, Жалолиддиннинг шах- суянчиқ, умр йўлларида мададкор бўлган, тақдир- ди. У Жалолиддинга хотини билан бирга турли
ни тириклайин қўлга олишни буюргани учун мўғул- даги жангларда мағлуб этиш осон эмасди. Бунга сий муншийси Шиҳобиддин Муҳаммад ан-Насавий нинг оғир синовларида руҳий қувват бағишлаган совғалар ва битта фил ҳам жўнатади. Султон бу-
лар унга қарши қурол ишлатишдан тийилади, лекин мардлиги билан донг таратган, жанг режаси, такти- уни айнан шундай ном билан атайди. инсонлар — онаси, хотини, боласи ва бошқа яқин- ларни эҳтиром билан қабул қилади...
унинг атрофидаги қамал ҳалқаси тобора торайиб бо- касини яхши билган, муҳорабада янги усулларни ларидан ажралиши, нафақат ажралиши, уларни
ради. Жалолиддин марказда эрта тонгдан то тушга- ишлаб чиққан Жалолиддингина эриша олди. Ўша Ҳукмдорлар ўзларига ва фарзандларига мали- ўзи ўлим гирдобига йўллаши оғир мусибат эди. Айни ўша кунлари Жалолиддинга яна бир бора
ча қилич уриб, қаршилик кўрсатади. У гоҳ чап қанотга давр тарихчилари асарларида бир ҳолатни, яъни ка танлар экан, уларнинг гўзаллигидан ташқари Тақдирнинг бундай беомон, беаёв даҳшатларига омад кулиб боқади. Форс Ироғи ва Хуросонда
от чоптириб бориб мўғулларнинг додини берар, гоҳ Чингизхон тириклиги пайтида мўғул қўшинларини ҳамма ҳам чидаш бериши, руҳан чўкмай яшаши, ҳукмронлик қилаётган укаси Ғиёсиддин Пиршоҳ
ўнг қанотда пайдо бўлиб, ёғийларнинг бир неча лаш- ҳеч бир саркарда бирор жангда мағлуб эта олма- душманга қарши кураш йўлини давом эттириши қўшинидан ажралиб чиққан Санжоқхон, Элчи Паҳ-
карини қиличдан ўтказади. У жанг майдонида ҳақи- ганини, бу ишни фақат Жалолиддин Мангуберди осон эмас эди. Жалолиддин ҳаётнинг ана шундай лавон, Урхон каби амирлар, Сойиржа, Текчориқ
қатан ҳам мард эканлигини кўрсатади. Жанг айни қи- амалга оширганини, олтита жангда ғалабага эриш- оғир зарбаларини ҳам матонат билан енга олди. Хокиши сингари силоҳдорлар лашкарлари билан
зиган пайтда Жалолиддиннинг 6 ёшли ўғли мўғуллар ганини алоҳида эҳтиром билан битишган. Бу ҳам мардликнинг бир улгиси эди. унинг сафига келиб қўшилади. Бу Султон қўшини
томонидан асир олинади. У Чингизхон кўз ўнгида қудратини оширади, унинг ҳукмдор сифатида оёқ-
қатл этилади. Вазиятнинг ниҳоятда қалтис эканини, Ҳақиқатан ҳам, Султон Жалолиддин ўша давр- Шу ўринда, нафақат Жалолиддиннинг, балки қа туришига хизмат қилади...
мўғуллар султонни асир олишга интилаётганини анг- да мўғулларга қарши кураш олиб борганлар ораси- унинг онаси Ойчечакнинг матонати, жасорати ҳам
лаган тоғасининг ўғли Ахош Малик Жалолиддинни да мардлик, жасурлик, қаҳрамонлик бобида тенг- алоҳида эътирофга лойиқ. Хўш, бу аёлнинг матонати
жанг майдонидан четга, дарё соҳилига олиб чиқади. сиз эди. Айни пайтда у адолатпарвар, ҳақиқатгўй, ва жасорати нимадан иборат? Маълумки, мўғуллар
Унга захирадаги отнинг тизгинини тутқазади. Шунда инсонийликни улуғлайдиган, бу борада етуклик қаерни босиб олса, ўша ерда асир тушганлар ораси-
Жалолиддин онасининг, хотини ва ҳарамидаги бош- даражасига эришган шахс эди. Шунинг учун Ши- дан эркакларни, ҳатто бешикдаги, онасининг қорни-
қа аёлларнинг “Аллоҳ номи билан сендан ёлвориб ҳобиддин Муҳаммад ан-Насавий унинг феъл-ат- даги ўғил болаларгача қирғин қилган. Аёлларни эса
сўраймиз, бизларни мўғуллар қўлига асир қилиб вори, шахси ҳақида тўхталар экан, бундай таъриф омон қолдириб, ўзларига хотинликка, чўриликка ва
ташлаб кетма, ўлдир, шунда бу азоб-уқубатлардан беради: “У буғдоймағиз ранглик, ўрта бўйлик, тур- бошқа ишларга олган. Хоразмшоҳнинг онаси, аёлла-
қутуламиз!” деган аянчли фарёдларини эшитади. У кий қиёфалик ва туркийда гапирадиган одам эди, ри, қизлари тақдири ана шундай кечган. Табиийки,
бу ҳолатдан эсанкираб қолади. Онасининг илтижо- шу билан бирга, форсийда ҳам сўзлаша оларди. Ойчечак ҳам мўғуллар қўлига тушган аёллар ҳаёти
лари, қатъияти олдида қалби аламга тўлади. Улар Унинг мардлиги, жасурлигига келсак, жанглардаги сақланиб қолишини яхши биларди. Бироқ у душман
билан кўзи гирён ҳолда видолашади. Иложсизлик- фаолиятини эслаб ўтишнинг ўзи кифоя қилади. У қўлига тушиб, улар зулми остида хўрликда, азобда
дан уларни сувга чўктиришга буйруқ беради. Ўзи эса шерлар орасида энг зўр шер эди, қўрқмас чаван- яшашдан кўра ўлимни афзал кўради. Шунинг учун
отнинг бошини мўғуллар устига буради. Бир ҳамла доз, лашкарлар орасида энг ботир, кўнгли очиқ, ҳам ёнидаги ҳамкор аёллар билан биргаликда ўғли
билан ёв қамалини ёриб ўтиб, Синд дарёси соҳи- мулойим одам эди, жаҳлдор эмасди, ҳақоратомуз Жалолиддин олдига чиқиб, душман қўлига тирик
лига келади. Отга бир қамчи уриб, йигирма метрлар сўзларни айтмасди, ниҳоятда жиддий эди, кул- ташлаб кетишдан кўра ўлдириб кетишини ёлвориб
пастдаги дарёга шўнғийди. Жалолиддин бир қилич, масди, фақат жилмайиб қўярди, кам гапирарди. У сўрайди. Бу орини, ғурурини ҳамма нарсадан устун
камон ва қалқон билан ҳайқириб оқаётган дарёдан ҳақгўйликни, адолатни улуғларди. Аммо у яшаган қўйган, душманга нисбатан нафратини намойиш эт-
кечиб ўтиб, нариги соҳилга чиқади. даврдаги ғалаёнлар, алғов-далғовлар феъл-ат- ган иродали, матонатли маликанинг жасорати эди.
ворини ўзгартирди. У қўл остидаги одамларнинг Бундай матонатли, жасоратли аёллар, оналар эса
оғир ҳаётини енгиллаштиришни хоҳларди, аммо у Жалолиддин каби жасур, мард, Ватан учун ҳаёти-
яшаган давр қонунлари уни зулм қилишга мажбур ни бахшида қилишга тайёр ўғлонларни тарбиялаб
қиларди”. етиштириши шубҳасиз эди.
Султон Жалолиддин Синд дарёсини кечиб ўтга-
нидан кейин икки кун давомида ўрмон ичида қолиб
кетади. Унинг ёнига дастлаб дарёдан сузиб ўтган
“Янги Ўзбекистон” ва “Правда Востока” Бош муҳаррир: Таҳририятга келган қўлёзмалар тақриз қилинмайди ва Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Навбатчи муҳаррир: Авазбек Худойқулов
газеталари таҳририяти” ДУК Салим ДОНИЁРОВ муаллифга қайтарилмайди. Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги Мусаҳҳиҳ: Рўзиқул Очилов
Дизайнер: Хуршид Абдуллаев
МУАССИС: Газетанинг етказиб берилиши учун обунани расмийлаштирган томонидан 2020 йил 13 январда 1047-рақам билан рўйхатга олинган.
Ўзбекистон Республикаси ташкилот жавобгар. Нашр индекси — 236. Буюртма — 412 Манзилимиз:
85881 нусхада босилди. 100029, Тошкент шаҳри,
Вазирлар Маҳкамаси Газета таҳририят компьютер марказида саҳифаланди. Матбуотчилар кўчаси, 32-уй
Газетанинг полиграфик жиҳатдан сифатли Ҳажми — 3 табоқ. Офсет усулида босилган. Қоғоз бичими А2.
чоп этилишига “KOLORPAK” МЧЖ масъул. Баҳоси келишилган нархда. ЎзА якуни — 22:05 Топширилди — 23:10
Девонхона: (0-371) 233-70-98 Котибият: (0-371) 233-56-60 Эълонлар: (0-371) 233-57-15 E-mail: [email protected] “KOLORPAK” МЧЖ босмахонасида чоп этилди.
Босмахона манзили: Ўзбекистон, 100060.
Тошкент, Янги шаҳар кўчаси, 1-А уй.
Босмахона телефони: (78) 129-29-29
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
№ 36 (558), 2022 йил 18 февраль, жума Янги Ўзбекистон нашри кунги
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Янги Ўзбекистон 18.02.2022
- 1 - 6
Pages: